TỔNG QUAN VỀ VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU 8
1 1 Những công trình nghiên cứu có liên quan đề đề tài
Luận án “Những biến đổi của đội ngũ công nhân công nghiệp Thành phố Hồ Chí Minh (2000-2015)” được xây dựng dựa trên việc tham khảo và kế thừa các nghiên cứu trước đây, mang lại cái nhìn đa chiều về sự phát triển của lực lượng lao động trong ngành công nghiệp tại thành phố này.
1 1 1 Cơ sở lý luận về khái niệm và những biến đổi của giai cấp công nhân
Khái niệm giai cấp công nhân
Vấn đề giai cấp công nhân hiện nay là một chủ đề phức tạp, với nhiều quan điểm khác nhau về khái niệm và sứ mệnh lịch sử của họ Tùy thuộc vào góc nhìn của các nhà lãnh đạo, chính trị gia và nhà khoa học, những ý kiến này có thể chia thành hai loại chính Sự đa dạng trong cách hiểu về giai cấp công nhân phản ánh vai trò quan trọng và tác động của họ trong xã hội hiện đại.
Nhiều ý kiến cho rằng vai trò và sứ mệnh lịch sử của giai cấp công nhân đang suy yếu, đặc biệt ở các nước tư bản phát triển Họ đã có cổ phần và hưởng lợi từ sự gia tăng thu nhập, dẫn đến cuộc sống cải thiện và trở thành những người giàu có Sự phát triển của cách mạng khoa học công nghệ lần thứ tư đã khiến công nhân gia nhập vào tầng lớp trí thức, trong khi máy móc và công nghệ tự động hóa dần thay thế họ, khiến giai cấp công nhân trở thành một bộ phận không đáng kể trong xã hội.
Giai cấp công nhân Việt Nam, một phần của giai cấp công nhân hiện đại, tiếp tục tồn tại và phát triển song song với lịch sử, mang trong mình những đặc trưng mới Giai cấp này hình thành và phát triển cùng với sự phát triển của nền sản xuất công nghiệp, là lực lượng sản xuất cơ bản và tiên tiến của xã hội Họ có hệ tư tưởng tiên tiến, khoa học, được dẫn dắt bởi chủ nghĩa Mác - Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh, với Đảng Cộng sản Việt Nam là đội tiên phong Giai cấp công nhân Việt Nam có ý thức tổ chức, kỷ luật cao, tinh thần cách mạng mạnh mẽ, và khả năng tổ chức, lãnh đạo dân tộc trong tiến trình cách mạng hướng tới chủ nghĩa xã hội Trong thời kỳ đổi mới và hội nhập, giai cấp công nhân Việt Nam thể hiện những nét riêng biệt so với công nhân thế kỷ XIX và đầu thế kỷ XX, cũng như so với công nhân ở các nước tư bản phát triển cao.
Trong thời kỳ mới, sự phát triển của giai cấp công nhân Việt Nam đang diễn ra với nhiều chuyển biến phức tạp, thể hiện sự đan xen giữa các giai tầng Tính chất công việc đóng vai trò quan trọng trong việc xác định thành phần giai cấp và tầng lớp xã hội Mỗi cá nhân có thể thuộc về một giai cấp hoặc tầng lớp khác nhau tùy thuộc vào xuất thân, hiện tại và tính chất công việc mà họ đang đảm nhận.
Giai cấp công nhân là những người lao động trong các ngành công nghiệp, có địa vị kinh tế - xã hội phụ thuộc vào chế độ xã hội Tại các nước tư bản, họ thường không sở hữu tư liệu sản xuất và phải làm thuê cho giai cấp tư sản, chịu sự bóc lột giá trị thặng dư Ngược lại, ở các nước xã hội chủ nghĩa, công nhân cùng với nhân dân lao động làm chủ tư liệu sản xuất và hợp tác lao động vì lợi ích chung.
Giai cấp công nhân là một tập đoàn xã hội ổn định, phát triển cùng với nền công nghiệp hiện đại và có vai trò quan trọng trong quá trình sản xuất và tái sản xuất của cải vật chất Họ là lực lượng sản xuất tiên tiến, tham gia trực tiếp vào quá trình này và cải tạo các quan hệ xã hội Trong các nước tư bản chủ nghĩa, giai cấp công nhân không sở hữu tư liệu sản xuất và phải làm thuê cho giai cấp tư sản, bị bóc lột giá trị thặng dư Ngược lại, ở các nước xã hội chủ nghĩa, họ cùng với nhân dân lao động làm chủ tư liệu sản xuất và hợp tác vì lợi ích chung của toàn xã hội, đồng thời bảo vệ lợi ích chính đáng của bản thân.
Giai cấp công nhân được coi là lực lượng sản xuất cơ bản và tiên tiến trong thời đại hiện nay, đóng vai trò quan trọng trong quá trình chuyển biến từ chủ nghĩa tư bản sang chủ nghĩa xã hội Họ hình thành và phát triển gắn liền với nền sản xuất công nghiệp hiện đại, chịu ảnh hưởng của sự xã hội hóa và quốc tế hóa Trong các nước tư bản chủ nghĩa, công nhân phải bán sức lao động cho giai cấp tư sản và bị bóc lột giá trị thặng dư, trong khi ở các nước xã hội chủ nghĩa, họ cùng với nhân dân lao động làm chủ tư liệu sản xuất và hợp tác vì lợi ích chung.
Giai cấp công nhân hiện đại, theo Tiến sĩ Đặng Ngọc Tùng, là một tập đoàn xã hội ổn định, phát triển cùng với cách mạng công nghiệp, đóng vai trò là lực lượng sản xuất cơ bản và tiên tiến trong nền sản xuất hiện đại Họ lao động trong môi trường công nghiệp và dịch vụ công nghiệp, tham gia vào quá trình sản xuất và tái sản xuất của cải vật chất, đồng thời cải tạo các quan hệ xã hội Giai cấp này được xem là biểu tượng cho phương thức sản xuất tiên tiến, là động lực chính trong tiến trình lịch sử từ chủ nghĩa tư bản lên chủ nghĩa xã hội Trong luận án này, chúng tôi áp dụng quan điểm của Đảng Cộng sản Việt Nam, khẳng định rằng giai cấp công nhân Việt Nam là lực lượng xã hội lớn, bao gồm cả lao động chân tay và lao động trí óc, làm việc trong các lĩnh vực sản xuất kinh doanh và dịch vụ công nghiệp.
Công nhân công nghiệp được đề cập trong luận án này là những người lao động đang làm việc trong các ngành sản xuất công nghiệp đa dạng, bao gồm cơ khí, điện tử, hóa nhựa, dệt may, dịch vụ, thực phẩm, vật liệu xây dựng, bao bì, da dày, gia dụng và trang sức, dựa trên danh mục thống kê các ngành nghề của Ban quản lí các khu chế xuất, khu công nghiệp Thành phố Hồ Chí Minh cung cấp.
Khái niệm về biến đổi của công nhân công nghiệp
Biến đổi là hình thức tồn tại phổ biến nhất của mọi sự vật và hiện tượng, bao gồm mọi sự vận động, tác động qua lại và chuyển hóa từ trạng thái này sang trạng thái khác Theo định nghĩa, biến đổi chỉ sự thay đổi từ trạng thái trước đó, cho thấy rằng trong quá trình vận động và phát triển, mọi sự vật, hiện tượng đều trải qua sự thay đổi, đồng thời xuất hiện những biểu hiện và đặc trưng mới, hoặc có thể mất đi so với thời điểm trước.
Từ năm 2000 đến 2015, công nhân công nghiệp Thành phố Hồ Chí Minh đã trải qua nhiều biến đổi quan trọng trong bối cảnh lịch sử, khi thành phố dần hòa nhập vào nền kinh tế quốc tế và chịu ảnh hưởng của quá trình toàn cầu hóa cùng chuỗi cung ứng toàn cầu Những yếu tố này đã tác động mạnh mẽ đến đội ngũ công nhân, dẫn đến những thay đổi rõ rệt trong đời sống và công việc của họ.
Biến đổi về số lượng và cơ cấu đội ngũ công nhân công nghiệp là một vấn đề quan trọng, đặc biệt trong bối cảnh phát triển của các thành phần kinh tế Chúng tôi muốn nghiên cứu sự thay đổi này để hiểu rõ hơn về ảnh hưởng của nó đến hiệu quả sản xuất và sự phát triển bền vững của ngành công nghiệp.
Trong bối cảnh phát triển công nghiệp, trình độ học vấn và chuyên môn kỹ thuật của công nhân ngày càng được nâng cao để đáp ứng yêu cầu của thời đại Sự cải thiện này không chỉ thể hiện qua chất lượng lao động mà còn bao gồm tác phong, kỷ luật lao động, ý thức và lập trường giai cấp, cũng như tổ chức hoạt động của giai cấp công nhân.
Biến đổi về đời sống vật chất và tinh thần của công nhân công nghiệp Thành phố Hồ Chí Minh thể hiện rõ qua sự thay đổi về số lượng và chất lượng lao động Công nhân đã trải qua những thay đổi đáng kể trong công việc, thu nhập, và điều kiện lao động Bên cạnh đó, họ cũng cải thiện chỗ ở và nâng cao ý thức tham gia vào tổ chức Công đoàn, góp phần tạo nên một môi trường làm việc tốt hơn.