CHU KỲ TẾ BÀOPHÂN CHIA TẾ BÀO Mục tiêu học tập: Trình bày giai đoạn chu kỳ tế bào Nêu tên kiểu phân chia tế bào Mô tả giai đoạn kiểu phân chia tế bào CHU KỲ TẾ BÀO - Chu kỳ TB tất biến đổi TB xảy từ lúc bắt đầu lần phân bào lúc bắt đầu lần phân bào - Thời gian chu kỳ TB khác tùy loại TB TB có tốc độ phân chia nhanh, chu kỳ TB khoảng 10-20 h - Chu kỳ TB gồm gian kỳ (interphase) & thời kỳ phân chia TB (mitosis & cytokinesis) Sự điều chỉnh chu kỳ TB Sự điều chỉnh chu kỳ TB bao gồm trình định sống tiếp tục tế bào, bao gồm khám phá phục hồi gene hư hỏng ngăn cản TB phân chia khơng kiểm sốt Những việc điều chỉnh chu kỳ TB mức phân tử định hướng chương trình hóa khơng thể đảo ngược Một số TB phân chia nhanh TB Đậu cần 19 h để chu kỳ TB hoàn thành; TB hồng cầu phân chia với tốc độ 2,5 triệu/ giây Các TB khác TB thần kinh khả phân chia TB trưởng thành Sự điều chỉnh chu kỳ TB Một số TB TB gan trì khơng sử dụng cách thường xuyên khả phân chia chúng TB gan phân chia phần gan bị lấy Sự phân chia tiếp tục đến gan đạt kích thước TB ung thư phân chia nhanh trước chúng đạt “trưởng thành chức năng” Các yếu tố môi trường thay đổi nhiệt độ & pH, dinh dưỡng dẫn đến tốc độ phân chia TB Khi TB ngừng phân chia, chúng thường dừng điểm cuối G1, điểm giới hạn R (restriction) CHU KỲ TẾ BÀO Gian kỳ: chiếm phần lớn thời gian chu kỳ TB, TB không ngừng tổng hợp nhiều phân tử & tạo nhiều bào quan (gđ tăng trưởng TB) Tế bào chất chứa MTOC CHU KỲ TẾ BÀO Gian kỳ gồm gđ: G1, S & G2 - G1: (G=Gap: khoảng gián đoạn) định thời gian chu kỳ TB dài hay ngắn (TB ung thư G1 ngắn khơng có) Số lượng NST & hàm lượng ADN tương đối ổn định & đặc trưng cho lồi Có tổng hợp protein & ARN nhờ TB gia tăng kích thước & khối lượng tạo hình dạng đặc trưng CHU KỲ TẾ BÀO Cuối G1 có điểm giới hạn: + TB vào phân chia tổng hợp yếu tố cần thiết để TB hoàn tất nốt chu kỳ + Nếu lý (sự đói hay mơ đạt tới kích thước cuối nó), TB ngừng chu kỳ & trì trạng thái nghỉ gọi G0 Hầu hết TB G0 vào lại chu kỳ điều kiện thay đổi CHU KỲ TẾ BÀO - S=Synthesis: gđ tái ADN, hàm lượng ADN tăng lên gấp (TB với copy cho kiểu NST) - G2: Gđ TB chuẩn bị bước vào thời kỳ phân chia (M) ARN & protein tiếp tục tổng hợp, protein cần thiết cho M Thời kỳ phân chia TB gồm gđ nối tiếp phân nhân (mitosis) & phân chia tế bào chất (cytokinesis) SỰ PHÂN CHIA TẾ BÀO - TB tăng trưởng đến gđ định có khả phân chia (sinh sản) gọi phân bào - Có kiểu phân bào: + Phân bào nguyên nhiễm (Mitosis): cần cho tăng trưởng & phát triển thể + Phân bào giảm nhiễm (Meiosis): cần cho bảo tồn nịi giống, liên quan tới q trình sinh sản hữu tính sinh vật + Phân bào vơ nhiễm (Amitosis) PHÂN BÀO GIẢM NHIỄM Lần phân chia thứ - Giai đoạn tiếp hợp (Zygotene): Các thể nhiễm sắc kép tương đồng tiến lại gần nhau, tiếp hợp tương ứng (bắt cặp) với cách xác Sự tiếp hợp đầu mút cromatid lan dọc theo chiều dài thể nhiễm sắc đến tận đầu mút PHÂN BÀO GIẢM NHIỄM Lần phân chia thứ - Giai đoạn co ngắn (Pachytene): Các cặp NST kép tương đồng tiếp tục xoắn →những sợi to & đậm thấy rõ KHV QH Có bắt chéo cromatid chị em hay nhiều điểm → trao đổi với nhiều đoạn PHÂN BÀO GIẢM NHIỄM Lần phân chia thứ - Giai đoạn tách đôi (Diplotene): Các NST kép tương đồng bắt đầu tách ra, không tiếp hợp cịn dính điểm trao đổi chéo PHÂN BÀO GIẢM NHIỄM Lần phân chia thứ - Giai đoạn xuyên động (Diakinesis): Các NST kép tiếp tục xoắn nên to, đậm & ngắn hơn, thấy rõ cặp NST kép tương đồng KHV QH Cuối kỳ, màng nhân & hạch nhân biến mất, thoi phân bào hình thành PHÂN BÀO GIẢM NHIỄM Lần phân chia thứ - Kỳ I: Các cặp NST kép tương đồng tập trung mặt phẳng xích đạo thoi phân bào nhờ tương tác vi ống cực với vi ống tâm động PHÂN BÀO GIẢM NHIỄM Lần phân chia thứ - Kỳ sau I: Mỗi NST kép bị kéo cực TB PHÂN BÀO GIẢM NHIỄM Lần phân chia thứ - Kỳ cuối I: Các NST kép tập trung cực TB (n kép) & giữ ngun hình dạng, khơng tháo xoắn thành mạng chất nhiễm sắc, màng nhân tái lập, phân chia chất tế bào TB hình thành, TB có n NST kép PHÂN BÀO GIẢM NHIỄM Lần phân chia thứ hai Diễn biến tương tự phân bào nguyên nhiễm, gồm giai noạn: - Kỳ đầu II: gần khơng có TB lần phân chia thứ có n NST kép Thoi phân bào hình thành PHÂN BÀO GIẢM NHIỄM Lần phân chia thứ hai - Kỳ II: Các NST kép tập trung mặt phẳng xích đạo thoi phân bào PHÂN BÀO GIẢM NHIỄM Lần phân chia thứ hai - Kỳ sau II: Hạt tâm động tách đôi, cromatid NST kép tách & bị kéo cực TB PHÂN BÀO GIẢM NHIỄM Lần phân chia thứ hai - Kỳ cuối II: NST cực TB trở lại dạng chất nhiễm sắc Màng nhân & hạch nhân xuất Chất TB phân chia ⇨ TB có số lượng thể nhiễm sắc n TB ban đầu (2n), sau lần phân chia phân bào giảm nhiễm → TB, TB có n NST PHÂN BÀO VƠ NHIỄM Phân bào khơng hình thành thoi phân bào xuất NST Nhân tự kéo dài ra, phần thắt lại nứt thành nhân Sau chất TB phân chia làm với cách tương tự, chất TB khơng phân chia, kết ⇨ TB có nhiều nhân gọi cộng bào PHÂN BÀO VÔ NHIỄM .. .CHU KỲ TẾ BÀO - Chu kỳ TB tất biến đổi TB xảy từ lúc bắt đầu lần phân bào lúc bắt đầu lần phân bào - Thời gian chu kỳ TB khác tùy loại TB TB có tốc độ phân chia nhanh, chu kỳ TB khoảng... M Thời kỳ phân chia TB gồm gđ nối tiếp phân nhân (mitosis) & phân chia tế bào chất (cytokinesis) SỰ PHÂN CHIA TẾ BÀO - TB tăng trưởng đến gđ định có khả phân chia (sinh sản) gọi phân bào - Có... bình kéo dài 1-2 Độ lâu kỳ ≠, kỳ đầu & kỳ cuối thường dài kỳ & kỳ sau SỰ PHÂN NHÂN xảy sau gian kỳ gồm: kỳ đầu, kỳ giữa, kỳ sau & kỳ cuối PHÂN BÀO NGUYÊN NHIỄM Phân nhân - Kỳ đầu: Trong pha S,