BỘ NGOẠI GIAO HỌC VIỆN NGOẠI GIAO KHOA TRUYỀN THÔNG VÀ VĂN HÓA ĐỐI NGOẠI KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP Đã có rất nhiều tờ báo quốc tế đã đưa tin về sự kiện và thu hút sự chú ý quan tâm của độc giả. Tại Việt Nam, sự kiện bầu cử Mỹ cũng là một trong những chủ điểm được nhiều tờ báo đưa tin. Đặc biệt, ba tờ báo Zing News, Vietnamplus và Tuổi Trẻ đã sản xuất rất nhiều bài đa phương tiện về sự kiện bầu cử Mỹ 2020. Những bài đa phương tiện này đều được đầu tư và mang đến nhiều trải nghiệm đọc báo mới lạ cho độc giả.
KHÁI QUÁT CHUNG VỀ BÁO CHÍ ĐA PHƯƠNG TIỆN VÀ SỰ KIỆN QUỐC TẾ
Những khái niệm liên quan tới đề tài 14 1 Truyền thông 14 2 Báo chí .14 3 Tin tức 15 4 Đa phương tiện 16 5 Báo chí đa phương tiện 17 6 Sự kiện quốc tế
Truyền thông, xuất phát từ tiếng Latinh "communicaire" có nghĩa là chia sẻ, được hiểu là quá trình truyền tải ý nghĩ, thông tin, ý tưởng, ý kiến hoặc kiến thức giữa các cá nhân hoặc nhóm thông qua lời nói, hình ảnh, văn bản hoặc ký hiệu Khái niệm truyền thông rất đa dạng và phức tạp, phản ánh sự phong phú của nội hàm mà nó mang lại.
Từ năm 1970, Franke Dance tại Đại học Denver đã đưa ra khoảng 120 định nghĩa khác nhau về truyền thông Theo từ điển Oxford, truyền thông được hiểu là quá trình chia sẻ thông tin qua việc nói, viết hoặc sử dụng các phương tiện khác Nó là quá trình trao đổi thông tin giữa các cá nhân thông qua hệ thống biểu tượng, tín hiệu hoặc đặc điểm chung.
Truyền thông được định nghĩa là quá trình liên tục trao đổi thông tin, tư tưởng và tình cảm giữa hai hoặc nhiều người Mục tiêu của truyền thông là tăng cường hiểu biết lẫn nhau, thay đổi nhận thức và điều chỉnh hành vi, thái độ nhằm đáp ứng nhu cầu phát triển của cá nhân, nhóm, cộng đồng và xã hội.
Truyền thông là quá trình chuyển tải thông điệp, bao gồm thông tin, tình cảm, kiến thức và kỹ năng, từ người gửi đến người nhận Mục đích của truyền thông là thay đổi nhận thức và hành vi của người nhận.
Theo Lê Thanh Bình (2012), báo chí là một phần quan trọng trong truyền thông đại chúng, nhưng không phải là toàn bộ Truyền thông đại chúng bao gồm nhiều kênh khác nhau, nhằm truyền tải thông điệp đến một lượng lớn công chúng.
Trong giáo trình "Truyền thông và quan hệ quốc tế" của TS Lý Thị Hải Yến (2020), được xuất bản bởi NXB Chính trị Quốc gia Sự thật và Học viện Ngoại giao Việt Nam, nội dung trang 18 cung cấp cái nhìn sâu sắc về tầm quan trọng của truyền thông trong bối cảnh quan hệ quốc tế.
2 Nguyễn Văn Dững, Đỗ Thị Thu Hằng 2012, Truyền thông – Lý thuyết và kỹ năng cơ bản, NXB Thông tin và Truyền thông, Hà Nội, trang 11
3 Lê Thanh Bình 2012a, Báo chí và Thông tin đối ngoại, NXB Chính trị Quốc gia và Sự thật, Hà Nội, trang 11
Hội được thành lập nhằm thu hút, giáo dục và tổ chức đông đảo nhân dân tham gia giải quyết các nhiệm vụ chính trị, kinh tế, văn hóa và xã hội Trong bối cảnh này, phương tiện truyền thông đại chúng đóng vai trò quan trọng, là công cụ truyền tải các thông điệp thông qua chữ viết, âm thanh, hình ảnh và tín hiệu kỹ thuật số.
Báo chí, mặc dù là một phần của truyền thông đại chúng, nhưng có vai trò trung tâm và quyết định trong việc định hình tính chất và hiệu quả của truyền thông đại chúng Tại Việt Nam, khái niệm báo chí thường gắn liền với báo in và tạp chí, trong khi "giới báo chí" đề cập đến những người làm báo trong các cơ quan truyền thông Tác phẩm báo chí là sản phẩm sáng tạo của những người làm nghề này (Lê Thanh Bình 2012).
Trong cuốn "Báo chí và Mạng xã hội" của Đỗ Chí Nghĩa và Đinh Thị Thu Hằng (2014, trang 41), báo chí được định nghĩa là phương tiện truyền thông đại chúng được cấp phép bởi cơ quan thẩm quyền, có nhiệm vụ cung cấp thông tin nhanh chóng và mới mẻ đến với công chúng, nhằm nâng cao chất lượng đời sống thực tiễn.
Tin tức, theo định nghĩa của Từ điển Oxford (2020), là thông tin mới về sự kiện gần đây, các bản tin được đăng tải hoặc phát sóng, và những thông tin chưa từng được công bố Từ điển Bách khoa Việt Nam nhấn mạnh rằng tin là đơn vị cơ bản của thông tin báo chí, phản ánh sự kiện mới mà công chúng quan tâm Tin được truyền đạt nhanh chóng và ngắn gọn qua các phương tiện truyền thông như báo chí, đài phát thanh, và truyền hình, với nhiều thể loại như tin ảnh, tin báo chí, tin chính thức, và tin chớp nhoáng Tuy nhiên, định nghĩa này vẫn còn thiếu sót một số khía cạnh quan trọng về tin tức.
Trong cuốn “Tác phẩm báo chí” của tác giả Tạ Ngọc Tấn, Nguyễn Tiến Hài
4 Lê Thanh Bình 2012a, Báo chí và Thông tin đối ngoại, NXB Chính trị Quốc gia và Sự thật, Hà Nội, trang 11
5 Đỗ Chí Nghĩa, Đinh Thị Thu Hằng 2014, Báo chí và Mạng xã hội, NXB Lý luận Chính trị, Hà Nội, trang 41
Tin tức là thể loại phổ biến nhất trong báo chí, phản ánh các sự kiện thời sự quan trọng trong xã hội Theo PGS.TS Lê Thanh Bình, tin tức cần phải có ý nghĩa quan trọng hoặc liên quan đến các vấn đề xã hội, thể hiện quan điểm chính trị nhất định và đóng góp vào việc thúc đẩy, cải tạo thực tiễn.
Tin tức là nguồn thông tin cập nhật và thời sự, thu hút sự quan tâm lớn từ công chúng Sức hấp dẫn của tin tức nằm ở những điều mới mẻ mà mọi người chưa biết và mong muốn được khám phá.
1.1.4 Đa phương tiện Đa phương tiện là thuật ngữ xuất phát từ cụm từ “mulitmedia” trong tiếng Anh. Theo từ điển Oxford của Anh, multimedia – đa phương tiện có nghĩa là việc sử dụng nhiều hơn một loại phương tiện (đặc biệt là audio, video và các chương trình tương tác) để truyền thông
Đa phương tiện được định nghĩa là sự kết hợp của văn bản, đồ hoạ, âm thanh, hình ảnh động và video, được phân phối qua máy tính hoặc các phương tiện điện tử Theo tác giả Tay Vaughan trong cuốn "Multimedia – Making it work", đa phương tiện không chỉ là việc kết hợp các yếu tố trên mà còn là cách truyền tải hiệu quả đến người xem PGS.TS Nguyễn Văn Dững cũng nhấn mạnh rằng đa phương tiện cho phép kết hợp nhiều loại tài liệu nhằm thu hút sự chú ý và truyền đạt thông điệp một cách hiệu quả.
Theo PGS.TS Nguyễn Thị Trường Giang (2020), đa phương tiện là sự kết hợp của nhiều loại phương tiện, bao gồm ngôn ngữ văn tự và phi văn tự, như văn bản và hình ảnh tĩnh.
6 Tạ Ngọc Tấn, Nguyễn Tiến Hài 1995, Tác phẩm báo chí, NXB Giáo dục, Hà Nội, trang 50 7 Lê Thanh Bình
2012, Báo chí và Thông tin đối ngoại, NXB Chính trị Quốc gia và Sự thật, Hà Nội, trang 11 8 Vaughan, T 2011,
Vai trò của báo chí và truyền thông đa phương tiện trong xã hội hiện đại
Báo chí và truyền thông đa phương tiện có bốn vai trò chính:
Nội dung truyền thông hiện đại tạo ra một “mâm cỗ” thông tin đa dạng và phong phú, bao gồm văn bản, hình ảnh tĩnh, hình ảnh động, âm thanh, đồ hoạ, video và chương trình tương tác “Mâm cỗ” này đáp ứng nhu cầu của nhiều đối tượng công chúng, mang đến trải nghiệm tiếp cận thông tin chân thực và sống động, không chỉ từ một chiều mà còn đa chiều và đa lớp.
Báo chí và truyền thông đa phương tiện đã thay đổi mối quan hệ giữa nguồn phát và nguồn nhận, tức là giữa báo chí và công chúng Hiện nay, công chúng ngày càng chủ động trong việc tiếp cận thông tin, không còn phải chờ đợi báo ra hay chương trình truyền hình Họ có thể tự chọn những bài báo mà mình muốn xem Mỗi bài viết đều cho phép độc giả bình luận và phản hồi, tạo điều kiện cho công chúng có thể đóng góp thông tin một cách bình đẳng và tức thời.
Trong bối cảnh báo chí hiện đại, nguồn phát thông tin đã có sự thay đổi đáng kể khi các nhà báo chưa kịp có mặt tại hiện trường Điều này dẫn đến việc hoán đổi vị trí giữa nguồn phát và nguồn nhận truyền thống, tạo ra một mối quan hệ tương tác giữa báo chí và độc giả.
Báo chí và truyền thông đa phương tiện đã cách mạng hóa quy trình thu thập và sản xuất thông tin của nhà báo, yêu cầu họ phát triển kỹ năng và tư duy khai thác thông tin một cách chuyên nghiệp Trong thời đại này, nhà báo cần có khả năng làm nhiều công việc khác nhau và sử dụng thành thạo công nghệ để xử lý thông tin cho các kênh truyền thông Họ cũng phải biết cách khai thác và chắt lọc thông tin, tìm kiếm những chi tiết giá trị để tạo ra nội dung hấp dẫn và sâu sắc.
16 Đặng Trí Dũng 2019, Giáo trình phân tích Sự kiện quốc tế, NXB Chính trị Quốc gia sự thật, Hà Nội
Nhà báo ngày nay phải thu thập và trình bày thông tin một cách sáng tạo, kết hợp nhiều loại phương tiện truyền tải để tạo ra sản phẩm hiệu quả, sống động và chân thực Đồng thời, họ cũng cần làm chủ công nghệ trong bối cảnh phát triển của công nghiệp 4.0.
Báo chí và truyền thông đa phương tiện nâng cao hiệu quả truyền thông nhờ vào việc sử dụng các yếu tố nổi bật như âm thanh, hình ảnh và video Những phương tiện này không chỉ thu hút sự chú ý mà còn giúp công chúng dễ dàng tiếp nhận thông tin mà không cần giải thích dài dòng Việc sử dụng đa phương tiện rút ngắn thời gian tiếp nhận thông tin, cho phép người đọc cập nhật tin tức chỉ trong 2-3 phút thông qua các tác phẩm báo chí có sử dụng video và audio, tiết kiệm thời gian cho công chúng (Nguyễn Thị Trường Giang 2020).
Báo chí và truyền thông đa phương tiện đóng vai trò quan trọng trong cuộc sống hiện đại, nâng cao trải nghiệm đọc báo của độc giả Thông tin giờ đây không chỉ truyền thông một chiều mà trở nên đa chiều, phong phú và hấp dẫn hơn Công chúng cũng có thể trở thành nguồn phát thông tin và phản hồi trực tiếp với các nhà báo, tạo ra sự tương tác mạnh mẽ trong quá trình truyền tải thông tin.
Các yếu tố nội dung và hình thức của tác phẩm báo chí đa phương tiện
Tác phẩm báo chí đa phương tiện có các yếu tố nội dung và hình thức sau: 1.3.1
Đề tài trong tác phẩm báo chí đa phương tiện là yếu tố quan trọng phản ánh các vận động xã hội có ý nghĩa, bao gồm sự kiện, vấn đề thời sự và những con người tiêu biểu Tác phẩm này không chỉ ghi lại những hành động và việc làm được nhiều người quan tâm mà còn phân loại đề tài thành hai dạng chính: sự kiện và vấn đề.
Chi tiết là những bộ phận nhỏ nhất của sự kiện, bao gồm hành vi, lời nói, cử chỉ của con người, hoặc một sự vật và trạng thái của hoàn cảnh diễn ra sự kiện Chi tiết giúp trả lời các câu hỏi như Ai? Cái gì? Ở đâu? Khi nào? Như thế nào? Nếu coi tác phẩm báo chí đa phương tiện như một ngôi nhà, thì chi tiết chính là những viên gạch, vật liệu cơ bản cấu thành nên các sự kiện, sự vật, sự việc, góp phần tạo nên “ngôi nhà” – tác phẩm báo chí đa phương tiện.
Quan điểm: Theo cách hiểu đơn giản thì quan điểm là ý kiến, cách nhìn, suy
17 Nguyễn Thị Trường Giang 2020, Báo chí và Truyền thông đa phương tiện, NXB Đại học Quốc gia Hà Nội,
Một tác phẩm báo chí đa phương tiện tốt không chỉ cung cấp thông tin mà còn định hướng dư luận thông qua quan điểm của nhà báo Công chúng mong muốn nhận được thông tin nóng hổi cùng với sự phân tích và giải thích từ nhà báo Tuy nhiên, nếu quan điểm không dựa trên sự kiện và chi tiết cụ thể mà chỉ thiên về cảm tính, nó sẽ khó thuyết phục Quan điểm của nhà báo được thể hiện qua nhiều khía cạnh: lựa chọn sự kiện để phản ánh, chọn góc độ tiếp cận phù hợp, lựa chọn chi tiết để dẫn dắt và chứng minh, chọn ngôn từ để biểu đạt, cũng như chọn lý lẽ để thể hiện quan điểm và cảm xúc cá nhân trước thực tế.
1.3.2 Các yếu tố hình thức
Kết cấu của tác phẩm đa phương tiện bao gồm việc sắp xếp các phần như đầu đề “mũ”, đầu đề chính, đầu đề phụ, sapô, dẫn nhập, đầu đề xen, các đoạn chính văn, hình ảnh, âm thanh, video, đồ hoạ, hộp tư liệu và thông tin mở rộng, kết luận, cùng tên tác giả Việc tổ chức các chi tiết này cần phải khoa học, lôgic và phù hợp với mục đích đề ra của tác phẩm.
Ngôn ngữ là một hệ thống tín hiệu mà nhà báo sử dụng để truyền tải thông tin, bao gồm ngữ âm, từ vựng và quy tắc kết hợp chúng (tín hiệu văn tự), cùng với hình ảnh, âm nhạc và tiếng động (tín hiệu phi văn tự).
Hệ thống thể loại tác phẩm báo chí được chia thành ba nhóm chính: nhóm thông tấn, nhóm chính luận và nhóm tài liệu - nghệ thuật Trong đó, nhóm chính luận bao gồm các thể loại như bình luận, xã luận, chuyên luận và đàm luận, với bình luận là thể loại hạt nhân, chủ yếu thông tin lý lẽ và sự kiện thời sự Nhóm tài liệu - nghệ thuật chứa các thể loại giàu chất văn học như ký chân dung, ký chính luận, thư phóng viên, sổ tay phóng viên và nhật ký phóng viên, có khả năng thông tin sự kiện và lý lẽ, đồng thời mang tính thẩm mỹ cao hơn.
Hình ảnh tĩnh, bao gồm ảnh chụp và hình hoạ, là thành phần quan trọng trong sản phẩm báo chí đa phương tiện Một bức ảnh được chụp đúng khoảnh khắc liên quan đến sự kiện sẽ nổi bật cảm xúc và nhấn mạnh thông tin quan trọng, có giá trị tương đương với hàng nghìn từ.
Ảnh tĩnh trong báo chí đa phương tiện có thể hoạt động độc lập hoặc kết hợp với các yếu tố khác Hình ảnh động được thể hiện qua hai hình thức chính: trình diễn ảnh (slideshow) và hình hoạt hoạ (animation) Trình diễn ảnh bao gồm nhiều hình ảnh được sắp xếp theo một ý đồ nhất định, trong đó có audio slideshow, kết hợp âm thanh để mang lại thông tin chân thực và sống động Hình hoạt hoạ là sự kết hợp của nhiều hình ảnh tĩnh, tương tự như nguyên lý làm phim hoạt hình Đồ hoạ là cách diễn đạt thông tin thông qua đồ thị, biểu đồ, bảng, bản đồ và lược đồ.
Việc sử dụng đồ họa trong sản phẩm báo chí và truyền thông không chỉ giúp công chúng dễ dàng hình dung sự biến thiên của số liệu mà còn làm nổi bật vấn đề mà tác giả muốn truyền đạt Bên cạnh đó, video, với sự kết hợp giữa hình ảnh và âm thanh, mang đến trải nghiệm sống động và chân thực, là phương tiện lý tưởng để miêu tả các hình ảnh động.
Hình ảnh sống động với màu sắc chân thực có sức ảnh hưởng mạnh mẽ đến người xem, giúp thông tin trở nên hấp dẫn và thuyết phục hơn Âm thanh trong tác phẩm báo chí đa phương tiện không chỉ thu hút sự chú ý mà còn tạo ấn tượng dễ chịu, góp phần truyền tải nội dung một cách hoàn chỉnh như phỏng vấn hay chương trình phát thanh Sự hiện diện của tiếng nói trong các sản phẩm âm thanh tạo ra sự gần gũi với người tiếp nhận, đồng thời nâng cao tính thuyết phục và độ chính xác, đặc biệt trong các trường hợp phỏng vấn và ghi âm lời chứng.
Hộp dữ liệu là một thành phần quan trọng trong tác phẩm báo chí đa phương tiện, tuy nhiên không phải bài báo nào cũng cần sử dụng Hộp dữ liệu thường chứa thông tin tham khảo bổ trợ, như tóm tắt sự kiện, thông tin nền về nhân vật hoặc trích dẫn ý kiến Bên cạnh đó, đường dẫn trong báo chí cũng đóng vai trò thiết yếu, giúp định hướng thông tin cho độc giả và dẫn đến các nguồn liên quan, thể hiện ưu điểm vượt trội của loại hình báo chí này.
Chương trình tương tác là yếu tố quan trọng trong tác phẩm đa phương tiện, ngày càng phong phú và đa dạng thông qua các hình thức như trò chơi trực tuyến, trả lời câu hỏi và làm trắc nghiệm, cho phép người dùng nhận ngay đáp án.
Ngày nay, các chương trình trực tuyến ngày càng trở nên đa dạng và phong phú, thu hút sự quan tâm của công chúng nhờ vào tính mới lạ và thú vị của chúng (Nguyễn Thị Trường Giang, 2020).
1.4 Phân loại các bài đa phương tiện hiện nay
Longform hay megastory là sản phẩm báo chí với các bài viết dài từ 1.000 đến 20.000 chữ, thường mang tính chất tạp chí với đồ họa đẹp và hình ảnh chất lượng cao Theo Zingnews, định dạng này cho phép khám phá các câu chuyện chuyên sâu về nhiều đề tài khác nhau, từ chân dung nhân vật, vấn đề thời sự đến điều tra và trải nghiệm cá nhân Khác với tin tức ngắn gọn, longform đi sâu vào các vấn đề, giúp độc giả tìm thấy ý nghĩa sâu sắc hơn trong mỗi câu chuyện.
Megastory, hay còn gọi là “siêu tác phẩm báo chí”, là một thể loại báo chí hiện đại trong thời đại công nghệ số, mang đến cho công chúng một môi trường thực tại ảo sống động để trải nghiệm và tương tác Theo fanpage Phóng viên Trẻ, megastory không chỉ đa dạng về nội dung mà còn phong phú về hình thức trình bày, tích hợp nhiều yếu tố như chữ, hình ảnh, video, ảnh động và đồ họa tương tác Sự kết hợp này giúp người đọc hiểu sâu hơn về câu chuyện và cảm nhận thực tế hơn khi tương tác với nội dung Xu hướng này bắt đầu phát triển từ năm 2012 với tác phẩm “Snowfall” của New York Times và đã trở nên phổ biến tại Việt Nam từ năm 2017, được nhiều toà soạn báo theo đuổi và được công chúng yêu thích.