Nội dung sáng kiến kinh nghiệm
Cơ sở lý luận của sáng kiến kinh nghiệm
Trong mọi giai đoạn lịch sử, đạo đức và giáo dục đạo đức cho thế hệ trẻ luôn được coi trọng, nhằm phân biệt giữa cái tốt và cái xấu trong hành vi con người Các nhà giáo dục và triết học đã nghiên cứu và thực hiện các khái niệm đạo đức, đặc biệt trong môi trường giáo dục Qua giáo dục đạo đức, con người hình thành những quan điểm, nguyên tắc và chuẩn mực đạo đức, giúp họ có khả năng đánh giá và lựa chọn các hiện tượng xã hội Điều này cho phép mỗi cá nhân tự xem xét tư cách, ý thức và hành vi của bản thân, từ đó làm giàu thêm “tính người” thông qua quá trình giáo dục xã hội và sự tự giác của mỗi học sinh.
Theo nhà văn John Adams, tri thức và đạo đức là hai yếu tố quan trọng giúp con người trở nên hữu dụng và hạnh phúc Đạo đức, như quan niệm của triết học Mác, là phần không thể thiếu trong ý thức xã hội và đời sống tinh thần, được xây dựng trên nền tảng kinh tế - xã hội Nó bao gồm tri thức về kỹ năng, chuẩn mực và phẩm chất đạo đức, hiện diện trong mọi hoạt động sống và giao lưu của con người Đạo đức không chỉ là tư tưởng, quan điểm mà còn là nguyên tắc, tiêu chuẩn điều chỉnh hành vi của con người trong các mối quan hệ với thiên nhiên, xã hội và đồng loại Trong đạo đức cách mạng, Bác Hồ nhấn mạnh tầm quan trọng của "Đức" và "Tài", khẳng định rằng "Đức phải đặt trước tài" và "Phải có chính trị trước rồi mới có chuyên môn" Do đó, bên cạnh việc trang bị tri thức khoa học, giáo dục đạo đức cách mạng cho học sinh là điều cần thiết để các em có đủ đức và tài, tạo nên sự phát triển cân đối, hài hòa trong cuộc sống.
Trường học là môi trường quan trọng cho học sinh trong việc tiếp thu tri thức khoa học và phát triển phẩm chất con người Học sinh trung học phổ thông, với tâm lý đam mê cái mới, thường nhạy cảm với cái đẹp và thích tìm tòi, sáng tạo Tuy nhiên, các em cũng dễ nản chí trước khó khăn và thường chú trọng hình thức hơn là kết quả thực tế Do đó, giáo dục đạo đức cho học sinh cần tập trung vào việc rèn luyện lòng yêu thương, sự đoàn kết và trách nhiệm, đồng thời giúp các em trở thành công dân tốt, tuân thủ nội quy và tránh xa cám dỗ xã hội Để đạt được những mục tiêu này, cần áp dụng phương pháp giáo dục phù hợp với thực tế và đối tượng học sinh.
Để đạt được kết quả tốt và giúp học sinh trở thành những người trưởng thành, thành đạt, việc giáo dục đạo đức cho các em là vô cùng cần thiết và cấp bách Đây là nhiệm vụ quan trọng không chỉ đối với giáo viên mà đặc biệt là đối với giáo viên chủ nhiệm.
Thực trạng vấn đề trước khi áp dụng sáng kiến kinh nghiệm
Qua việc trò chuyện và trao đổi với học sinh, phụ huynh, giáo viên bộ môn và nhà trường về các giải pháp giáo dục đạo đức cho học sinh lớp chủ nhiệm, tôi đã nhận thấy nhiều thuận lợi cũng như khó khăn trong quá trình thực hiện.
Dưới sự lãnh đạo của Đảng và Nhà nước, ngành Giáo dục & Đào tạo, trường THPT Bắc Sơn đã tích cực triển khai cuộc vận động “Học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh” và phong trào thi đua “Xây dựng trường học thân thiện, học sinh tích cực”, nhằm nâng cao chất lượng giáo dục và phát triển nhân cách học sinh.
Giáo viên trong nhà trường có tinh thần trách nhiệm cao và được bồi dưỡng chuyên môn thường xuyên theo chương trình đổi mới.
Là một giáo viên chủ nhiệm và cán bộ nề nếp có nhiều năm kinh nghiệm trong công tác giáo dục và quản lý học sinh, tôi tham gia vào việc đôn đốc và kiểm tra nề nếp của Đoàn trường và đội thanh niên xung kích Chúng tôi đảm bảo rằng các lớp thực hiện công việc đúng nội dung và đúng thời gian.
Bên cạnh những thuận lợi trên thì bản thân còn gặp không ít những khó khăn:
Cơ sở vật chất và trang thiết bị dạy học đã được cải thiện nhưng vẫn còn thiếu, chưa đáp ứng đủ nhu cầu giáo dục hiện nay Nhiều học sinh có hoàn cảnh khó khăn, sống xa gia đình do bố mẹ đi làm xa, phải ở với ông bà hoặc ở trọ, dẫn đến việc di chuyển gặp nhiều trở ngại.
Nhiều phụ huynh chưa chú trọng đến việc giáo dục con cái, dẫn đến tình trạng nuông chiều và phó mặc cho nhà trường Một số cha mẹ thậm chí bất lực trước hành vi của con, trong khi đó, một số em phải chịu đựng sự thiếu quan tâm từ cha mẹ, sống trong môi trường bạo lực và bị ép nghỉ học do cha mẹ sa vào rượu chè và cờ bạc.
Hoàn cảnh gia đình và nhận thức hạn chế của một số học sinh có thể ảnh hưởng đáng kể đến quá trình hình thành và phát triển nhân cách của các em.
Tình trạng bạo lực học đường và vi phạm đạo đức trong trường phổ thông đang gia tăng, đồng thời việc học sinh hình thành bè phái cũng trở thành vấn đề đáng báo động.
Sự phối hợp chưa đồng bộ giữa các tổ chức và cá nhân trong và ngoài nhà trường đôi khi gây cản trở, ảnh hưởng đến chất lượng giáo dục đạo đức của học sinh.
2.2.3 Kết quả khảo sát ban đầu:
Trong năm học 2020 - 2021, lớp 10A1 do tôi chủ nhiệm gồm 43 học sinh Vào học kỳ I của năm học này, chúng tôi đã tiến hành khảo sát về các hành vi sai phạm đạo đức trong trường học của học sinh và thu được những kết quả đáng chú ý.
TT Lĩnh vực khảo sát
Tổng số hs trong lớp
Hs vi phạm Hs không vi phạm
Bỏ học, trốn giờ, ngủ gật, gây mất trật tự trong giờ học Gian lận trong kiểm tra, thi cử
Vô lễ với thầy cô giáo, với người lớn, nói tục, chửi thề, chửi bậy
3 Vi phạm pháp luật khi tham gia giao thông 43 23 53,5 20 46,5
4 Nhuộm tóc, trang phục mặc không đúng quy định 43 22 51,2 21 48,8
5 Trộm cắp, đánh nhau, theo bè chia phái 43 15 34,9 28 65,1
6 Uống rượu bia, hút thuốc, đánh bài bạc, cá độ, chơi gemes 43 15 34,9 28 65,1
7 Xả rác bừa bãi, làm hư hao tài sản của nhà trường 43 18 41,9 30 58,1
Bảng xếp loại hạnh kiểm, học lực của hs trước khi sử dụng giải pháp:
Xếp loại Tốt( Giỏi) Khá TB Yếu
Việc học sinh vi phạm nội quy và quy chế của trường như bỏ học, trốn giờ, gây mất trật tự, và gian lận trong thi cử đang trở thành vấn đề đáng lo ngại Ngoài ra, các hành vi như uống rượu, hút thuốc, xả rác không đúng nơi quy định, và vi phạm luật giao thông cũng diễn ra phổ biến Học sinh còn có những hành động vô lễ với thầy cô và người lớn, cùng với việc không tuân thủ quy định về trang phục Để giải quyết tình trạng này, tôi đã nghiên cứu và đề xuất một số giải pháp nhằm nâng cao ý thức rèn luyện đạo đức cho học sinh trong lớp, với hy vọng đạt được kết quả tích cực.
Một số giải pháp giáo dục đạo đức cho học sinh lớp chủ nhiệm ở trường THPT Bắc Sơn, huyện Ngọc Lặc, tỉnh Thanh Hóa
2.3.1 Giải pháp 1: Xác định nhiệm vụ, nâng cao trách nhiệm, tầm quan trọng của giáo viên chủ nhiệm:
Giáo viên chủ nhiệm đóng vai trò quan trọng trong việc kết nối các lực lượng giáo dục tại lớp học, nhà trường, gia đình và xã hội Họ không chỉ chăm sóc và dìu dắt học sinh mà còn góp phần vào sự phát triển toàn diện của các em, đặc biệt là trong giáo dục đạo đức Do đó, hiệu quả của công tác giáo dục đạo đức cho học sinh phụ thuộc rất nhiều vào giáo viên chủ nhiệm Để thực hiện tốt nhiệm vụ này, giáo viên chủ nhiệm cần nhận thức rõ ràng về trách nhiệm và tầm quan trọng của vai trò mình trong quá trình giáo dục.
Ngoài vai trò giáo viên bộ môn, tôi còn là giáo viên chủ nhiệm, quản lý toàn bộ hoạt động giáo dục của lớp Để giáo dục đạo đức cho học sinh, tôi không chỉ dựa vào bài giảng mà còn áp dụng thực tiễn trong lớp Việc tạo ra phong trào thi đua và không khí lớp học sôi nổi là rất quan trọng để học sinh học tốt Để hỗ trợ học sinh vi phạm đạo đức và học sinh yếu kém, tôi cần sự đoàn kết giữa giáo viên chủ nhiệm và học sinh Tôi luôn suy nghĩ về cách cải thiện chất lượng học tập và giáo dục đạo đức, nhân cách của các em Qua quá trình tìm tòi và nghiên cứu, tôi đã áp dụng những phương pháp cụ thể vào lớp chủ nhiệm của mình.
Thứ nhất: Tôi tìm hiểu tình hình và sắp xếp chỗ ngồi hợp lí cho học sinh.
+ Tìm hiểu đặc điểm tình hình học sinh.
Với kinh nghiệm làm giáo viên chủ nhiệm, tôi hiểu tâm sinh lý học sinh, giúp tôi điều hành lớp học hiệu quả hơn Để tạo ấn tượng tốt và sự tự tin cho học sinh trong buổi gặp mặt đầu tiên, giáo viên không chỉ đơn thuần nhận lớp mà còn phải giúp học sinh cảm thấy thoải mái và yên tâm khi đến trường Nhiệm vụ của tôi là truyền tải tinh thần “Trường học thân thiện, học sinh tích cực” ngay từ ngày đầu tiên, đây là nền tảng quan trọng để giáo dục đạo đức học sinh một cách hiệu quả.
Trong năm học này, lớp học đã có thêm 3 học sinh mới Ngay buổi đầu tiên gặp gỡ, tôi đã gọi đúng tên một số em mà không cần xem danh sách Điều này mang lại niềm vui và sự hứng khởi cho các em, giúp các em cảm nhận được sự gần gũi ngay từ lần gặp đầu tiên Đồng thời, các em cũng sẽ rất tò mò về việc tôi biết tên của mình dù chưa từng gặp trước đó.
Tôi tiến hành điều tra tình hình chung của học sinh qua quá trình rèn luyện hè, tập trung vào gia đình và đoàn thể nơi cư trú Mục tiêu là nắm bắt các mối quan hệ, quá trình học tập, đạo đức, điều kiện và khả năng của từng em Từ đó, tôi có thể đề xuất các biện pháp giáo dục và hỗ trợ kịp thời, phù hợp với nhu cầu của mỗi học sinh.
Sau khi đón nhận học sinh, tôi đã hướng dẫn các em giữ gìn vệ sinh lớp học sạch sẽ, gọn gàng và ngăn nắp Mỗi học sinh cần có ý thức không viết bậy lên bàn, ghế, tường, hay sàn nhà, từ đó giữ cho môi trường học tập luôn thoáng mát và trong lành Theo tinh thần ông bà ta đã dạy: “Nhà sạch thì mát, bát sạch ngon cơm” Tôi cũng nhấn mạnh tầm quan trọng của việc chăm sóc cây xanh, bảo vệ cơ sở vật chất và sử dụng điện nước một cách an toàn, tiết kiệm Việc này không chỉ giúp thầy và trò cảm thấy thoải mái mà còn nâng cao hiệu quả dạy và học, góp phần xây dựng “Trường học thân thiện, học sinh tích cực” Để đạt được điều này, cần phát huy những mặt tích cực từ năm học trước và khắc phục những hạn chế còn tồn tại.
+ Sắp xếp chỗ ngồi hợp lí cho học sinh.
Sắp xếp chỗ ngồi cho học sinh là một nhiệm vụ quan trọng, ảnh hưởng đến sự tiến bộ của từng cá nhân và cả lớp học Công việc này không chỉ đơn giản mà còn yêu cầu kỹ năng quan sát, phân tích và đánh giá học sinh Khi được thực hiện hợp lý, việc sắp xếp chỗ ngồi sẽ góp phần lớn vào thành công trong giáo dục và quản lý học sinh.
Thứ hai: Tôi xây dựng ban cán sự lớp có năng lực và ý thức trách nhiệm, tập thể lớp tự quản.
Giáo viên chủ nhiệm đóng vai trò là người cố vấn cho hoạt động tự quản của lớp, không thay thế vai trò của học sinh Để đạt được điều này, giáo viên cần xây dựng một ban cán sự lớp năng động và nhiệt tình, qua đó giúp công việc tự quản của học sinh trở nên hiệu quả hơn.
Vai trò cố vấn của giáo viên chủ nhiệm đóng vai trò quan trọng trong việc giáo dục và phát triển học sinh Thông qua hoạt động cố vấn, giáo viên có thể giúp học sinh điều chỉnh nhận thức, tình cảm, thói quen, niềm tin, hứng thú và hành vi, từ đó phát huy các nhân tố tích cực trong lớp và xây dựng tập thể lớp tốt.
+ Bầu ban cán sự lớp.
Sau nhiều năm làm công tác chủ nhiệm, tôi nhận thấy rằng để lựa chọn một ban cán sự lớp tốt, đặc biệt là một lớp trưởng có năng lực, không nhất thiết phải chọn học sinh khá, giỏi Yếu tố quan trọng nhất của một lớp trưởng là phải là học sinh gương mẫu, năng động và chủ động trong các công việc Họ cần có khả năng tập hợp các bạn cùng tham gia tích cực vào các hoạt động tập thể và đặc biệt phải biết cách quan tâm đến bạn bè Một lớp trưởng lý tưởng cũng phải được các bạn tín nhiệm, nể phục và có tầm ảnh hưởng đến các bạn học sinh.
Cần phân công nhiệm vụ rõ ràng cho từng thành viên trong ban cán sự lớp, đồng thời thường xuyên đôn đốc, nhắc nhở và kiểm tra việc thực hiện nhiệm vụ của học sinh.
Để xây dựng tinh thần trách nhiệm và sự quan tâm đến công việc chung trong lớp, cần tập cho tất cả các thành viên trong lớp làm quản lý Mỗi em cần nắm rõ tình hình lớp và có khả năng trả lời về các vấn đề của lớp trong các buổi học.
Để xây dựng tinh thần học tập cho học sinh, cần kiểm tra sự chuẩn bị bài cũ và mới trong giờ sinh hoạt đầu giờ Những em chưa thực hiện tốt cần được nhắc nhở và động viên kịp thời, tránh trách mắng và phạt Học sinh khá nên được phân công kèm cặp các bạn yếu, trong khi giáo viên cần thường xuyên đôn đốc và không tiếc lời khen ngợi, vì đây là động lực quan trọng giúp các em phấn đấu Cuối tuần, ban cán sự lớp nên tổng kết hoạt động, báo cáo trong giờ sinh hoạt để khen ngợi những em thực hiện tốt và nhắc nhở các em chưa nghiêm túc trong nhiệm vụ.
Để khích lệ tinh thần học tập và kỷ luật trong lớp, tôi áp dụng hình thức thưởng cho lớp nếu không vi phạm nội quy, như thưởng 200.000đ vào quỹ lớp cho lớp xếp thứ nhất Đối với cá nhân, tôi cộng điểm thưởng cho những bạn tích cực, trong khi những bạn vi phạm sẽ được động viên và nếu tái phạm sẽ phải thực hiện các công việc như trực nhật, tưới hoa Việc thưởng phạt rõ ràng giúp các em cùng cố gắng rèn luyện Để đội ngũ cán sự lớp quản lý hiệu quả, giáo viên chủ nhiệm cần hướng dẫn và động viên để các em phát huy tinh thần "Học sinh tích cực".
Để hình thành nề nếp nghiêm túc cho học sinh, giáo viên cần có tinh thần và ý chí kiên trì, áp dụng các phương pháp linh hoạt như “Lạt mềm buộc chặt” Việc đưa ra nội quy nghiêm khắc ngay lập tức không mang lại hiệu quả, mà có thể khiến học sinh phản kháng Sau khi nghiên cứu tâm lý học sinh THPT, tôi nhận thấy rằng các em cần thời gian để thích nghi với môi trường mới và muốn khẳng định bản thân Do đó, tôi cho phép các em tự do thể hiện khả năng, trong khi tôi quan sát và hiểu rõ từng em Sau ba tuần, tôi bắt đầu ổn định lớp bằng cách dành ít nhất 10-15 phút mỗi ngày để tiếp xúc, trò chuyện và tìm hiểu tâm tư của các em, đặc biệt trong các buổi sinh hoạt lớp.
Hiệu quả của sáng kiến kinh nghiệm đối với hoạt động giáo dục, với bản thân, đồng nghiệp và nhà trường
Sau khi triển khai các giải pháp, tôi nhận thấy rõ rệt sự tiến bộ trong nề nếp và nhân cách đạo đức của học sinh lớp 11A1 mà tôi chủ nhiệm Kết quả khảo sát cuối năm cho thấy những cải thiện đáng kể.
TT Lĩnh vực khảo sát
Tổng số hs trong lớp
Hs vi phạm Không vi phạm
Bỏ học, trốn giờ, ngủ gật, gây mất trật tự trong giờ học Gian lận trong kiểm tra, thi cử.
2 Theo bạn xấu, nói tục, chửi thề, chửi bậy 43 2 4,7 41 95,3
3 Vi phạm luật khi tham gia giao thông 43 0 0 43 100
Vô lễ với thầy cô giáo, với người lớn Nhuộm tóc, trang phục mặc không đúng quy định.
5 Trộm cắp, đánh nhau, theo bè chia phái 43 2 4,7 41 95,3
6 Uống rượu bia, hút thuốc, đánh bài bạc, cá độ, chơi gemes 43 2 4,7 41 95,3
7 Xả rác bừa bãi, làm hư hao tài sản của nhà trường 43 1 2,3 42 97,7
Bảng xếp loại hạnh kiểm, học lực của hs sau khi sử dụng giải pháp năm học 2021 - 2022:
Xếp loại Tốt (Giỏi) Khá TB Yếu
Kết quả đạt được khiến tôi rất phấn khởi, là động lực để tôi không ngừng tìm tòi và sáng tạo trong việc giảng dạy, đồng thời rèn luyện đạo đức cho học sinh lớp mình nhằm nâng cao thành tích học tập.
Sự tiến bộ rõ rệt của trẻ đã mang lại niềm vui và sự phấn khởi cho phụ huynh, củng cố niềm tin vào kết quả giáo dục đạo đức của lớp tôi và toàn trường Điều này tạo động lực mạnh mẽ để tôi tiếp tục triển khai các giải pháp giáo dục trong những năm học tới.
