Tình hình nghiên cứu đề tài
Bồi thường thiệt hại về tinh thần do vi phạm hợp đồng trong pháp luật dân sự Việt Nam là một vấn đề quan trọng đã được đề cập từ khi Bộ luật Dân sự năm 2005 có hiệu lực Tuy nhiên, đến nay, vẫn còn thiếu nhiều nghiên cứu chuyên sâu về chủ đề này Để thực hiện đề tài, tác giả đã tiến hành tìm hiểu và nghiên cứu các tài liệu liên quan.
-Thứ nhất, giáo trình, sách chuyên khảo
Giáo trình Pháp luật kinh tế của Trường Đại học Kinh tế Quốc dân, do Nguyễn Hợp Toàn biên soạn, là tài liệu quan trọng về lĩnh vực dân sự và thương mại Trong phần về trách nhiệm pháp lý do vi phạm hợp đồng dân sự, tác giả đã phân tích khái quát về “trách nhiệm bù đắp tổn thất về tinh thần” Mặc dù giáo trình đã nêu ra các căn cứ xác định trách nhiệm bù đắp tổn thất do vi phạm nghĩa vụ trong hợp đồng, nhưng chưa đi sâu vào phân tích chi tiết về tổn thất tinh thần và trách nhiệm liên quan.
Giáo trình Hợp đồng và Bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồng của Trường Đại học Luật Thành phố Hồ Chí Minh (2017) đã tổng hợp các điều luật liên quan đến trách nhiệm bồi thường thiệt hại do vi phạm hợp đồng, nhấn mạnh các đặc điểm và nguyên tắc bồi thường Tuy nhiên, giáo trình chưa đi sâu vào vấn đề bồi thường thiệt hại tinh thần trong trường hợp vi phạm hợp đồng, đặc biệt là việc chứng minh tổn thất tinh thần và xác định mức bồi thường.
Nguyễn Văn Cừ và Trần Thị Huệ (2017) đã thực hiện một nghiên cứu sâu sắc về bộ luật dân sự năm 2015 của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam, được xuất bản bởi Nxb Công an nhân dân Tác phẩm này cung cấp những bình luận khoa học quan trọng, giúp người đọc hiểu rõ hơn về các quy định và ý nghĩa của bộ luật trong bối cảnh pháp lý hiện nay.
Trong tài liệu này, hai tác giả đã phân tích Điều 361 và Điều 419 của Bộ luật Dân sự năm 2015, tập trung vào thiệt hại vật chất và thiệt hại tinh thần do vi phạm hợp đồng Theo nhận định của các tác giả, Điều 361 quy định rõ ràng về trách nhiệm bồi thường thiệt hại trong trường hợp vi phạm hợp đồng, nhấn mạnh tầm quan trọng của việc bảo vệ quyền lợi hợp pháp của các bên liên quan.
Tổn thất về tinh thần là những nỗi đau và buồn rầu mà người bị thiệt hại phải trải qua do sức khỏe bị ảnh hưởng, mất mát người thân, hoặc xâm hại các lợi ích nhân thân Thiệt hại này thường không thể được định lượng một cách chính xác Hai tác giả cũng đã đưa ra các căn cứ để xác định mức độ tổn thất tinh thần này.
Khoản bù đắp cho thiệt hại về tinh thần được quy định trong các điều 590, 591, 592 của Bộ luật Dân sự, áp dụng khi sức khỏe, tính mạng, danh dự và nhân phẩm của cá nhân bị xâm phạm.
BLDS năm 2015 liên quan đến trách nhiệm BTTH ngoài hợp đồng Đối với Điều
Trong Bộ luật Dân sự (BLDS) năm 2015, hai tác giả đã nhấn mạnh vai trò của Tòa án trong việc xác định mức bồi thường thiệt hại tinh thần (BTTH), tuy nhiên, việc này vẫn chưa được thống nhất giữa Điều 361 và Điều 419 Đỗ Văn Đại (2013) đồng tình với việc trách nhiệm BTTH do không thực hiện hợp đồng cần được khai thác, nhưng chưa phân tích căn cứ chứng minh tổn thất tinh thần Trong tác phẩm năm 2016, tác giả đã đề cập đến tổn thất tinh thần trong việc không thực hiện hợp đồng, nhưng chưa đi sâu vào căn cứ xác định mức BTTH Đến năm 2018, Đỗ Văn Đại cung cấp ví dụ cụ thể từ các bản án và tham khảo quy định của pháp luật nước ngoài, như Pháp và Bộ Nguyên tắc châu Âu, làm rõ hơn về bồi thường tổn thất tinh thần do vi phạm hợp đồng, tạo ra nguồn tài liệu tham khảo quan trọng cho nghiên cứu lý luận.
Lê Minh Hùng (2019) đã biên soạn cuốn sách "Sách tình huống – Pháp luật Hợp đồng và Bồi thường thiệt hại về hợp đồng" do Nxb Hồng Đức và Hội Luật gia Việt Nam phát hành Cuốn sách này cung cấp những phân tích sâu sắc về các tình huống pháp lý liên quan đến hợp đồng và trách nhiệm bồi thường thiệt hại, giúp người đọc hiểu rõ hơn về quy định pháp luật trong lĩnh vực này.
Trong Chương IV về trách nhiệm dân sự do vi phạm nghĩa vụ, tài liệu nhấn mạnh rằng pháp luật dân sự liên quan đến hợp đồng cần xác định thiệt hại tinh thần do vi phạm hợp đồng Tòa án có quyền giảm mức phạt vi phạm hợp đồng và điều chỉnh mức bồi thường theo Điều 7.4.13 của Bộ nguyên tắc Unidroit về hợp đồng thương mại quốc tế (PICC) Tuy nhiên, tài liệu vẫn chưa đề cập cụ thể đến căn cứ, trách nhiệm chứng minh và mức bồi thường cho tổn thất tinh thần do vi phạm hợp đồng.
-Thứ hai, Luận án, Luận văn, Khóa luận tốt nghiệp, Đề tài nghiên cứu khoa học
Lê Thị Tuyết Hà (2016) trong luận án Tiến sĩ Luật học đã phân tích trách nhiệm pháp lý do vi phạm hợp đồng thương mại tại Việt Nam, nhấn mạnh rằng tổn thất tinh thần được xem là thiệt hại có thể bồi thường theo quy định của Bộ luật Dân sự năm 2005 và 2015, cũng như Công ước Vienna về mua bán hàng hóa quốc tế.
Luật Thương mại năm 2005 tại khoản 2 Điều 302 chỉ công nhận thiệt hại là những tổn thất thực tế, trực tiếp mà bên bị vi phạm phải chịu, không bao gồm tổn thất tinh thần Nghiên cứu cũng chỉ ra rằng bồi thường thiệt hại không nhất thiết phải bằng tiền, và tác giả đã so sánh với pháp luật của nhiều quốc gia như Hoa Kỳ, Trung Quốc, Pháp, cùng các văn bản quốc tế như CISG và Bộ nguyên tắc châu Âu về hợp đồng thương mại quốc tế năm 2010 Mặc dù nội dung và giải pháp pháp lý liên quan đến bồi thường thiệt hại tinh thần chủ yếu nằm trong lĩnh vực thương mại, công trình cũng làm rõ mối quan hệ giữa trách nhiệm bồi thường thiệt hại tinh thần và phạt vi phạm hợp đồng, cũng như sự thiện chí Đây sẽ là cơ sở tham khảo cho quá trình thực hiện Luận văn.
Võ Phan Ngọc Lan (2017) đã nghiên cứu về trách nhiệm bồi thường tổn thất về tinh thần theo quy định của Bộ luật Dân sự trong luận văn Thạc sĩ Luật học tại Trường Đại học Luật Nghiên cứu này làm rõ các quy định pháp lý liên quan đến bồi thường tổn thất tinh thần, đồng thời phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến mức độ bồi thường trong các vụ án dân sự.
Tác giả nghiên cứu trách nhiệm bồi thường tổn thất tinh thần tại Thành phố Hồ Chí Minh dưới góc độ pháp luật hợp đồng và bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồng Công trình nêu rõ căn cứ phát sinh trách nhiệm bồi thường tinh thần và đề xuất một số giải pháp để xác định mức bồi thường, tuy nhiên vẫn còn thiếu tính cụ thể và rõ ràng Bên cạnh đó, nghiên cứu chưa so sánh và phân tích với pháp luật nước ngoài, điều này hạn chế khả năng tham khảo và học hỏi kinh nghiệm từ các hệ thống pháp luật khác, nhằm đưa ra các kiến nghị phù hợp với quan hệ xã hội Việt Nam cũng như các thông lệ quốc tế, chủ yếu trong lĩnh vực bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồng.
Bài viết của Võ Thị Oanh và các cộng sự (2017) nghiên cứu về bồi thường tổn thất tinh thần do vi phạm hợp đồng, nhấn mạnh căn cứ xác định, phương pháp chứng minh và mức bồi thường Các tác giả so sánh pháp luật của một số quốc gia như Pháp và Nhật Bản, đồng thời phân tích các bản án liên quan Tuy nhiên, bài viết chưa thuyết phục khi cho rằng luật hợp đồng ở các nước theo Thông luật không cho phép bồi thường tổn thất tinh thần, trong khi Tòa án Tối cao Louisiana đã công nhận thiệt hại này trong vụ Meador v Toyota of Jefferson, Inc Hơn nữa, các giải pháp đề xuất vẫn chủ yếu mang tính định tính, chưa đi sâu vào xác định mức bồi thường cụ thể.