KHÁI QUÁT VỀ CUỘC CÁCH MẠNG CÔNG NGHIỆP 4.0 2 1 Khái niệm
Đặc điểm
Cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 dựa trên nền tảng công nghệ số
Cách mạng công nghiệp 4.0 đánh dấu sự kết hợp của nhiều công nghệ tiên tiến, trong đó công nghệ thông tin và Internet đóng vai trò chủ chốt Internet được xem là một hệ thống thông tin toàn cầu, cho phép truy cập công cộng và kết nối các mạng máy tính với nhau.
Hiện nay, con người có thể kết nối toàn cầu qua internet và thực hiện cuộc gọi miễn phí xuyên lục địa thông qua các mạng xã hội như Facebook, Zalo, Viber và nhiều ứng dụng khác.
Cách mạng công nghiệp 4.0 thay đổi cách thức sản xuất, chế tạo trong đời sống
- Sản xuất tự động hóa: Robot đang dần thay thế con người, những dây chuyền sản xuất đang dần được đưa vào để thay thế sức lao động
- Con người dần có thể điều khiển quy trình sản xuất từ xa
Tốc độ đột phá mạnh mẽ của công nghiệp 4.0
Cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 đang diễn ra với tốc độ nhanh chóng, tạo ra những thay đổi lớn trong công nghệ Các công ty lớn trong lĩnh vực thiết bị di động và mạng xã hội đã chỉ mất một thời gian ngắn để thu hút tới 50 triệu người dùng, chứng tỏ sự phát triển mạnh mẽ và tiềm năng của ngành công nghiệp này.
Một số trụ cột của cách mạng 4.0
Internet là một hệ thống thông tin toàn cầu, cho phép truy cập công cộng thông qua các mạng máy tính liên kết với nhau Hệ thống này sử dụng phương thức truyền thông tin nối chuyển gói dữ liệu (packet switching) dựa trên giao thức IP đã được chuẩn hóa.
- Internet là công cụ lưu trữ, chuyển tải dữ liệu và kết nối trên phạm vi toàn cầu.
- Internet là công cụ tìm kiếm thông tin, truyền tải dữ liệu và cập nhật thông tin kịp thời
Sự bùng nổ của Internet đã thúc đẩy sự phát triển mạnh mẽ của thương mại quốc tế, đặc biệt trong các lĩnh vực dịch vụ như công nghệ thông tin, viễn thông và thương mại điện tử.
Biểu đồ 1: Số lượng người sử dụng Internet trên toàn thế giới qua các năm
(Nguồn : https://www.statista.com/statistics/273018/number-of-internet-users worldwide/)
Theo biểu đồ, số lượng người sử dụng Internet toàn cầu đã vượt qua 4 tỷ, chiếm hơn một nửa dân số thế giới, cho thấy tầm quan trọng ngày càng tăng của Internet trong cuộc sống hiện đại IoT, hay Internet of Things, đang góp phần làm nổi bật sự phát triển này.
Mạng lưới vạn vật kết nối Internet (IoT) là một hệ thống liên kết giữa các thiết bị, phương tiện vận tải, phòng ốc và trang thiết bị khác thông qua các bộ phận điện tử, phần mềm và cảm biến Nhờ vào cơ cấu chấp hành và khả năng kết nối mạng máy tính, các thiết bị này có thể thu thập và truyền tải dữ liệu một cách hiệu quả.
Thiết bị IoT đóng vai trò quan trọng trong việc giám sát và kiểm soát các hệ thống cơ khí, điện và điện tử tại nhiều loại hình tòa nhà.
Sản phẩm IoT đóng vai trò quan trọng trong việc tích hợp thông tin liên lạc và quản lý dữ liệu, giúp kiểm soát và xử lý thông tin hiệu quả qua nhiều hệ thống giao thông vận tải.
Biểu đồ 2: Đầu tư vào IoT trên toàn thế giới ở một số lĩnh vực năm 2015 và 2020 (đơn vị: tỷ USD)
Sản xuất riêng biệt Vận chuyển và logistic Sức khỏe Năng lượng và nguồn nhiên liệu tự nhiên
(Nguồn: https://www.forbes.com/sites/louiscolumbus/2017/12/10/2017-roundup-of- internet-of-things-forecasts/#3aca8ac01480)
Từ biểu đồ trên có thể thấy dự báo trong vòng 5 năm, đầu tư vào IoT của các ngành đều tăng mạnh c Trí tuệ nhân tạo (AI)
Công nghệ trí thông minh nhân tạo (AI) mô phỏng các quá trình suy nghĩ và học tập của con người cho máy móc, đặc biệt là hệ thống máy tính AI bao gồm các quá trình như học tập, lập luận và tự sửa lỗi Ứng dụng của AI rất đa dạng, bao gồm các hệ thống chuyên gia, nhận dạng tiếng nói và thị giác máy tính, như nhận diện khuôn mặt, vật thể và chữ viết.
TÁC ĐỘNG CỦA CUỘC CÁCH MẠNG CÔNG NGHIỆP 4.0 ĐỐI VỚI TMDV QUỐC TẾ
Thúc đẩy gia tăng quy mô xuất khẩu dịch vụ
1.1 Kim ngạch xuất khẩu dịch vụ tăng trưởng nhanh
Trong suốt thập kỷ qua, thế giới đã chứng kiến sự phát triển vượt bậc trong nhiều lĩnh vực, nâng cao mức sống con người và gia tăng nhu cầu về dịch vụ Điều này đã dẫn đến sự tăng trưởng nhanh chóng trong kim ngạch xuất khẩu dịch vụ, dần dần tiệm cận với ngành dịch vụ hàng hóa trong cơ cấu kinh tế.
Biểu đồ 3: Kim ngạch xuất khẩu TMDV và TMHH giai đoạn 2000-2019 Đơn vị: Tỷ USD
Kim ngạch xuất khẩu TMDV Kim ngạch xuất khẩu TMHH
Trong giai đoạn 2008-2009, cuộc khủng hoảng kinh tế toàn cầu, bắt nguồn từ khủng hoảng tài chính - tiền tệ tại Hoa Kỳ, đã tác động mạnh mẽ đến các lĩnh vực kinh tế khác Ngành dịch vụ ghi nhận sự giảm tốc độ tăng trưởng nhanh chóng, đạt mức -10,87%, trong khi thương mại hàng hóa còn suy giảm mạnh hơn với tỷ lệ -22,31%, gấp đôi so với thương mại dịch vụ.
1 https://data.worldbank.org/indicator/TX.VAL.SERV.CD.WT
Nền kinh tế toàn cầu đã phục hồi nhanh chóng sau cuộc khủng hoảng, dẫn đến sự gia tăng và ổn định trong tốc độ tăng trưởng của thương mại dịch vụ cũng như thương mại quốc tế qua các năm.
Kim ngạch xuất khẩu dịch vụ vẫn còn thấp so với hàng hóa, nhưng tốc độ tăng trưởng ổn định Theo thống kê từ World Bank, kim ngạch xuất khẩu dịch vụ toàn cầu năm 2000 chỉ đạt 1,662 tỷ USD, nhưng đến năm 2019 đã tăng lên hơn 3.6 lần, đạt 6,018 tỷ USD Tốc độ tăng trưởng trung bình trong 10 năm từ 2000 đến 2019 là 7.3% mỗi năm.
Do tác động của COVID-19, kinh tế toàn cầu đã suy giảm nghiêm trọng, dẫn đến dự báo kim ngạch xuất khẩu dịch vụ thế giới năm 2020 sẽ giảm mạnh Tuy nhiên, xu hướng giảm này được dự đoán sẽ chậm lại và sớm phục hồi khi vắc-xin phòng ngừa COVID-19 được hoàn thiện.
Biểu đồ 4: Tỷ trọng TMDV trong tổng thương mại quốc tế giai đoạn 2000-2019
Tổng XK Tỷ trọng TMDV
2 https://data.worldbank.org/indicator/BX.GSR.MRCH.CD
Trong suốt thập kỷ qua, tỷ trọng thương mại dịch vụ trong tổng thương mại quốc tế đã tăng từ khoảng 20% vào năm 2005 lên ẳ vào năm 2018 Mặc dù không có sự thay đổi lớn trong tỷ trọng thương mại dịch vụ, nhưng biểu đồ cho thấy sự gia tăng liên tục qua từng năm, chứng tỏ ảnh hưởng tích cực của cách mạng 4.0 đối với thương mại dịch vụ toàn cầu.
Hàm lượng công nghệ và tri thức ngày càng gia tăng trong các sản phẩm dịch vụ đã nâng cao hiệu quả cung cấp và tiêu dùng cho nhiều loại dịch vụ, bao gồm cả những dịch vụ truyền thống.
Trong thập kỷ qua, đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) vào ngành dịch vụ đã ghi nhận sự tăng trưởng mạnh mẽ, với tổng vốn FDI toàn cầu trong lĩnh vực này tăng hơn 4 lần.
Mặc dù thương mại dịch vụ quốc tế đang gia tăng, nhưng tỷ trọng của nó trong tổng thương mại quốc tế vẫn còn thấp so với thương mại hàng hóa Nguyên nhân chính cho sự chênh lệch này là do các yếu tố như tính chất không thể cầm nắm của dịch vụ, quy định pháp lý khác nhau giữa các quốc gia, và sự phát triển không đồng đều của hạ tầng dịch vụ trên toàn cầu.
- Một là sự gia tăng không đều ở các nền kinh tế Thương mại dịch vụ chủ yếu tập trung ở các nền kinh tế phát triển
- Hai là thương mại của các ngành dịch vụ gia tăng không đều
Bán hàng là một hình thức "hiện diện thương mại" ngày càng trở nên phổ biến trong lĩnh vực thương mại dịch vụ Xu hướng này hoàn toàn phù hợp với sự gia tăng đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) trong ngành dịch vụ.
1.2 Tác động của cuộc cách mạng công nghệ lần thứ 4 đến ngành dịch vụ a Đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) tăng trưởng mạnh
Xu hướng đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) vào ngành dịch vụ đã tăng nhanh từ những năm 1990, khi các công ty dịch vụ mở rộng sự hiện diện thương mại tại các thị trường quốc tế Hiện diện thương mại cho phép các nhà cung cấp dịch vụ từ một quốc gia hoạt động trong lãnh thổ của quốc gia khác, điều này thường đòi hỏi phải đầu tư vào các hoạt động dịch vụ cụ thể.
Cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ 4 đã thúc đẩy đầu tư quốc tế vào các lĩnh vực công nghệ cao, bao gồm công nghệ thông tin, điện tử, điện toán đám mây, thực tế ảo, tài chính - ngân hàng, giáo dục và y tế.
Biểu đồ 5: Tỷ trọng FDI đầu tư mới theo nhóm ngành giai đoạn 2003 – 2019
Nông nghiệp&Khai khoáng Công nghiệp Dịch vụ
Đầu tư mới vào nhóm ngành sơ cấp như nông nghiệp và khai thác đang giảm dần, từ 186,828 triệu USD (24.23%) năm 2003 xuống chỉ còn 21,439 triệu USD (2.53%) vào năm 2019 Ngược lại, đầu tư vào ngành công nghiệp vẫn giữ tỷ trọng lớn, khoảng 420,000 triệu USD, chiếm 46.8% tổng đầu tư mới, chủ yếu tập trung vào điện tử, máy móc và ô tô Đặc biệt, đầu tư vào dịch vụ đã tăng mạnh, từ 204,517 triệu USD (26.52%) năm 2003 lên 422,178 triệu USD (49.91%) năm 2019, chiếm một nửa tổng giá trị đầu tư mới Kể từ năm 2015, FDI vào ngành dịch vụ vượt trội hơn so với công nghiệp, nhờ yêu cầu vốn hóa thấp, thời gian hoàn vốn ngắn và lợi nhuận cao trong các lĩnh vực như thương mại, công nghệ thông tin và tài chính.
3 https://unctad.org/en/Pages/DIAE/World%20Investment%20Report/Annex-Tables.aspx
Xu hướng của các công ty cung ứng dịch vụ hiện nay là mở rộng đầu tư nước ngoài để tăng doanh số trong bối cảnh thị trường nội địa bão hòa Đặc biệt, các công ty xuyên quốc gia (TNCs) đang tăng cường đầu tư vào lĩnh vực dịch vụ thông qua các dự án liên doanh, thỏa thuận hợp tác, mua lại và sáp nhập với các đối tác nước ngoài Đồng thời, các công ty cũng chú trọng phát triển ứng dụng trí tuệ nhân tạo trong quản lý và điều hành Ngành nghiên cứu và phát triển thuật toán AI đang được đầu tư mạnh mẽ, đặc biệt tại các quốc gia phát triển.
Công nghệ thông tin, đặc biệt là Internet, đã cách mạng hóa cách thức cung cấp và tiêu dùng dịch vụ, tạo ra những thay đổi quan trọng trong lĩnh vực này.
Tác động đối với một số lĩnh vực thương mại dịch vụ chính chính
2.1 Đối với dịch vụ du lịch quốc tế
Ngành du lịch bao gồm nhiều khâu và lĩnh vực nhỏ, tất cả đều bị ảnh hưởng bởi cuộc cách mạng công nghệ 4.0.
- Về lĩnh vực quảng bá và marketing du lịch
Mở rộng không gian, thời gian và thị trường du lịch:
Sự phát triển của Internet kết nối vạn vật (IoT) đã làm mờ ranh giới về không gian và thời gian, tạo ra một thế giới phẳng Người dùng trên toàn cầu chỉ cần có kết nối internet để dễ dàng truy cập và khám phá các di tích lịch sử cùng danh lam thắng cảnh nổi tiếng khắp nơi trên thế giới.
Chỉ cần ngồi một chỗ và truy cập Internet, bạn có thể tìm kiếm thông tin về Làng Văn hóa các dân tộc Việt Nam (Hà Nội) với đầy đủ lịch sử và hình ảnh, mà không cần phải đến tận nơi Điều này giúp tiết kiệm thời gian và chi phí, đồng thời dễ dàng tìm hiểu về bất kỳ địa điểm, di tích hay danh lam thắng cảnh nào.
Giảm chi phí quảng cáo, tiếp thị:
Trước đây, việc quảng bá và phát triển điểm đến tốn nhiều thời gian và chi phí lớn cho quảng cáo trên truyền hình, báo chí, phát tờ rơi, bản đồ cũng như giới thiệu các tour du lịch và giá cả.
Thông qua các ứng dụng website thông minh, mạng xã hội và tổng đài ảo, chi phí quảng cáo và tiếp thị đã giảm đáng kể, cùng với thời gian cần thiết cho các hoạt động này.
Hiện nay, nhiều trang web hỗ trợ truyền thông du lịch và cung cấp tiện ích đặt tour, mang lại sự thuận lợi cho khách hàng Ví dụ, các dịch vụ đặt phòng trên những trang bán hàng nổi tiếng toàn cầu như Agoda và Booking.com giúp người dùng dễ dàng tìm kiếm và đặt chỗ cho chuyến đi của mình.
Số hóa cơ sở dữ liệu du lịch:
Việc số hóa cơ sở dữ liệu du lịch, bao gồm tài nguyên tự nhiên và nhân văn, bản đồ điểm du lịch, hệ thống nhà hàng, khách sạn và giao thông, đang được triển khai rộng rãi Điều này mang lại tiện ích cho các nhà quản lý, doanh nghiệp du lịch và du khách toàn cầu.
Du lịch thực tế ảo:
Việc sử dụng hình ảnh và các thước phim 3D, 4D để tái hiện sự kiện, di tích lịch sử, văn hóa và di sản thiên nhiên trên internet hoặc tại các điểm du lịch giúp du khách dễ dàng khám phá và hiểu rõ hơn về tài nguyên du lịch của mỗi địa phương, quốc gia Chẳng hạn, các bảo tàng thường sử dụng màn hình trình chiếu để giới thiệu lịch sử, văn hóa và các chủ đề liên quan bằng nhiều ngôn ngữ khác nhau, từ đó tăng cường sự yêu thích và hiểu biết của du khách.
- Về lĩnh vực kinh doanh các dịch vụ du lịch
Bán hàng qua mạng và thanh toán trực tuyến:
Công nghiệp 4.0 đã tạo điều kiện cho các doanh nghiệp du lịch triển khai các hình thức bán hàng và thu phí dịch vụ trực tuyến thông qua các ứng dụng như Alipay và PayPal Nhờ đó, các nhà kinh doanh tiết kiệm thời gian và nguồn lực, đồng thời nâng cao khả năng kiểm soát doanh thu một cách chính xác và cụ thể hơn.
Việc ứng dụng công nghệ hiện đại trong ngành du lịch đã giúp giảm đáng kể nhân lực lao động, rút ngắn thời gian làm việc và giảm chi phí, từ đó hạ giá thành các dịch vụ du lịch.
Mua và bán hàng trực tuyến đã giúp các doanh nghiệp du lịch kết nối và hợp tác hiệu quả, chia sẻ khó khăn và lợi nhuận Nhờ đó, họ có thể phục vụ lượng khách đông đảo với chi phí và thời gian tối ưu, từ đó ổn định giá cả, giảm giá, và thậm chí đưa ra những chương trình giảm giá sốc cho các dịch vụ du lịch.
Liên kết tour, tuyến du lịch:
IoT kết nối vạn vật đã mang lại lợi ích lớn cho các doanh nghiệp lữ hành, giúp họ dễ dàng kết nối tour và tuyến điểm, từ đó tăng lượng khách và nâng cao hiệu suất kinh doanh Công nghệ này đã biến du lịch thành một ngành công nghiệp hoạt động liên tục, luôn chạy hết công suất.
Liên kết các doanh nghiệp du lịch:
Liên kết vùng và hợp tác giữa các doanh nghiệp du lịch để chia sẻ khách hàng, dịch vụ, cũng như lợi nhuận và khó khăn là xu hướng tất yếu nhằm chuyên môn hóa và giảm giá thành dịch vụ Công nghiệp 4.0 tạo điều kiện thuận lợi cho mối liên kết này, mở rộng không gian hoạt động và góp phần vào sự phát triển bền vững của ngành du lịch.
Nâng cao chất lượng dịch vụ:
Ứng dụng công nghiệp 4.0 mang đến những công nghệ vượt trội, giúp du khách trải nghiệm du lịch qua tất cả các giác quan, từ thính giác đến tri giác Sự cải thiện này không chỉ nâng cao mức độ hài lòng của du khách mà còn khuyến khích họ phản hồi nhanh chóng về trải nghiệm của mình và chia sẻ với người khác Do đó, các doanh nghiệp du lịch cần chú trọng vào việc nâng cao chất lượng phục vụ để đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của khách hàng Cuối cùng, công nghiệp 4.0 không chỉ giúp giảm chi phí mà còn nâng cao chất lượng dịch vụ du lịch.
- Về lĩnh vực đào tạo nguồn nhân lực du lịch
Công nghiệp 4.0 đang tác động sâu rộng đến mọi lĩnh vực, bao gồm cả ngành du lịch Do đó, các cơ sở đào tạo du lịch cần thực hiện những chuyển đổi mạnh mẽ để bắt kịp với sự phát triển công nghệ Những vấn đề cần đổi mới bao gồm cập nhật chương trình giảng dạy, ứng dụng công nghệ thông tin, và nâng cao kỹ năng cho giảng viên và sinh viên.
Đổi mới chương trình, giáo trình đào tạo, tăng thời lượng thực hành, thực tập thực tế tại doanh nghiệp.
Nâng cao và cập nhật trình độ chuyên môn, công nghệ cho đội ngũ giáo viên.
Ứng dụng công nghệ mới trong giảng dạy lý thuyết và thực hành.
