Tính cấp thiết của đề tài
Sau hơn 30 năm đổi mới, Đảng và Nhà nước đã triển khai nhiều chính sách nhằm phát triển kinh tế, trong đó kinh tế nông thôn (KTNT) đóng vai trò quan trọng Phát triển KTNT và nâng cao đời sống nông dân không chỉ đảm bảo ổn định chính trị và an ninh xã hội mà còn góp phần vào sự phát triển bền vững và gìn giữ bản sắc văn hóa dân tộc Đại hội XIII của Đảng đã nhấn mạnh các vấn đề liên quan đến phát triển nông nghiệp và vùng đồng bào dân tộc thiểu số, với mục tiêu tái cơ cấu nông nghiệp gắn với xây dựng nông thôn mới, phát triển nông nghiệp hiện đại, và chuyển đổi tư duy từ sản xuất nông nghiệp sang kinh tế nông nghiệp Các nhiệm vụ này hiện đang là trọng tâm trong phát triển nông nghiệp và KTNT.
Thành phố Điện Biên Phủ, tỉnh Điện Biên, nằm ở miền núi phía bắc Việt Nam, đã đạt được nhiều thành tựu nổi bật trong phát triển kinh tế nông thôn từ năm 2015 đến 2020 Trong bối cảnh thế giới và trong nước có nhiều biến động, Đảng bộ và Nhân dân thành phố đã đoàn kết vượt qua khó khăn, với tốc độ tăng trưởng GRDP bình quân đạt 6,6%/năm, tổng sản phẩm năm 2020 ước đạt 9.426,3 tỷ đồng, tăng 1,74 lần so với năm 2015 Cơ cấu kinh tế chuyển dịch tích cực, giảm tỷ trọng ngành nông nghiệp và tăng cường ngành công nghiệp – xây dựng và dịch vụ Ngành nông – lâm nghiệp được tái cơ cấu, chú trọng nâng cao giá trị sản phẩm, chuyển đổi diện tích trồng cây kém hiệu quả sang cây ăn quả, đồng thời duy trì và khai thác vùng trồng cây công nghiệp lâu năm như cà phê, cao su, chè Những nỗ lực này đã tạo ra nhiều việc làm, tăng thu nhập và cải thiện đời sống vật chất, tinh thần cho người lao động, góp phần giảm nghèo bền vững.
Mặc dù chính sách phát triển kinh tế nông thôn của thành phố Điện Biên Phủ có nhiều ưu điểm, nhưng vẫn tồn tại nhiều hạn chế Cụ thể, chính sách đất đai cho sản xuất nông nghiệp, công nghiệp và dịch vụ chưa thực sự hiệu quả, đặc biệt là trong việc chuyển đổi mục đích sử dụng đất từ nông nghiệp sang phi nông nghiệp, dẫn đến tình trạng sử dụng đất không đúng mục đích Hơn nữa, quá trình thực hiện Chương trình Mục tiêu Quốc gia xây dựng NTM và quy hoạch phát triển kinh tế nông thôn gặp nhiều khó khăn, chậm tiến độ và chất lượng chưa đạt yêu cầu Sự chuyển dịch cơ cấu kinh tế và đổi mới hình thức sản xuất cũng diễn ra chậm, trong khi kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội còn yếu kém Những hạn chế này cho thấy các chính sách hiện tại chưa đáp ứng được yêu cầu phát triển kinh tế nông thôn của thành phố và chưa mang lại hiệu quả cao.
Để khắc phục những hạn chế trong việc thực hiện chính sách phát triển kinh tế nông thôn tại thành phố Điện Biên Phủ, cần điều chỉnh và hoàn thiện các chính sách cho phù hợp với thực tế và nguyện vọng của người dân Nghiên cứu lý luận và kinh nghiệm thực tiễn từ các chính sách hiện hành tại thành phố là rất cần thiết Do đó, tôi đã chọn đề tài “Chính sách phát triển kinh tế nông thôn trên địa bàn thành phố Điện Biên Phủ” cho khóa luận tốt nghiệp của mình.
Tổng quan tình hình nghiên cứu
Nguyễn Cao Chương (2017) trong luận văn thạc sĩ "Phát triển kinh tế nông thôn tỉnh Quảng Bình trong quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa" đã phân tích những thách thức và cơ hội trong việc cải thiện nền kinh tế nông thôn tại Quảng Bình Tác giả nhấn mạnh tầm quan trọng của công nghiệp hóa và hiện đại hóa trong việc nâng cao đời sống người dân và phát triển bền vững khu vực nông thôn Luận văn cung cấp cái nhìn sâu sắc về các chính sách cần thiết để thúc đẩy sự phát triển kinh tế nông thôn trong bối cảnh hiện đại.
Đề tài này tập trung vào việc phân tích và đánh giá thực trạng phát triển kinh tế nông thôn (KTNT) tại tỉnh Quảng Bình, với mục tiêu đưa ra cơ sở lý luận vững chắc Năm 2017, khu vực công nghiệp - xây dựng duy trì được tốc độ tăng trưởng ổn định, trong khi khu vực nông, lâm nghiệp, thủy sản và dịch vụ gặp khó khăn với mức tăng trưởng thấp Ngành nông nghiệp có sự tăng trưởng nhờ sản lượng lúa và giá sản phẩm chăn nuôi, nhưng bị ảnh hưởng tiêu cực bởi sự cố môi trường biển và lũ lụt, dẫn đến tăng trưởng âm trong ngành thủy sản Khu vực công nghiệp - xây dựng hưởng lợi từ lãi suất ngân hàng giảm và các chính sách hỗ trợ của Nhà nước, trong khi khu vực dịch vụ chịu tác động lớn từ sự sụt giảm lượng khách du lịch Dựa trên những thực trạng này, tác giả đã đề xuất các giải pháp nhằm phát triển KTNT cho tỉnh Quảng Bình trong giai đoạn 2018 – 2020.
Nguyễn Thị Thùy Chi (2018) trong khóa luận tốt nghiệp tại Đại học Kinh tế quốc dân đã phân tích các chính sách phát triển kinh tế nông nghiệp – nông thôn tại tỉnh Hải Dương, đưa ra những giải pháp hoàn thiện Bài viết chỉ ra rằng năng suất lúa đạt 53,5 tạ/ha, tình hình chăn nuôi ổn định không có dịch bệnh, sản lượng gỗ khai thác chủ yếu từ rừng trồng, và quản lý môi trường ao nuôi thủy sản đạt hiệu quả cao Mặc dù sản xuất công nghiệp vẫn tăng trưởng nhưng chậm lại do ảnh hưởng từ một số ngành Thương mại – dịch vụ duy trì ổn định với hàng hóa phong phú và hoạt động xuất, nhập khẩu tăng trưởng tích cực.
Huỳnh Văn Đặng (2018) trong luận văn thạc sĩ "Phát triển kinh tế theo hướng bền vững tại tỉnh Bình Định" đã đề xuất các giải pháp nhằm thúc đẩy sự phát triển kinh tế bền vững Tác giả đã phân tích và chỉ ra kết quả đạt được của từng lĩnh vực kinh tế, từ đó cung cấp cái nhìn tổng quan về tình hình phát triển kinh tế tại tỉnh Bình Định.
Ngành nông nghiệp tỉnh Bình Định đã ghi nhận sự bứt phá mạnh mẽ, đạt mức tăng trưởng 4,99%, vượt kế hoạch 3%, với kim ngạch xuất khẩu lần đầu tiên đạt 800 triệu USD, tăng 10,4% so với cùng kỳ Tổng thu ngân sách Nhà nước đạt 8.466 tỷ đồng, vượt 25% dự toán năm và tăng 11,7% so với năm trước Du lịch Bình Định cũng phát triển mạnh mẽ, năm 2018 đón hơn 4 triệu lượt khách, tăng 10,6% so với 2017, trong đó có hơn 286.000 lượt khách quốc tế, tăng 8,3% Tổng doanh thu du lịch đạt trên 3.300 tỷ đồng, tăng 54,7%.
Thương hiệu "Du lịch Quy Nhơn - Bình Định" đang trở thành một điểm đến hấp dẫn trong bản đồ du lịch Việt Nam Tác giả đã nghiên cứu và phân tích tình hình kinh tế của tỉnh Bình Định trong giai đoạn 2017 – 2018, nhằm đề xuất các giải pháp cụ thể để phát triển du lịch và kinh tế địa phương.
Hà Văn Đồng (2018) trong luận văn thạc sĩ "Phát triển kinh tế nông thôn ở tỉnh Thái Bình" tại Đại học quốc gia Hà Nội đã nhấn mạnh rằng phát triển kinh tế nông thôn cần gắn kết chặt chẽ ba vấn đề: ổn định chính trị, xã hội; tăng trưởng kinh tế; và công bằng xã hội để đảm bảo tính bền vững Tác giả khẳng định rằng tăng trưởng kinh tế phải đi đôi với cải thiện đời sống của nông dân Đặc biệt, luận văn đã tổng quan và phân tích nền kinh tế nông thôn của tỉnh Thái Bình trong giai đoạn 2017 – 2018, từ đó đưa ra các giải pháp cụ thể cho từng ngành trong lĩnh vực kinh tế nông thôn.
Nguyễn Trung Hiếu (2018) trong luận văn "Phát triển kinh tế nông thôn ở Nam Định thực trạng và giải pháp" đã phân tích thực trạng kinh tế nông thôn (KTNT) tại Nam Định, chỉ ra những kết quả đạt được và đề xuất giải pháp phát triển Trước thời kỳ đổi mới, nông nghiệp và nông thôn Nam Định gặp nhiều khó khăn, với tốc độ tăng trưởng giá trị sản xuất bình quân thấp và 75% lao động vẫn hoạt động trong khu vực nông thôn Để cải thiện tình hình, tác giả khuyến nghị cần đầu tư cho sản xuất nông nghiệp, gắn với thị trường nội địa và tiêu chuẩn xuất khẩu, đồng thời tạo môi trường thuận lợi cho doanh nghiệp đầu tư vào nông nghiệp Việc tái cơ cấu nền nông nghiệp, phát triển các ngành công nghiệp, dịch vụ, và thực hiện hiệu quả phong trào xây dựng nông thôn mới (NTM) cũng được nhấn mạnh, nhằm thúc đẩy đô thị hóa và xây dựng đô thị văn minh, hiện đại Cuối cùng, cần ban hành chính sách khuyến khích phát triển nông nghiệp, công nghiệp và dịch vụ tại nông thôn.
Khóa luận tốt nghiệp của Đại học Kinh tế, Đại học Quốc gia Hà Nội nghiên cứu chính sách hỗ trợ phát triển nông nghiệp tại Lai Châu, một tỉnh có chính sách nông nghiệp hàng đầu cả nước Bài viết phân tích thực trạng áp dụng các chính sách này và đề xuất giải pháp hoàn thiện Lai Châu đã ban hành hai Nghị quyết quan trọng: Nghị quyết số 05-NQ/TU về phát triển nông nghiệp hàng hóa tập trung giai đoạn 2021 – 2025, định hướng đến năm 2030 và Nghị quyết số 03-NQ/TU về phát triển rừng bền vững trong cùng giai đoạn Đến năm 2020, tỉnh đạt mức tăng trưởng 4,05%, sản phẩm bình quân đầu người vượt 8,3% so với kế hoạch, sản lượng lương thực đạt 220 nghìn tấn và tỷ lệ che phủ rừng đạt 50,5% Chương trình nông thôn mới và phát triển sản phẩm OCOP cũng được chú trọng thực hiện.
Năm 2020, tỉnh có 38/94 xã đạt chuẩn nông thôn mới, 47 sản phẩm OCOP được công nhận và tỷ lệ hộ nghèo là 16,49% Đề tài cũng đề xuất một số kiến nghị, bao gồm việc Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn sớm ban hành hướng dẫn chính sách hỗ trợ Chương trình bảo vệ và phát triển rừng bền vững, cũng như hướng dẫn thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia về xây dựng nông thôn mới giai đoạn 2021 – 2025 Ngoài ra, cần bố trí nguồn vốn đầu tư cho các dự án quan trọng của tỉnh, hỗ trợ đầu tư cho chương trình xây dựng nông thôn mới, sắp xếp ổn định dân cư, hồ treo và xây dựng kè.
Trong những năm qua, Việt Nam đã có một số nghiên cứu giá trị về phát triển kinh tế nông thôn (KTNT) và chính sách liên quan Tuy nhiên, các nghiên cứu này đã được thực hiện từ nhiều năm trước và hiện nay đã trở nên không còn phù hợp Đặc biệt, chưa có nghiên cứu nào tập trung vào thành phố Điện Biên Phủ trong thời gian gần đây Do đó, việc nghiên cứu đề tài “Chính sách phát triển kinh tế nông thôn trên địa bàn thành phố Điện Biên Phủ” là rất cần thiết nhằm thúc đẩy sự phát triển kinh tế của địa phương.
Mục đích nghiên cứu
Mục đích của nghiên cứu này là đề xuất các giải pháp và kiến nghị nhằm hoàn thiện chính sách phát triển kinh tế nông thôn (KTNT) cho thành phố Điện Biên Phủ, hướng đến mục tiêu đến năm 2025 và tầm nhìn đến năm 2030.
- Góp phần hệ thống hóa, làm rõ một số vấn đề lý luận cơ bản và thực tiễn về chính sách phát triển kinh tế nông thôn
- Phân tích và đánh giá thực trạng phát triển KTNT của thành phố Điện Biên Phủ giai đoạn (2017-2021)
- Đề xuất một số giải pháp, kiến nghị nhằm hoàn thiện chính sách phát triển KTNT của thành phố Điện Biên Phủ đến năm 2025, tầm nhìn 2030
- Nội dung của chính sách phát triển KTNT của một địa phương cấp huyện là gì?
- Thực trạng chính sách phát triển KTNT của thành phố Điện Biên Phủ trong thời gian qua?
- Cần có các giải pháp và kiến nghị nào để hoàn thiện chính sách phát triển KTNT của thành phố Điện Biên Phủ đến năm 2025, tầm nhìn 2030?
4 Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu của đề tài này tập trung vào các vấn đề lý luận và thực tiễn liên quan đến chính sách phát triển kinh tế nông thôn (KTNT) tại thành phố Điện Biên Phủ.
- Về không gian: đề tài nghiên cứu trên địa bàn thành phố Điện Biên Phủ, tỉnh Điện Biên
- Về thời gian: Dữ liệu thứ cấp được thu thập trong giai đoạn 2017-2021
Nội dung nghiên cứu tập trung vào việc phân tích các chính sách đặc thù của một huyện trong việc triển khai và cụ thể hóa các chủ trương, đường lối cũng như chính sách của Trung ương nhằm thúc đẩy phát triển kinh tế nông thôn.
5.1 Phương pháp thu thập dữ liệu
Dữ liệu thứ cấp được thu thập từ nhiều nguồn khác nhau, bao gồm các thư viện và trung tâm học liệu của các trường đại học, viện nghiên cứu phát triển kinh tế nông thôn Việt Nam, cũng như từ internet và Phòng Kinh tế thành phố Điện Biên Phủ.
5.2 Phương pháp xử lí số liệu
5.2.1 Phương pháp thống kê mô tả
Phương pháp tổng hợp số liệu từ các hiện tượng cho phép phân tích, mô tả và so sánh để làm rõ bản chất của hiện tượng nghiên cứu Qua thống kê, ta có thể nhận diện quy luật và dự đoán xu hướng phát triển, từ đó đưa ra nhận xét và kết luận chính xác Phương pháp so sánh là một công cụ quan trọng trong quá trình này.
Phương pháp so sánh là công cụ hữu ích để phân tích các yếu tố định lượng và định tính Nó cho phép so sánh và phân tích các chỉ tiêu, hiện tượng kinh tế đã được lượng hóa với nội dung và tính chất tương tự, từ đó xác định mức độ biến động của các tiêu chí.
Đối với nguồn số liệu thứ cấp, tác giả sử dụng phần mềm Excel để xử lý dữ liệu dưới dạng bảng biểu và thực hiện thống kê theo từng năm.
6 Kết cấu của khóa luận
Ngoài phần mở đầu, kết luận, phụ lục và danh mục tài liệu tham khảo, kết cấu của khóa luận gồm 3 chương:
Chương 1 trình bày các cơ sở lý luận liên quan đến chính sách phát triển kinh tế nông thôn, nhấn mạnh tầm quan trọng của các chiến lược và biện pháp nhằm nâng cao đời sống người dân Chương 2 phân tích thực trạng chính sách phát triển kinh tế nông thôn tại thành phố Điện Biên Phủ, đánh giá những thành tựu đạt được cũng như những thách thức còn tồn tại trong quá trình thực hiện.
Chương 3: Một số giải pháp hoàn thiện chính sách phát triển kinh tế nông thôn của thành phố Điện Biên Phủ đến năm 2025, tầm nhìn 2030
CHƯƠNG 1: MỘT SỐ CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ CHÍNH SÁCH PHÁT TRIỂN KINH
1.1 Một số khái niệm cơ bản về kinh tế nông thôn và chính sách kinh tế nông thôn
Nông thôn (NT) là khu vực không thuộc nội thành, được quản lý bởi UBND xã, theo Thông tư số 54/2009/TT – BNNPTNT Theo Nghị định 57/2018/NĐ – CP, nông thôn không bao gồm địa bàn phường thuộc thị xã, quận và thành phố Đặc trưng của nông thôn là nơi sinh sống của cộng đồng nông dân với mật độ dân cư thấp, chủ yếu là vùng sản xuất nông nghiệp (nông, lâm, thủy sản) Khu vực này có trình độ văn hóa, khoa học kỹ thuật và hạ tầng kinh tế - xã hội kém phát triển hơn so với thành thị, đồng thời chịu sức hút từ thành phố, khiến cư dân nông thôn thường tìm cách di chuyển vào đô thị.
Khái niệm kinh tế nông thôn
Kinh tế nông thôn (KTNT) được định nghĩa là tổng thể các ngành kinh tế trong khu vực nông thôn, bao gồm nông nghiệp, công nghiệp và dịch vụ, có mối quan hệ chặt chẽ với nhau Các ngành này không chỉ liên quan về số lượng mà còn có sự kết nối sâu sắc về mặt chất Trước đây, KTNT thường được hiểu chủ yếu qua hoạt động sản xuất nông nghiệp, nhưng thực tế cho thấy sự đa dạng và tương tác giữa các ngành trong khu vực này ngày càng trở nên quan trọng.
Khi nhắc đến kinh tế nông thôn (KTNT), người ta thường nghĩ ngay đến nông nghiệp Tuy nhiên, sự phát triển của khoa học và công nghệ (KHKT) hiện nay đã thúc đẩy hoạt động kinh tế tại khu vực này theo hướng đa dạng và phong phú hơn Sản xuất nông thôn không chỉ còn giới hạn trong nông nghiệp mà còn bao gồm sự phát triển mạnh mẽ của ngành công nghiệp và dịch vụ Dù vậy, nông nghiệp vẫn giữ vai trò chủ chốt trong nền kinh tế nông thôn.
Khái niệm cơ cấu kinh tế nông thôn
Cơ cấu kinh tế (CCKT) được hiểu là tổng thể các bộ phận cấu thành nền kinh tế cùng với các mối quan hệ định tính và định lượng giữa chúng, phản ánh sự ổn định và phát triển trong điều kiện sản xuất xã hội và thời gian cụ thể CCKT không phải là một hệ thống tĩnh mà luôn trong trạng thái vận động, biến đổi liên tục về số lượng và tỷ trọng trong GDP giữa các bộ phận nhằm đạt được các mục tiêu cụ thể.
Cơ cấu kinh tế nông thôn (CCKTNT) là tổng thể các mối quan hệ kinh tế và sự tương tác giữa các bộ phận của nền kinh tế nông thôn CCKTNT được xem xét từ ba góc độ chính: cơ cấu ngành kinh tế (bao gồm nông nghiệp, công nghiệp và dịch vụ), cơ cấu vùng kinh tế và cơ cấu thành phần kinh tế Trong đó, cơ cấu ngành được coi là cách tiếp cận quan trọng nhất trong việc phân tích CCKTNT.
Khái niệm phát triển kinh tế nông thôn
Phát triển kinh tế nông thôn là quá trình nâng cao quy mô, số lượng và chất lượng các ngành trong nền kinh tế nông thôn thông qua các công cụ và chính sách tác động đến hoạt động kinh tế tại khu vực này Mục tiêu chính là cải thiện đời sống, văn hóa và tinh thần của người dân nông thôn, đồng thời góp phần vào sự phát triển kinh tế - xã hội của địa phương, vùng và toàn quốc.
1.1.2 Chính sách phát triển kinh tế nông thôn
Chính sách là phương thức hành động của một chủ thể hoặc tổ chức nhằm giải quyết các vấn đề lặp đi lặp lại Theo từ điển Bách khoa Việt Nam, chính sách bao gồm các chủ trương và hành động của chính phủ, với mục tiêu phát triển toàn diện trong các lĩnh vực kinh tế, văn hóa, xã hội và môi trường Chính sách được hiểu là tập hợp các hoạt động liên quan, được lựa chọn và quyết định để đạt được mục tiêu nhất định, đồng thời là cơ sở để hình thành pháp luật Pháp luật là kết quả của việc thể chế hóa chính sách, và có thể tồn tại những chính sách chưa được luật hóa hoặc không còn phù hợp với thực tiễn Tuy nhiên, không có pháp luật nào tồn tại ngoài chính sách.
