Lịch sử nghiên cứu vấn đề
TCHT là phương pháp dạy học phổ biến tại các trường phổ thông, đặc biệt là ở cấp trung học Phương pháp này không chỉ thu hút hứng thú học tập của học sinh mà còn giúp củng cố kiến thức hiệu quả Do đó, có nhiều tài liệu nghiên cứu và thảo luận về TCHT.
Một số cuốn sách giới thiệu về TCHT ở Tiểu học nhƣ:
- Học mà vui, vui mà học - Vũ Xuân Đình – Nhà xuất bản giáo dục, 2006
- Trò chơi học tập tự nhiên và xã hội lớp 1, 2, 3 của tác giả Bùi Phương Nga (chủ biên) – Nhà xuất bản giáo dục, 2009
Ngoài ra, những năm gần đây cũng có một số đề tài nghiên cứu về vấn đề này:
- Sử dụng hình thức trò chơi học tập trong dạy học môn Tự nhiên và xã hội lớp 1.2.3 - Lê Thị Thắm - Đại học Sƣ phạm, Đại học Đà Nẵng, 2011
- Khảo sát một số trò chơi học tập trong phân môn Luyện từ và câu ở Tiểu học - Nguyễn Phúc Khánh Châu - Đại học Sƣ Phạm, Đại học Đà Nẵng, 2012
Trong bài viết "Thiết kế và sử dụng trò chơi học tập trong dạy học phân môn Địa lí lớp 4 ở Tiểu học" của Trần Thị Mận, Đại học Sư Phạm, Đại học Đà Nẵng (2013), tác giả nhấn mạnh tầm quan trọng của việc áp dụng trò chơi học tập để nâng cao hiệu quả giảng dạy môn Địa lí cho học sinh lớp 4 Việc thiết kế các trò chơi phù hợp không chỉ giúp học sinh tiếp thu kiến thức một cách thú vị mà còn kích thích sự sáng tạo và khả năng tư duy Bài viết cũng đưa ra các phương pháp cụ thể để triển khai trò chơi trong lớp học, từ đó tạo môi trường học tập tích cực và sinh động cho học sinh.
Ứng dụng công nghệ thông tin trong việc phát triển các trò chơi học tập có thể làm tăng cường hiệu quả dạy và học môn Toán cho học sinh lớp 4 Nghiên cứu của Nguyễn Thị Đông tại Đại học Sư Phạm, Đại học Đà Nẵng vào năm 2013 cho thấy rằng việc tích cực hóa hoạt động học tập thông qua các trò chơi không chỉ giúp học sinh tiếp thu kiến thức một cách thú vị mà còn nâng cao khả năng tư duy và giải quyết vấn đề.
Giáo dục môi trường cho học sinh Tiểu học thông qua trò chơi học tập trong môn Kỹ thuật lớp 4 và 5 là một phương pháp hiệu quả, được nghiên cứu bởi Nguyễn Thị Tú Uyên từ Đại học Sư phạm, Đại học Đà Nẵng vào năm 2013 Việc tích hợp trò chơi vào giảng dạy không chỉ giúp học sinh tiếp cận kiến thức một cách thú vị mà còn nâng cao ý thức bảo vệ môi trường Phương pháp này khuyến khích sự sáng tạo và hợp tác giữa các em, đồng thời tạo ra môi trường học tập tích cực và hấp dẫn.
Mặc dù nhiều đề tài và TCHT được thực hiện chủ yếu bằng phần mềm MS PowerPoint truyền thống, nhưng điều này đã tạo ra khó khăn trong việc thực hiện một số thao tác phức tạp.
Đề tài này tập trung vào nghiên cứu và thiết kế các tài liệu học tập (TCHT) với sự hỗ trợ của VBA trong PowerPoint, nhằm phục vụ cho các chủ đề của môn Tự nhiên và xã hội lớp 3.
Mục đích nghiên cứu
Nghiên cứu cơ sở lý luận và thực tiễn về việc ứng dụng công nghệ thông tin, đặc biệt là VBA PowerPoint, trong thiết kế tài liệu học tập cho môn Tự nhiên và Xã hội lớp 3 Dựa trên nghiên cứu này, bài viết đề xuất quy trình thiết kế và phát triển một số tài liệu học tập cụ thể cho môn Tự nhiên và Xã hội lớp 3, nhằm nâng cao chất lượng học tập cho học sinh.
Giả thuyết khoa học
Thiết kế các TCHT hỗ trợ bởi VBA PowerPoint có thể tạo ra hứng thú học tập cho học sinh và nâng cao hiệu quả giảng dạy môn TN & XH lớp 3.
Đối tượng, khách thể và phạm vi nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu
- Việc thiết kế TCHT trong dạy học môn TN & XH lớp 3 với sự hỗ trợ của VB A Powerpoint.
Khách thể nghiên cứu
- Quá trình dạy học môn TN & XH.
Phạm vi nghiên cứu
- GV và HS lớp 3 trường TH Trần Cao Vân và Dũng Sỹ Thanh Khê, thành phố Đà Nẵng.
Nhiệm vụ nghiên cứu
- Nghiên cứu các tài liệu liên quan TCHT và VBA Powerpoint
- Khảo sát thực trạng thiết kế trò chơi học có sự hỗ trợ của CNTT và VB A Powerpoint
- Đề xuất qui trình và thiết kế một số TCHT môn TN & XH lớp 3 với sự hỗ trợ của VBA Powerpoint
Phương pháp nghiên cứu
Phương pháp nghiên cứu tài liệu
Thu thập tài liệu, sách báo, tạp chí và các nguồn thông tin khác là bước quan trọng trong quá trình nghiên cứu Việc đọc, phân tích và tổng hợp lý thuyết liên quan đến đề tài giúp thu thập thông tin cần thiết một cách hiệu quả.
Phương pháp nghiên cứu bằng Anket
Sử dụng phiếu Anket lấy ý kiến của HS và GV để thu thập thông tin cần nghiên cứu.
Phương pháp quan sát sư phạm
- Quan sát HS: Trong giờ học môn TN & XH (hành động, lời nói, nét mặt, cử chỉ, thái độ,….)
- Quan sát GV: Dự giờ và quan sát giờ dạy của GV.
Phương pháp nghiên cứu sản phẩm hoạt động
Nghiên cứu các kết quả đạt đƣợc sau khi tiến hành thực nghiệm giảng dạy để đánh giá đƣợc hiệu quả và tính khả thi của đề tài.
Phương pháp lấy ý kiến chuyên gia
Gặp gỡ trực tiếp các chuyên gia giáo dục, giáo viên dày dạn kinh nghiệm và các nhà quản lý để thảo luận và xin ý kiến về thực trạng và các tiêu chí cần thiết khi áp dụng TCHT trong giảng dạy.
Cấu trúc đề tài
Ngoài phần mở đầu và phần kết luận, nội dung chính của đề tài bao gồm:
Chương 1: Cơ sở lí luận và thực tiễn của đề tài
Chương 2: Thiết kế TCHT môn Tự nhiên và xã hội lớp 3 với sự hỗ trợ của VBA Powerpoint
Chương 3: Thực nghiệm sư phạm
CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA ĐỀ TÀI
Cơ sở lí luận
1.1.1 Một số vấn đề về trò chơi học tập
Trong từ điển Tiếng Việt xuất bản năm 1994, "trò" được định nghĩa là một hình thức mua vui trước mặt mọi người, trong khi "chơi" là hoạt động giải trí trong thời gian rảnh rỗi Do đó, trò chơi được hiểu là những hoạt động nhằm thỏa mãn nhu cầu vui chơi và giải trí của con người.
Theo quan điểm giáo dục, trò chơi không chỉ là phương tiện phát triển toàn diện nhân cách mà còn là hình thức tổ chức cuộc sống Đối với trẻ em, trò chơi giúp tái tạo hành động và mối quan hệ của người lớn, đồng thời định hướng nhận thức về đồ vật và xã hội Trong quá trình chơi, nhu cầu và phẩm chất của trẻ về thể lực, trí tuệ, đạo đức và ý chí được hình thành và phát triển Vì vậy, chơi đóng vai trò chủ đạo trong giáo dục trẻ em, đặc biệt là trong việc học tập.
Có nhiều quan điểm cũng nhƣ định nghĩa khác nhau về TCHT nhƣ:
Trong giáo trình Tâm lí học đại cương và giáo dục học trẻ em đưa ra khái niệm:
TCHT là một trò chơi có luật lệ và nội dung xác định, tập trung vào việc nâng cao nhận thức và phát triển trí tuệ cho trẻ em Trò chơi này giúp mở rộng, chính xác hóa và hệ thống hóa các biểu tượng đã có, đồng thời giáo dục lòng ham hiểu biết của trẻ thông qua việc kết hợp nội dung học tập với hình thức chơi.
Hay trong chuyên đề trò chơi học tập của tác giả Đặng Đình Thảo (trường TH
Trần Quốc Toản (Huế) cho rằng trò chơi TCHT có nội dung liên kết chặt chẽ với bài học, nhằm phục vụ cho mục đích học tập và hỗ trợ học sinh khai thác kinh nghiệm cá nhân.
Trò chơi học tập (Play-based learning) là một phương pháp giáo dục được nhiều người quan tâm, với nhiều quan điểm khác nhau xoay quanh vấn đề này Dù có sự đa dạng trong cách nhìn nhận, tất cả các quan điểm đều thống nhất rằng trò chơi học tập đóng vai trò quan trọng trong việc phát triển kỹ năng và kiến thức cho trẻ em.
15 phương pháp giáo dục hiệu quả giúp truyền tải thông điệp và nội dung cụ thể đến người tham gia thông qua trò chơi Những phương pháp này khuyến khích người học tự khám phá bài học một cách chủ động và thú vị, từ đó ghi nhớ kiến thức một cách tự nhiên và sâu sắc.
Trò chơi là một hoạt động sống thiết yếu của con người, bên cạnh lao động và học tập Nó không chỉ mang lại niềm vui và giải trí mà còn có giá trị giáo dục và giáo dưỡng sâu sắc Đối với trẻ em, trò chơi chính là hình thức học tập và khám phá thế giới xung quanh, khơi dậy cảm xúc và ước mơ, đồng thời giúp trẻ nỗ lực thực hiện những ước mơ đó Như nhà giáo dục Arngoroki đã nói, "Trò chơi là con đường để trẻ em nhận thức thế giới, là nơi chúng đang sống và là cái chúng nhận thấy cần phải thay đổi".
TCHT không chỉ mang đến cho giáo viên một phương pháp giảng dạy mới, mà còn thu hút sự chú ý của học sinh và tạo ra bầu không khí lớp học thoải mái, vui vẻ Hơn nữa, TCHT có tác động lớn đến người học nói chung và học sinh tiểu học nói riêng.
Việc áp dụng TCHT trong giảng dạy không chỉ giúp học sinh tiếp thu kiến thức một cách tự giác và tích cực, mà còn làm cho giờ học trở nên sinh động hơn Nhờ đó, học sinh cảm thấy vui vẻ, nhanh nhẹn và cởi mở hơn, từ đó nâng cao tinh thần và cải thiện thể lực.
TCHT có thể được sử dụng vào đầu, giữa hoặc cuối giờ học, mang lại những tác dụng khác nhau tùy theo thời điểm Trò chơi này không chỉ giúp học sinh hứng thú và tò mò hơn với bài học mà còn tạo cơ hội thư giãn cho các em Khi được áp dụng giữa giờ, TCHT giúp giáo viên chuyển tiếp bài học một cách hấp dẫn, đồng thời khơi gợi sự suy luận và sáng tạo ở học sinh Đặc biệt, nội dung của TCHT gắn liền với các bài học, góp phần nâng cao hiệu quả học tập.
Trẻ em vừa chơi vừa học thông qua các trò chơi, giúp củng cố và hệ thống hóa kiến thức Đồng thời, các hoạt động trong bài học cũng góp phần phát triển vốn kinh nghiệm mà các em đã tích lũy.
TCHT không chỉ giúp học sinh phát triển kỹ năng và kỹ xảo mà còn nâng cao khả năng hoạt động trí tuệ và giác quan, từ đó cải thiện phản ứng nhanh nhạy và rèn luyện các tố chất cần thiết.
16 chất dinh dưỡng thiết yếu giúp học sinh phát triển thể lực mạnh mẽ và bền bỉ Bên cạnh đó, thể chất học thể thao còn khuyến khích sự sáng tạo, lòng kiên trì, tinh thần tập thể và rèn luyện tính tự lực cho học sinh.
Tóm lại, TCHT giúp cho rèn luyện trí tuệ lẫn phẩm chất cho HS
TCHT là một phương pháp dạy học phổ biến trong các trường học, đặc biệt là ở bậc tiểu học Sự phổ biến này dẫn đến nhiều cách phân loại trò chơi khác nhau, bao gồm phân loại theo chủ đề, môn học, dạng trò chơi và mục đích sử dụng Trong đó, phân loại theo mục đích sử dụng trò chơi là cách chia được áp dụng rộng rãi nhất.
Tùy thuộc vào mục đích của giáo viên khi áp dụng trò chơi trong giờ học, trò chơi có thể được phân loại thành ba loại chính: khởi động, kích thích học tập và khám phá tri thức Mỗi loại trò chơi này đều có những mục tiêu, tác dụng, đặc điểm và yêu cầu riêng, cũng như thời điểm sử dụng phù hợp trong quá trình giảng dạy.
Loại trò chơi Khởi động Kích thích học tập Khám phá trí thức
Mục tiêu Tạo sự hƣng phấn trước khi học
Kích thích sự hứng thú và tích cực học tập của
Giúp HS tự khám phá tri thức mới
Thƣ giãn, kích hoạt tâm thế học tập
HS học hào hứng, sôi nổi và nhiệt tình hơn
Củng cố và hệ thống hóa kiến thức cho HS
Trải nghiệm, tạo tình huống có vấn đề, phát huy tính chủ động, sáng tạo cho HS Đặc điểm Giờ chơi và giờ học tách rời nhau
Thao tác chơi là hình thức học tập
Thao tác chơi là một nội dung bài học
Yêu cầu Trò chơi đa dạng Sử dụng kĩ thuật và công nghệ
Thời điểm nên sử dụng Đầu tiết học Giữa hoặc cuối tiết học
Giữa hoặc đầu các hoạt động
Cơ sở thực tiễn
1.2.1 Chương trình sách giáo khoa môn TN & XH lớp 3
Chương trình môn TN & XH nói chung, TN & XH lớp 3 có những đặc điểm sau: a Chương trình được xây dựng theo quan điểm tích hợp
Quan điểm tích hợp đƣợc thể hiện trong môn TN & XH lớp 3 ở những khía cạnh:
Các đề tài trong môn Tự nhiên và Xã hội (TN & XH) tập trung vào việc khảo sát mối quan hệ giữa tự nhiên, xã hội và con người trong một hệ thống thống nhất Trong đó, con người đóng vai trò là yếu tố cơ bản, ảnh hưởng và tác động lẫn nhau với các yếu tố tự nhiên và xã hội.
- Chương trình tích hợp kiến thức của nhiều ngành khoa học khác nhau: Vật lí, Hóa học, Sinh học, Địa lí, Sức khỏe,…
Chương trình học cho học sinh lớp 3 được thiết kế với ba chủ đề lớn: Sức khỏe, Con người và Xã hội, phù hợp với trình độ nhận thức của các em Cấu trúc chương trình theo mô hình đồng tâm, giúp mở rộng và nâng cao kiến thức dần dần qua các lớp học.
Chương trình học được thiết kế theo cấu trúc đồng tâm, trong đó các chủ đề chính được lặp lại và phát triển qua từng cấp học Kiến thức trong mỗi chủ đề được nâng cao từ cụ thể đến trừu tượng, từ gần đến xa, và từ dễ đến khó, giúp học sinh dễ dàng tiếp thu Đặc biệt, chương trình môn Tự nhiên và Xã hội chú trọng đến việc sử dụng vốn sống và hiểu biết của học sinh trong quá trình xây dựng bài học.
Môn học này được chia thành ba chủ đề chính: Con người và Sức khỏe, Xã hội, và Tự nhiên, được hình thành từ việc tích hợp bảy chủ đề trong giai đoạn I của môn Tự nhiên và Xã hội cùng với môn Giáo dục sức khỏe trong chương trình Cải cách Nội dung giáo dục sức khỏe được lồng ghép chặt chẽ trong cả ba chủ đề này, nhằm tạo ra một cái nhìn toàn diện về mối liên hệ giữa con người, sức khỏe và môi trường xã hội.
Nội dung dạy học của chủ đề:
Chủ đề Con người và sức khỏe tập trung vào việc khám phá các giác quan, cấu trúc và chức năng của các hệ cơ quan chính trong cơ thể Bài học cũng nhấn mạnh tầm quan trọng của việc giữ vệ sinh cơ thể và các biện pháp phòng ngừa bệnh tật thường gặp, giúp nâng cao sức khỏe và chất lượng cuộc sống.
Chủ đề Xã hội tích hợp các bài học từ gia đình, trường học và quê hương với nội dung giáo dục sức khoẻ Nội dung này bao gồm sức khoẻ tinh thần, mối quan hệ họ hàng, và các khía cạnh về cuộc sống an toàn cùng vệ sinh môi trường.
- Nội dung về gia đình bao gồm: các thành viên và công việc của các thành viên trong gia đình; vệ sinh nhà ở; an toàn khi ở nhà
Nội dung về trường học bao gồm các thành viên trong lớp học và vai trò của họ trong môi trường học tập Bên cạnh đó, việc duy trì vệ sinh trường lớp là rất quan trọng để tạo ra không gian học tập sạch sẽ và an toàn An toàn khi ở trường cũng là một yếu tố cần thiết, giúp học sinh yên tâm học tập và phát triển.
Quê hương của học sinh có thể là làng quê hoặc đô thị, mỗi nơi đều mang những nét đẹp riêng Phong cảnh nơi đây thường gắn liền với hoạt động sinh sống hàng ngày, từ nghề nghiệp cho đến các phương tiện giao thông Đường xá được đầu tư phát triển, kết nối các cơ sở hành chính, giáo dục và y tế, tạo điều kiện thuận lợi cho cuộc sống Vấn đề vệ sinh nơi công cộng và an toàn giao thông cũng được chú trọng, góp phần nâng cao chất lượng cuộc sống cho người dân.
Chủ đề Tự nhiên bao gồm các nội dung liên quan đến động vật và thực vật trong môi trường tự nhiên, đặc điểm sinh học của chúng, cùng với những hiện tượng đơn giản diễn ra trong thiên nhiên.
1.2.2 Thực trạng thiết kế TCHT môn TN & XH lớp 3 với sự hỗ trợ của CNTT và
1.2.2.1 Mục đích điều tra Để tìm hiều thực trạng thiết kế và sử dụng cũng nhƣ hiệu quả của TCHT trong các giờ TN & XH với sự hỗ trợ của CNTT Từ đó, thiết kế TCHT với sự hỗ trợ của CNTT và VBA Powerpoint, nâng cao hiệu quả dạy và học các môn TN & XH
1.2.2.2 Đối tượng điều tra Đề tài khảo sát tại 2 trường TH trên địa bàn thành phố Đà Nẵng là Trường TH Trần Cao Vân, Trường TH Dũng Sĩ Thanh Khê với 100 HS ở các lớp khối 3 và 32 GV làm công tác giảng dạy các lớp 1, 2, 3 ở các trường TH trên
1.2.2.3 Nội dung điều tra a Nội dung khảo sát GV:
- Ý kiến của GV về việc sử dụng TCHT trong giờ học TN & XH
- Một số phần mềm GV sử dụng để thiết kế TCHT
- Những khó khăn và thuận lợi đối với phần mềm VBA Powerpoint
- Nhận xét và đánh giá của GV về hiệu quả TCHT mang lại b Nội dung khảo sát HS:
- Cảm nhận của HS khi đƣợc chơi TCHT
- Mong muốn của các em về các TCHT
- Một số TCHT các em thường được tham gia
Sử dụng phương pháp đàm thoại, phương pháp điều tra bằng Anket với GV và
HS ở các trường TH ở trên
Sử dụng phương pháp quan sát để thu thập thông tin khi tham gia dự giờ của GV ở trường TH
Sử dụng phương pháp nghiên cứu sản phẩm: phân tích, đánh giá vở bài tập toán, phiếu học tập của HS các lớp đầu cấp TH
Phương pháp xử lí số liệu: phương pháp tính tỉ lệ phần trăm
1.2.2.5 Kết quả điều tra thực trạng a Kết quả khảo sát GV
Trong quá trình khảo sát ý kiến của 32 giáo viên từ các khối lớp 1, 2, 3 tại hai trường Tiểu học Trần Cao Vân và Tiểu học Dũng Sĩ Thanh Khê về thiết kế tài liệu học tập bằng VBA PowerPoint, tôi đã thu được kết quả đáng chú ý về mức độ sử dụng tài liệu học tập trong môn Tự nhiên - Xã hội.
Theo kết quả khảo sát mức độ sử dụng TCHT trong giờ học môn TN & XHcủa
32 GV ở hai trường TH trên địa bàn thành phố Đà Nẵng, được kết quả trong bảng sau:
Bảng 1.1: Mức độ sử dụng TCHT trong môn TN – XH
Các mức độ Số lƣợng Tỉ lệ
Qua bảng số liệu trên có thể thấy, tất cả các GV đều sử dụng TCHT trong môn
Theo khảo sát, 62,5% giáo viên chỉ thỉnh thoảng sử dụng tài liệu học tập trong các tiết học Tự nhiên và Xã hội, trong khi 28,1% giáo viên thường xuyên áp dụng các tài liệu này Chỉ có 9,4% giáo viên ít khi sử dụng tài liệu học tập trong môn học này Điều này cho thấy tài liệu học tập là một phương pháp phổ biến và quen thuộc với hầu hết giáo viên trong giảng dạy Tự nhiên và Xã hội.
27 a2 – Các phần mềm được GV sử dụng khi thiết kế TCHT
Bảng 1.2: Các phần mềm đƣợc GV sử dụng khi thiết kế TCHT
Phần mềm Số lƣợng Tỉ lệ
Không sử dụng phần mềm 1/32 3,1%
Theo khảo sát, phần mềm MS Powerpoint được 75% giáo viên sử dụng để thiết kế trò chơi trong môn TN – XH, nhờ vào tính dễ sử dụng và khả năng tùy chỉnh linh hoạt Khoảng 21,8% giáo viên chọn phần mềm Violet vì tính đơn giản và các mẫu câu hỏi có sẵn, giúp tiết kiệm thời gian lập trình Chỉ 3,1% giáo viên không sử dụng phần mềm, mà thay vào đó, họ sử dụng các đồ dùng học tập hoặc vật liệu có sẵn Điều này cho thấy phần mềm đóng vai trò quan trọng trong việc thiết kế TCHT cho giáo viên.
MS Powerpoint được GV thường xuyên sử dụng trong dạy học nói chung và thiết kế TCHT nói riêng a3 – Nội dung thường được thiết kế trong TCHT
Qua trao đổi với các thầy cô về nội dung đƣợc sử dụng trong TCHT, thu đƣợc kết quả trong biểu đồ sau:
Biểu đồ 1.1: Nội dung đƣợc thiết kế trong TCHT môn TN & XH
Phân tích biểu đồ cho thấy phần lớn giáo viên (GV) chọn nội dung trong trò chơi học tập (TCHT) dựa theo bài học Theo ý kiến của các GV, TCHT thường được sử dụng vào cuối hoặc giữa tiết học, do đó nội dung chủ yếu là kiến thức vừa học Việc thiết kế TCHT theo chủ đề thường tốn nhiều thời gian và công sức, dẫn đến việc GV hạn chế thực hiện Tuy nhiên, khoảng 20% GV vẫn thiết kế TCHT theo chủ đề vì cho rằng nó cung cấp nhiều kiến thức hơn cho học sinh (HS) và giúp hệ thống hóa kiến thức một cách logic Ngoài ra, một số ít GV (7%) thiết kế TCHT với nội dung tự chọn, không bị giới hạn trong bài học hoặc chủ đề.
THIẾT KẾ TCHT MÔN TỰ NHIÊN XÃ HỘI LỚP 3 VỚI SỰ HỖ TRỢ CỦA VBA POWERPOINT
Các nguyên tắc thiết kế TCHT môn TN & XH lớp 3 với sự hỗ trợ của VBA
2.1.1 Nguyên tắc 1: Đảm bảo mục tiêu, nội dung chương trình môn TN & XH lớp 3
Trong chương trình TH, môn TN & XH hướng đến việc cung cấp cho học sinh những hiểu biết ban đầu về con người, sức khỏe và kiến thức cơ bản về các sự vật, hiện tượng trong cuộc sống Mục tiêu là hình thành và phát triển kỹ năng, thái độ và hành vi đúng đắn cho học sinh Do đó, khi thiết kế trò chơi trong môn TN – XH, giáo viên cần chú ý đến nội dung và mục tiêu của trò chơi để đảm bảo tính hiệu quả trong việc giáo dục.
Trò chơi trong các bài học TN & XH cần có tính giáo dục rõ ràng, thể hiện nội dung kiến thức, thái độ và kỹ năng mà học sinh cần hình thành Nội dung trò chơi nên xoay quanh kiến thức đã học hoặc chuẩn bị học, phù hợp với chương trình sách giáo khoa Cần tránh lạm dụng trò chơi và truyền đạt quá nhiều kiến thức khó hoặc lan man cho học sinh.
Các trò chơi thiết kế cần mang tính giáo dục nhằm phát huy sự tích cực của học sinh Vui chơi là hoạt động thiết yếu, vì vậy giáo viên có thể sử dụng các trò chơi để rèn luyện và khuyến khích khả năng sáng tạo, chủ động và tích cực của học sinh.
2.1.2 Nguyên tắc 2: Phù hợp với đặc điểm tâm lí HSTH
Học sinh ở lứa tuổi tiểu học, đặc biệt là các lớp 1, 2, 3, thường có tâm lý hiếu động và thích khám phá điều mới lạ Do đó, trò chơi cần được thiết kế hấp dẫn và giải trí, với nhiều nội dung và hình thức chơi độc đáo để thu hút sự tham gia của học sinh Ở độ tuổi này, các em dễ bị cuốn hút bởi hình ảnh sinh động và màu sắc tươi sáng, vì vậy trò chơi nên sử dụng hình ảnh ngộ nghĩnh, gần gũi với cuộc sống hàng ngày của các em, cùng với màu sắc hài hòa và nổi bật.
Khi thiết kế trò chơi cho học sinh tiểu học, cần lưu ý rằng các em còn nhỏ và tư duy chưa phát triển hoàn thiện Do đó, trò chơi nên được giữ ở mức độ đơn giản và dễ hiểu, tránh những trò chơi phức tạp, yêu cầu kỹ năng cao, luật chơi rườm rà và sức khỏe tốt.
HSTH khuyến khích sự thi đua giữa các bạn học sinh, vì vậy các trò chơi có yếu tố thắng thua sẽ thu hút sự quan tâm và hứng thú của các em hơn.
2.1.3 Nguyên tắc 3: Phù hợp với các dạng ứng dụng của VBA Powerpoint trong dạy học Để trò chơi hấp dẫn với nhiều hình thức mới lạ thì cần có sự hỗ trợ của CNTT, đặc biệt là ứng dụng VBA Powerpoint trong thiết kế Chính vì vậy, trò chơi ngoài đảm bảo các nguyên tắc về nội dung và tâm lí HS còn cần phải phù hợp với các dạng thiết kế của VBA Powerpoint
Khi thiết kế trò chơi bằng VBA PowerPoint, giáo viên cần xác định rõ loại ứng dụng của VBA để từ đó có thể lập kế hoạch thiết kế và lập trình hiệu quả Việc này giúp tiết kiệm thời gian và giảm thiểu khó khăn trong quá trình phát triển trò chơi.
Qui trình thiết kế TCHT môn TN & XH lớp 3 với sự hỗ trợ của VBA
2.2.1 Thiết kế TCHT môn TN & XH lớp 3 Để thiết kế đƣợc một TCHT trong môn TN - XH 3 GV cần thực hiện theo các bước sau:
+ Chương trình SGK (tài liệu hướng dẫn học tập)
+ Hệ thống sách tham khảo: TCHT cấp TH, sách báo, tạp chí GD,…
Nghiên cứu thực tế lớp học:
+ Nghiên cứu tình hình lớp học: có HS khuyết tật hay không, nhu cầu, sở thích, hoàn cảnh,…
Để cải thiện tình hình học tập của học sinh trong lớp, cần tìm hiểu những kiến thức mà các em chưa vững, cũng như những kiến thức quan trọng Việc này giúp lựa chọn trò chơi phù hợp, từ đó củng cố kiến thức cho các em và giúp các em hiểu bài một cách chắc chắn hơn.
Bước 2: Lựa chọn dạng và nội dung trò chơi
Lựa chọn nội dung trong TCHT cần phải phù hợp với mục đích dạy học, xác định rõ nhiệm vụ học tập liên quan đến bài học Mỗi trò chơi nên được áp dụng đúng thời điểm và tương thích với mục tiêu cũng như tiến trình dạy học Do đó, để đảm bảo hiệu quả trong việc giảng dạy môn TN & XH, việc lựa chọn nội dung và trò chơi là rất quan trọng.
40 chơi cần phải đƣợc lựa chọn và thiết kế đa dạng về chủ đề, phong phú về dạng trò chơi cũng nhƣ cách chơi, cách thực hiện trò chơi
Dựa vào nội dung môn TN – XH, luật chơi và cách chơi TCHT có thể được thay thế linh hoạt, như thay chữ bằng hình ảnh, hình ảnh tĩnh bằng hình ảnh động, hoặc sử dụng video và âm thanh sống động Những sự thay thế này tạo ra trải nghiệm phong phú và hấp dẫn hơn cho người chơi.
GV thiết kế nhiều TCHT đa dạng nhằm phù hợp với đối tượng học sinh, từ đó khơi dậy sự ham học hỏi và hứng thú trong việc học Điều này giúp hình thành tâm lý tích cực rằng "Mỗi ngày đến trường là một ngày vui."
Các TCHT cần được thiết kế sao cho phù hợp với lứa tuổi và sức tiếp thu của học sinh, đồng thời phải liên quan đến nội dung bài học, các chủ đề và mục tiêu dạy học Ngoài ra, việc lựa chọn thời điểm sử dụng TCHT trong quá trình dạy học cũng cần được cân nhắc kỹ lưỡng.
Vào đầu mỗi tiết học, việc thiết kế các trò chơi đơn giản, ngắn gọn từ 3 đến 5 phút là rất quan trọng Những trò chơi này nên tập trung vào việc giới thiệu bài học mới, giúp học sinh tăng cường sự chú ý và tạo sự tò mò về nội dung sắp được học.
Vào giữa tiết học, việc thiết kế các trò chơi kích thích trí tò mò và tư duy của học sinh là rất cần thiết Những trò chơi này nên phù hợp với trình độ của học sinh, không yêu cầu quá cao và luôn có gợi ý hỗ trợ khi cần thiết Tổ chức cho học sinh tham gia trò chơi giữa giờ không chỉ giúp các em củng cố kiến thức đã học mà còn khuyến khích tư duy và khám phá kiến thức mới.
Vào cuối tiết học, việc sử dụng trò chơi không chỉ giúp học sinh củng cố kiến thức mới mà còn tạo cơ hội thư giãn sau những giờ học căng thẳng Bên cạnh đó, vào cuối mỗi chương hay chủ đề, thiết kế trò chơi theo nhiều vòng và mạch kiến thức sẽ hỗ trợ học sinh hệ thống hóa lại kiến thức một cách sinh động và hiệu quả.
Khi thiết kế Tài liệu học tập, giáo viên cần chú ý đến việc lựa chọn loại trò chơi phù hợp với nội dung và yêu cầu của bài học Mỗi chủ đề cần có trò chơi đặc trưng, chẳng hạn như trò chơi nhiều màu sắc và âm thanh sinh động có thể được áp dụng vào đầu hoặc giữa giờ học Ngoài ra, giáo viên cũng cần cân nhắc mức độ phức tạp trong thiết kế trên máy tính, các tình huống có thể xảy ra như câu hỏi gợi ý và đáp án, cũng như luật chơi cho từng loại trò chơi.
Khi thiết kế trò chơi giáo dục, giáo viên cần lựa chọn kỹ lưỡng các dạng trò chơi và nội dung phù hợp với mục đích sử dụng, nhằm tránh lạm dụng hoặc thiết kế không phù hợp với bài học Sự phong phú về hình thức tổ chức và nội dung trò chơi đòi hỏi sự cân nhắc cẩn thận để đạt hiệu quả tối ưu trong giảng dạy.
Thiết kế TCHT thường được thực hiện qua các bước sau:
- Xác định mục đích trò chơi: Nêu rõ mục đích của TCHT nhằm giới thiệu bài, hình thành kiến thức mới, củng cố hoặc rèn luyện kĩ năng
- Xác định thời gian chơi
- Xác định dạng trò chơi và nội dung
- Xác định cách chơi: GV cần xác định TCHT tổ chức cho cả lớp hay nhóm, cá nhân, luật chơi, cách tính điểm (nếu có)
- Nêu một số lưu ý khi sử dụng trò chơi
2.2.2 Thiết kế TCHT môn TN & XH lớp 3 trên VBA Powerpoint
2.2.2.1 Thiết lập ban đầu Để thiết kế TCHT ứng dụng VBA Powerpoint trong môn TN & XH trước tiên ta cần phải thiết lập lại chế độ bảo mật trên máy tính a) Thiết lập chế độ bảo mật
Mặc định, PowerPoint không cho phép chạy macro do lý do bảo mật Để sử dụng VBA một cách thuận tiện, bạn cần thực hiện các bước thiết lập lại chế độ bảo mật trong PowerPoint.
Hình 2.1: Bảo mật trong Powerpoint 2010, 2007
To enable macros in Microsoft PowerPoint 2007, click the Microsoft Office button located in the top left corner, select PowerPoint Options, navigate to the Trust Center section, and click on Trust Center Settings Then, choose the Macro Settings tab and select "Enable all Macros." Additionally, ensure that the VBA toolbar is activated for optimal functionality.
Mặc định, thanh công cụ hỗ trợ làm việc trên VBA không được bật trong MS PowerPoint Để hiển thị thanh công cụ này, bạn cần thực hiện các bước sau: Đối với PowerPoint 2007 và 2010, hãy nhấp vào nút Microsoft Office, chọn PowerPoint Options, sau đó chọn ngăn Popular và đánh dấu vào mục "Show Developer Tab in Ribbon" Sau khi thực hiện xong, thanh Developer sẽ xuất hiện trên thanh công cụ.
Hình 2.2: Toolbox trong powerpoint 2007, 2010 c) Cách sử dụng chung
Mỗi thành phần trên thanh Toolbox được gọi là đối tượng, và mỗi đối tượng này sở hữu một nhóm thuộc tính cùng với các phương thức tương ứng Thuộc tính có thể được hiểu đơn giản là những đặc điểm của đối tượng, chẳng hạn như chiều cao.
(Height), chiều rộng (Width), màu nền (BackColor), font chữ (Font), ẩn hiện (Visible), nội dung
(Caption/Text), kiểu đường viền
Thiết kế một số TCHT môn TN & XH lớp 3 với sự hỗ trợ của VBA
2.3.1 TCHT chủ đề Con người và sức khỏe
Trong chương trình môn TN & XH lớp 3, chủ đề “Con người và sức khỏe” có
Bài viết này trình bày 18 nội dung về các cơ quan trong cơ thể con người cùng với chức năng của chúng Đồng thời, nó cũng đề cập đến một số bệnh thường gặp và cách bảo vệ sức khỏe trước những bệnh tật này Việc hiểu rõ về cơ thể và các bệnh lý sẽ giúp người đọc có những biện pháp phòng ngừa hiệu quả, từ đó nâng cao sức khỏe và chất lượng cuộc sống.
Vì vậy, tùy vào nội dung bài học GV chọn lựa nội dung, phương pháp và hình thức tổ chức để thiết kế trò chơi cho phù hợp
2.3.1.1 Trò chơi: Đúng đúng – Sai sai
Trò chơi này đƣợc sử dụng cho Bài 1: Hoạt động thở và cơ quan hô hấp – TN
Mục tiêu của bài học là giúp học sinh điền từ đúng vào các ô trống để ghi nhớ đặc điểm của cơ quan hô hấp Chuẩn bị cần thiết bao gồm máy tính, máy chiếu và các slide trò chơi Cách tiến hành sẽ được thực hiện thông qua các hoạt động tương tác và thú vị.
- GV cho 5 – 10 HS tham gia (tùy theo sự phân chia số câu trả lời)
+ Mỗi HS thực hiện một ô trống
+ HS chọn ô trống bất kì và điền từ thích hợp vào ô trống
Sau khi hoàn thành bài kiểm tra, giáo viên sẽ nhấn nút để kiểm tra đáp án của học sinh Nếu học sinh trả lời đúng, cả lớp sẽ cùng hô to "Đúng đúng" và dành tặng cho bạn ấy một tràng vỗ tay để biểu dương Ngược lại, nếu học sinh trả lời sai, cả lớp sẽ hô to "Sai sai" và chọn một học sinh khác để giúp bạn trả lời.
Trò chơi này được áp dụng vào cuối tiết học nhằm củng cố và khắc sâu kiến thức cho học sinh Nó giúp rèn luyện kỹ năng nhanh nhẹn và phản xạ, đồng thời giúp học sinh nhận biết các bộ phận của cơ quan hô hấp, kích thích hứng thú trong việc học tập.
HS d) Nội dung trò chơi:
Trò chơi ở cuối tiết học không chỉ giúp củng cố kiến thức cho học sinh mà còn tạo nhiều cơ hội cho các em tham gia, đặc biệt là những học sinh trung bình, yếu hoặc còn nhút nhát.
Nội dung trò chơi cần được thiết kế dựa trên những phần kiến thức quan trọng mà học sinh cần ghi nhớ, nhằm giúp các em củng cố và khắc sâu kiến thức trọng tâm sau khi tham gia trò chơi.
- Để đạt đƣợc hiệu quả cao trong dạy học, GV nên kết hợp TCHT với các hình thức và phương pháp khác nhau
2.3.1.2 Trò chơi: Nhìn nhanh – Đoán nhanh
Thiết kế TCHT sử dụng VBA Powerpoint cho Bài 7: Hoạt động tuần hoàn – TN & XH3 với mục tiêu giúp học sinh điền từ đúng vào các ô trống, từ đó ghi nhớ sơ đồ và hoạt động của vòng tuần hoàn máu Để thực hiện, cần chuẩn bị máy tính, máy chiếu, các slide trò chơi và video hỗ trợ trò chơi.
- GV cho HS cả lớp cùng tham gia
+ Mỗi HS đƣợc chọn phải hoàn thành một câu
+ HS quan sát đoạn video và điền từ còn thiếu vào chỗ trống
Sau khi hoàn thành bài tập, giáo viên sẽ nhấn nút để kiểm tra đáp án của học sinh Nếu học sinh trả lời đúng, cả lớp sẽ cùng nhau vỗ tay chúc mừng Ngược lại, nếu học sinh trả lời sai, giáo viên sẽ chọn một học sinh khác để hỗ trợ bạn đó trong việc tìm ra câu trả lời đúng.
Trò chơi này được áp dụng vào cuối tiết học nhằm củng cố và khắc sâu kiến thức cho học sinh Nó giúp rèn luyện kỹ năng nhanh nhẹn và phản xạ, đồng thời giúp học sinh nhận biết sơ đồ vòng tuần hoàn và đường đi của máu trong cơ thể Hơn nữa, trò chơi còn kích thích hứng thú học tập của học sinh, tạo ra một môi trường học tập tích cực và hiệu quả.
Trò chơi vào cuối tiết học không chỉ giúp củng cố kiến thức cho học sinh mà còn tạo cơ hội cho tất cả các em, đặc biệt là những học sinh trung bình, yếu hoặc còn nhút nhát, tham gia tích cực hơn.
- Trò chơi được thiết bằng VBA Powerpoint nên có thể cho HS tương tác trực tiếp trên máy tính, tăng sự hứng thú đối với HS
Nội dung trò chơi cần được thiết kế dựa trên những phần kiến thức quan trọng mà học sinh cần ghi nhớ, nhằm giúp các em củng cố và khắc sâu kiến thức trọng tâm sau khi tham gia.
- Để đạt đƣợc hiệu quả cao trong dạy học, GV nên kết hợp TCHT với các hình thức và phương pháp khác nhau
2.3.2 TCHT chủ đề Xã hội
Chương trình môn TN-XH lớp 3 tập trung vào chủ đề "Xã hội" với 21 bài học, chủ yếu đề cập đến các hoạt động diễn ra ở gia đình, trường học và cộng đồng nơi học sinh sinh sống Bên cạnh đó, chương trình cũng bao gồm các nội dung liên quan đến hoạt động kinh tế, an toàn giao thông và bảo vệ môi trường, nhằm nâng cao nhận thức và trách nhiệm của học sinh đối với xã hội.
2.3.2.1 Trò chơi: Em là công an giao thông
Thiết kế TCHT cho Bài 33 – An toàn khi đi xe đạp nhằm giúp học sinh phân biệt giữa hình ảnh thể hiện việc đi xe đạp an toàn và hình ảnh chưa an toàn Qua đó, bài học hình thành ý thức bảo vệ bản thân và tham gia giao thông an toàn cho học sinh Chuẩn bị cho bài học bao gồm máy tính, máy chiếu, các slide trò chơi, và hai bảng phụ với các cột hành vi đúng và sai được kẻ sẵn.
Hành vi đúng Hành vi sai Hành vi đúng Hành vi sai c) Cách tiến hành:
- GV chia lớp thành 2 đội chơi Mỗi đội 3 HS
+ Có 7 bức hình thể hiện các hành vi đúng hoặc sai và 2 cột: hành vi đúng, hành vi sai
+ HS quan sát các hình lần lƣợt hiện ra và sắp xếp chúng vào cột thích hợp (Ghi kết quả đội mình lên bảng)
+ Mỗi HS chỉ đƣợc thực hiện với một hình Luân phiên lần lƣợt thực hiện cho đến bức hình cuối cùng
+ Sau khi kết thúc trò chơi, đội nào trả lời đúng nhiều nhất sẽ giành đƣợc danh hiệu “Cảnh sát giao thông tí hon”
Trò chơi này được áp dụng giữa tiết học nhằm giúp học sinh phân biệt hành vi đúng và sai khi đi xe đạp Nó không chỉ rèn luyện kỹ năng nhanh nhẹn, phản xạ mà còn tăng cường khả năng tập trung, quan sát và suy luận của học sinh, đồng thời kích thích hứng thú trong việc học tập.
- Vì trò chơi ở giữa tiết học, nên GV cần chú ý thời gian thực hiện để không làm ảnh hưởng đến các hoạt động khác
Trò chơi có nội dung đơn giản và gần gũi với cuộc sống hàng ngày, giúp học sinh dễ dàng tham gia Giáo viên nên chú ý khuyến khích những học sinh nhút nhát và ít nói để tham gia, từ đó giúp các em trở nên năng động và tự tin hơn.
- Để đạt đƣợc hiệu quả cao trong dạy học, GV nên kết hợp TCHT với các hình thức và phương pháp khác nhau
2.3.3 Trò chơi học tập chủ đề Tự nhiên
