TRƯỜNG ĐẠI HỌC CẦN THƠ KHOA THỦY SẢN NGUYỄN PHƯỚC VINH NGHIÊN CỨU KHẢ NĂNG SỬ DỤNG CÁM SẤY VÀ CÁM LI TRÍCH DẦU CỦA CÁ RÔ PHI (Oreochromis niloticus) LUẬN VĂN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC NGÀNH NUÔI TRỒNG THỦY SẢN 2006 Trung tâm Học liệu ĐH Cần Thơ @ Tài liệu học tập và nghiên cứu TRƯỜNG ĐẠI HỌC CẦN THƠ KHOA THỦY SẢN NGUYỄN PHƯỚC VINH NGHIÊN CỨU KHẢ NĂNG SỬ DỤNG CÁM SẤY VÀ CÁM LI TRÍCH DẦU CỦA CÁ RÔ PHI (Oreochromis niloticus) LUẬN VĂN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC NGÀNH NUÔI TRỒNG THỦY SẢN CÁN BỘ HƯỚNG DẪN DƯƠNG THÚY YÊN TRẦN LÊ CẨM TÚ 2006 Trung tâm Học liệu ĐH Cần Thơ @ Tài liệu học tập và nghiên cứu Nghiên cứu khả năng sử dụng cám sấy và cám li trích dầu của cá rô phi (Oreochromis niloticus) iii MỤC LỤC Lời cảm tạ i Tóm tắt ii Mục lục iii Danh sách bảng v Danh sách hình vi Chương 1: Giới thiệu 1 Chương 2: Tổng quan tài liệu 3 2.1 Đặc điểm sinh học của cá rô phi (Oreochromis niloticus) 3 2.1.1 Đặc điểm phân loại 3 2.1.2 Đặc điểm hình thái 3 2.1.3 Đặc điểm sinh trưởng 3 2.1.4 Đặc điểm và nhu cầu dinh dưỡng 4 2.2 Nghiên cứu sử dụng nguyên liệu thực vật trong nuôi thủy sản 5 2.2.1 Những nghiên cứu về các nguyên liệu thực vật 5 2.2.2 Những nghiên cứu về cám 5 2.3 Nghiên cứu về độ tiêu hóa của cá 6 2.3.1 Ý nghĩa của độ tiêu hóa trong việc đánh giá thức ăn 6 2.3.2 Những nghiên cứu về độ tiêu hóa 7 Chương 3: Vật liệu và phương pháp nghiên cứu 9 3.1 Thời gian và địa điểm thực hiện đề tài 9 3.2 Đối tượng thí nghiệm 9 3.3 Vật liệu và phương pháp nghiên cứu 9 3.3.1 Thí nghiệm 1 9 3.3.2 Thí nghiệm 2 11 3.3.3 Phân tích, tính toán và xử lý số liệu 13 Chương 4: Kết quả và thảo luận 15 4.1 Thí nghiệm 1 15 4.1.1 Điều kiện môi trường thí nghiệm 15 Trung tâm Học liệu ĐH Cần Thơ @ Tài liệu học tập và nghiên cứu Nghiên cứu khả năng sử dụng cám sấy và cám li trích dầu của cá rô phi (Oreochromis niloticus) iv 4.1.2 Kết quả phân tích mẫu thức ăn thí nghiệm 15 4.1.3 Độ tiêu hóa của cá rô phi 15 4.2 Thí nghiệm 2 17 4.2.1 Điều kiện môi trường thí nghiệm 17 4.2.2 Kết quả phân tích mẫu thức ăn thí nghiệm 17 4.2.3 Ảnh hưởng của thức ăn lên tỉ lệ sống, sinh trưởng, hiệu quả sử dụng thức ăn và thành phần hóa học của cá rô phi 18 Chương 5: Kết luận và đề xuất 26 5.1 Kết luận 26 5.2 Đề xuất 26 Tài liệu tham khảo 27 Phụ lục 31 Trung tâm Học liệu ĐH Cần Thơ @ Tài liệu học tập và nghiên cứu Nghiên cứu khả năng sử dụng cám sấy và cám li trích dầu của cá rô phi (Oreochromis niloticus) v DANH SÁCH BẢNG Bảng 3.1: Thành phần nguyên liệu của thức ăn thí nghiệm 1 10 Bảng 3.2: Thành phần nguyên liệu của thức ăn thí nghiệm 2 12 Bảng 4.1: Độ tiêu hóa của cá rô phi 15 Bảng 4.2: Các yếu tố môi trường trong thí nghiệm 2 17 Bảng 4.3: Kết quả phân tích thành phần hóa học của thức ăn thí nghiệm 2 18 Bảng 4.4: Sinh trưởng của cá rô phi qua 60 ngày thí nghiệm 20 Bảng 4.5: Hệ số thức ăn của cá rô phi qua 60 ngày thí nghiệm 21 Bảng 4.6: Thành phần hóa học cơ thể cá rô phi trước và sau thí nghiệm 22 Trung tâm Học liệu ĐH Cần Thơ @ Tài liệu học tập và nghiên cứu Nghiên cứu khả năng sử dụng cám sấy và cám li trích dầu của cá rô phi (Oreochromis niloticus) vi DANH SÁCH HÌNH Hình 2.1: Cá rô phi (Oreochromis niloticus) 3 Hình 3.1: Hệ thống bể thí nghiệm 1 9 Hình 3.2: Hệ thống bể thí nghiệm 2 11 Hình 4.1: Sinh trưởng của cá rô phi qua 60 ngày thí nghiệm 19 Hình 4.2: Thành phần hóa học (đạm, chất béo) cơ thể cá rô phi 23 Hình 4.3: Cá rô phi ở nghiệm thức cám sấy 60% 25 Hình 4.4: Cá rô phi ở nghiệm thức cám li trích 60% 25 Trung tâm Học liệu ĐH Cần Thơ @ Tài liệu học tập và nghiên cứu Nghiên cứu khả năng sử dụng cám sấy và cám li trích dầu của cá rô phi (Oreochromis niloticus) ii TÓM TẮT Nghiên cứu này nhằm đánh giá khả năng sử dụng 2 loại nguyên liệu phổ biến được sử dụng trong chế biến thức ăn là cám sấy và cám li trích dầu của cá rô phi vằn (Oreochromis niloticus) dòng GIFT thông qua việc xác định độ tiêu hóa và mức cám thích hợp trong thức ăn của cá rô phi. Trong thí nghiệm xác định độ tiêu hóa, 3 nghiệm thức thức ăn được trộn chất đánh dấu cromic oxide (Cr 2 O 3 ) với tỉ lệ 1% trong nghiệm thức đối chứng (không chứa cám), 2 nghiệm thức còn lại chứa 30% cám và 70% thức ăn đối chứng. Cá rô phi có khối lượng trung bình ban đầu là 35 g/con được bố trí trong hệ thống 9 bể (100 L/bể) có sục khí với mật độ 10 con/bể. Cá được cho ăn 1 lần/ngày thỏa mãn theo nhu cầu. Phân được thu bằng cách dùng vợt vớt những sợi phân. Kết quả độ tiêu hóa nguyên liệu (61,1%) và năng lượng (65,6%) trong cám li trích dầu của cá rô phi cao hơn so với cám sấy (tương ứng là 48,1% và 57,7%). Độ tiêu hóa đạm trong 2 loại cám của cá rô phi gần tương đương nhau, 75,4%-77,1%. Như vậy, khả năng tiêu hóa cám li trích dầu và năng lượng trong cám của cá rô phi cao hơn so với cám sấy. Trong thí nghiệm 2, cá rô phi (khối lượng trung bình ban đầu 20 g/con) được bố trí trong hệ thống 24 bể (500 L/bể) có sục khí với mật độ 20 con/bể và được cho ăn 8 nghiệm thức thức ăn có chứa 2 loại cám sấy và cám li trích dầu với hàm lượng cám thay đổi từ 30-60%. Các loại thức ăn được phối chế có cùng mức đạm (25%) và năng lượng (4 kcal/g). Cá được cho ăn 2 lần/ngày với lượng thức ăn từ 4-6% khối lượng thân. Sau 60 ngày thí nghiệm, tỉ lệ sống của cá rô phi đạt tương đối cao, từ 80-93,3%. Theo mức tăng của hàm lượng cám trong thức ăn, đặc biệt là đối với cám li trích, tăng trưởng của cá rô phi tăng và hệ số thức ăn giảm. Cá được cho ăn thức ăn chứa cám li trích 60% có tốc độ tăng trưởng đặc biệt (SGR) cao nhất (2,01%/ngày), hệ số thức ăn thấp nhất (2,37) và khác biệt có ý nghĩa thống kê so với các nghiệm thức còn lại. Thành phần hóa học cơ thể cá rô phi có sự khác biệt rõ giữa trước và sau thí nghiệm cũng như giữa các nghiệm thức (P<0,05). Tóm lại, cám li trích dầu cho kết quả tăng trưởng, độ tiêu hóa và chuyển hóa thức ăn của cá rô phi tốt hơn so với cám sấy. Cả 2 loại cám có thể được phối trộn từ 30-60% trong thức ăn cho cá rô phi. Trung tâm Học liệu ĐH Cần Thơ @ Tài liệu học tập và nghiên cứu Nghiên cứu khả năng sử dụng cám sấy và cám li trích dầu của cá rô phi (Oreochromis niloticus) 1 CHƯƠNG 1 GIỚI THIỆU Việt Nam nói chung và Đồng Bằng Sông Cửu Long nói riêng là vùng đất có tiềm năng phong phú thuận lợi cho phát triển nuôi trồng thủy sản. Nhờ sự ưu đãi của điều kiện tự nhiên, các mô hình nuôi thủy sản của người dân đã được đa dạng hóa và kỹ thuật nuôi ngày càng được nâng cao đã đem lại hiệu quả kinh tế thiết thực, góp phần cải thiện đời sống của người dân. Cùng với sự phát triển của nghề nuôi cá, đặc biệt là các loài cá được chú ý như: Rô phi, chép, cá tra, basa, rô đồng đòi hỏi phải có những nghiên cứu về nhu cầu dinh dưỡng của cá để từ đó phối chế thức ăn thích hợp cho chúng. Nhìn chung trong nuôi thủy sản chi phí thức ăn thường chiếm tỉ lệ cao, khoảng 60-80% tổng chi phí sản xuất. Vì vậy việc chế biến thức ăn sao cho vừa có đủ thành phần dinh dưỡng đồng thời giảm được chi phí thức ăn là điều mong muốn của người dân. Với nguồn thực vật phong phú và đa dạng, nhiều nghiên cứu cho thấy việc sử dụng nguyên liệu có nguồn gốc thực vật thay thế nguồn nguyên liệu động vật ở mức độ nhất định trong chế biến thức ăn nuôi cá góp phần giảm được chi phí thức ăn mà vẫn đảm bảo sự tăng trưởng tốt của cá. Một trong những nguyên liệu có nguồn gốc thực vật được sử dụng có hiệu quả trong chế biến thức ăn nuôi cá đó là cám gạo, đây là nguồn phụ phẩm chính từ lúa gạo được sử dụng trong chăn nuôi gia súc, gia cầm. Ngoài ra, cám còn là nguyên liệu làm thức ăn cho tôm cá. Trên thị trường có rất nhiều loại cám như: cám y, cám lau, cám bass 1 và bass 2, cám pha (Trần Văn Nhì, 2005). Các loại cám này thường chứa nhiều chất béo và độ ẩm cao, chúng rất dễ bị oxy hóa nên không trữ được lâu. Nhằm khắc phục nhược điểm trên, các nhà sản xuất đã cung cấp cho thị trường 2 loại cám đó là cám sấy và cám li trích dầu. Hiện nay 2 loại cám này đang được sử dụng phổ biến như là nguồn nguyên liệu chính trong thức ăn nuôi cá. Tuy nhiên, từng loại cám với các hàm lượng khác nhau trong thức ăn sẽ có những ảnh hưởng khác nhau đối với khả năng tiêu hóa, tốc độ tăng trưởng và chất lượng thịt của từng loài cá. Đặc biệt, đối với những loài cá có tính ăn thiên về mùn bã hữu cơ và thực vật thủy sinh điển hình như cá rô phi thì 2 loại cám trên sẽ có những ảnh hưởng như thế nào. Vấn đề này rất cần thiết được nghiên cứu trên một số loài cá nuôi quan trọng, trong đó có cá rô phi. Xuất phát từ yêu cầu trên, đề tài “Nghiên cứu khả năng sử dụng cám sấy và cám li trích dầu của cá rô phi (Oreochromis niloticus)” được thực hiện. Trung tâm Học liệu ĐH Cần Thơ @ Tài liệu học tập và nghiên cứu Nghiên cứu khả năng sử dụng cám sấy và cám li trích dầu của cá rô phi (Oreochromis niloticus) 2 Mục tiêu nghiên cứu Nghiên cứu này đánh giá khả năng sử dụng 2 loại cám sấy và cám ly trích dầu của cá rô phi, từ đó tìm ra hàm lượng cám thích hợp trong thức ăn nuôi cá. Những thông tin này sẽ giúp cho nhà sản xuất cũng như người nuôi sử dụng hiệu quả nguồn cám chế biến thức ăn cho cá, góp phần nâng cao năng suất cá nuôi. Nội dung nghiên cứu - Xác định độ tiêu hóa cám sấy và cám li trích dầu của cá rô phi. - Nghiên cứu ảnh hưởng của hàm lượng cám sấy và cám li trích dầu đối với sự tăng trưởng, hiệu quả sử dụng thức ăn và thành phần hóa học của cơ thể cá rô phi. Trung tâm Học liệu ĐH Cần Thơ @ Tài liệu học tập và nghiên cứu Nghiên cứu khả năng sử dụng cám sấy và cám li trích dầu của cá rô phi (Oreochromis niloticus) 3 CHƯƠNG 2 TỔNG QUAN TÀI LIỆU 2.1 Đặc điểm sinh học của cá rô phi (Oreochromis noliticus) 2.1.1 Đặc điểm phân loại Theo Trương Thủ Khoa và Trần Thị Thu Hương (1993), cá rô phi thuộc hệ thống phân loại sau: Bộ cá vược: Perciformes Họ: Cichlidae Giống: Oreochromis Loài: Oreochromis niloticus 2.1.2 Đặc điểm hình thái Toàn thân phủ vẩy, phần lưng có màu sáng vàng nhạt, phần bụng có màu trắng ngà hoặc màu vàng nhạt. Trên thân có từ 6-8 vạch sắc tố chạy từ lưng tới bụng. Các vạch sắc tố ở vây đuôi, vây lưng rõ ràng (Dương Nhựt Long, 2003). Hình 2.1: Cá rô phi (Oreochromis niloticus) 2.1.3 Đặc điểm sinh trưởng Cá rô phi có thể sống ở nhiệt độ từ 11-42 o C, tuy nhiên cá phát triển tốt ở nhiệt độ 28-30 o C (Balarin & Haller, 1982). Đặc biệt cá rô phi là loài rộng muối, nồng độ muối để cá phát triển tốt theo Suresh và Lin (1992) là 10-20‰ hoặc theo Guerrero và Cornejo (1994) là 15-25‰. Theo Dureza và ctv (1994), cá rô phi nuôi trong lồng (200 con/m 3 ) vẫn sinh trưởng tốt và tỉ lệ sống đạt 88%. Trong đàn cá rô phi thì cá đực bao giờ cũng có kích thước lớn hơn cá cái do cá cái chậm lớn sau khi tham gia sinh sản (Dương Nhựt Long, 2003). Đặc biệt cá Trung tâm Học liệu ĐH Cần Thơ @ Tài liệu học tập và nghiên cứu [...]... phải do ảnh hưởng bởi thức ăn mà do việc sử dụng thuốc trừ sâu và mất cắp cá do dùng điện trộm 18 Nghiên cứu khả năng sử dụng cám sấy và cám li trích dầu của cá rô phi (Oreochromis niloticus) Bảng 4.4: Tỉ lệ sống của cá rô phi qua 60 ngày thí nghiệm Nghiệm thức Cám sấy 30% Cám sấy 40% Cám sấy 50% Cám sấy 60% Cám li trích 30% Cám li trích 40% Cám li trích 50% Cám li trích 60% Tỉ lệ sống (%) 88,3±7,6a 85,0±13,2a... tiêu hóa cám li trích dầu của cá rô phi (61,1%) cao hơn so với cám sấy (48,1%) và sự khác biệt này có ý nghĩa thống kê (P . nghề nuôi cá. Trung tâm Học li u ĐH Cần Thơ @ Tài li u học tập và nghiên cứu Nghiên cứu khả năng sử dụng cám sấy và cám li trích dầu của cá rô phi (Oreochromis. Tài li u học tập và nghiên cứu Nghiên cứu khả năng sử dụng cám sấy và cám li trích dầu của cá rô phi (Oreochromis niloticus) 9 CHƯƠNG 3 VẬT LI U VÀ