NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
Phạm vi nghiên cứu
3.1.1 Phạm vi nghiên cứu Đề tài tập trung nghiên cứu về mật độ và phân bón đối với cây dong giềng đỏ
Xã Bình Văn, huyện Chợ Mới, tỉnh Bắc Kạn
Nội dung nghiên cứu
- Nghiên cứu mật độ trồng thích hợp cho cây dong riềng đỏ tại Bắc Kạn
- Nghiên cứu xác định loại phân bón thích hợp cho cây dong riềng đỏ tại Bắc Kạn.
Phương pháp nghiên cứu
3.3.1 Phương pháp bố trí thí nghiệm
3.3.1.1 Nghiên cứu mật độ trồng thích hợp cho cây dong riềng đỏ tại Bắc Kạn Thí nghiệm 1: Nghiên cứu xác định mật độ trồng cây dong riềng đỏ tại Bắc Kạn
Thí nghiệm gồm 4 công thức, 3 lần nhắc lại, bố trí thí nghiệm theo phương pháp khối ngẫu nhiên hoàn chỉnh Thí nghiệm gồm 12 ô thí nghiệm, diện tích: 2,0m x 4,4m = 8,80m 2
Khoảng cách mỗi ô thí nghiệm là 0,4m
Xung quanh khu thí nghiệm có hàng dong riềng đỏ bảo vệ Thí nghiệm được bố trí tại Xã Bình Văn, huyện Chợ Mới, tỉnh Bắc Kạn
- Công thức 1: 0,8m x 0,7m = 17.800cây/ha (đối chứng)
Sơ đồ bố trí thí nghiệm
3.3.1.2 Nghiên cứu phân bón thích hợp cho cây dong riềng đỏ tại Bắc Kạn Thí nghiệm 2: Nghiên cứu xác định loại phân bón thích hợp cho cây dong riềng đỏ tại Bắc Kạn
Thí nghiệm gồm 4 công thức, 3 lần nhắc lại, bố trí thí nghiệm theo phương pháp khối ngẫu nhiên hoàn toàn Thí nghiệm gồm 12 ô thí nghiệm, diện tích:
Khoảng cách mỗi ô thí nghiệm là 0,4 m
Xung quanh khu thí nghiệm có hàng dong riềng đỏ bảo vệ Thí nghiệm được bố trí tại Xã Bình Văn, huyện Chợ Mới, tỉnh Bắc Kạn
- Công thức 1: NPK (5:10:3) Lâm Thao +5tấn phân chuồng (đối chứng)
- Công thức 2: NPK (10:10:5) Văn Điển +5tấn phân chuồng
- Công thức 3: NPK (16:16:8) Sông Gianh +5tấn phân chuồng
- Công thức 4: NPK (17:15:7) Đầu Trâu +5tấn phân chuồng
Mật độ trồng: 0,8 x 0,5 m, 25.000 khóm/ha
Sơ đồ bố trí thí nghiệm
Quy trình kỹ thuật trồng thực hiện theo quy trình của Trung tâm nghiên cứu và phát triển cây có củ[26]
Cách bón: Bón lót toàn bộ phân chuồng và toàn bộ phân lân
Bón thúc chia làm 2 đợt:
+ Đợt 1 sau trồng 55 ngày, bón 50% N + 50% K20
+ Đợt 2 sau trồng 120 ngày, bón nốt 50% N + 50% K20 còn lại
(Lượng phân bón cho thí nghiệm mật độ: cho 1 ha gồm: 80kgN + 80kgP205 + 80kgK20 + 5 tấn phân chuồng)
3.3.3 Chỉ tiêu và phương pháp theo dõi
Các chỉ tiêu theo dõi được xác định dựa trên phương pháp nghiên cứu của Viện Tài nguyên Di truyền Thực vật Quốc tế, Trung tâm Khoai tây Quốc tế (CIP) và Trung tâm Nghiên cứu và Phát triển cây có củ, kèm theo các quy định chung do Trung tâm NC&PT Cây có củ biên soạn.
* Các chỉ tiêu về sinh trưởng của cây dong riềng đỏ gồm:
- Tỷ lệ mọc: Tỷ lệ mọc của cây dong riềng được tính bằng % số cây mọc trên tổng số cây trồng
- Thời gian mọc: Thời gian mọc mầm được tính từ khi trồng đến khi có ít nhất 50% khóm mọc mầm, đơn vị tính là ngày
Để đánh giá độ đồng đều của cây trồng, tiến hành kiểm tra ở giai đoạn 50 đến 75 ngày sau khi trồng Sử dụng thang điểm từ 1 đến 9 với 5 mức đánh giá: Điểm 1 thể hiện sự rất không đồng đều, điểm 3 là không đồng đều, điểm 5 cho thấy mức độ trung bình, điểm 7 là khá đồng đều và điểm 9 cho thấy sự rất đồng đều.
Chiều cao cây dong riềng được theo dõi từ thời điểm cây ra hoa rộ, với việc đo từ đốt sát đất đến đốt ra cuống hoa Cụ thể, chiều cao được đo từ mặt củ giáp thân đến ngọn cuối cùng ở giai đoạn 90 ngày và 180 ngày sau khi trồng Để đảm bảo tính chính xác, chiều cao của 5 cây cao nhất trong 5 khóm/ô sẽ được ghi nhận.
- Đường kính thân (cm) đo cách mặt đất 50cm, ở giai đoạn 90 ngày và
180 ngày sau trồng Đo 5 cây cao nhất của 5 khóm/ô
- Số lá/ thân được theo dõi vào giai đoạn 90 ngày và 180 ngày sau trồng Đếm số lá từ đốt gốc đến đốt cuống hoa
Mỗi ô thí nghiệm sẽ lấy 5 cây từ 5 điểm chéo, và từ mỗi cây, đo 3 lá ở tầng giữa Chiều dài lá được xác định từ cuống đến chóp, trong khi chiều rộng lá được đo ở phần giữa bề ngang của lá.
- Thời gian sinh trưởng (ngày) được tính từ khi trồng đến khi có 80% số lá trên cây chuyển vàng
*Năng suất và các yếu tố cấu thành năng suất
- Số khóm theo dõi (5 khóm)
- Khối lượng thân lá toàn bộ cây/khóm (kg)
- Năng suất lý thuyết (tạ/ha):
NSLT = Năng suất 5 khóm x Số khóm/ha
- Năng suất thực thu (tạ/ha): Thu hoạch toàn bộ ô thí nghiệm, cân khối lượng và quy ra tạ/ha
Các chỉ tiêu về tình hình sâu bệnh hại và khả năng chống đổ được điều tra theo phương pháp phát hiện dịch hại cây trồng, tuân thủ quy chuẩn kỹ thuật Quốc gia QCVN01 – 38.
+ Bệnh vàng lá và thối thân (điểm)
Phương pháp điều tra: Điều tra 5 điểm chéo góc, mỗi điểm 5 cây Đếm tất cả số cây bị bệnh ở các điểm điều tra, sau đó tính tỉ lệ hại
Tỉ lệ bệnh (%) = Tổng số cây bị bệnh x 100 Tổng số cây theo dõi
Kí hiệu: Điểm 1 Không thấy bệnh (0%) Điểm 3 Thấy ít (50 - 75% cây bị bệnh) Điểm 9 Rất nhiều (>75% cây bị bệnh)
Để đánh giá mức độ sâu ăn lá, cần thực hiện điều tra định kỳ mỗi 10 ngày Trong quá trình này, hãy đếm tổng số cây bị sâu hại trong ô và tính điểm theo thang điểm cụ thể Điểm 1 thể hiện không có sâu hại (0%), điểm 3 cho thấy có ít sâu (50 - 75% cây bị sâu), và điểm 9 phản ánh tình trạng rất nhiều (>75% cây bị sâu).
Để đánh giá tính chống đổ của cây sau khi có gió lớn hoặc bão, cần tiến hành đếm số cây bị đổ so với tổng số cây trong ô, từ đó tính tỷ lệ phần trăm cây bị đổ Điểm số sẽ được chấm từ 1 đến 9, trong đó điểm 1 thể hiện không có cây bị đổ, điểm 3 cho thấy tỷ lệ cây đổ ít hơn 25%, điểm 5 cho tỷ lệ đổ trung bình từ 25-50%, điểm 7 cho tỷ lệ đổ nhiều từ 50-70%, và điểm 9 cho tỷ lệ đổ rất nhiều trên 75%.
Phương pháp xử lý số liệu
- Phương pháp thống kê toán học
- Xử lý số liệu trên phần mềm Microsoft Excel
- Sử dụng phần mềm xử lý thống kê SAS.
KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN
Ảnh hưởng của mật độ trồng đến khả năng sinh trưởng và phát triển của cây
4.1.1 Ảnh hưởng của mật độ trồng đến sinh trưởng dong riềng đỏ
4.1.1.1 Ảnh hưởng của mật độ đến thời gian sinh trưởng cây dong riềng đỏ
Kết quả nghiên cứu về 4 mật độ trồng khác nhau cho dong riềng đỏ đến thời gian sinh trưởng cho số liệu ở bảng 4.1
Kết quả từ bảng 4.1 cho thấy mật độ không ảnh hưởng nhiều đến thời gian sinh trưởng của cây dong riềng đỏ, với thời gian từ trồng đến ra hoa dao động từ 151 đến 153 ngày và từ trồng đến thu hoạch từ 210 đến 215 ngày Trong đó, công thức 1 có thời gian từ trồng đến ra hoa và thu hoạch ngắn nhất.
Bảng 4.1 Ảnh hưởng của mật độ đến thời gian sinh trưởng cây dong riềng đỏ
Công thức Thời gian từ trồng đến … (ngày)
Mật độ trồng không có ảnh hưởng đáng kể đến thời gian ra hoa và thu hoạch của dong riềng đỏ, với tất cả các công thức đều cho số ngày tương đương nhau.
4.1.1.2 Ảnh hưởng của mật độ trồng một số chỉ tiêu sinh trưởng đến cây dong riềng đỏ
Chiều cao cây là một chỉ tiêu quan trọng để đánh giá khả năng sinh trưởng, phát triển, khả năng chống đổ và năng suất của giống cây Nó chịu ảnh hưởng từ các điều kiện ngoại cảnh như nước, nhiệt độ, ánh sáng và độ ẩm Trong những điều kiện bất lợi như hạn hán hoặc rét, cây sẽ sinh trưởng chậm lại, ảnh hưởng đến tốc độ ra lá và từ đó làm giảm năng suất cũng như chất lượng của dong riềng Đường kính thân cây cũng là một chỉ tiêu quan trọng để đánh giá năng suất sinh khối và khả năng chống đổ; cây dong riềng có đường kính lớn sẽ có khả năng chống đổ cao hơn.
Kết quả theo dõi độ đồng đều, số cây/khóm, chiều cao cây và đường kính thân được trình bày trong bảng 4.2 cho thấy độ đồng đều của các công thức chủ yếu đạt mức trung bình và khá Cụ thể, công thức 2 và 4 có độ đồng đều ở mức trung bình, trong khi công thức 1 và 3 đạt mức khá đồng đều.
Bảng 4.2 Ảnh hưởng của mật độ đến độ đồng đều chiều cao cây, số cây/khóm, đường kính thân của dong riềng đỏ
Công thức Độ đồng đều
90 ngày sau trồng 180 ngày sau trồng
Chiều cao cây (cm) Đường kính thân (cm)
Chiều cao cây (cm) Đường kính thân (cm)
Giai đoạn sau trồng 90 ngày:
Số cây mỗi khóm trong các công thức thí nghiệm dao động từ 2,6 đến 3,13 cây/khóm Kết quả xử lý thống kê cho thấy tất cả các công thức đều có số cây/khóm tương đương nhau và không có sự khác biệt so với công thức đối chứng với độ tin cậy 95%.
Kết quả thống kê cho thấy chiều cao cây dong riềng đỏ sau 90 ngày trồng không có sự khác biệt đáng kể giữa các công thức thí nghiệm với P>0,05, đảm bảo độ tin cậy 95% Đường kính thân cây dao động từ 1,04 đến 1,31 cm, và việc tăng mật độ trồng đã dẫn đến sự giảm đường kính thân ngay từ 90 ngày sau khi trồng.
Công thức 4 với mật độ 0,8 x 0,4 có đường kính thấp hơn so với công thức đối chứng và các công thức khác ở mức độ tin cậy 95% Trong khi đó, công thức 1, công thức 2 và công thức 3 có đường kính tương đương, nhưng công thức 2 có xu hướng thấp hơn so với công thức 1 và công thức 4 ở mức độ tin cậy 95%.
Giai đoạn sau trồng 180 ngày:
Khi tăng mật độ trồng, số lượng cây trên mỗi khóm giảm dần, với số cây dao động từ 10,46 đến 6,8 cây/khóm Đặc biệt, công thức 4 cho thấy số cây/khóm thấp hơn so với công thức đối chứng và các công thức khác, đạt mức độ tin cậy 95%.
Chiều cao cây trong các công thức thí nghiệm dao động từ 126,16 đến 130,06 cm Kết quả phân tích thống kê cho thấy không có sự khác biệt đáng kể về chiều cao cây giữa các công thức ở mức tin cậy 95%.
Việc tăng mật độ trồng đã dẫn đến sự giảm rõ rệt về đường kính thân cây Cụ thể, đường kính thân của các công thức 2, 3 và 4 tương đương nhau và thấp hơn so với công thức đối chứng, với mức độ tin cậy 95%.
4.1.1.3 Ảnh hưởng của mật độ đến số lá, chiều dài, chiều rộng lá cây dong riềng đỏ
Kết quả nghiên cứu về 4 mật độ trồng khác nhau cho dong riềng đỏ đến
Số lá trên thân, chiều dài, chiều rộng lá cho số liệu ở bảng 4.3
Bảng 4.3 Ảnh hưởng của mật độ đến số lá trên thân, chiều dài, chiều rộng lá của dong riềng đỏ
90 ngày sau trồng 180 ngày sau trồng
Số liệu bảng 4.3 cho thấy:
Giai đoạn sau trồng 90 ngày:
Số lá của các công thức thí nghiệm dao động từ 5,4 đến 5,8 lá Kết quả phân tích thống kê cho thấy tất cả các công thức đều có số lá tương đương và không có sự khác biệt đáng kể so với công thức đối chứng với độ tin cậy 95%.
Chiều dài lá của các công thức dao động từ 26,11 đến 27,03 cm Kết quả phân tích thống kê cho thấy P>0,05, cho thấy chiều dài lá giữa các công thức thí nghiệm không có sự khác biệt đáng kể ở mức độ tin cậy 95%.
Chiều rộng lá của tất cả các công thức thí nghiệm tương đương nhau và không có sai khác với công thức đối chứng ở độ tin cậy 95%
Giai đoạn sau trồng 180 ngày:
Số lá trong các công thức thí nghiệm dao động từ 9,0 đến 8,6 lá Kết quả phân tích cho thấy P > 0,05, cho thấy không có sự khác biệt đáng kể về số lượng lá ở các công thức thí nghiệm với độ tin cậy 95%.
Kết quả thống kê cho thấy tất cả các công thức thí nghiệm có chiều dài lá tương đương với công thức đối chứng, không có sự khác biệt đáng kể ở mức độ tin cậy 95%.
Kết quả xử lý thống kê cho thấy chiều rộng lá của cây dong riềng đỏ ở các công thức thí nghiệm không có sự sai khác ở độ tin cậy 95%
4.1.2 Ảnh hưởng của mật độ trồng đến khả năng chống đổ và sâu bệnh của cây dong riềng đỏ
Cây dong riềng có khả năng sinh trưởng mạnh mẽ, chống đổ tốt và ít bị sâu bệnh Nghiên cứu cho thấy trên cây dong riềng đỏ chủ yếu xuất hiện một số loài sâu ăn lá và một số bệnh khi ruộng bị ngập nước Kết quả theo dõi khả năng chống đổ và mức độ sâu bệnh hại của các công thức trồng với mật độ khác nhau đã được tổng hợp trong bảng kết quả 4.4.
Ảnh hưởng của phân bón đến khả năng sinh trưởng và phát triển của cây dong riềng đỏ
4.2.1 Ảnh hưởng của phân bón đến sinh trưởng dong riềng đỏ
4.2.1.1 Ảnh hưởng của phân bón đến thời gian sinh trưởng cây dong riềng đỏ
Xác định các giai đoạn sinh trưởng và phát triển của cây dong riềng là rất quan trọng để áp dụng các biện pháp kỹ thuật phù hợp, từ đó nâng cao năng suất và chất lượng Mỗi giai đoạn phát triển không chỉ bị ảnh hưởng bởi yếu tố di truyền từ giống mà còn bị tác động bởi điều kiện môi trường bên ngoài.
Theo dữ liệu tại bảng 4.6, ảnh hưởng của loại phân bón đến thời gian sinh trưởng của cây dong riềng đỏ không có sự chênh lệch lớn Thời gian từ trồng đến ra hoa dao động từ 149 đến 153 ngày, trong khi thời gian từ trồng đến thu hoạch dao động từ 231 đến 236 ngày Đặc biệt, công thức 3 và 4 có thời gian thu hoạch dài hơn so với các công thức khác.
Phân bón không có tác động đáng kể đến thời gian ra hoa và thu hoạch của dong riềng đỏ, với các công thức phân bón đều cho số ngày ra hoa và thu hoạch tương đương nhau.
Bảng 4.6 Ảnh hưởng của loại phân bón đến thời gian sinh trưởng cây dong riềng đỏ
Công thức Thời gian từ trồng đến (ngày)
4.2.1.2 Ảnh hưởng của phân bón đến độ đồng đều, số cây/khóm, chiều cao cây, đường kính thân cây dong riềng đỏ
Dựa trên số liệu tại bảng 4.7, độ đồng đều của các công thức dao động từ 5 đến 7 được thể hiện rõ Cụ thể, công thức 1 đạt độ đồng đều trung bình ở mức 5, trong khi đó công thức 2, 3 và 4 có độ đồng đều cao nhất, cho thấy sự khác biệt trong hiệu quả của các công thức này.
Bảng 4.7 Ảnh hưởng của phân bón đến chiều cao cây, số cây/khóm,đường kính thân của dong riềng đỏ
Công thức Độ đồng đều
90 ngày sau trồng 180 ngày sau trồng
Chiều cao cây (cm) Đường kính thân (cm)
Chiều cao cây (cm) Đường kính thân (cm)
Giai đoạn sau trồng 90 ngày:
Chiều cao cây theo các công thức dao động trong khoảng 52,26 đến 59,4 cm, cho thấy sự tương đồng về chiều cao giữa các công thức này Không có sự khác biệt đáng kể nào được ghi nhận ở mức tin cậy 95%.
Số cây/khóm trong các công thức dao động từ 4,4 đến 5,4 cây/khóm Sau 90 ngày bón phân khác nhau, không có sự khác biệt đáng kể so với công thức đối chứng với độ tin cậy 95% Đường kính thân của các công thức nằm trong khoảng 0,84 đến 1,0 cm Đặc biệt, công thức 3 sử dụng phân NPK Sông Gianh và công thức 4 với phân NPK Đầu Trâu đều cho kết quả tương đương và cao hơn so với công thức đối chứng với độ tin cậy 95%.
Công thức 2 bón phân NPK Văn Điển tương đương với công thức 1 bón phân NPK Lâm Thao, tuy nhiên công thức 1 cho thấy độ tin cậy cao hơn, đạt 95%.
Giai đoạn sau trồng 180 ngày:
Chiều cao cây của dong riềng đỏ trong các công thức thí nghiệm dao động từ 112,09 đến 114,78 cm Kết quả phân tích thống kê cho thấy P>0,05, cho thấy không có sự khác biệt đáng kể về chiều cao cây ở độ tin cậy 95%.
Công thức 2 bón phân NPK Văn Điển, công thức 3 bón phân NPK Sông Gianh và công thức 4 bón phân NPK Đầu Trâu cho số cây/khóm và đường kính thân cao hơn công thức 1 bón phân NPK Lâm Thao với mức độ tin cậy 95%.
4.2.1.3 Ảnh hưởng của phân bón đến số lá, chiều dài, chiều rộng lá cây dong riềng đỏ
Kết quả nghiên cứu về 4 loại phân bón khác nhau ảnh hưởng đến số lá trên thân, chiều dài, chiều rộng lá cho số liệu ở bảng 4.8
Bảng 4.8 Ảnh hưởng của phân bón đến số lá/cây, chiều dài, chiều rộng lá của dong riềng đỏ
90 ngày sau trồng 180 ngày sau trồng
Số liệu theo dõi trình bày tại bảng 4.8 cho ta thấy:
Giai đoạn sau trồng 90 ngày:
Số lá của các công thức dao động từ 4,26 đến 4,73 lá, cho thấy các công thức này có số lá tương đương nhau với độ tin cậy 95% Điều này chứng tỏ rằng loại phân bón không ảnh hưởng đến số lượng lá trên cây.
Chiều dài lá của các công thức dao động từ 26,80 đến 27,30 cm, và kết quả phân tích thống kê cho thấy tất cả các công thức thí nghiệm có chiều dài lá tương đương nhau, không có sự khác biệt ở mức độ tin cậy 95%.
Kết quả xử lý thống kê cho thấy chiều rộng lá ở các công thức thí nghiệm không có sự sai khác ở mức độ tin cậy 95%
Giai đoạn sau trồng 180 ngày:
Số lá của các công thức dao động từ 8,06 đến 8,8 lá Công thức 3 sử dụng phân bón NPK Lâm Thao có số lá thấp hơn so với công thức đối chứng và các công thức khác Trong khi đó, công thức 2 với phân bón NPK Văn Điển và công thức 4 sử dụng NPK Đầu Trâu có chiều rộng lá tương đương, nhưng công thức 4 cho thấy xu hướng cao hơn với mức độ tin cậy 95%.
Chiều dài lá của các công thức sau khi xử lý thống kê cho thấy không có sự sai khác ở mức độ tin cậy 95%
Chiều rộng lá trong các công thức thí nghiệm dao động từ 16,15 đến 16,66 cm Kết quả phân tích thống kê cho thấy không có sự khác biệt đáng kể về chiều rộng lá giữa các công thức ở mức độ tin cậy 95%.
4.2.2 Ảnh hưởng của phân bón đến khả năng chống đổ và sâu bệnh của cây dong riềng đỏ
Số liệu thu được tại bảng 4.9 cho thấy: Về tính chống đổ: tất cả các công thức thí nghiệm đều bị đổ ít (
