phần 1 Vai trò của đầu t trực tiếp nớc ngoài 1-/ Đầu t và hình thức đầu t Trong điều kiện của nền kinh tế sản xuất hàng hoá, để tiến hành mọi hoạt động sản xuất kinh doanh, vấn đề đặt ra là cần phải có vốn đầu t và thực hiện hoạt động đầu t. Vốn đầu t dùng để xây dựng nhà xởng, mua sắm hoặc bổ sung trang thiết bị, tạo ra cơ sở vật chất kỹ thuật, mua sắm nguyên vật liệu, trả lơng cho ngời lao động. Vốn đó dù có sự khác nhau về quy mô hay cơ cấu song là cần thiết đối với mọi quá trình sản xuất, với các quốc gia, nhất là đối với những cơ sở mới bắt đầu hình thành và với những quốc gia còn ở trình độ lạc hậu cha hoàn thành quá trình công nghiệp hoá, trong đó có Vơng Quốc Campuchia. Vốn đầu t trong nền sản xuất hàng hoá là tiền đợc tích luỹ của xã hội, của các cơ sở sản xuất kinh doanh dịch vụ, là tiền tiết kiệm của dân, là vốn huy động từ các nguồn khác đợc đa vào sử dụng trong quá trình tái sản xuất xã hội nhằm duy trì tiềm lực sẵn có và tạo ra của cải lớn hơn cho sản xuất, kinh doanh, dịch vụ, sinh hoạt xã hội và từng gia đình. Vốn đầu t có thể đợc huy động từ trong nớc, hoặc từ nớc ngoài. Trong điều kiện quốc tế hoá đời sống kinh tế phát triển mạnh nh ngày nay thì nguồn vốn từ nớc ngoài ngày càng trở thành phổ biến hơn và có vai trò không nhỏ. Mặc dù về lâu dài vốn đầu t trong nớc luôn giữ vai trò chủ yếu, nhng không mất đi tính chất quan trọng của nguồn vốn nớc ngoài. Vốn đầu t đợc sử dụng để phục vụ cho những mục tiêu phát triển nhất định. Xét về bản chất thì việc sử dụng đó chính là quá trình thực hiện việc chuyển hoá vốn tiền tệ thành các yếu tố của quá trình tái sản xuất, đợc gọi là hoạt động đầu t. Hoạt động đầu t bao giờ cũng dựa trên những điều kiện vật chất và mục tiêu cụ thể, trớc mắt và lâu dài ở tầm vĩ mô hoặc vi mô. Tuy nhiên, hiện nay còn có khá nhiều định nghĩa khác nhau về đầu t, trong đó có mấy khái niệm tiêu biểu sau đây: - Đầu t (Investment) là việc sử dụng vốn vào quá trình tái sản xuất xã hội nhằm tạo ra năng lực vốn lớn hơn. Vốn đầu t là phần tích luỹ xã hội của các 1 CH s 11 - B1 - H KTQD Chuyờn Photocopy - ỏnh mỏy - In Lun vn, Tiu lun : 6.280.688 ngành, các cơ sở sản xuất kinh doanh, là tiền tiết kiệm của dân và huy động từ các nguồn khác, đợc đa vào tái sản xuất xã hội. Trên bình diện doanh nghiệp, đầu t là việc di chuyển vốn vào một hoạt động nào đó nhằm mục đích thu lại khoản tiền lớn hơn. - Đầu t là hoạt động sử dụng tiền vốn, tài nguyên trong một thời gian tơng đối dài nhằm thu lợi nhuận hoặc lợi ích kinh tế - xã hội. Đặc điểm của đầu t là nó xảy ra trong một thời gian tơng đối dài, thờng từ 2 năm trở lên đến 50 - 70 năm hoặc lâu hơn nữa. Những hoạt động kinh tế ngắn hạn thờng trong vòng 1 năm không nên gọi là đầu t. - Đầu t (kinh tế) là việc bỏ vốn vào một doanh nghiệp, một công trình xây dựng hay một sự nghiệp bằng nhiều biện pháp nh cấp phát ngân sách, vốn tự có, liên doanh hoặc vay dài hạn để mua sắm thiết bị, xây dựng mới, hoặc thực hiện việc hiện đại hoá, mở rộng xí nghiệp nhằm thu doanh lợi hay phát triển phúc lợi công cộng. Những cách diễn đạt trên không có sự khác biệt lớn. Theo đó, một hoạt động đợc coi là đầu t phải đảm bảo các đặc trng là: - Sử dụng vốn vào việc phát triển kinh tế - xã hội; - Có tính sinh lợi - Với thời gian kéo dài - Nhằm mục đích thu lại khoản tiền (hoặc mục đích xã hội) lớn hơn; - Là hoạt động tài chính (bỏ vốn thu lợi nhuận), vốn đầu t có thể là tiền tệ, là t liệu sản xuất, là tài nguyên, hoặc sức lao động, hoặc các dạng vật chất khác nh: công nghệ thông tin, nhãn hiệu, bằng phát minh, biểu tợng, uy tín hàng hoá và các phơng tiện đặc biệt khác nh cổ phiếu, hối phiếu, vàng bạc đá quý v.v Nh vậy có thể nói khái quát: đầu t là hoạt động kinh tế gắn với việc sử đụng vốn dài hạn nhằm mục đích sinh lợi. Đầu t có thể đợc phân ra nhiều loại tuỳ theo giác độ nghiên cứu. Đầu t có thể đợc phân loại theo những tiêu thức chính sau đây: - Phân loại theo mức độ tham gia quản lý của chủ đầu t vào đối tợng mà mình bỏ vốn: 2 CH s 11 - B1 - H KTQD Chuyờn Photocopy - ỏnh mỏy - In Lun vn, Tiu lun : 6.280.688 + Phân loại theo mục tiêu đầu t; + Phân loại theo nội dung kinh tế; + Phân loại theo thời gian sử dụng; + Phân loại theo lĩnh vực đầu t; - Phân loại theo nội dung nghiên cứu: đầu t đợc chia thành 3 loại: + Đầu t vào lực lợng lao động: nhằm mục đích tăng về lợng và chất, là các yếu tố quan trọng nhất của quá trình kinh doanh. Đó là sức lao động, thông qua tuyển mộ, thuê mớn và đào tạo chuyên gia, cán bộ quản lý và công nhân. + Đầu t vào tài sản lu động: nhằm đảm bảo sự hoạt động liên tục nhịp nhàng của quá trình sản xuất kinh doanh. Đó là: t liệu sản xuất giá trị nhỏ, nguyên vật liệu, tiền tệ phục vụ cho quá trình sản xuất kinh doanh. + Đầu t xây dựng cơ bản: nhằm tạo ra hoặc nâng cao mức độ hiện đại tài sản cố định của doanh nghiệp thông qua việc xây dựng mới nhà xởng, các công trình hạ tầng và đầu t cho thiết bị máy móc, công nghệ bằng phát minh, mua bản quyền, bí quyết công nghệ. Đầu t xây dựng cơ bản đóng vai trò quyết định, gắn liền với việc nâng cao năng lực sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp, đòi hỏi một khoản vốn lớn và cần đợc tính toán một cách chuẩn xác, nếu không sẽ dẫn đến sự lãng phí tiền của rất lớn. - Phân tích theo mục tiêu đầu t: theo tiêu thức này đầu t đợc chia thành: + Đầu t mới- Là hình thức đầu t đa toàn bộ vốn đầu t vào xây dựng một đơn vị kinh doanh có t cách pháp nhân riêng. + Đầu t mở rộng- Là hình thức đầu t nhằm mở rộng công trình cũ đang hoạt động để nâng cao công suất của công trình cũ hoặc tăng thêm mặt hàng, tăng thêm khả năng phục vụ cho nhiều loại đối tợng so với nhiệm vụ ban đầu. Đầu t này gắn liền với việc mua sắm thiết bị mới, xây dựng các phân xởng mới hoặc mở rộng các phân xởng chính hiện có, xây dựng thêm các công trình phụ trợ và phục vụ mới. + Đầu t cải tạo công trình đang hoạt động: đầu t này gắn với việc trang bị lại và tổ chức lại toàn bộ hoạt động hay một bộ phận doanh nghiệp đang hoạt động, đợc thực hiện theo một thiết kế duy nhất, không bao gồm việc xây dựng 3 CH s 11 - B1 - H KTQD Chuyờn Photocopy - ỏnh mỏy - In Lun vn, Tiu lun : 6.280.688 mới hay mở rộng các bộ phận sản xuất chính đang hoạt động hoặc có thể là xây dựng mới hoặc mở rộng các công trình phục vụ hay phụ trợ. + Đầu t hiện đại hoá công trình đang sử dụng: gồm các đầu t nhằm thay đổi cải tiến các thiết bị công nghệ và các thiết bị khác đã bị hao mòn cả hữu hình và vô hình trên cơ sở kỹ thuật mới, nhằm nâng cao các thông số kỹ thuật của các thiết bị đó. Việc hiện đại hoá có thể tiến hành mọi cách độc lập, hoặc tiến hành đồng thời với việc cải tạo. Thông thờng hiện đại hoá và cải tạo tiến hành đồng thời. Vì vậy tính toán đầu t thờng chỉ xem trong 3 trờng hợp: đầu t mới, đầu t mở rộng và đầu t cải tạo, hiện đại hoá. - Phân loại theo thời gian (hoạt động) sử dụng: theo tiêu thức này đầu t chia thành 3 loại: + Đầu t ngắn hạn, + Đầu t trung hạn, + Đầu t dài hạn, - Phân loại theo lĩnh vực hoạt động: theo tiêu thức này đầu t đợc chia thành: đầu t cho nghiên cứu khoa học, đầu t cho sản xuất, đầu t cho quản lý. - Phân loại đầu t theo mức độ tham gia quản lý của chủ đầu t vào đối tợng mà mình bỏ vốn: theo tiêu thức này đầu t chia thành: + Đầu t gián tiếp (Foreign Indirect Investment- FII): là đầu t mà ngời bỏ vốn và ngời sử dụng vốn không phải là một. Loại đầu t này còn đợc gọi là đầu t tài chính vì đầu t này đợc thực hiện bằng cách mua các chứng chỉ có giá nh cổ phiếu, chứng khoán, trái khoán để đợc hởng lợi tức. Với phơng thức này, ngời bỏ vốn không trực tiếp tham gia quản lý các công cuộc kinh doanh. Trong đầu t gián tiếp có thể thực hiện theo cách cho vay dài hạn. Cho vay dài hạn (tín dụng): là hình thức đầu t dới dạng cho vay kiếm lời qua lãi suất tiền cho vay. + Đầu t trực tiếp ( Foreign Direct Investment- FDI ): là hình thức đầu t mà ngời bỏ vốn và ngời sử dụng vốn là một chủ thể, là ngời đầu t đồng thời là ng- ời quản lý đầu t. Trong đầu t trực tiếp, ngời có vốn có thể bỏ vốn vào để làm tăng thêm năng lực sản xuất hoặc tạo ra những năng lực sản xuất mới, song cũng có thể mua lại một số cổ phần để hy vọng thu đợc lợi tức cổ phần. Trong đầu t trực tiếp, ngời bỏ vốn ra có thể là ngời trong nớc và cũng có thể là ngời nớc ngoài và đều đợc luật pháp của nớc chủ nhà cho phép. Trong tr- 4 CH s 11 - B1 - H KTQD Chuyờn Photocopy - ỏnh mỏy - In Lun vn, Tiu lun : 6.280.688 ờng hợp ngời có vốn là ngời nớc ngoài thì hoạt động đầu t trực tiếp đó là đầu t trực tiếp nớc ngoài. Nh vậy, đầu t trực tiếp nớc ngoài là dạng đầu t trực tiếp do nguồn vốn từ bên ngoài; chủ thể của nó là t nhân hay nhà nớc, hoặc các tổ chức quốc tế đợc n- ớc chủ nhà cho phép đầu t vào những ngành hoặc những lĩnh vực nào đó của một nớc nhằm thực hiện một mục tiêu nhất định. Nếu đầu t trực tiếp bằng vốn trong nớc (vốn của nhà nớc, vốn của t nhân ) thì phải tuân theo các luật lệ hiện hành về đầu t của Nhà nớc, trong đó đáng chú ý nhất và cũng phức tạp nhất là các luật lệ về đầu t xây dựng cơ bản. Đầu t trực tiếp lại đợc chia thành: + Đầu t dịch chuyển: là hình thức đầu t trong đó ngời bỏ vốn mua lại một số cổ phần đủ lớn để nắm đợc quyền chi phối hoạt động của doanh nghiệp. Trong hình thức đầu t này chỉ có sự thay đổi về quyền sở hữu tài sản đợc dịch chuyển từ tay ngời này sang tay ngời khác, không có sự gia tăng tài sản của các doanh nghiệp. + Đầu t phát triển: là hình thức đầu t trong đó tạo dựng nên những năng lực mới (về lợng hay về chất) cho các hoạt động sản xuất, dịch vụ để làm phơng tiện sinh lời. Đầu t phát triển còn gọi là đầu t xây dựng cơ bản; nó bao gồm các hình thức đầu t xây dựng mới, mở rộng cải tạo và hiện đại hoá cơ sở sẵn có. Nó là biểu hiện cụ thể của tái sản xuất mở rộng, là biện pháp chủ yếu để cung cấp việc làm cho ngời lao động, là tiền đề để đầu t tài chính và đầu t dịch chuyển. 2-/ Sự hợp tác đầu t quốc tế và việc thu hút vốn đầu t nớc ngoài 2.1-/ Khái niệm và ý nghĩa Nh trên đã phân tích, vốn đầu t là một yếu tố cần thiết cho việc mở rộng quy mô và đổi mới kỹ thuật của hoạt động kinh tế - xã hội. Thực tế cho thấy tất cả các quốc gia đang phát triển đều thiếu và cần vốn đầu t. Không có một nớc nào có thể v- ơn lên mạnh, nếu không thu hút đợc vốn đầu t của nuớc ngoài, bởi vì nếu không có nguồn vốn lớn và kỹ thuật cao thì không thể khai thác triệt để các lợi thế so sánh của đất nớc. Sự hợp tác đầu t quốc tế giữa hai bên và nhiều bên là xu hớng có tính quy luật trong điều kiện tăng cờng việc quốc tế hoá đời sống kinh tế quốc tế, tuy rằng trên thực tế kẻ mạnh vẫn tìm cách thu đợc nhiều lợi ích hơn. Sự thật là nhiều quốc gia đã từng rất dè dặt trong việc mở cửa đón nhận đầu t nớc ngoài, nhng cho đến 5 CH s 11 - B1 - H KTQD Chuyờn Photocopy - ỏnh mỏy - In Lun vn, Tiu lun : 6.280.688 những năm gần đây cũng lần lợt ban hành các luật lệ thích hợp để mở rộng quy mô và nâng cao tốc độ thu hút vốn đầu t của nớc ngoài. Sự hợp tác đầu t quốc tế là một qúa trình kinh tế, trong đó hai nớc hay nhiều nớc thoả thuận cùng nhau góp vốn (thuộc sở hữu nhà nớc, sở hữu t nhân hay sở hữu hỗn hợp) để đầu t vào việc xây dựng các công trình mới, hiện đại hoá và mở rộng các xí nghiệp hiện có, nhằm đem lại lợi ích cho cả các bên. Dĩ nhiên quá trình hợp tác này không đơn giản mà trái lại luôn chứa đựng những sự đấu tranh không kém phần gay gắt. Song dù sao thì trong sự hợp tác đầu t, lợi ích của các bên tham gia cũng khá gắn liền với nhau. Nhận thức rõ tính chất của xu hớng này và sử dụng nó một cách khôn ngoan là một trong những sự bảo đảm cho thành công của con đờng phát triển trong giai đoạn hiện nay của mỗi nớc. Thu hút vốn đầu t của nớc ngoài, các nớc đang phát triển không những chỉ nhằm nhận đợc vốn khi đang thiếu mà còn nhằm các mục đích khác để phát triển kinh tế lâu dài, vững chắc bằng thu hút công nghệ mới, giải quyết công ăn việc làm, học tập kinh nghiệm quản lý tiên tiến, nhanh chóng thoát khỏi nghèo nàn, lạc hậu, cải thiện cơ cấu nền kinh tế của mình lên hiện đại và tiến bộ. Đối với những nớc đang phát triển thì phổ biến là cần thu hút vốn đầu t của các nớc ngoài trên quy mô lớn. Đây là một giải pháp có ý nghĩa sâu sắc nhằm thúc đẩy sự phát triển để hình thành các khu vực có công nghệ cao cũng nh để biến đổi căn bản cơ cấu kinh tế của mỗi quốc gia. Tuy nhiên để đạt đợc các mục đích trên đây không phải dễ dàng, lúc nào cũng suôn sẻ, trái lại các nớc đang phát tiển cần tìm cho mình các chủ trơng thích hợp, các biện pháp khôn khéo, thu hút đợc vốn đầu t vào các ngành và các lĩnh vực cần thiết tạo thuận lợi cho mình hấp dẫn với các nhà đầu t nớc ngoài. Cần nhận rõ hiệu quả của việc thu hút vốn đầu t của nớc ngoài, có thể xảy ra khác nhau. Chẳng hạn, khi nhận vốn đầu t của nớc ngoài sẽ phát sinh nợ nớc ngoài, nhất là khi nhận đầu t gián tiếp dới hình thức tín dụng. Trên thực tế đã có những nớc chịu gánh nặng nợ nần rất lớn do việc thu hút vốn đầu t của nớc ngoài, mặc dù không phải mọi gánh nặng nợ nần đều là do việc thu hút vốn đầu t cả. Cũng có không ít trờng hợp việc nhận đầu t đi liền với sự du nhập những công nghệ thứ yếu, công nghệ phế thải mang theo chất thải ô nhiễm. Mặt khác, có thể còn chịu ảnh hởng ý đồ của ngời đầu t trong việc xác lập cơ cấu kinh tế, trong 6 CH s 11 - B1 - H KTQD Chuyờn Photocopy - ỏnh mỏy - In Lun vn, Tiu lun : 6.280.688 việc sử dụng sức lao động và tài nguyên và sẽ đa đến tình trạng phát triển không đồng đều giữa các vùng trong nớc tạo ra sự phân hoá giữa các tầng lớp dân c. Đành rằng các nớc đang phát triển phải chấp nhận có sự phân hoá đó, nhng có mức giới hạn. Rõ ràng đây là lĩnh vực đa dạng và phức tạp, luôn luôn có sự đấu tranh giữa các lợi ích với nhiều phơng sách và thủ đoạn khác nhau, mặc dù chính sự phát triển về hợp tác và đầu t lại là một xu hớng khách quan. Vấn đề là phải tính toán chu đáo về các mặt kinh tế, kỹ thuật và xã hội của từng dự án cũng nh toàn bộ chơng trình hợp tác đầu t với nớc ngoài để khai thác triệt để các mặt tích cực, hạn chế các mặt tiêu cực có thể xảy ra. 2.2-/ Đầu t gián tiếp và đầu t trực tiếp nớc ngoài Trong sự hợp tác đầu t quốc tế thờng có nhiều nguồn vốn khác nhau. Vốn của các chính phủ và của các tổ chức quốc tế có thể là viện trợ không hoàn lại, vốn cho vay dài hạn với lãi suất u đãi, cho vay với lãi suất thông thờng. Vốn của các tổ chức xã hội (các tổ chức phi chính phủ) thờng là các khoản tiền viện trợ mang tính chất nhân đạo cho các hoạt động y tế, giáo dục, khắc phục hậu quả thiên tai và nói chung là nó đợc tính riêng và không phụ thuộc vào vốn hợp tác đầu t. T nhân gồm ngời nớc ngoài và ngời Campuchia ở nớc ngoài cũng góp vốn để đầu t trực tiếp vào một dự án cụ thể. Trong sự hợp tác đầu t quốc tế, để phục vụ cho việc quản lý và sử dụng vốn, ngời ta thờng chia ra hai loại hình là đầu t gián tiếp và đầu t trực tiếp. 2.2.1. Đầu t gián tiếp nớc ngoài Đầu t gián tiếp nớc ngoài là những khoản đầu t đợc thực hiện thông qua các hoạt động cho vay và viện trợ mà nguồn vốn thờng là của các chính phủ và của các tổ chức quốc tế. Một bộ phận đáng kể của đầu t gián tiếp là các khoản tài trợ phát triển chính thức nh ODA (Official Development Assistance) do các tổ chức liên hiệp quốc nh UNDP, FAO, FAM, UNICEF, UNFPA , các tổ chức chính phủ và phi chính phủ đóng góp. Phần quan trọng hơn đó là các khoản cho vay của chính phủ các nớc và của các tổ chức kinh tế khác (nh IMF, WB, ADB ) tiến hành. Đặc điểm của vốn đầu t gián tiếp là vốn thờng đi kèm với các điều kiện u đãi và các điều kiện khác, cho nên có thể tập trung vào các dự án có mức vốn đầu t tơng đối lớn, thời gian thu hồi vốn tơng đối dài, chẳng hạn nh các dự án về năng lợng, giao thông vận tải hay xây dựng các yếu tố kết cấu hạ tầng khác. Chính vì 7 CH s 11 - B1 - H KTQD Chuyờn Photocopy - ỏnh mỏy - In Lun vn, Tiu lun : 6.280.688 vậy mà đầu t gián tiếp có tác dụng thúc đẩy, khuyến khích và tạo điều kiện cho việc thu hút đầu t trực tiếp. Tuy nhiên loại hình đầu t này cũng có những sự hạn chế nhất định, vì nó gắn chặt với thái độ chính trị của các chính phủ nớc ngoài và của các tổ chức kinh tế quốc tế. Mặt khác, đầu t gián tiếp là cho vay, nên hiệu quả sử dụng nguồn vốn đó phụ thuộc vào cơ chế quản lý và trình độ tổ chức kinh doanh của chủ nhà và thực tế thì hiệu quả này đạt đợc thờng không cao nh mong muốn. 2.2.2. Đầu t trực tiếp nớc ngoài Đầu t trực tiếp nớc ngoài là những khoản đầu t do các tổ chức kinh doanh và cá nhân ngời nớc ngoài đa vào một nớc để sản xuất kinh doanh hoặc liên doanh với tổ chức và cá nhân trong nớc theo quy định của luật đầu t nớc ngoài của nớc sở tại. Để hiểu rõ hơn chúng ta có thể căn cứ vào mấy khía cạnh: - Một là, đầu t trực tiếp không chỉ đa vốn vào nớc tiếp nhận mà cùng với vốn có thể có cả kỹ thuật, công nghệ, bí quyết kỹ thuật, sản xuất kinh doanh, năng lực marketing. Chủ đầu t khi đa vốn vào đầu t là đã tiến hành tổ chức sản xuất kinh doanh và sản phẩm làm ra phải đợc tiêu thụ ở thị trờng nớc chủ nhà hoặc thị trờng lân cận. Do vậy phải đầu t kỹ thuật nâng cao chất lợng sản phẩm, tăng sức cạnh tranh trên thị trờng. - Hai là, việc tiếp nhận đầu t trực tiếp nớc ngoài không gây nên tình trạng nợ nần cho nớc chủ nhà, trái lại nớc chủ nhà còn có điều kiện để phát triển tiềm năng trong nớc. - Ba là, chủ thể của đầu t trực tiếp nớc ngoài chủ yếu là các công ty xuyên quốc gia. Các công ty này chiếm tới 90% khối lợng đầu t trực tiếp nớc ngoài của thế giới. - Bốn là, đầu t nớc ngoài tồn tại dới nhiều hình thức, song những hình thức cơ bản là chủ đầu t bỏ vốn vào thành lập xí nghiệp 100% vốn của mình, mua lại toàn bộ hoặc một phần xí nghiệp của nớc chủ nhà, cùng góp vốn với các đối tác nớc chủ nhà với những tỷ lệ khác nhau để cùng thành lập xí nghiệp liên doanh, bỏ vốn xây dựng công trờng vận hành. Sau một thời gian hoạt động quy định có thể chuyển giao cho nớc chủ nhà nếu đó là hợp đồng dạng xây dựng- kinh doanh- chuyển giao (Build-Operate-Transfer - BOT). 8 CH s 11 - B1 - H KTQD Chuyờn Photocopy - ỏnh mỏy - In Lun vn, Tiu lun : 6.280.688 Mỗi hình thức nêu trên đây đều có những u điểm và nhợc điểm khác nhau. ở thế giới, đầu t trực tiếp nớc ngoài đã từng xuất hiện ngay từ thời tiền t bản. Các công ty của Anh, Hà Lan, Tây Ban Nha, Bồ Đào Nha là những công ty đi đầu trong lĩnh vực này dới hình thức đầu t vốn vào các nớc Châu á để khai thác đồn điền, khai thác khoáng sản nhằm cung cấp nguyên liệu cho các ngành công nghiệp ở chính quốc. Khi chủ nghĩa t bản bớc sang giai đoạn mới, đánh dấu bằng sự kiện Công xã Pari thì hoạt động đầu t ra nớc ngoài của các nớc công nghiệp phát triển càng có quy mô to lớn hơn. ở đây các công ty t bản đã thực hiện việc đầu t vào các yếu tố t bản bất biến (C), t bản khả biến (V) trong đó xây dựng kết cấu hạ tầng tối thiểu để thực hiện có hiệu quả quá trình khai thác các tài nguyên trong lòng đất để đa về chính quốc. Trong ngành khai khoáng phải kể đến các công ty dầu mỏ nh Royal Deutch Shell, BP, EXXON, Mobil oil, Gulf oil của Anh, Hà Lan, Mỹ và chúng thực hiện từ lâu quá trình đầu t trực tiếp vào các nớc ở Châu á, Mỹ La Tinh, Châu Phi để khai thác nguồn tài nguyên này. Từ sau chiến tranh thế giới 2, đầu t trực tiếp nớc ngoài đã có sự thay đổi rõ rệt với sự đầu t ồ ạt của các nhà đầu t Mỹ vào Châu Âu theo kế hoạch Marshall (1945 - 1948) để vực dậy phần lục địa bị chiến tranh tàn phá nặng nề này. Và sau đó là sự đầu t lẫn nhau giữa các nớc Châu Âu thực hiện sự liên minh t bản để tăng cờng khả năng kinh tế chống độc quyền của các xí nghiệp ở Mỹ. Cũng từ đó việc đầu t trực tiếp nớc ngoài trở nên thòng xuyên hơn và nó đợc sử dụng phối hợp với các hình thức xuất khẩu t bản khác, trở thành vũ khí lợi hại của các nớc phơng Tây trong việc thực hiện chủ nghĩa thực dân mới, nhất là đối với các nớc thuộc địa hoặc các nớc đang phát triển. Ngày nay đầu t trực tiếp nớc ngoài trở thành một tất yếu trong điều kiện quốc tế hoá sản xuất, lu thông và đợc tăng cờng mạnh mẽ. Có thể nói trong thời đại ngày nay không một quốc gia nào dù lớn hay nhỏ, dù phát triển theo con đ- ờng t bản chủ nghĩa hay định hớng xã hội chủ nghĩa, lại không cần đến nguồn đầu t trực tiếp nớc ngoài và coi đó là nguồn lực quốc tế cần khai thác để từng b- ớc hoà nhập vào cộng đồng quốc tế. Mặt khác dới tác động của cách mạng khoa học kỹ thuật và công nghệ nh hiện nay, ngay cả những nớc có tiềm lực kinh tế, khoa học kỹ thuật nh Mỹ, Nhật và các nớc cộng đồng Châu Âu (EU) cũng không thể tự mình giải quyết có hiệu quả tất cả những vấn đề đã, đang và tiếp tục đặt ra trên lĩnh vực khoa học công nghệ và vốn. Do vậy chỉ có con đờng hợp tác, trong 9 CH s 11 - B1 - H KTQD Chuyờn Photocopy - ỏnh mỏy - In Lun vn, Tiu lun : 6.280.688 đó đầu t trực tiếp nớc ngoài là một loại hình đầu t hợp tác mới đa lại hiệu quả mong muốn. Do vậy, trên thực tế không một nớc nào lại bỏ qua hình thức đầu t này. Nhìn chung đầu t trực tiếp có những đặc trng và thế mạnh riêng. Thứ nhất, đầu t trực tiếp, mặc dù vẫn chịu sự chi phối của chính phủ, nhng có phần ít lệ thuộc vào mối quan hệ chính trị giữa hai bên hơn là so với đầu t gián tiếp.Thứ hai, bên nớc ngoài trực tiếp tham gia quản lý sản xuất- kinh doanh nên mức độ khả thi của dự án khá cao, đặc biệt là trong tiếp cận thị trờng quốc tế để mở rộng xuất khẩu. Thứ ba, với quyền lợi gắn chặt với dự án, ngời nớc ngoài quan tâm đến hiệu quả kinh doanh, nên thờng lựa chọn công nghệ thích hợp, nâng cao dần trình độ quản lý và tay nghề của công nhân. Song cũng phải thấy rõ hoạt động đầu t trực tiếp diễn ra theo cơ chế thị trờng trong khi ngời đầu t nớc ngoài có nhiều kinh nghiệm, sành sỏi trong việc ký kết hợp đồng, còn phía chủ nhà thì lại thiếu kinh nghiệm, kém sành sỏi trong việc ký kết hợp đồng đó, nên phía chủ nhà không hoàn toàn chủ động trong việc bố trí đầu t theo ngành cũng nh vùng lãnh thổ hoặc bị sơ hở gây nên thiệt hại cho mình. 2.2.3.Vai trò của đầu t trực tiếp nớc ngoài Trong đời sống kinh tế quốc tế, đầu t trực tiếp nớc ngoài có vai trò quan trọng to lớn, thể hiện nh sau: 2.2.3.1) Đầu t trực tiếp nớc ngoài - nguồn đầu t phát triển kinh tế Đối với tất cả các nớc, kể cả các nớc phát triển và các nớc đang phát triển luôn cần vốn đầu t vì thờng trong nớc không đủ vốn phát triển. Đầu t trực tiếp n- ớc ngoài đóng vai trò quan trọng trong việc: - Bù đắp vốn thiếu hụt cho đầu t do khả năng tích luỹ vốn trong nớc bị giới hạn; - Cần cải thiện cán cân thơng mại; - Cải thiện mức thâm hụt ngân sách của chính phủ. Dòng vốn đợc tạo ra từ đầu t trực tiếp nớc ngoài rất đa dạng, nhng chủ yếu là thông qua các hình thức liên doanh và thành lập các công ty 100% vốn nớc 10 [...]... mỏy - In Lun vn, Tiu lun : 6.280.688 ngoài Theo nghiên cứu gần đây của UNCTAD1, đầu t trực tiếp nớc ngoài đã đóng góp phần đáng kể vào nguồn vốn đầu t tại các nớc Kết quả của công trình nghiên cứu này cho biết: thông qua tỷ trọng của đầu t trực tiếp nớc ngoài trong tổng số vốn đầu t cơ bản trong các nớc cho thấy rõ sự gia tăng đáng kể của dòng đầu t trực tiếp nớc ngoài chảy vào cả các nớc phát triển... một trong những quyết định đầu tiên của chính phủ Suhakto là ban bố Luật đầu t nớc ngoài số 1 năm 1967 Để lập lại sự tín nhiệm của Indonesia ở nớc ngoài và thu hút vốn đầu t từ bên ngoài cho phục hồi nền kinh tế trong nớc Luật đầu t nớc ngoài đợc coi nh là lời mời của chính phủ mới đối với các nhà đầu t nớc ngoài Theo luật đó, chính phủ Indonesia đã dành cho các nhà đầu t nớc ngoài những khoản u đãi nhất... 3,6 3,9 2,7 1,3 7,0 1,7 8,5 7,1 Nguồn: Báo cáo của UNCTAD năm 1998 Xu hớng gia tăng của đầu t trực tiếp nớc ngoài quốc tế từ 1971 đến năm 1988 so với tốc độ trung bình hàng năm từ 1960 - 1973 đạt 12,6% Từ giữa những năm 1970, đầu t quốc tế tăng với tốc độ cao hơn, đạt mức cao nhất vào năm 1981 và thấp nhất vào năm 1985 Tỷ trọng của đầu t trực tiếp nớc ngoài trong tổng số vốn thuần tuý vào các nớc đang... khích đầu t của nớc ngoài (The Foreign Capital Inducement Act - FCIA), trong đó có những u đãi thực sự cho đầu t nớc ngoài trực tiếp, đặc biệt là trong hình thức liên doanh Các điều khoản cơ bản đã nới rộng các cơ hội đầu t cho các công ty nớc ngoài vào Hàn Quốc Lần đầu tiên danh mục về dự án tiêu cực đợc đa ra, theo đó những ngành công nghiệp không nằm trong danh sách này sẽ nhanh chóng đợc phép đầu. .. trong đó có cả Hà Lan1 nhằm đảm bảo các quyền lợi đầu t của các nhà đầu t nớc ngoài hoạt động ở Indonesia Kỷ nguyên tự do hoá đầu t nớc ngoài đã kéo dài đợc 5 năm Đầu thập kỷ 70, chính phủ Suhakto đã bắt đầu đa ra những chính sách hạn chế và kiểm soát chặt chẽ hơn đối với FDI Nguyên nhân chính của các hành động trên của chính phủ Indonesia là do nền kinh tế của nớc này đã phục hồi và t tởng dân tộc trong... lun : 6.280.688 Kết luận Qua xem xét chính sách đầu t nớc ngoài của chính phủ Indonesia và những đặc điểm FDI, chúng ta thấy có những nét đặc biệt sau: a/ Đầu t trực tiếp nớc ngoài - đó là vấn đề tranh cãi đầy mâu thuẫn ở Indonesia Mặc dù là một nớc ban hành luật đầu t nớc ngoài sớm nhất nhằm thu hút vốn, kỹ thuật, công nghệ và quản lý tiên tiến của nớc ngoài Tuy nhiên cho đến nay có rất nhiều ngời có... trên thế giới và do sự suy giảm của nền kinh tế Indonesia Nguyên nhân thứ ba, rất quan trọng, đó là sự nhạy cảm của các nhà đầu t nớc ngoài đối với những sự thay đổi trong chính sách của chính phủ Suhakto đối với FDI Sự phân bổ FDI theo lãnh thổ 33 CH s 11 - B1 - H KTQD Chuyờn Photocopy - ỏnh mỏy - In Lun vn, Tiu lun : 6.280.688 Các nhà nghiên cứu đầu t trực tiếp nớc ngoài của Indonesia thờng chỉ trích... á (Đài Loan, Hồng Kông, Hàn Quốc và Singapore) là nhóm nớc có vốn đầu t trực tiếp lớn nhất ở Indonesia, trong đó Nhật Bản là nớc đứng vị trí thứ nhất kể từ năm 1967, khi Indonesia ban hành luật đầu t nớc ngoài Đầu t của Nhật Bản chủ yếu tập trung vào ngành chế tạo Mỹ là nớc đầu t chủ yếu vào ngành khai thác dầu khí Nhng hiện nay đầu t của Mỹ ở Indonesia giảm so với những năm 80 Các nớc công nghiệp hoá... của Hàn Quốc Cần thấy rằng, những chính sách theo hớng tự do hoá cũng chỉ là một phần trong cố gắng của chính phủ nhằm làm dịu bớt những cảm nghĩ về chủ nghĩa bảo hộ đang tăng lên ở nớc ngoài Một đặc điểm của việc khuyến khích đầu t nớc ngoài là chính phủ đã cố gắng để kiểm soát việc đầu t thông qua bộ máy hành chính có hiệu quả của mình và chính phủ đợc quyền quyết định nội dung của dự án theo ý của. .. cầu của công cuộc đổi mới kinh tế ở Việt Nam Trớc hết có thể khẳng định rằng so với một số nớc cũng ở giai đoạn đầu ban hành luật đầu t thì tốc độ thu hút vốn đầu t nớc ngoài của Việt Nam tăng khá nhanh Nếu nh năm 1988 - năm đầu tiên thực hiện luật đầu t - có 37 dự án với số vốn là 366 triệu USD thì đến đầu năm 1994 đã có tổng số 895 dự án với số vốn đăng ký là 8.500 triệu USD Quy mô vốn bình quân của . nớc ngoài thì hoạt động đầu t trực tiếp đó là đầu t trực tiếp nớc ngoài. Nh vậy, đầu t trực tiếp nớc ngoài là dạng đầu t trực tiếp do nguồn vốn từ bên ngoài; . ra hai loại hình là đầu t gián tiếp và đầu t trực tiếp. 2.2.1. Đầu t gián tiếp nớc ngoài Đầu t gián tiếp nớc ngoài là những khoản đầu t đợc thực hiện