PHẦN MỞ ĐẦU
Lý do chọn đề tài
Sự tái bùng phát của đại dịch Covid-19 từ tháng 4/2021 đã gây ra ảnh hưởng sâu rộng đến đời sống vật chất và tinh thần của người dân trên toàn quốc Thói quen sinh hoạt thay đổi đã tác động lớn đến nền kinh tế, khiến nhiều doanh nghiệp đối mặt với khó khăn và dẫn đến tình trạng phá sản, tỷ lệ thất nghiệp gia tăng Học sinh, sinh viên buộc phải tạm dừng học trực tiếp trong thời gian dài, ảnh hưởng đến thu nhập và trở thành gánh nặng cho nhiều gia đình Đồng thời, các quy định mới được thiết lập yêu cầu người lao động tuân thủ các biện pháp phòng chống dịch, tạo thêm áp lực trong cuộc sống hàng ngày.
Việc cách ly tại chỗ đã khiến nhiều người dân Việt Nam xa gia đình và trải qua những tháng ngày mệt mỏi, lo lắng, dẫn đến tình trạng rối loạn lo âu và trầm cảm Hằng ngày tiếp cận với những tin tức tiêu cực về Covid-19 và giãn cách xã hội kéo dài đã gây ra nhiều hệ lụy trong gia đình và ảnh hưởng đến sức khỏe tâm lý của họ Theo khảo sát của Bệnh viện Chợ Rẫy, 53,3% bệnh nhân tại Bệnh viện hồi sức Covid-19 ở Thủ Đức bị lo âu, 16,7% căng thẳng và 20% trầm cảm, đặc biệt tỷ lệ trầm cảm và lo âu lên tới 66,7% ở những bệnh nhân từng thở HFNC hoặc thở máy Khoảng 67% bệnh nhân mong muốn nhận được tư vấn và hỗ trợ tâm lý trong quá trình điều trị và sau khi xuất viện, cho thấy tác động không đồng đều của đại dịch trên các quần thể dân cư khác nhau.
Nhóm nghiên cứu đã nhận thức rõ thực trạng sức khỏe tâm lý của người dân, đặc biệt là sinh viên, trong bối cảnh đại dịch Covid-19 Đề tài nghiên cứu mang tên “Nhân tố ảnh hưởng của giãn cách xã hội đến sức khỏe tâm lý và hành vi lối sống của sinh viên” nhằm phân tích tác động của giãn cách xã hội Từ đó, nhóm đưa ra các kiến nghị và giải pháp kịp thời để hỗ trợ và can thiệp, nhằm giảm thiểu rủi ro về sức khỏe tâm lý, một vấn đề cấp bách cần được ưu tiên để ổn định sức khỏe cộng đồng hiện nay.
Tổng quan tình hình nghiên cứu
Sau khi nghiên cứu các tài liệu trong và ngoài nước liên quan đến đề tài của nhóm, chúng tôi đã tổng hợp được một số nhận định và tóm tắt quan trọng.
Nhóm nghiên cứu đã thực hiện khảo sát với sinh viên thuộc Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh nhằm phân tích tác động của giãn cách xã hội Dựa trên hoàn cảnh xã hội hiện tại, nhóm đưa ra những giải pháp hợp lý để ứng phó với những ảnh hưởng này.
Nhóm nghiên cứu đã áp dụng một số trường phái lý thuyết để phân tích bài nghiên cứu của mình, bao gồm hệ thống lý thuyết gia đình của Murray Bowen và lý thuyết học tập xã hội của Albert Bandura Những lý thuyết này cung cấp cơ sở vững chắc cho việc hiểu rõ hơn về các yếu tố tác động trong nghiên cứu.
Thuyết hành vi cổ điển của Waston; Thuyết nhận thức hành vi của Edward
C Tolman, Clark Hull; Thuyết nhận thức xã hội và một số thuyết khác…
Phương pháp nghiên cứu được chia thành hai giai đoạn: giai đoạn đầu là nghiên cứu sơ bộ với phương pháp định tính, và giai đoạn tiếp theo là nghiên cứu chính thức sử dụng phương pháp định lượng.
Nghiên cứu đã xác định nhiều yếu tố cá nhân ảnh hưởng đến sức khỏe tâm lý và hành vi của sinh viên trong thời gian giãn cách, đồng thời cung cấp các thang đo hữu ích cho các nghiên cứu tiếp theo Các yếu tố này có thể được sử dụng để xây dựng biện pháp can thiệp cụ thể Nhóm nghiên cứu cũng nhận diện những hạn chế từ các nghiên cứu trước và đề xuất cần mở rộng khảo sát với nhiều đối tượng và lứa tuổi khác nhau, cũng như phân tích tác động của giãn cách xã hội dựa trên hoàn cảnh kinh tế Cụ thể, nhóm sẽ nghiên cứu sự khác biệt giữa người có thu nhập cao và thấp trong thời gian giãn cách Thêm vào đó, nghiên cứu cũng sẽ xác định ảnh hưởng của Covid-19 đối với sức khỏe tâm thần và hành vi của sinh viên trong giai đoạn hậu cao điểm dịch bệnh, nhằm có cái nhìn tổng quan về tác động thực sự của đại dịch.
Mục tiêu nghiên cứu
Nghiên cứu tác động của giãn cách xã hội đến sức khỏe tâm lý và hành vi lối sống của sinh viên trong đại dịch Covid-19 nhằm đưa ra các khuyến nghị và giải pháp thiết thực Mục tiêu là nâng cao sức khỏe cộng đồng và giảm thiểu rủi ro liên quan đến tình hình dịch bệnh.
Từ mục tiêu chung, nhóm nghiên cứu đã đặt ra những mục tiêu cụ thể trong quá trình thực hiện:
Nghiên cứu này tập trung vào việc thiết lập cơ sở lý thuyết và khung nghiên cứu nhằm phân tích các yếu tố tác động của giãn cách xã hội đến sức khỏe tâm thần và hành vi lối sống của học sinh trong bối cảnh đại dịch Covid-19 Thông qua việc khảo sát các yếu tố này, bài viết sẽ làm rõ mối liên hệ giữa giãn cách xã hội và những thay đổi trong tâm lý cũng như thói quen sinh hoạt của học sinh, từ đó cung cấp cái nhìn sâu sắc về ảnh hưởng của đại dịch đến thế hệ trẻ.
Trong bối cảnh đại dịch Covid-19, giãn cách xã hội đã tác động mạnh mẽ đến sức khỏe tâm lý và hành vi lối sống của sinh viên Nhiều nghiên cứu chỉ ra rằng sự cô lập và thiếu tương tác xã hội đã dẫn đến tình trạng lo âu, trầm cảm và giảm chất lượng cuộc sống của giới trẻ Bên cạnh đó, thói quen sinh hoạt cũng bị thay đổi, với việc gia tăng thời gian sử dụng thiết bị điện tử và giảm hoạt động thể chất Do đó, việc hiểu rõ những yếu tố này là cần thiết để xây dựng các giải pháp hỗ trợ sinh viên trong thời gian khó khăn này.
Giãn cách xã hội trong đại dịch Covid-19 đã tác động mạnh mẽ đến sức khỏe tâm lý và hành vi lối sống của sinh viên Những yếu tố như cô đơn, lo âu và stress gia tăng đã ảnh hưởng tiêu cực đến tinh thần của họ Bên cạnh đó, việc thiếu tương tác xã hội và hoạt động thể chất cũng dẫn đến lối sống ít năng động hơn, làm gia tăng nguy cơ trầm cảm và các vấn đề sức khỏe tâm thần khác Do đó, việc hiểu rõ những tác động này là cần thiết để có biện pháp hỗ trợ phù hợp cho sinh viên trong giai đoạn khó khăn này.
Phát triển và áp dụng thang đo đánh giá các yếu tố tác động của giãn cách xã hội đến sức khỏe tâm lý và hành vi lối sống của sinh viên trong bối cảnh đại dịch Covid-19 là rất cần thiết Việc này không chỉ giúp hiểu rõ hơn về những ảnh hưởng tiêu cực mà sinh viên phải đối mặt, mà còn cung cấp cơ sở dữ liệu quan trọng để xây dựng các biện pháp hỗ trợ hiệu quả Nghiên cứu này sẽ góp phần nâng cao nhận thức về sức khỏe tâm lý và lối sống của sinh viên trong giai đoạn khó khăn này.
Mô hình nghiên cứu sẽ tập trung vào việc phân tích các yếu tố tác động của giãn cách xã hội đến sức khỏe tâm lý và hành vi lối sống của sinh viên trong bối cảnh đại dịch Covid-19 Nghiên cứu này nhằm cung cấp cái nhìn sâu sắc về cách mà giãn cách xã hội ảnh hưởng đến tâm lý và thói quen sinh hoạt của sinh viên, từ đó đưa ra những khuyến nghị phù hợp để hỗ trợ họ trong giai đoạn khó khăn này.
Đo lường tầm quan trọng của các yếu tố ảnh hưởng của giãn cách xã hội đối với sức khỏe tâm thần và hành vi lối sống của học sinh trong đại dịch Covid-19 là cần thiết Sự thay đổi trong thói quen sinh hoạt và áp lực tâm lý do giãn cách xã hội đã tác động mạnh mẽ đến tinh thần và hành vi của học sinh Việc hiểu rõ những ảnh hưởng này sẽ giúp xây dựng các biện pháp hỗ trợ hiệu quả cho học sinh trong thời gian khó khăn.
- Đưa ra những lời khuyên cụ thể và thiết thực làm cơ sở cho việc cải thiện sức khỏe cộng đồng sau đại dịch.
Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
1.4.1 Đối tượng nghiên cứu: Đối tượng được nghiên cứu trong đề tài là các nhân tố ảnh hưởng của giãn cách xã hội đến sức khỏe tâm lí và hành vi lối sống tới sinh viên
- Phạm vi về không gian: Đề tài được nghiên cứu trên Đại học quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh
Nghiên cứu này được thực hiện trong khoảng thời gian từ tháng 9 năm 2021 đến tháng 3 năm 2022, sử dụng dữ liệu bắt đầu từ thời điểm bùng phát dịch Covid-19 vào năm 2019.
Báo cáo này phân tích và đánh giá tác động của giãn cách xã hội đối với sức khỏe tâm lý và hành vi lối sống của sinh viên trên toàn quốc Nghiên cứu không chỉ lượng hóa mức độ ảnh hưởng mà còn đề xuất các giải pháp nhằm cải thiện sức khỏe tâm lý và hành vi lối sống cho sinh viên.
Phương pháp nghiên cứu
Khi tiến sâu vào thực hiện, việc nghiên cứu được chia thành 2 giai đoạn:
Nhóm nghiên cứu áp dụng phương pháp nghiên cứu định tính để xác định các yếu tố ảnh hưởng đến sức khỏe tâm lý và hành vi lối sống của sinh viên trong đại dịch Covid-19 Bắt đầu từ các mục tiêu và cơ sở lý thuyết, nhóm đã đưa ra giả thuyết và tiến hành thảo luận với sinh viên tại thành phố Hồ Chí Minh Qua các cuộc phỏng vấn sâu, nhóm đã điều chỉnh các thang đo lý thuyết và bảng hỏi khảo sát để đảm bảo tính chính xác và hiệu quả của nghiên cứu.
Nhóm nghiên cứu đã tiến hành phỏng vấn chuyên gia trong lĩnh vực giáo dục và tâm lý để thu thập ý kiến tư vấn, kết hợp với kết quả nghiên cứu nhằm hoàn thiện bảng phỏng vấn, đảm bảo phù hợp với khảo sát thực tế.
Nhóm nghiên cứu đã áp dụng phương pháp nghiên cứu định lượng, trong đó sử dụng các tiêu chí thống kê mô tả cơ bản để phân tích dữ liệu sơ cấp thu thập từ bảng câu hỏi khảo sát Kích thước mẫu được chọn là 644 người.
Nhóm nghiên cứu đã áp dụng phương pháp đánh giá thang đo và kiểm định giả thuyết để xác định các yếu tố ảnh hưởng đến sức khỏe tâm lý và hành vi lối sống của sinh viên trong đại dịch Covid-19 Từ đó, nhóm đưa ra những nhận định có cơ sở và đề xuất các giải pháp hợp lý nhằm cải thiện tâm lý và hành vi lối sống của sinh viên trong thời gian khó khăn này.
Ý nghĩa nghiên cứu
Nghiên cứu khoa học không chỉ giúp nâng cao năng lực tư duy và khả năng sáng tạo của cá nhân, mà còn cải thiện kỹ năng tìm kiếm thông tin cần thiết cho việc hoàn thành nghiên cứu Qua đó, mỗi người có cơ hội học hỏi phương pháp nghiên cứu khoa học, rèn luyện kỹ năng làm việc nhóm hiệu quả và năng suất Điều này cũng góp phần nâng cao khả năng tự học, mở rộng tri thức và bổ sung kiến thức đa dạng, phong phú hơn.
- Xác định cơ sở lý thuyết và mô hình lý thuyết về sức khỏe tâm lí và hành vi lối sống của sinh viên trong đại dịch Covid-19
- So sánh một số kết quả của các công trình nghiên cứu về sức khỏe tâm lí và hành vi lối sống của sinh viên trong đại dịch Covid-19
- Nghiên cứu đánh giá và đưa ra kết luận về sức khỏe tâm lí và hành vi lối sống của sinh viên trong đại dịch Covid-19
Nghiên cứu này đóng vai trò quan trọng trong việc mở đường cho các nghiên cứu tiếp theo, tập trung vào sức khỏe tâm lý và hành vi lối sống của sinh viên trong bối cảnh đại dịch Covid-19.
Các trường đại học trên toàn quốc cần tiến hành nghiên cứu để hiểu rõ tình hình sức khỏe tâm lý và hành vi lối sống của sinh viên trong bối cảnh đại dịch Covid-19, từ đó xây dựng các biện pháp và chính sách hỗ trợ phù hợp cho sinh viên.
Nghiên cứu giúp sinh viên nhận diện diễn biến tâm lý và hành vi lối sống trong thời gian giãn cách xã hội Khi áp dụng vào thực tiễn, sinh viên, đặc biệt là những người được khảo sát, có thể dễ dàng nhận ra các dấu hiệu tâm lý và hành vi của bản thân Từ đó, họ có khả năng thay đổi những suy nghĩ và hành vi tiêu cực, góp phần nâng cao sức khỏe tâm lý và cải thiện chất lượng cuộc sống.
Hạn chế của nghiên cứu
Nghiên cứu này, mặc dù có những đóng góp quan trọng về lý thuyết và thực tiễn, vẫn gặp phải một số hạn chế Đầu tiên, do giới hạn về thời gian và kinh phí, nghiên cứu chỉ tập trung vào sinh viên trường Đại học Kinh tế - Luật, dẫn đến việc kết quả khảo sát không thể áp dụng cho một tổng thể lớn hơn Điều này có thể tạo ra sự khác biệt giữa các trường, tỉnh thành và khu vực khác nhau do sự khác biệt trong địa điểm và đối tượng khảo sát.
Mặc dù đã có những nỗ lực trong việc giải thích mô hình, nhưng hiệu quả vẫn chưa đạt yêu cầu, dẫn đến việc còn nhiều yếu tố tiềm ẩn ảnh hưởng đến sức khỏe, tâm lý và hành vi của sinh viên chưa được nghiên cứu đầy đủ.
Việc thu thập dữ liệu phân tích thông qua Google Biểu mẫu thường gặp khó khăn do người tham gia có xu hướng trả lời khảo sát một cách nhanh chóng và không cẩn thận, điều này gây trở ngại cho nhóm nghiên cứu trong việc xác thực tính chính xác của các câu trả lời.
Vì thời gian và nguồn nhân lực hạn chế, nhóm không thể áp dụng đầy đủ các thuyết tâm lý học hành vi đa dạng để thực hiện phân tích chuyên sâu hơn.
Cuối cùng phương pháp định lượng mà tác giả sử dụng chủ yếu dựa vào phân tích khám phá nhân tố và phân tích phương sai
Kết cấu của bài nghiên cứu
Ngoài phần tóm tắt, kết luận, tài liệu tham khảo, phụ lục, các nội dung chủ yếu của đề tài được trình bày ở 5 chương:
Chương 1: Phần mở đầu Ở chương này, nhóm tác giả giới thiệu sơ lược tổng quát về đề tài, đưa ra lý do chọn đề tài, mục tiêu nghiên cứu, đối tượng nghiên cứu, các phương pháp nghiên cứu và ý nghĩa thực tiễn của đề tài
Chương 2: Cơ sở lý thuyết về sức khỏe tâm lý và hành vi lối sống Ở chương này, nhóm tác giả đưa ra các cơ sở lý thuyết và khái niệm liên quan đến đề tài và đối tượng nghiên cứu từ đó hình thành nên các “Nhân tố ảnh hưởng của giãn cách xã hội đến sức khỏe tâm lý và hành vi lối sống của sinh viên trong đại dịch Covid-19”
Chương 3: Phương pháp nghiên cứu
Trong nghiên cứu, việc áp dụng cả phương pháp định tính và định lượng là rất quan trọng Cụ thể, các công cụ như thang đo Likert 5 mức độ và phần mềm SPSS (Excel) được sử dụng để thực hiện phân tích nhân tố khám phá EFA và phân tích hồi quy Kết quả khảo sát sẽ được kiểm định và đánh giá thông qua số liệu, từ đó phân tích các yếu tố liên quan nhằm đánh giá vấn đề một cách khách quan.
Chương 4: Kết quả nghiên cứu
Tổng hợp kết quả, phân tích và kiểm định dữ liệu
Chương 5: Bàn luận về kết quả nghiên cứu và đề xuất
Tổng hợp và phân tích dữ liệu cho thấy thực trạng, thách thức, cơ hội và khó khăn của đề tài Kết quả nghiên cứu được thảo luận, chỉ ra các hàm ý quản trị cũng như những hạn chế hiện có, từ đó đề xuất hướng nghiên cứu nhằm giải quyết những vấn đề này.
Chương 1 của nghiên cứu cung cấp cái nhìn tổng quan về các vấn đề chính, bao gồm lý do nghiên cứu, tình hình tâm lý và thay đổi hành vi lối sống của sinh viên trong thời kỳ Covid-19, cũng như tổng quan về các nghiên cứu liên quan Bên cạnh đó, chương này nêu rõ mục tiêu và câu hỏi nghiên cứu, đối tượng và phạm vi nghiên cứu, phương pháp nghiên cứu, ý nghĩa của nghiên cứu, và cấu trúc bài nghiên cứu Các lý thuyết và cơ sở lý luận nền tảng sẽ được trình bày chi tiết hơn trong Chương 2.
CHƯƠNG 2: CƠ SỞ LÝ THUYẾT VÀ CÁC NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN
Các khái niệm
2.1.1 Khái niệm về giãn cách xã hội:
Từ giữa năm 2021, Việt Nam đã phải đối mặt với làn sóng dịch COVID-19 lần thứ 4, với mức độ nguy hiểm cao hơn do chưa có thuốc hoặc vắc-xin hiệu quả Mục tiêu chính của các nhà chức trách là hạn chế lây nhiễm bằng cách tối đa hóa việc ngăn chặn tiếp xúc giữa người với người Các biện pháp được áp dụng bao gồm cách ly, giãn cách xã hội và giảm thiểu tiếp xúc cộng đồng.
Giãn cách xã hội, theo định nghĩa của Trung tâm phòng chống và kiểm soát bệnh tật COVID-19, là một biện pháp kiểm soát nhiễm trùng phi dược phẩm nhằm ngăn chặn sự lây lan của bệnh truyền nhiễm Mục tiêu chính của giãn cách xã hội là giảm thiểu tiếp xúc giữa những người nhiễm bệnh và những người không bị nhiễm Biện pháp này yêu cầu giữ khoảng cách tối thiểu hai mét giữa các cá nhân và tránh tập trung đông người Một số ví dụ về giãn cách xã hội bao gồm việc đóng cửa trường học, văn phòng, tạm dừng hoạt động tại các chợ truyền thống, khu vui chơi giải trí và các sự kiện tụ tập như lễ hội tôn giáo hay tiệc tùng.
2.1.2 Khái niệm về sức khỏe tâm lý:
Sức khỏe tâm lý được định nghĩa là trạng thái tinh thần thoải mái, không có biểu hiện của rối loạn tâm thần, và đảm bảo khả năng điều khiển hành vi phù hợp với môi trường (Từ điển tâm lý học 2008, Vũ Dũng) Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) nhấn mạnh rằng sức khỏe tâm lý không chỉ đơn thuần là việc không mắc các bệnh lý tâm thần, mà còn liên quan đến việc duy trì trạng thái vui vẻ và hạnh phúc Sartorius (1990) cho rằng sức khỏe tâm lý và thể chất có mối liên hệ chặt chẽ, do đó, không thể định nghĩa sức khỏe tâm lý một cách hạn chế Việc bảo vệ và phục hồi sức khỏe tâm lý là rất quan trọng, góp phần tạo nền tảng cho lợi ích cá nhân và xã hội.
Theo Galderisi định nghĩa sức khỏe tâm lý là trạng thái cân bằng nội tại, nơi cá nhân sử dụng khả năng của mình kết hợp với các giá trị xã hội Điều này bao gồm các kỹ năng nhận thức xã hội cơ bản, khả năng điều khiển và thể hiện cảm xúc, cùng với sự đồng cảm với người khác Ngoài ra, sự linh hoạt trong giải quyết tình huống và sự hòa hợp giữa thể chất và tinh thần cũng là những yếu tố quan trọng Tất cả những thành phần này góp phần vào việc duy trì sự cân bằng cảm xúc bên trong con người.
Sức khỏe tâm lý, theo định nghĩa của WHO, bao gồm hai yếu tố chính là cảm xúc và hành động tích cực Tuy nhiên, Keynes mở rộng khái niệm này với ba thành tố: cảm xúc (emotional well-being), tâm lý (psychological well-being) và xã hội (social well-being) Trong đó, yếu tố cảm xúc thể hiện qua sự hạnh phúc, niềm vui trong cuộc sống và cảm giác thỏa mãn.
Tâm lý khỏe mạnh bao gồm việc quản lý hiệu quả cuộc sống hàng ngày, duy trì mối quan hệ tốt với người khác và cảm thấy hài lòng với cuộc sống của bản thân Về mặt xã hội, điều này liên quan đến những hành động tích cực nhằm đóng góp cho cộng đồng, với niềm tin rằng xã hội sẽ trở nên tốt đẹp hơn và các hoạt động xã hội sẽ mang lại ý nghĩa cho mọi người.
Sức khỏe tâm lý của mỗi người chịu ảnh hưởng từ trải nghiệm cá nhân và sự tương tác với cộng đồng, văn hóa và xã hội (Theo Lehtinen, Riikonen & Lahtinen, 1997) Những tác động này đến từ các mối quan hệ gia đình, trường học, hoạt động hàng ngày và vấn đề tại nơi làm việc Cuộc sống và sức khỏe tâm lý liên quan mật thiết với nhau, cho thấy sức khỏe tâm lý cá nhân cũng chính là sức khỏe của cộng đồng mà họ tạo ra.
Sức khỏe tâm lý là một khái niệm phức tạp với nhiều định nghĩa khác nhau Nhiều nghiên cứu chỉ ra rằng "hạnh phúc" đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì sức khỏe tâm lý ổn định Tuy nhiên, trong những tình huống khó khăn, khái niệm "hạnh phúc" có thể trở nên tiêu cực, như trường hợp của những người có hành vi bạo lực Điều này cho thấy rằng "hạnh phúc" không phải là một trạng thái cố định mà là một yếu tố linh hoạt mà chúng ta có thể hướng tới Quan điểm về sức khỏe tâm lý cũng bị ảnh hưởng bởi hai trường phái hạnh phúc: chủ nghĩa khoái lạc và hạnh phúc dựa trên chủ nghĩa cá nhân.
2.1.3 Khái niệm về các vấn đề sức khỏe tâm lý ở sinh viên trong thời kỳ giãn cách xã hội
2.1.3.1 Khái niệm về triệu chứng Sốt Cabin
Trên toàn cầu và tại Việt Nam, tình hình Covid-19 đang gia tăng, dẫn đến việc giãn cách xã hội kéo dài, khiến triệu chứng “Sốt Cabin” trở nên phổ biến hơn bao giờ hết “Sốt Cabin” là một hiện tượng tâm lý xảy ra khi người bệnh phải ở trong nhà lâu ngày, thiếu sự tiếp xúc xã hội Mặc dù chưa được công nhận là một bệnh lý tâm lý chính thức, nhưng triệu chứng này đã ảnh hưởng sâu sắc đến cảm xúc, hành vi và sức khỏe thể chất của con người.
Triệu chứng “Sốt Cabin” thường biểu hiện qua cảm giác chán nản, trầm cảm, vô vọng, dễ bị kích động, giảm khả năng vận động, mất niềm tin, mất ngủ và thay đổi cân nặng Nghiên cứu cho thấy các triệu chứng có thể khác nhau ở mỗi người, nhưng những người hướng ngoại và dưới 24 tuổi thường bị ảnh hưởng nặng nề hơn Thời gian giãn cách kéo dài cũng khiến cả người hướng ngoại lẫn hướng nội dễ mắc triệu chứng này, bất kể mức độ nặng hay nhẹ Những người đã có vấn đề tâm lý sẽ càng dễ bị ảnh hưởng bởi “Sốt Cabin”.
2.1.3.2 Khái niệm về bệnh trầm cảm:
Trầm cảm là rối loạn tâm thần đặc trưng bởi cảm giác buồn bã kéo dài và sự thiếu hứng thú với cuộc sống Rối loạn này ảnh hưởng sâu sắc đến cách suy nghĩ, cảm nhận và hành xử của người bệnh, dẫn đến nhiều vấn đề cảm xúc và thể chất Những người mắc trầm cảm thường gặp khó khăn trong việc thực hiện các hoạt động hàng ngày và có thể cảm thấy cuộc sống không còn giá trị.
Trong bối cảnh đại dịch Covid-19, nhiều nghiên cứu đã chỉ ra tác động tiêu cực của giãn cách xã hội đến sức khỏe tâm lý của người dân, đặc biệt là sinh viên Họ phải đối mặt với căng thẳng từ nhiều vấn đề như gián đoạn học tập, khó khăn tài chính và bạo lực gia đình Các nghiên cứu tại Bỉ, Pháp và Mỹ cho thấy 30-80% thanh niên từ 15-24 tuổi có nguy cơ mắc trầm cảm sau dịch bệnh Thêm vào đó, một nghiên cứu từ Đại học Calgary (Canada) cho thấy mức độ lo âu và trầm cảm trong thanh thiếu niên toàn cầu đã tăng gấp đôi so với trước đại dịch.
2.1.3.3 Khái niệm triệu chứng rối loạn lo âu:
Theo Từ điển tâm lý học, sự sợ hãi quá mức không có nguyên nhân rõ ràng và không thể giải thích bằng các bệnh tâm thần hay bệnh lý cơ thể Rối loạn lo âu là một tình trạng mà người bệnh không thể kiểm soát, với các triệu chứng bền vững và lan tỏa, có thể xuất hiện dưới dạng kịch phát.
Tình hình dịch bệnh kéo dài đã khiến nhiều người mất bình tĩnh, dẫn đến sự gia tăng các vấn đề tâm lý như lo âu, trầm cảm và sợ hãi, đặc biệt là ở thanh thiếu niên trong thời gian giãn cách xã hội Các báo cáo gần đây cho thấy tỷ lệ bạo lực gia đình và các vấn đề tài chính như nợ nần đã tạo ra nỗi lo âu và sợ hãi trong cộng đồng, nguy cơ nghiêm trọng hơn là dẫn đến hành vi tự tử.
2.1.4 Những biểu hiện tâm lý con người trong thời gian giãn cách xã hội:
Khi bắt đầu giãn cách xã hội, người trẻ thường trải qua cảm giác sợ hãi tột độ và căng thẳng, dẫn đến các hành vi xã hội tiêu cực như tích trữ quá mức và thử nghiệm các biện pháp phòng bệnh không chính thống Nghiên cứu của Julio Torres và cộng sự (2020) chỉ ra rằng họ gặp khó khăn trong việc điều chỉnh sinh hoạt và học online Theo UNICEF, sau 7 ngày cách ly xã hội, 27% người trẻ cảm thấy lo lắng và 15% có triệu chứng trầm cảm, với 43% phụ nữ cảm thấy bi quan về tương lai so với 31% nam giới.
Khảo lược các nghiên cứu liên quan
Nghiên cứu “Factors affecting the Psychological Well-being of Health Care Workers During an epidemic: a Thematic Review” của Joel Philip và các cộng sự đã chỉ ra nhiều yếu tố ảnh hưởng đến tâm lý của người dân trong đại dịch Cụ thể, tuổi tác là một yếu tố quan trọng, với người trung niên thường lo lắng về gánh nặng tài chính, trong khi thanh thiếu niên dễ mắc các triệu chứng tâm lý như trầm cảm Giới tính cũng đóng vai trò, với nam giới có tỷ lệ mắc bệnh tâm lý cao hơn, nhưng phụ nữ lại dễ bị ảnh hưởng do phân biệt giới tính Tình trạng hôn nhân cho thấy rằng những người có gia đình gắn kết ít có dấu hiệu trầm cảm hơn người độc thân Trình độ học vấn cũng ảnh hưởng, khi người có học vấn thấp dễ bị tổn thương tâm lý hơn Ngoài ra, bệnh nền và sự thiếu hụt trong việc tiếp cận y tế trong đại dịch khiến những người này trở nên nhạy cảm hơn Cuối cùng, kỳ thị và giãn cách xã hội cũng góp phần vào việc giảm tiếp xúc và gây ra tâm lý căng thẳng Kết quả nghiên cứu cho thấy, các yếu tố ảnh hưởng đến tâm lý không chỉ đến từ môi trường khách quan mà còn từ những yếu tố chủ quan của từng cá nhân.
Nghiên cứu của Changwon Son và các cộng sự về "Tác động của COVID-19 đến sức khỏe tâm lý của sinh viên đại học tại Hoa Kỳ" đã chỉ ra nhiều yếu tố ảnh hưởng đến sức khỏe tâm lý của sinh viên Những yếu tố này bao gồm lo lắng về sức khỏe cá nhân và gia đình, mất tập trung khi học tại nhà do thiếu động lực và bị xao nhãng, thay đổi thói quen ngủ với giờ giấc không ổn định, và giãn cách xã hội làm giảm tương tác cá nhân Hơn nữa, khó khăn trong học trực tuyến, lo lắng về kết quả học tập, thói quen ăn uống không đều, và thay đổi môi trường sống cũng góp phần vào tình trạng tâm lý của sinh viên Ngoài ra, áp lực tài chính, khối lượng công việc gia tăng, và những suy nghĩ tiêu cực như cô đơn và lo âu, thậm chí là suy nghĩ tự tử, đều liên quan đến những vấn đề tâm lý này.
Nghiên cứu “Factors affecting the anxiety levels of adolescents in home-quarantine during COVID-19 pandemic in Turkey” của Senay Kılınỗel M.D chỉ ra rằng việc thanh thiếu niên sử dụng TV như nguồn thông tin chính về COVID-19 có thể dẫn đến các vấn đề tâm lý, với “sự thiếu hụt thông tin chính thống” là yếu tố quan trọng ảnh hưởng đến sức khỏe tâm lý Ngoài ra, giới tính không phải là yếu tố quyết định trong vấn đề này, trong khi việc “sống ở trung tâm thành phố lớn” lại tạo áp lực từ học phí và nhà ở Hơn nữa, tâm lý của phụ huynh bị ảnh hưởng bởi vấn đề kinh tế cũng tác động đến tâm lý của trẻ vị thành niên Cuối cùng, việc có người thân và gia đình dương tính với COVID-19 trở thành nỗi lo lớn, ảnh hưởng đến tâm lý của thanh thiếu niên trong giai đoạn nhạy cảm.
The article "Challenges and Burden of the Coronavirus 2019 (COVID-19) Pandemic for Child and Adolescent Mental Health" by Jürg M Fegert and colleagues examines the impact of the pandemic on children, adolescents, and their families Key factors identified include the closure of recreational activities, prolonged social distancing affecting peer relationships crucial for youth development, stigma associated with infection, parental stress impacting children's mental health, fear of losing family members, unemployment, decreased income, and domestic violence.
Trong thời gian giãn cách xã hội, trẻ em và thanh thiếu niên dễ dàng tiếp cận thông tin trên mạng xã hội, điều này cũng tạo cơ hội cho những kẻ xấu thực hiện lừa đảo Nghiên cứu chỉ ra rằng các yếu tố nhân khẩu học như giới tính, tuổi tác, tình trạng hôn nhân và trình độ học vấn không ảnh hưởng đến tâm lý của thanh thiếu niên trong giai đoạn này.
Nghiên cứu “Factors influencing social distancing to prevent the community spread of COVID-19 among Chinese adults” của Yugi Guor và các cộng sự đã chỉ ra rằng hành vi giãn cách xã hội của con người chịu ảnh hưởng bởi nhiều nhân tố Đầu tiên, môi trường sinh sống có vai trò quan trọng, đặc biệt là những người sống một mình thường gặp khó khăn trong việc duy trì lối sống khỏe mạnh Thứ hai, mạng xã hội được xác định là kênh cung cấp thông tin chủ yếu, ảnh hưởng đến trải nghiệm của người dân trong thời gian giãn cách, theo thuyết nhận thức xã hội Cuối cùng, giới tính cũng là một yếu tố đáng chú ý, khi nghiên cứu cho thấy phụ nữ có ý thức giữ khoảng cách với người khác gấp ba lần so với đàn ông và dành nhiều thời gian hơn trên mạng xã hội.
Nghiên cứu của Evangelia Karasmanaki và Georgios Tsantopoulos về tác động của giãn cách xã hội trong đại dịch COVID-19 đối với đời sống hàng ngày của sinh viên ngành lâm nghiệp đã chỉ ra rằng sinh viên phải điều chỉnh hành vi của mình do việc học online, bao gồm việc trang bị kỹ năng sử dụng máy tính để thích ứng với hình thức học mới Hơn nữa, sự hạn chế trong các hoạt động xã hội đã khiến sinh viên, đặc biệt là những người chưa tốt nghiệp, phải thay đổi thói quen tham gia các hoạt động như ăn uống cùng bạn bè, tham gia câu lạc bộ và đi xem phim Đồng thời, Internet đã trở thành công cụ quan trọng giúp sinh viên duy trì liên lạc, giải trí và học tập, dẫn đến việc tăng thời gian sử dụng Internet đáng kể trong thời gian giãn cách.
Nghiên cứu "Predictors of Health Behaviors Among Undergraduate Students During the COVID-19 Pandemic: A Cross-Sectional Predictive Study" của Suksatan và cộng sự chỉ ra rằng các yếu tố ảnh hưởng đến hành vi sức khỏe của sinh viên đại học trong đại dịch COVID-19 bao gồm chính sách của nhà nước, như việc đeo khẩu trang nơi công cộng và không tụ tập đông người, cùng với sự căng thẳng, lo âu và sợ hãi, khiến cá nhân điều chỉnh hành vi để bảo vệ bản thân khỏi dịch bệnh.
Nghiên cứu của Suksatan và cộng sự chỉ ra rằng sinh viên trường y học có hành vi bảo vệ sức khỏe tốt hơn so với sinh viên trường nhân văn Nguyên nhân chính là do sinh viên y học được trang bị kiến thức cao hơn về tình hình dịch bệnh và các biện pháp phòng chống nhờ chương trình học tại trường.
Nghiên cứu "Đánh giá hành vi tuân thủ giãn cách xã hội trong giai đoạn hậu dịch COVID-19 tại Trung Quốc: Khảo sát cắt ngang" của Jinghan Yuan và các cộng sự chỉ ra rằng có hai yếu tố chính ảnh hưởng đến hành vi giãn cách xã hội Thứ nhất, "nhận thức của con người" đóng vai trò quan trọng; khi cá nhân nhận thức được mức độ nguy hiểm của đại dịch và tình hình khó khăn hiện tại, họ sẽ có xu hướng điều chỉnh hành vi của mình để bảo vệ bản thân và cộng đồng, như tuân thủ giãn cách và đeo khẩu trang nơi công cộng.
Các mức phạt được áp dụng nhằm ngăn chặn các mối đe dọa đối với an toàn công cộng, đặc biệt khi công chúng có xu hướng phớt lờ các quy định Điều này buộc các cá nhân phải thay đổi hành vi của mình để tuân thủ pháp luật.
Nghiên cứu “Impacts of the COVID-19 Pandemic on Life of Higher Education Students: A Global Perspective” của Aleksander Aristovnik và các cộng sự chỉ ra rằng đại dịch COVID-19 đã ảnh hưởng sâu sắc đến hành vi của sinh viên Việc chuyển đổi sang học online yêu cầu sinh viên thích ứng với công nghệ mới và nâng cao sự tự giác trong học tập Đồng thời, việc tạm dừng các hoạt động xã hội đã khiến sinh viên phải thay đổi hành vi để thích nghi với cuộc sống ít năng động hơn Ngoài ra, nhận thức về COVID-19 đã dẫn đến việc sinh viên hình thành những thói quen tích cực như đeo khẩu trang, sát khuẩn tay thường xuyên và tránh tụ tập đông người.
Khảo lược mô hình nghiên cứu liên quan
Nghiên cứu “COVID-19 Impact on Behaviors across the 24-Hour Day in Children and Adolescents: Physical Activity, Sedentary Behavior, and Sleep” của Lauren C Bates và đồng nghiệp đã áp dụng mô hình thái xã hội để phân tích ảnh hưởng của giãn cách xã hội đến hành vi vận động, hành vi ít vận động và giấc ngủ của trẻ em và thanh thiếu niên.
Hình 2.3 Mô hình hình thái xã hội của Bates và các cộng sự (2020)
Mô hình đã chỉ ra bốn yếu tố chính dẫn đến sự thay đổi hành vi của thanh niên từ việc giảm vận động thể thao sang gia tăng các hoạt động ít vận động như xem TV và lướt web Các yếu tố này bao gồm: yếu tố cá nhân (nhận thức, thái độ, sức khỏe tâm thần kém, thiếu động lực, rối loạn giấc ngủ), yếu tố mối quan hệ (cha mẹ làm việc tại nhà hoặc thất nghiệp, thiếu kết nối với bạn bè), yếu tố môi trường (lệnh giãn cách xã hội hạn chế việc tham gia các hoạt động ngoài trời và tăng thời gian sử dụng màn hình), và yếu tố chính sách nhà nước (thiếu chắc chắn về lịch học) Mô hình của Lauren C Bates và các cộng sự đã giúp làm rõ những ảnh hưởng của giãn cách xã hội đối với hành vi của sinh viên trong bối cảnh nghiên cứu "Tác động tâm lý của cuộc khủng hoảng covid-19 đối với sinh viên qua lăng kính mô hình Stimulus-Organism-Response (SOR)".
Shailesh Pandita và các cộng sự đã áp dụng mô hình SOR để phân tích mối liên hệ giữa các yếu tố đầu vào (kích thích), quá trình (chủ thể) và đầu ra (phản hồi) Mô hình này giúp hiểu rõ cách thức mà các kích thích tác động đến quá trình và kết quả cuối cùng.
Hình 2.4 Mô hình S - O -R của Pandita và các cộng sự (2021)
Mô hình SOR của Pandita và các cộng sự cho thấy rằng các yếu tố kích thích từ môi trường như suy thoái kinh tế, gián đoạn giao thông, lệnh hạn chế giao hàng và lệnh đóng cửa đã ảnh hưởng đến nhận thức cá nhân, gây ra các triệu chứng tâm lý như căng thẳng học tập, phiền muộn, sợ hãi và bệnh khiết phích Những triệu chứng tâm lý này dẫn đến sự thay đổi hành vi, bao gồm việc mua sắm điên cuồng, học online, tham gia các hoạt động nâng cao sức khỏe, dọn dẹp nhà cửa, giải trí trực tuyến và hỗ trợ cộng đồng.
Mô hình nghiên cứu đề nghị
Mô hình nghiên cứu SOR của Shailesh và các cộng sự (2021) chỉ ra rằng các yếu tố ngoại cảnh tác động đến hành vi của học sinh sinh viên một cách gián tiếp thông qua tâm lý Điều này có nghĩa là sự thay đổi trong tâm lý sẽ dẫn đến sự thay đổi về hành vi Do hạn chế về thời gian và nhân lực, nhóm nghiên cứu quyết định gộp hai biến phụ thuộc là tâm lý và hành vi thành một biến phụ thuộc duy nhất, chịu ảnh hưởng từ các biến độc lập khác.
Mô hình nghiên cứu của Shailesh và các cộng sự (2021) đã xác định các yếu tố ảnh hưởng đến sức khỏe tâm lý và hành vi sinh viên trong đại dịch Covid-19, bao gồm suy thoái kinh tế, hạn chế phương tiện lưu thông, lệnh cấm giao hàng hóa không thiết yếu và lệnh giãn cách xã hội Nhóm nghiên cứu nhận thấy rằng một số yếu tố như hạn chế lưu thông và lệnh cấm giao hàng có thể được gộp thành “yếu tố môi trường và xã hội” Tuy nhiên, mô hình này còn thiếu các yếu tố liên quan trực tiếp đến sinh viên, đặc biệt là việc học tập Do đó, nhóm quyết định xây dựng một mô hình mới dựa trên khung đánh giá của Shailesh và các cộng sự (2021) để phản ánh thực tiễn tình hình dịch bệnh Covid-19 tại Việt Nam Các yếu tố cốt lõi tác động đến sức khỏe tâm lý và hành vi của sinh viên trong thời gian giãn cách xã hội đã được xác định.
Nhiều nghiên cứu cho thấy "yếu tố lo lắng" ảnh hưởng lớn đến sức khỏe tâm lý và hành vi con người, đặc biệt trong bối cảnh dịch Covid-19 Nghiên cứu của Mind (2020) chỉ ra rằng nỗi lo không thể gặp gỡ gia đình, bạn bè, cũng như lo sợ về việc mắc bệnh đã làm suy giảm sức khỏe của người trẻ và người trưởng thành trong thời gian giãn cách Theo Rozina Akter (2021), nỗi sợ virus Corona và tác động của nó đến người thân luôn hiện hữu trong tâm trí người dân Hơn nữa, nghiên cứu của Changwon và các cộng sự (2020) cho thấy dịch bệnh đã gia tăng lo âu về sức khỏe của bản thân và người thân, dẫn đến những ảnh hưởng tiêu cực đến tâm lý của họ.
H1: Yếu tố lo lắng có tác động ngược chiều đến sức khỏe tâm lý và hành vi của sinh viên.
Giấc ngủ và sức khỏe tâm lý có mối quan hệ hai chiều quan trọng trong suốt cuộc đời con người (Lo Martire, 2019) Sự xáo trộn giờ giấc ngủ và chất lượng giấc ngủ kém có thể ảnh hưởng tiêu cực đến tâm lý và hành vi của con người Trong thời gian giãn cách xã hội, người dân Ý đã phải thích nghi với việc học và làm việc trực tuyến, dẫn đến việc tăng thời gian sử dụng máy tính và ảnh hưởng đến chất lượng giấc ngủ (Christian Franceschini et al., 2020) Ngoài ra, khó khăn trong việc duy trì mối quan hệ và lo lắng về dịch bệnh cũng góp phần gây ra tình trạng mất ngủ (Christian Franceschini, 2020) Việc ở trong nhà quá lâu và hạn chế tiếp xúc với ánh nắng mặt trời cũng làm rối loạn đồng hồ sinh học, từ đó ảnh hưởng tiêu cực đến tâm trạng của con người (Vannie và McClung, 2017).
Nghiên cứu năm 2020 cho thấy rằng thói quen ngủ của người dân Ý đã có sự thay đổi rõ rệt, bao gồm việc ngủ sớm hơn hoặc muộn hơn bình thường, thức dậy sớm hơn và giấc ngủ kém, tất cả đều ảnh hưởng tiêu cực đến tâm lý Theo Changwon và các cộng sự, việc thức khuya và dậy muộn sau đại dịch Covid-19 cũng góp phần làm suy giảm tinh thần của sinh viên.
H2: Yếu tố giấc ngủ có tác động ngược chiều đến sức khỏe tâm lý và hành vi của sinh viên.
• Yếu tố môi trường và xã hội:
Môi trường và xã hội có ảnh hưởng sâu sắc đến tâm lý con người, tạo ra những mối quan hệ tích cực giúp cải thiện tâm trạng và giảm thiểu biểu hiện tiêu cực (Mama S.K và cộng sự, 2016) Đại dịch Covid-19 đã tạo ra những thách thức lớn, buộc mọi người phải thích nghi với các biện pháp như “đóng cửa”, “cách ly tập trung” và “giãn cách xã hội”, gây ra sự xáo trộn trong cuộc sống, đặc biệt là đối với sinh viên đại học Thời gian ở nhà kéo dài do giãn cách xã hội đã dẫn đến nhiều cảm xúc tiêu cực như căng thẳng, sợ hãi, và rối loạn căng thẳng sau chấn thương (PTSD) (Hossain và các cộng sự, 2020).
Tình trạng căng thẳng của học sinh, sinh viên đã gia tăng đáng kể vào năm 2020 do thiếu hụt sự tương tác trực tiếp với bạn bè và giáo viên Theo nghiên cứu của Loades và các cộng sự, việc ở nhà kéo dài đã dẫn đến các vấn đề tâm lý như chán nản, trầm cảm và rối loạn lo âu Karasmanaki và Tsantopoulos cũng chỉ ra rằng việc hạn chế các hoạt động ngoài trời và đóng cửa trường học đã có tác động tiêu cực đến sức khỏe tâm lý của sinh viên, buộc họ phải điều chỉnh hành vi để thích ứng với môi trường xã hội mới.
H3: Yếu tố môi trường xã hội có tác động ngược chiều đến sức khỏe tâm lý và hành vi của sinh viên.
Theo WHO, lệnh hạn chế đi chợ và siêu thị đã gây khó khăn cho người dân trong việc tiêu thụ thực phẩm tươi sống và lành mạnh Khảo sát của Changwon (2020) cho thấy đa số sinh viên tiêu thụ nhiều thực phẩm chế biến sẵn và đồ hộp, trong khi nguồn thực phẩm có lợi cho sức khỏe bị hạn chế, dẫn đến tác động tiêu cực đến sức khỏe thể chất và tâm lý Wang S (2021) chỉ ra rằng sinh viên trong thời gian giãn cách đã hình thành thói quen xấu như bỏ bữa và ăn uống không điều độ Nghiên cứu của Ammar và cộng sự (2020) cũng cho thấy những thay đổi trong thói quen ăn uống, bao gồm biếng ăn và ăn uống theo cảm xúc, đã góp phần vào các vấn đề tâm lý của người dân.
H4: Yếu tố ăn uống có tác động ngược chiều đến sức khỏe tâm lý và hành vi của sinh viên
Trong thời kỳ đại dịch Covid-19, chính phủ các nước đã áp dụng biện pháp giãn cách xã hội để ngăn chặn sự lây lan của virus, khiến nhiều phụ huynh phải làm việc tại nhà hoặc bị cắt giảm nhân lực Điều này đã tạo ra áp lực lớn lên sinh viên và gia đình họ, dẫn đến các vấn đề về sức khỏe tâm thần (Fegert và các cộng sự, 2020) Các yếu tố tài chính, như thất nghiệp và giảm thu nhập, đã được chứng minh là có tác động tiêu cực đến sức khỏe tâm thần, gây ra stress và gia tăng tỷ lệ các rối loạn tâm thần, thậm chí có thể dẫn đến hành vi tự tử khi áp lực tài chính trở nên quá lớn (Frasquilho).
Nhiều sinh viên, đặc biệt là những người đến từ gia đình khó khăn, phải nghỉ việc làm thêm do áp lực tài chính mà không có kế hoạch chuẩn bị cho tương lai Điều này tạo ra gánh nặng tâm lý đáng kể cho họ (Brooks và các cộng sự, 2020).
H5: Yếu tố tài chính có tác động ngược chiều đến sức khỏe tâm lý và hành vi của sinh viên.
• Yếu tố quá tải công việc:
Theo nghiên cứu của Wang và các cộng sự (2020), 71.26% sinh viên cho rằng họ gặp nhiều vấn đề về căng thẳng và lo âu trong thời gian giãn cách xã hội, chủ yếu do chuyển từ học trực tiếp sang học online Nghiên cứu của Son và các cộng sự (2020) cũng chỉ ra rằng sinh viên gặp khó khăn trong việc theo kịp tiến độ của giảng viên và bạn bè trong quá trình học online Thêm vào đó, Changwon Son (2020) nhấn mạnh rằng việc gia tăng bài tập trên lớp đã tạo áp lực lớn lên tinh thần sinh viên, khi số lượng bài tập tăng lên và hạn nộp bài quá sát nhau, khiến sinh viên lo sợ không hoàn thành đúng hạn và từ đó gia tăng căng thẳng.
Hình 2.5 Mô hình nhóm nghiên cứu đề xuất
Chương 2 trình bày các lý thuyết về giãn cách xã hội, sức khỏe tâm thần và các vấn đề tâm lý của con người trong thời gian này, đồng thời phân tích mối quan hệ giữa tâm lý và hành vi trong đại dịch Covid-19 Nhóm cũng chỉ ra những nhận thức tiêu cực về tâm lý của sinh viên thông qua các nghiên cứu trước đó Ngoài ra, chương này giới thiệu mô hình nghiên cứu đã được áp dụng và đề xuất các giả thuyết cho nghiên cứu Các chương tiếp theo sẽ cung cấp chi tiết về phương pháp nghiên cứu và kết quả khảo sát sinh viên tại trường đại học Kinh tế - Luật.
