Tính cấp thiết của đề tài
Giáo dục mầm non đóng vai trò quan trọng trong hệ thống giáo dục quốc dân, chăm sóc và giáo dục trẻ từ 0 - 6 tuổi Đây là giai đoạn thiết yếu để hình thành nhân cách, và nếu không được chăm sóc tốt, việc giáo dục sau này sẽ gặp nhiều khó khăn Nghị quyết TW2, khóa VIII của Đảng Cộng sản Việt Nam nhấn mạnh tầm quan trọng của giáo dục mầm non, yêu cầu trang bị cho trẻ những điều tốt nhất cả về vật chất lẫn tinh thần Những kỹ năng trẻ học được trong giai đoạn này sẽ là nền tảng cho sự học tập và thành công trong tương lai.
Giáo dục lễ giáo trong chương trình mầm non là một nhiệm vụ quan trọng, nhưng hiện nay vẫn gặp nhiều khó khăn do nội dung chưa được xác định rõ ràng và một số giáo viên chưa chú trọng Môi trường sinh hoạt hàng ngày của trẻ, bao gồm cả thời gian học và chơi, cần được tận dụng để giáo dục lễ giáo hiệu quả hơn Đồng thời, nhận thức của phụ huynh về vai trò của giáo dục lễ giáo cũng cần được nâng cao, vì nhiều gia đình chưa có hành vi mẫu mực trong việc giáo dục con cái Âm nhạc, với vai trò là một hình thức nghệ thuật, có thể góp phần quan trọng trong việc hình thành nhân cách và đạo đức cho trẻ Giáo dục âm nhạc không chỉ giúp trẻ phát triển về tinh thần mà còn xây dựng những kỹ năng cơ bản như sự khéo léo và khả năng xin lỗi Đặc điểm hồn nhiên và khả năng bắt chước của trẻ em mầm non yêu cầu việc giáo dục lễ giáo cần được thực hiện qua nhiều hình thức trực quan, sinh động Vì vậy, chúng tôi đề xuất nghiên cứu về “Một số biện pháp giáo dục lễ giáo cho trẻ 4 – 5 tuổi thông qua hoạt động âm nhạc ở trường mầm non” nhằm hỗ trợ hình thành nhân cách ban đầu cho trẻ.
Ý nghĩa khoa học và thực tiễn
Giáo dục lễ giáo cho trẻ 4 - 5 tuổi tại trường mầm non thông qua hoạt động âm nhạc là một lĩnh vực quan trọng, cần được làm rõ về cơ sở lý luận Việc này không chỉ giúp trẻ phát triển kỹ năng xã hội mà còn hình thành những giá trị văn hóa, đạo đức cần thiết Nghiên cứu các yếu tố ảnh hưởng đến giáo dục lễ giáo trong bối cảnh âm nhạc sẽ cung cấp cái nhìn sâu sắc về cách thức mà âm nhạc có thể hỗ trợ sự phát triển toàn diện của trẻ, từ nhận thức đến cảm xúc và hành vi.
- Đề xuất một số biện pháp giáo dục lễ giáo cho trẻ 4 - 5 tuổi thông qua hoạt động âm nhạc ở trường mầm non
Nghiên cứu thực trạng các biện pháp giáo dục lễ giáo cho trẻ 4 - 5 tuổi thông qua hoạt động âm nhạc tại trường mầm non Gia Cẩm, Việt Trì, Phú Thọ cho thấy sự quan trọng của âm nhạc trong việc hình thành nhân cách và giá trị đạo đức cho trẻ nhỏ Các hoạt động âm nhạc không chỉ giúp trẻ phát triển kỹ năng xã hội mà còn nâng cao nhận thức về lễ giáo, tạo nền tảng vững chắc cho sự phát triển toàn diện Việc áp dụng các phương pháp giáo dục sáng tạo và hiệu quả trong âm nhạc sẽ góp phần nâng cao chất lượng giáo dục lễ giáo cho trẻ em tại địa phương.
Đề tài này là tài liệu tham khảo quan trọng cho sinh viên và giáo viên ngành giáo dục mầm non, tập trung vào việc giáo dục lễ giáo cho trẻ 4-5 tuổi thông qua các hoạt động âm nhạc tại trường mầm non.
Mục tiêu nghiên cứu
Nghiên cứu này đề xuất các biện pháp giáo dục lễ giáo cho trẻ từ 4 đến 5 tuổi thông qua hoạt động âm nhạc tại trường mầm non, dựa trên cơ sở lý luận và thực tiễn.
Nhiệm vụ nghiên cứu
Đề tài nghiên cứu tập trung giải quyết những nhiệm vụ sau:
Nghiên cứu cơ sở lý luận về các biện pháp giáo dục lễ giáo cho trẻ 4 – 5 tuổi thông qua hoạt động âm nhạc
Bài viết nghiên cứu thực trạng áp dụng các biện pháp giáo dục lễ giáo cho trẻ em từ 4 đến 5 tuổi thông qua hoạt động âm nhạc tại trường Mầm non Gia Cẩm, thành phố Việt Trì, tỉnh Phú Thọ Nghiên cứu này nhằm đánh giá hiệu quả và tầm quan trọng của âm nhạc trong việc hình thành nhân cách và giáo dục lễ giáo cho trẻ nhỏ.
- Xây dựng một số biện pháp giáo dục lễ giáo cho trẻ 4 - 5 tuổi qua hoạt động âm nhạc
- Tổ chức thực nghiệm sư phạm các biện pháp đã xây dựng để kiểm nghiệm, đánh giá tính khả thi của các biện pháp đã xây dựng.
Phương pháp nghiên cứu
6.1 Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận:
Sử dụng các phương pháp phân tích, so sánh, tổng hợp, khái quát hóa, hệ thống hóa những nguồn tài liệu có liên quan đến đề tài nghiên cứu
6.2 Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn
6.2.1 Phương pháp điều tra bằng phiếu ( An - két )
Nghiên cứu nhận thức của giáo viên về vai trò của giáo dục lễ giáo cho trẻ mầm non cho thấy sự quan trọng của âm nhạc trong việc hình thành nhân cách cho trẻ 4 - 5 tuổi Âm nhạc không chỉ giúp trẻ phát triển kỹ năng xã hội mà còn tạo nền tảng vững chắc cho việc giáo dục lễ giáo thông qua các hoạt động tương tác và sáng tạo Việc tích hợp âm nhạc vào chương trình giáo dục lễ giáo sẽ nâng cao hiệu quả giáo dục và giúp trẻ hình thành những giá trị đạo đức cần thiết.
6.2.2 Phương pháp quan sát, đàm thoại
Tại trường mầm non Gia Cẩm, thành phố Việt Trì, tỉnh Phú Thọ, chúng tôi đã tiến hành dự giờ các hoạt động âm nhạc dành cho trẻ 4-5 tuổi Qua quá trình quan sát, chúng tôi đánh giá các biện pháp giáo dục lễ giáo mà giáo viên áp dụng và kết quả đạt được của trẻ.
Đàm thoại và trò chuyện với trẻ 4-5 tuổi qua các hoạt động hàng ngày giúp hiểu rõ hơn về nhận thức, nhu cầu âm nhạc và sự phát triển lễ giáo của trẻ Qua đó, chúng ta có thể tìm hiểu các yếu tố ảnh hưởng đến biện pháp giáo dục lễ giáo thông qua hoạt động âm nhạc, từ đó nâng cao hiệu quả trong việc giáo dục trẻ nhỏ.
6.2.3 Phương pháp tổng kết kinh nghiệm
Nhằm đề xuất một số biện pháp giáo dục lễ giáo cho trẻ 4 - 5 tuổi thông qua hoạt động âm nhạc
6.2.4 Phương pháp thực nghiệm sư phạm
Thực nghiệm sư phạm nhằm đánh giá hiệu quả của các biện pháp giáo dục lễ giáo cho trẻ 4-5 tuổi thông qua hoạt động âm nhạc Các biện pháp này được áp dụng để nâng cao ý thức lễ giáo và phát triển kỹ năng xã hội cho trẻ nhỏ.
Sử dụng một số công thức toán học để xử lý các số liệu thu được từ khảo sát thực trạng và thực nghiệm.
Cấu trúc đề tài
Ngoài phần mở đầu và kết luận, nội dung luận văn được chia làm 3 chương:
Chương 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn của đề tài nghiên cứu
Chương 2: Xây dựng một số biện pháp giáo dục lễ giáo cho trẻ 4 – 5 tuổi qua hoạt động âm nhạc
Chương 3: Thực nghiệm sư phạm các biện pháp giáo dục lễ giáo cho trẻ
4 – 5 tuổi thông qua hoạt động âm nhạc
CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU
Cơ sở lí luận của đề tài
1.1.1 Lịch sử nghiên cứu vấn đề
1.1.1.1 Tình hình nghiên cứu ở nước ngoài
Giáo dục Âm nhạc tại trường mầm non không chỉ là hoạt động nghệ thuật mà còn đóng vai trò quan trọng trong việc phát triển trí tuệ và cảm xúc của trẻ Âm nhạc giúp trẻ trải nghiệm và thể hiện những cảm xúc, đồng thời phát triển ngôn ngữ và khả năng nghe Qua việc lắng nghe âm nhạc, trẻ cảm nhận được tính chất và tình cảm của các tác phẩm, từ đó hình thành sự liên tưởng với những hiện tượng sống động trong cuộc sống Nhịp điệu vui tươi của bản hành khúc mang lại niềm vui và sự phấn khởi cho trẻ, trong khi giai điệu tự nhiên như những lời nhắc nhở về hành vi lễ giáo phù hợp Nhà sư phạm Xu-khôm-lin-ski đã khẳng định tầm quan trọng của âm nhạc trong giáo dục trẻ nhỏ.
Âm nhạc là một phần không thể thiếu trong tuổi thơ, bên cạnh trò chơi và chuyện cổ tích, giúp trẻ em phát triển cảm xúc và trí tưởng tượng Thiếu âm nhạc, trẻ em sẽ như những bông hoa héo úa, không còn sức sống Giáo sư Schopenhauer đã chỉ ra rằng âm nhạc khác biệt với các loại hình nghệ thuật khác, vì nó không chỉ đơn thuần là sự thể hiện ý trí mà còn là sự tái hiện của nó, điều này giúp âm nhạc dễ dàng chạm đến trái tim con người.
Giáo dục âm nhạc không chỉ là một bộ môn nghệ thuật mà còn mang tính nhân học sâu sắc, vì âm nhạc xuất phát từ con người Theo Car Orff, "Âm nhạc bắt nguồn từ con người," và câu nói xưa "phàm âm chi khởi, do nhân tâm sinh ã" nhấn mạnh rằng âm nhạc đều bắt nguồn từ trái tim Do đó, việc đào tạo con người toàn diện và phát triển nhân tài không thể thiếu vai trò quan trọng của giáo dục âm nhạc.
Giáo dục âm nhạc đóng vai trò quan trọng trong việc phát triển toàn diện nhân cách và thể chất của trẻ em, đặc biệt là ở lứa tuổi mầm non Trong giai đoạn này, các yếu tố cấu thành nhân cách, bao gồm lễ giáo, đang hình thành, vì vậy việc giáo dục sớm và thường xuyên là cần thiết để hướng trẻ đến sự phát triển đúng đắn Âm nhạc là một phương tiện hiệu quả giúp trẻ dễ nhớ và bắt chước, từ đó tạo điều kiện cho việc giáo dục lễ giáo diễn ra một cách tự nhiên Quan trọng hơn, giáo dục lễ giáo không chỉ là hành động mà còn là cảm xúc; khi trẻ cảm nhận và hiểu, chúng mới có thể chấp nhận và thực hiện.
Thời Phục hưng ở châu Âu đánh dấu sự khởi đầu của một kỷ nguyên mới trong việc theo đuổi tri thức và nghiên cứu khoa học, đồng thời tôn vinh những giá trị văn minh của Hy Lạp và La Mã.
Vào khoảng năm 1450, Johannes Gutenberg phát triển xưởng in, giúp các tác phẩm văn chương được phổ biến nhanh chóng Trong thời kỳ các đế quốc châu Âu, tư tưởng giáo dục châu Âu trong triết học, tôn giáo, nghệ thuật và khoa học lan tỏa ra toàn cầu Các nhà truyền giáo và học giả đã mang về những tư tưởng mới từ các nền văn minh khác, như các nhà truyền giáo dòng Jesuit ở Trung Quốc, đóng vai trò quan trọng trong việc trao đổi kiến thức và văn hóa giữa Trung Quốc và phương Tây Họ đã dịch các tác phẩm phương Tây như cuốn Cơ sở của Euclid cho các học giả Trung Quốc, đồng thời chuyển ngữ tư tưởng Khổng Tử cho độc giả phương Tây Đến Thời kỳ Khai sáng, quan điểm về giáo dục ở phương Tây trở nên thế tục hơn.
Khổng Tử đã khẳng định tầm quan trọng của sáu chữ: “Khắc kỳ phục lễ vị nhân”, mang ý nghĩa sâu sắc về tự chủ bản thân, khôi phục và giữ gìn lễ nghi, cũng như thực hiện những hành động nhân đức Những nguyên tắc này không chỉ giúp điều tiết quá trình tu thân mà còn hướng dẫn cách ứng xử trong xã hội, nhấn mạnh vai trò của lễ nghi và nhân đức trong cuộc sống.
Khắc kỷ và vị nhân chính là mục tiêu cốt lõi của đạo đức, thể hiện qua việc khắc phục chủ nghĩa cá nhân và phục vụ lợi ích cộng đồng Để trở thành người có đạo đức, chúng ta cần tuân thủ các phẩm chất như cần, kiệm, niêm, chính, và chí công vô tư, theo lời dạy của Bác Hồ Như vậy, lễ là điểm khởi đầu cũng như điểm đến của đức, qua đó rèn luyện phẩm hạnh, từ hình thức đến nội dung, và từ phương tiện đến mục đích.
Ngày nay, giáo dục bắt buộc cho trẻ em đã trở thành tiêu chuẩn ở hầu hết các quốc gia Sự phổ cập giáo dục, kết hợp với sự gia tăng dân số, khiến UNESCO dự đoán rằng trong 30 năm tới, số người được giáo dục chính quy sẽ vượt qua tổng số người đã từng đi học trong toàn bộ lịch sử nhân loại.
1.1.1.2 Tình hình nghiên cứu ở Việt Nam Ở Việt Nam, với truyền thống văn hóa của người phương đông, được bắt nguồn từ Nho giáo, Đạo giáo, Phật giáo, đặc biệt là từ học thuyết nho giáo Tư tưởng nho giáo cho rằng giáo dục lễ giáo cho con người là làm cho cái phần con nhỏ đi, cái phần người lớn lên Nếu là người trước hết phải là lễ nếu không có lễ thì người chỉ còn phần con Theo Khổng Tử dạy người cần có 3 vế: Khắc kỷ là kiềm chế, tự chủ bản thân; phục lễ là khôi phục và giữ gìn lễ nghi; vi nhân là làm điều nhân đức, làm người nhân đức Lễ không chỉ để điều tiết hành vi cá nhân, đồng thời tự chủ các hành vi đó theo chuẩn mực xã hội từ đó giữ gìn, bảo tồn và phát triển lễ nghi đó để làm điều nhân đức, làm người nhân đức
Người Việt Nam chịu ảnh hưởng sâu sắc từ tư tưởng Nho giáo, đặc biệt là trong việc coi trọng lễ nghi và lễ tiết trong giao tiếp Việc dạy chữ "lễ" cho thế hệ sau là điều cần thiết, vì chữ "lễ" đã trở thành một phần quan trọng trong đời sống văn hóa của người Việt Điều này đã góp phần hình thành nên truyền thống lễ giáo tốt đẹp của dân tộc.
Giáo dục lễ giáo cho trẻ mầm non đang trở thành một vấn đề được quan tâm, với nhiều nghiên cứu đáng chú ý PGS Trần Thanh Đạm nhấn mạnh rằng giáo dục đạo đức cần phải bắt nguồn từ việc học lễ, cho rằng "Trí của con người hiện ra trước hết ở văn, đức của con người hiện ra trước hết ở lễ." Ông xem lễ giáo là nền tảng của giáo dục đạo đức, thể hiện cốt cách nhân phẩm qua hành vi ứng xử chuẩn mực Giáo sư Trần Bảng cũng khẳng định rằng "Lễ giáo phản ánh trực tiếp đạo đức," cho rằng để đánh giá đạo đức của một người, cần xem xét những hành động và cách ứng xử của họ đối với người khác.
Nghe hát và nghe nhạc là hoạt động âm nhạc quan trọng giúp trẻ em làm quen với các làn điệu dân ca của các vùng miền Tổ quốc, từ đó làm phong phú thêm đời sống văn hóa của trẻ Việc nghe nhạc không chỉ phát triển cảm xúc của trẻ đối với âm nhạc mà còn hình thành thói quen nghe nhạc có kiến thức, giúp trẻ hiểu biết về các khái niệm âm nhạc cơ bản và ghi nhớ các tác phẩm Qua đó, trẻ cũng biết phân biệt nội dung âm nhạc và nhận thức được mối liên hệ giữa âm nhạc và cuộc sống.
Nhạc sĩ Nguyễn Văn đã chỉ ra rằng nguyên nhân khiến trẻ em ngày càng ít hứng thú với âm nhạc cho thiếu nhi "Made in Việt Nam" là do sự thiếu hấp dẫn và không phù hợp với sở thích của các em.
Chung cho rằng sự đa dạng của phương thức và phương tiện truyền thông hiện nay mang lại nhiều lựa chọn cho trẻ em, nhưng cũng khiến các bé dễ tiếp cận với những nội dung không phù hợp, như phim Hàn Quốc hay các bài hát tình cảm mà phụ huynh yêu thích Điều này dẫn đến việc trẻ em tiếp thu những nội dung không dành riêng cho lứa tuổi của mình Mặc dù âm nhạc có sứ mệnh hun đúc tình yêu quê hương và con người, nhưng cách thể hiện sẽ thay đổi theo từng thời điểm và giai đoạn phát triển.
Cơ sở thực tiễn của đề tài nghiên cứu
1.2.1.Đặc điểm tình hình về trường về trường mầm non Gia Cẩm– thành phố Việt Trì – tỉnh Phú Thọ
1.2.1.1 Về cơ sở vật chất
Trường có 9 lớp học được tổ chức thành một khu vực riêng biệt, bao gồm 3 lớp cho trẻ 5 tuổi, 2 lớp cho trẻ 4 tuổi, 2 lớp cho trẻ 3 tuổi và 2 lớp nhà trẻ Các lớp học được xây dựng kiên cố và đầy đủ tiện nghi, với nhà điều hành rộng rãi, sạch sẽ, tạo không gian vui chơi thoải mái cho trẻ Bàn ghế được trang bị đầy đủ theo quy định mầm non Bếp được thiết kế theo tiêu chuẩn một chiều, gọn gàng và sạch sẽ, trong khi sân bãi được trang trí đẹp mắt, phù hợp với các chủ đề trong năm học Mỗi lớp học có các góc trang trí đầy đủ đồ dùng và đồ chơi, đặc biệt là góc âm nhạc với các dụng cụ như đàn organ, tivi và đầu đĩa để trẻ tham gia hoạt động Các góc tuyên truyền cũng được cập nhật thường xuyên theo chủ đề năm học, trong đó hoạt động lễ giáo được chú trọng thực hiện.
1.2.1.2 Về đội ngũ giáo viên:
Trường có tổng cộng 25 cán bộ quản lý, giáo viên và nhân viên, bao gồm 3 cán bộ quản lý (1 hiệu trưởng và 2 phó hiệu trưởng), 18 giáo viên và 4 nhân viên Về trình độ chuyên môn, có 15 cán bộ đại học, 1 cao đẳng, 6 trung cấp và 3 nhân viên sơ cấp Trong số giáo viên, có 18 người trong biên chế và 7 người hợp đồng Trường có 6 giáo viên dạy lớp 5 tuổi, đảm bảo tỷ lệ 2 giáo viên cho mỗi lớp.
1.2.1.3 Về học sinh và chất lượng đào tạo
Trong năm học 2014-2015, tổng số học sinh tại cơ sở là 290 trẻ, bao gồm 89 trẻ 5 tuổi, 86 trẻ 4 tuổi, 75 trẻ 3 tuổi và 40 trẻ ở nhà trẻ Để xây dựng các biện pháp giáo dục lễ giáo cho trẻ 4-5 tuổi thông qua hoạt động âm nhạc, chúng tôi đã tiến hành điều tra thực trạng sử dụng các biện pháp này Dưới đây là khái quát quá trình điều tra mà chúng tôi đã thực hiện.
