TỔNG QUAN VỀ VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU 8
1 1 Những công trình nghiên cứu có liên quan đề đề tài
Luận án “Những biến đổi của đội ngũ công nhân công nghiệp Thành phố Hồ Chí Minh (2000-2015)” được xây dựng dựa trên việc tham khảo và kế thừa các nghiên cứu trước đó, nhằm phân tích những biến đổi đa chiều trong đội ngũ công nhân tại thành phố này.
1 1 1 Cơ sở lý luận về khái niệm và những biến đổi của giai cấp công nhân
Khái niệm giai cấp công nhân
Hiện nay, vấn đề giai cấp công nhân đang thu hút nhiều ý kiến đa dạng về khái niệm và sứ mệnh lịch sử của họ Những quan điểm này thường phụ thuộc vào lập trường chính trị và thái độ của từng nhà lãnh đạo hoặc nhà khoa học Có thể phân loại các ý kiến thành hai nhóm chính, phản ánh sự khác biệt trong cách nhìn nhận về vai trò và nhiệm vụ của giai cấp công nhân trong xã hội.
Một số ý kiến cho rằng vai trò và sứ mệnh lịch sử của giai cấp công nhân hiện nay đã suy giảm, đặc biệt ở các nước tư bản phát triển Họ cho rằng công nhân đã có cổ phần và hưởng lợi từ sự tăng trưởng kinh tế, dẫn đến đời sống nâng cao và việc họ dần trở thành người giàu có Sự phát triển của cuộc cách mạng khoa học công nghệ lần thứ tư cũng đã khiến công nhân gia nhập vào tầng lớp trí thức, trong khi máy móc và công nghệ tự động hóa thay thế vai trò của họ, làm cho giai cấp công nhân trở thành một bộ phận không đáng kể trong xã hội.
Giai cấp công nhân Việt Nam, một bộ phận của giai cấp công nhân hiện đại, tiếp tục tồn tại và phát triển cùng với lịch sử, mang theo những biểu hiện và đặc trưng mới Giai cấp này hình thành và phát triển song song với sự tiến bộ của nền sản xuất công nghiệp, trở thành lực lượng sản xuất cơ bản và tiên tiến của xã hội Họ theo đuổi hệ tư tưởng tiên tiến, khoa học như chủ nghĩa Mác - Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh, đồng thời có ý thức tổ chức, kỷ luật cao và tinh thần cách mạng mạnh mẽ Trong thời kỳ đổi mới và hội nhập, giai cấp công nhân Việt Nam thể hiện những nét riêng biệt so với công nhân ở thế kỷ XIX và đầu thế kỷ XX, cũng như so với công nhân ở các nước tư bản phát triển cao.
Trong thời kỳ mới, giai cấp công nhân Việt Nam đang trải qua sự chuyển dịch phức tạp, với sự đan xen giữa các giai tầng xã hội Tính chất công việc đóng vai trò quan trọng trong việc xác định thành phần giai cấp và tầng lớp Mỗi cá nhân có thể thuộc về các giai cấp khác nhau tùy thuộc vào xuất thân, hiện tại và đặc điểm công việc mà họ đang đảm nhiệm.
Giáo trình “Một số vấn đề về chủ nghĩa Mác - Lênin trong thời đại ngày nay” nhấn mạnh rằng giai cấp công nhân là những người lao động trong các ngành công nghiệp với địa vị kinh tế - xã hội phụ thuộc vào chế độ xã hội Tại các nước tư bản, họ không sở hữu tư liệu sản xuất và phải làm thuê cho giai cấp tư sản, bị bóc lột giá trị thặng dư Ngược lại, ở các nước xã hội chủ nghĩa, giai cấp công nhân cùng với nhân dân lao động làm chủ tư liệu sản xuất và hợp tác lao động vì lợi ích chung.
Giai cấp công nhân là một tập đoàn xã hội ổn định, phát triển cùng với nền công nghiệp hiện đại và có vai trò quan trọng trong quá trình sản xuất, tái sản xuất của cải vật chất Họ là lực lượng sản xuất cơ bản, tham gia trực tiếp vào việc cải tạo các quan hệ xã hội và là nhân tố chủ yếu trong quá trình chuyển tiếp từ chủ nghĩa tư bản sang chủ nghĩa xã hội Tại các nước tư bản, giai cấp công nhân thường không sở hữu tư liệu sản xuất và phải làm thuê cho giai cấp tư sản, chịu sự bóc lột giá trị thặng dư Ngược lại, ở các nước xã hội chủ nghĩa, họ cùng với nhân dân lao động khác sở hữu tư liệu sản xuất và hợp tác lao động vì lợi ích chung của xã hội, đồng thời bảo vệ lợi ích chính đáng của bản thân.
Giai cấp công nhân là một tập đoàn ổn định, phát triển song hành với nền sản xuất công nghiệp hiện đại và ngày càng xã hội hóa, quốc tế hóa Đây là lực lượng sản xuất cơ bản, tiên tiến, đóng vai trò chủ đạo trong quá trình chuyển biến từ chủ nghĩa tư bản sang chủ nghĩa xã hội Trong các nước tư bản, công nhân phải bán sức lao động cho giai cấp tư sản và bị bóc lột giá trị thặng dư Ngược lại, trong các nước xã hội chủ nghĩa, họ cùng nhân dân lao động sở hữu tư liệu sản xuất và hợp tác lao động vì lợi ích chung của xã hội và giai cấp mình.
Giai cấp công nhân hiện đại, theo Tiến sĩ Đặng Ngọc Tùng, là một tập đoàn xã hội ổn định, phát triển cùng với cách mạng công nghiệp, có vai trò quan trọng trong nền sản xuất hiện đại Họ là lực lượng sản xuất cơ bản, lao động trong môi trường công nghiệp và dịch vụ công nghiệp, tham gia vào quá trình sản xuất và tái sản xuất của cải vật chất, đồng thời cải tạo các quan hệ xã hội Giai cấp này đại diện cho phương thức sản xuất tiên tiến và là động lực chính cho sự chuyển mình từ chủ nghĩa tư bản sang chủ nghĩa xã hội Dựa trên quan điểm của Đảng Cộng sản Việt Nam, giai cấp công nhân Việt Nam được xác định là lực lượng xã hội to lớn, bao gồm cả lao động chân tay và trí óc, làm công ăn lương trong các lĩnh vực sản xuất kinh doanh và dịch vụ công nghiệp.
Công nhân công nghiệp, theo luận án này, là những người lao động hoạt động trong các lĩnh vực sản xuất như cơ khí, điện tử, hóa nhựa, dệt may, dịch vụ, thực phẩm, vật liệu xây dựng, bao bì, da dày, gia dụng và trang sức Định nghĩa này được xây dựng dựa trên danh mục thống kê các ngành nghề do Ban quản lý các khu chế xuất và khu công nghiệp Thành phố Hồ Chí Minh cung cấp.
Khái niệm về biến đổi của công nhân công nghiệp
Biến đổi là hình thức tồn tại phổ biến nhất của mọi sự vật và hiện tượng, bao gồm mọi sự vận động, tác động qua lại, và chuyển hóa từ trạng thái này sang trạng thái khác Theo định nghĩa, biến đổi chỉ sự thay đổi thành khác trước, cho thấy rằng trong quá trình vận động và phát triển, sự vật và hiện tượng luôn có sự thay đổi, đồng thời xuất hiện những biểu hiện và đặc trưng mới, hoặc có thể bị bớt đi so với thời điểm trước đó.
Bài viết này phân tích sự biến đổi của công nhân công nghiệp tại Thành phố Hồ Chí Minh từ năm 2000 đến 2015 trong bối cảnh lịch sử, khi thành phố đang dần hòa nhập vào nền kinh tế quốc tế, quá trình toàn cầu hóa và chuỗi cung ứng toàn cầu Những yếu tố này đã ảnh hưởng mạnh mẽ đến sự thay đổi của đội ngũ công nhân công nghiệp tại thành phố, thể hiện qua nhiều vấn đề quan trọng.
Biến đổi về số lượng và cơ cấu đội ngũ công nhân công nghiệp là một vấn đề quan trọng, đặc biệt trong bối cảnh thay đổi của các thành phần kinh tế Chúng tôi tập trung nghiên cứu sự biến động này để hiểu rõ hơn về ảnh hưởng của nó đến ngành công nghiệp và sự phát triển kinh tế.
Trong quá trình phát triển, trình độ học vấn và chuyên môn kỹ thuật của công nhân công nghiệp ngày càng được nâng cao nhằm đáp ứng yêu cầu của thời đại Điều này không chỉ bao gồm việc cải thiện chất lượng lao động mà còn liên quan đến tác phong, kỷ luật lao động, ý thức và lập trường giai cấp, cũng như tổ chức hoạt động của giai cấp công nhân.
Biến đổi đời sống vật chất và tinh thần của công nhân công nghiệp Thành phố Hồ Chí Minh thể hiện qua sự thay đổi về số lượng và chất lượng lao động, ảnh hưởng đến việc làm, thu nhập và điều kiện làm việc Bên cạnh đó, tình hình nhà ở của công nhân cũng có sự cải thiện, cùng với sự nâng cao ý thức tham gia vào tổ chức Công đoàn.