Lời mở đầu 1. Tính cấp thiết của đề tài Giải quyết thất nghiệp, tạo việc làm, tăng thu nhập và nâng cao dần đời sống của nhân dân luôn là vấn đề nóng bỏng, là mối quan tâm hàng đầu của Đảng, Nhà nớc và mọi thành viên trong xã hội ta. Nớc ta có dân số trẻ, số lợng ngời trong độ tuổi lao động năm 2000 là gần 40 triệu mà đa số ở nông thôn, trong khi bình quân ruộng đất đầu ng- ời thấp, ngành nghề cha phát triển, tỷ lệ tăng dân số cao Do vậy, số ngời lao động cha đủ hoặc cha có việc làm ngày càng nhiều. Quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa nền kinh tế quốc dân, việc sử dụng máy móc và ứng dụng những thành tựu của cách mạng khoa học công nghệ, cải tiến tổ chức sản xuất tuy có tạo thêm nhiều chỗ làm việc nh- ng cầu về lao động vẫn nhỏ hơn cung, đồng thời xuất hiện tình trạng thừa lao động giản đơn, lao động lành nghề sử dụng cha phù hợp. Để tạo việc làm, nớc ta đã có nhiều giải pháp tích cực, trong đó xuất khẩu lao động là một trong những giải pháp quan trọng. Tuy nhiên, quá trình hợp tác quốc tế về lao động (cách gọi trớc đây) hay xuất khẩu lao động (cách gọi hiện nay) đang còn nhiều nhợc điểm, thiếu sót nh: việc quản lý xuất khẩu lao động cha tốt; quyền lợi của ngời lao động của ta ở nớc ngoài cha đợc quan tâm đầy đủ (cả về vật chất và tinh thần), chất lợng lao động kém, trình độ ngoại ngữ thấp, ý thức kỷ luật lao động của ngời Việt Nam ở nớc ngoài cha cao Chính vì vậy, chỉnh đốn và đẩy mạnh công tác xuất khẩu lao động, mở rộng thị trờng lao động, đặc biệt là ở những thị trờng có điều kiện lao động tốt, thu nhập cao, là một trong những vấn đề có tình thời sự nhằm giải quyết việc làm, nâng cao thu nhập, thúc đẩy sự hội nhập của Việt Nam vào 1 nền kinh tế thế giới trong điều kiện phân công lao động quốc tế và quá trình toàn cầu hóa đang diễn ra ngày càng sâu rộng. Vì thế, "Đẩy mạnh xuất khẩu lao động của nớc ta trong giai đoạn hiện nay" đợc chọn làm đề tài luận văn thạc sĩ. 2. Nhiệm vụ của luận văn 2.1. Làm rõ sự cần thiết phải đẩy mạnh xuất khẩu lao động ở nớc ta. 2.2. Tìm hiểu tình hình xuất khẩu lao động của một số nớc nh Philipin, Thái Lan, Bănglađét. 2.3. Phân tích tình hình xuất khẩu lao động ở nớc ta qua hai giai đoạn 1980 - 1989 và 1990 đến nay. 2.4. Đề xuất một số giải pháp đẩy mạnh xuất khẩu lao động của Việt Nam trong thời gian tới. 3. Tình hình nghiên cứu Vấn đề này đã có nhiều tác giả nghiên cứu, nh: Phạm Nhật Tân: Sự Hội nhập khu vực về xuất khẩu lao động của Việt Nam. Trơng Quang Oánh: Tạo vị thế để mở rộng xuất khẩu lao động. Trần Đình Chính: Mở rộng xuất khẩu lao động - một hớng tích cực giải quyết việc làm. Nguyễn Quang Hiển: Xu hớng vận động thị trờng lao động của nớc ta. Nguyễn Lơng Trào: Một số vấn đề về xuất khẩu lao động ở nớc ta trong giai đoạn mới. Trần Văn Hằng: Thị trờng lao động Việt Nam và cơ chế giải quyết việc làm ngoài nớc. 2 Minh Đức: Đánh giá hợp tác lao động 10 năm 1985 - 1995 và ph- ơng hớng 1996 - 2000. Tuy nhiên, phần lớn các công trình trên chỉ là những bài báo về từng mặt của xuất khẩu lao động: - Đánh giá hiệu quả kinh tế của chơng trình hợp tác lao động quốc tế và XKLĐ. - Phân tích một số thị trờng lao động trên thế giới và trong khu vực. - Đa ra một số giải pháp nhằm đẩy mạnh XKLĐ ở nớc ta. Còn có ít công trình phân tích một cách tơng đối toàn diện công tác XKLĐ của ta. 4. Phạm vi nghiên cứu của đề tài Hiện nay, ở nớc ta còn có những cách hiểu khác nhau về nội dung của phạm trù XKLĐ. Luận văn này chỉ sử dụng phạm trù "xuất khẩu lao động" theo nghĩa hẹp, nghĩa là chỉ xét những ngời lao động Việt Nam đợc đa đi làm việc tại các nớc và các vùng ngoài lãnh thổ Việt Nam. 5. Những đóng góp của luận văn Tìm hiểu tình hình XKLĐ của một số nớc từ đó rút ra những kinh nghiệm có thể vận dụng vào hoàn cảnh cụ thể của nớc ta. Khái quát đợc những thành tựu, những thiếu sót chủ yếu và nguyên nhân trong công tác XKLĐ ở nớc ta những năm qua. Đề xuất một số giải pháp khả thi đẩy mạnh XKLĐ trong thời gian tới. 6. ý nghĩa thực tiễn của luận văn Luận văn có thể làm tài liệu tham khảo cho các nhà nghiên cứu, các giảng viên, các nhà hoạch định chính sách kinh tế - xã hội trong lĩnh vực hợp tác lao động quốc tế và những độc giả quan tâm đến lĩnh vực này. 3 7. Kết cấu của luận văn Luận văn gồm có lời mở đầu, 3 chơng và kết luận. Chơng 1: Sự cần thiết phải xuất khẩu lao động của nớc ta hiện nay và kinh nghiệm XKLĐ của một số nớc. Chơng 2: Tình hình XKLĐ của nớc ta những thập kỷ qua. Chơng 3: Những phơng hớng và giải pháp chủ yếu để đẩy mạnh XKLĐ của nớc ta trong thời gian tới. 4 Chơng 1 Sự cần thiết xuất khẩu lao động của nớc ta và kinh nghiệm xuất khẩu lao động của một số nớc 1.1. Xuất khẩu lao động và thị trờng lao động 1.1.1. Xuất khẩu lao động Bằng Quyết định 46CP ngày 01/02/1980 của Hội đồng Chính phủ, nớc ta bắt đầu thực hiện XKLĐ vào những năm 80. Tuy nhiên, trong giai đoạn đó, một mặt cha thừa nhận sự tồn tại của kinh tế thị trờng và hàng hóa sức lao động trong CNXH, mặt khác, do đề cao quan hệ thân thiện giúp đỡ lẫn nhau giữa nớc ta với các nớc XHCN nên gọi là Hợp tác quốc tế về lao động. Sau khi CNXH sụp đổ ở Liên Xô và các nớc XHCN ở Đông Âu, nền kinh tế nớc ta chuyển từ cơ chế kế hoạch hóa tập trung bao cấp sang cơ chế thị trờng thì thuật ngữ XKLĐ đợc sử dụng thay cho thuật ngữ Hợp tác quốc tế về lao động. Trớc khi có Luật Doanh nghiệp thì XKLĐ đợc hiểu là XKLĐ tại chỗ và XKLĐ trực tiếp. XKLĐ tại chỗ là ngời lao động bán sức lao động cho các công ty nớc ngoài và làm việc cho họ ở ngay trên lãnh thổ của mình. Chẳng hạn, ngời lao động Việt Nam làm cho các công ty nớc ngoài trong các khu chế xuất ngay trên lãnh thổ Việt Nam. Còn XKLĐ trực tiếp là ngời lao động đợc đa sang các nớc khác làm thuê. Từ ngày 4/5 đến ngày 12/6 năm 1999, kỳ họp thứ 5 Quốc hội khóa X Nớc Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam đã thông qua Luật Doanh nghiệp. Điều 2 Luật Doanh nghiệp xác định: "Việc thành lập, tổ chức quản 5 lý và hoạt động của doanh nghiệp trên lãnh thổ Việt Nam áp dụng theo quy định của luật này và các quy định luật pháp khác có liên quan. Trờng hợp có sự khác nhau giữa quy định của luật này và quy định của luật chuyên ngành về cùng một vấn đề, thì áp dụng theo quy định của luật chuyên ngành" [21, tr. 7]. Căn cứ vào luật này đã xuất hiện ý kiến cho rằng mọi doanh nghiệp nằm trên lãnh thổ Việt Nam đều chịu sự điều chỉnh của Luật Doanh nghiệp Việt Nam. Do vậy, quan niệm nh trên về XKLĐ không còn phù hợp. XKLĐ hiện nay đợc hiểu là việc đa ngời lao động từ nớc xuất khẩu đến làm việc ở các nớc có nhu cầu nhập khẩu lao động. Theo cách hiểu này thì XKLĐ chỉ bao gồm trờng hợp thứ hai của quan niệm trớc, và đây cũng là cách hiểu đợc sử dụng trong luận văn này. Theo lý luận trừu tợng thì những ngời lao động đi làm việc ở nớc ngoài có thể dới hình thức bán hàng hóa sức lao động hoặc dới hình thức làm dịch vụ (nh làm việc nội trợ). Luận văn này không tách biệt mà gộp chung lại khi tính cung cầu trên thị trờng lao động. 1.1.2. Thị trờng lao động Thị trờng lao động theo đúng nghĩa chỉ là mua bán hàng hóa sức lao động. ở đây tính cả việc thuê ngời làm dịch vụ. Thị trờng lao động cũng bị chi phối bởi các quy luật của kinh tế hàng hóa, nhất là quy luật cung cầu. Việc hình thành thị trờng lao động quốc tế do các nguyên nhân chủ yếu sau: - Do sự mất cân đối về cung cầu lao động nói chung trên thị trờng lao động các nớc. Nhiều nớc có nhu cầu lớn về lao động nh Nhật Bản, Hàn Quốc, Đài Loan, các nớc thuộc khu vực Trung Đông mà cung về lao động trong nớc không đáp ứng đủ, trong khi nhiều nớc lại thừa lao động nh 6 Philipin, ấn Độ, Trung Quốc, Việt Nam, Bănglađét Từ đó dẫn đến sự XKLĐ từ các nớc thừa sang các nớc có nhu cầu sử dụng lao động ngoài n- ớc. - Do sự mất cân đối trong từng loại lao động khác nhau: nhiều nớc thiếu lao động có trình độ cao, đặc biệt là những nớc đang phát triển, nhng thừa lao động giản đơn, trong khi đó, ở các nớc phát triển thì những lao động 3D (nặng nhọc, độc hại, bẩn) ngời dân bản xứ không thích làm nên phải nhập khẩu lao động. - Do giá cả lao động ở các nớc có sự chênh lệch nhau. Thái Lan là một điển hình: vào những năm 90, quá trình công nghiệp hóa đất nớc đã mở rộng nhiều ngành nghề sản xuất thu hút nhiều lao động, cả lao động có trình độ cao và lao động giản đơn. Lao động của nhiều nớc láng giềng với Thái Lan đã đổ xô vào các nhà máy, xí nghiệp mà chính phủ Thái Lan đã cho di chuyển đến sát biên giới để tìm nguồn lao động rẻ. Nhng đồng thời Thái Lan vẫn khuyến khích XKLĐ vì giá của sức lao động trong nớc thấp hơn giá của sức lao động ở nớc ngoài và giá nhân công nớc ngoài làm việc ở Thái Lan tơng đối rẻ, chỉ bằng một nửa so với lơng của công nhân ở địa phơng [1, tr. 8]. Bằng chính sách này, chính phủ Thái Lan đã đem lại những nguồn lợi to lớn cho ngời lao động và cho đất nớc. ở nớc ta, mức cung lao động lớn nhng khả năng giải quyết việc làm trong nớc còn hạn chế, đồng thời giá cả của sức lao động trong nớc thấp (do nền kinh tế kém phát triển và thu nhập bình quân đầu ngời thấp) do vậy XKLĐ là cấp thiết, phù hợp với quy luật hình thành thị trờng lao động quốc tế. Tuy nhiên, lao động của ta chỉ có thể hội nhập vào thị trờng lao động quốc tế khi chất lợng của nó đáp ứng đợc đòi hỏi của thị trờng. 1.2. Sự cần thiết phải đẩy mạnh xuất khẩu lao động ở n- ớc ta 7 Ngày nay, di chuyển lao động trên phạm vi toàn cầu là một hiện t- ợng kinh tế - xã hội phổ biến. Do vậy, thuật ngữ "xuất khẩu lao động" cũng đợc sử dụng một cách rộng rãi hơn và đợc coi nh một phơng thức thực hiện phân công lao động quốc tế. Hiện nay, với sự phát triển mạnh mẽ nh vũ bão của cuộc cách mạng khoa học - công nghệ, lực lợng sản xuất đã phát triển tới một trình độ cao cha từng có. Sự phát triển của nó đã vợt ra khỏi phạm vi của mỗi quốc gia. Mỗi một quốc gia đã trở thành một khâu gắn kết chặt chẽ và không thể tách rời khỏi nền kinh tế thế giới. Muốn phát triển và đạt hiệu quả về kinh tế phải có sự mở rộng quan hệ và tham gia vào sự phân công lao động quốc tế. Mặt khác, cùng với sự phát triển chung là sự phát triển không đều về kinh tế - chính trị - xã hội cũng nh sự phân bố không đồng đều về tài nguyên và các nguồn lực khác. Điều đó dẫn đến tình trạng không có quốc gia nào có lợi thế so sánh tuyệt đối và tơng đối trên mọi lĩnh vực, nên tất yếu phải tham gia thị trờng quốc tế, trong đó có thị trờng lao động. XKLĐ đã trở thành một hoạt động kinh tế quan trọng trong nhiều thập kỷ qua và còn có vai trò lớn trong hiện tại cũng nh trong tơng lai. 1.2.1. Cung về lao động của nớc ta hiện nay lớn hơn cầu và việc làm trở thành vấn đề cấp bách Nghiên cứu về cộng đồng dân c tùy theo mục đích nghiên cứu mà các nhà xã hội học có thể phân chia cộng đồng theo những tiêu thức khác khau (lứa tuổi, giới tính, tôn giáo, tín ngỡng ). Dới góc độ kinh tế và xã hội học lao động thì việc làm là một tiêu chuẩn quan trọng. Pierre Naville - một trong những chuyên gia xuất sắc về xã hội học lao động đã nhận định "sự phân biệt đầu tiên trong mọi sự mô tả về dân c hoạt động là sự phân biệt giữa những ngời có việc làm và những ngời không có việc làm" [36, tr. 8]. 8 Trải qua các giai đoạn của lịch sử xã hội đã xuất hiện nhiều lý thuyết khác nhau về thất nghiệp - việc làm. Các nhà kinh tế cổ điển, sống trong thời kỳ khoa học - công nghệ cha phát triển, lao động thủ công là chính, mức cầu về lao động rất lớn, nên họ cho rằng thất nghiệp chỉ là hiện tợng tạm thời, có thất nghiệp là do lời biếng, không chăm chỉ các nhà kinh tế thời kỳ này cho rằng thất nghiệp (tức sự lời biếng) tỷ lệ thuận với mức tiền công. Nếu tiền lơng cao sẽ khiến công nhân thích ăn chơi, nhậu nhẹt, không muốn lao động. Khi khoa học - kỹ thuật phát triển, sự ra đời của máy móc đã dẫn tới nạn "nhân khẩu thừa" thì lý thuyết của Thomas Robert Malthus cho rằng thất nghiệp trong xã hội chỉ do con ngời sinh đẻ quá nhiều. Karl Marx (1818 - 1883) không phân tích việc làm nói chung mà tìm hiểu nó trong phơng thức sản xuất TBCN. Trong tác phẩm "T bản" (1867), K.Marx đã phát hiện ra quy luật nhân khẩu thừa tơng đối trong CNTB. Marx cho rằng cầu về lao động xã hội không quan hệ trực tiếp với tổng số t bản mà nó chỉ liên quan trực tiếp đến bộ phận t bản khả biến. Do sự phát triển của khoa học công nghệ và do quy luật tích lũy TBCN đã làm cho cấu tạo hữu cơ t bản ngày càng tăng, bộ phận t bản khả biến có xu hớng giảm tơng đối trong tổng số t bản là nguyên nhân gây ra hiện tợng thất nghiệp. ở nớc ta, dân số - lao động - việc làm đang trở thành vấn đề nhức nhối. Giải quyết sự mất cân đối về cung cầu lao động, tạo việc làm không chỉ đơn thuần là vấn đề kinh tế hay xã hội mà còn là vấn đề chính trị. Trên diện tích 330.991 km 2 trải dài theo mảnh đất hình chữ S là một lợng dân c 76,3 triệu ngời. Về dân số, nớc ta đứng thứ 13 trên thế giới. Mật độ dân số cao, năm 1930 là 30 ngời/km 2 năm 1960 là 91 ngời/km 2 , đến năm 1975 là 144 ng- ời/km 2 , năm 1997 là 232 ngời/km 2 , và năm 1999 là 236 ngời/km 2 . Mặt khác, 9 nớc ta là một quốc gia dân số trẻ, tỷ lệ tăng dân số cao, vì vậy số dân trong độ tuổi lao động lớn. Bảng 1: Tỷ lệ tăng dân số và mức sinh ở Việt Nam Năm 1960 1989 1996 1999 Tỷ lệ tăng dân số 3,4% 2,29% 1,87% 1,7% Tỷ lệ sinh con của một phụ nữ trong tuổi đẻ 6,3 con 3,8 con 2,7 con 2,3 con Những năm gần đây tỷ lệ gia tăng dân số và mức sinh con đã giảm dần nhng số ngời đến độ tuổi lao động vẫn tăng nhanh do hậu quả của tỷ lệ sinh cao trong mấy thập niên trớc. Số lợng dân c mỗi năm tăng lên khoảng 1,5 triệu ngời, tơng đơng với dân số của một tỉnh nh Hà Nam hay Vĩnh Phúc. Do vậy, số ngời trong độ tuổi lao động vẫn tăng cả về tuyệt đối và t- ơng đối (so với tổng dân số). Bảng 2: Cơ cấu lực lợng lao động Việt Nam năm 1999 (Chia theo nhóm tuổi) Đơn vị: ngàn ngời Lứa tuổi Số lợng lao động Tỷ lệ % trọng lực lợng 15 - 24 8.577,6 22,70 25 - 34 10.600,8 28,06 35 - 44 10.393,9 27,51 45 - 54 5.565,2 14,73 55 - 59 1.267,1 3,35 60 tuổi trở lên 1.379,1 3,65 Tổng cộng 37.783,7 100% [37, tr. 26] Năm 2000, ớc tính dân số Việt Nam trong độ tuổi lao động đạt gần 40 triệu và dự báo đến năm 2015 con số này sẽ lên đến 62 triệu. So với 10 [...]... thị trờng lao động của ta chỉ bó hẹp trong 4 nớc XHCN và một vài nớc ở châu Phi, Irắc Bớc sang giai đoạn 1991 - 2000, thị trờng lao động của ta đã đợc mở rộng đáng kể Theo báo 35 cáo của Bộ Lao động Thơng binh - xã hội đầu tháng 6/2000, lao động Việt Nam đang làm việc ở 33 nớc trên thế giới Thị trờng lao động của ta lúc này tập trung chủ yếu ở các nớc mà giai đoạn trớc đây họ cha từng nhận lao động Việt... thành tựu của công tác XKLĐ từ 1991 đến nay a) Về số lợng lao động Từ năm 1991 đến hết năm 1999 ta đã có 89.140 lao động và chuyên gia đi làm việc tại hơn 30 nớc và vùng lãnh thổ Theo số liệu của Cục quản lý lao động với nớc ngoài và theo Tạp chí việc làm ngoài nớc số 6/1999 số lợng của ta đi xuất khẩu hàng năm nh sau: Bảng 14: Số lợng lao động xuất khẩu từ năm 1991 - 1999 Năm Số lao động xuất khẩu (ngời)... lợng lao động xuất khẩu thời kỳ đầu của ta rất thấp (tính đến năm 1995 số lợng lao động xuất khẩu của ta mới đạt 23.230 ngời) Để thúc đẩy phát triển xuất khẩu lao động, ngày 20/01/1995 Chính phủ ra nghị định số 07-CP quy định chi tiết một số điều của Bộ luật lao động về đa ngời lao động Việt Nam đi làm việc có thời hạn ở nớc ngoài Trong nghị định nêu rõ: "Đa ngời lao động Việt Nam đi làm việc có thời... hết sức quan trọng đối với kết quả của hoạt động xuất khẩu lao động ở giai đoạn đầu (1980 - 1984) Công tác quản lý hoạt động này của ta tơng đối tốt, nhng sang giai đoạn 1985 - 1990 do có sự biến động lớn về tình hình kinh tế, chính trị xã hội ở các nớc XHCN Đông Âu và số lợng lao động ở những nớc này của ta quá lớn nên công tác quản lý cha kiểm soát hết Nhiều ngời lao động Việt Nam bỏ việc, đi buôn bán,... với các nớc khác Chính vì vậy việc nghiên cứu, đẩy mạnh công tác xuất khẩu lao động trong những năm tới là việc làm cấp thiết góp phần quan trọng thúc đẩy sự phát triển chung của nền kinh tế 25 Chơng 2 Tình hình xuất khẩu lao động của nớc ta những thập kỷ qua 2.1 Tình hình xuất khẩu lao động của nớc ta thời kỳ 1980 - 1990 Sau năm 1975, nớc ta hoàn toàn độc lập bớc sang một kỷ nguyên mới - Kỷ nguyên khôi... sự gia tăng lao động mạnh mẽ trên thị trờng lao động quốc tế từ phía Philipin Năm 1984, Nhà nớc Philipin đã chính thức chuẩn y chơng trình xuất khẩu lao động Sau một số năm hoạt động có tính thử nghiệm, Philipin đã vơn lên trở thành nớc XKLĐ lớn nhất trong khu vực và trên thế giới Mỗi năm trong thập kỷ này, Philipin đã đa đi XKLĐ hơn 40 vạn lao động Bảng 4: Tình hình xuất khẩu lao động của Philipin... kinh tế có biến động, việc nhập lao động của các nớc bị chững lại hoặc có sự sa thải hàng loạt lao động nớc ngoài sẽ là một hiểm họa Do vậy việc nắm chắc thị trờng lao động đề ra các giải pháp phù hợp cho từng giai đoạn khác nhau trong quá trình XKLĐ sẽ là những yếu tố quan trọng trong việc thực hiện tốt công tácXKLĐ trong hiện tại và tơng lai Kết luận chơng 1 Nớc ta có gần 40 triệu lao động, đó là một... 285 Pakistan [30, tr.10] 23 - Hoạt động XKLĐ đợc đặt dới sự quản lý về mặt nhà nớc của Bộ lao động Bộ lao động có quyền chi phối, điều chỉnh để các doanh nghiệp hoạt động đúng hớng, có hiệu quả - Có các tổ chức đại diện của chính phủ ở những nớc có lao động của nớc mình làm việc để bảo vệ quyền lợi cho ngời lao động và can thiệp kịp thời khi có mâu thuẫn xảy ra Tuy nhiên việc xuất khẩu lao động ồ ạt... ngời lao động từ nớc ngoài gửi về Thái Lan không ngừng gia tăng Bảng 7: Tình hình XKLĐ của Thái Lan qua một số năm của thập kỷ 90 Năm Số lao động đợc đa đi 1995 1996 1997 202.00 185.000 152.000 [9, tr.39] Năm 1998, số lao động xuất khẩu đã tăng nhanh do tình hình khủng hoảng kinh tế Chỉ riêng thị trờng Mỹ, Nhật, Ixraen - Thái Lan đã xuất khẩu sang 200.000 lao động Bảng 8: Thu nhập do lao động của Thái... và bằng 59% năm 1999 Tuy nhiên, trong điều kiện cuộc khủng hoảng tài chính tiền tệ diễn ra ở châu á, các nớc vốn nhận nhiều lao động, trong đó có Hàn Quốc, đã hạn chế hoặc cấm nhập khẩu lao 34 động để giảm bớt khó khăn cho nền kinh tế - thì số lợng XKLĐ của ta nh vậy là một sự nỗ lực lớn b) Về ngành nghề lao động: Từ năm 1991 đến nay, ngành nghề của ngời lao động của ta đi làm việc ở nớc ngoài đã phong . hình xuất khẩu lao động ở nớc ta qua hai giai đoạn 1980 - 1989 và 1990 đến nay. 2.4. Đề xuất một số giải pháp đẩy mạnh xuất khẩu lao động của Việt Nam trong. chủ yếu để đẩy mạnh XKLĐ của nớc ta trong thời gian tới. 4 Chơng 1 Sự cần thiết xuất khẩu lao động của nớc ta và kinh nghiệm xuất khẩu lao động của một số