Đề tài nghiên cứu khoa học Đầu t trực tiếp nớc ngoài (FDI) Lời mở đầu Thế kỷ 21 đã mở ra một thời kỳ phát triển mới cho toàn cầu, một thế giới đầy sôi động của quá trình toàn cầu hoá. Điều đó đã thúc đẩy các nớc tích cực gia nhập vào các tổ chức quốc tế nh: WTO (tổ chức thơng mại quốc tế), OECD (tổ chức hợp tác và phát triển kinh tế), APEC (diễn đàn hợp tác kinh tế châu á thái bình dơng)một loạt các hợp tác, đối tác đợc ký kết giữa các quốc gia tạo điều kiện cho việc phát triển kinh tế-xã hội, giao lu buôn bán giữa các nớc trong thời kỳ mở cửa. Đây là yếu tố hình thành vốn đầu t trực tiếp nớc ngoài (FDI), một nguồn vốn có vai trò quan trọng thúc đẩy quá trình CNH-HĐH của các nớc đang phát triển, giải quyết một phần công ăn việt làm cho ngời lao động. Đối với Việt Nam, một nớc đi lên từ một nền nông nghiệp lạc hậu, điều kiện kinh tế còn nghèo nàn, cơ sở vật chất- kỹ thuật còn thiếu thốn, vậy mà mới chỉ đổi mới thật sự sau năm 1986. Do đó, vấn đề đặt ra là: bằng mọi cách phải đ- a nớc ta theo kịp với trình độ phát triển của thế giới, biến nớc ta trở thành một n- ớc có nền công nghiệp vững vàng về mọi mặt nhng cũng chỉ duy trì một tỷ lệ thất nghiệp cho phép. Bởi vấn đề tạo việc làm cho ngời lao động ở nớc ta trong tiến trình toàn cầu hoá đặt ra nhiều khó khăn và thách thức lớn. Để giải quyết vấn đề này không chỉ là yêu cầu trớc mắt mà đó là cả vấn đề lâu dài cần phải có nhiều giải pháp. Một trong các cách để giải quyết công ăn việc làm, giảm thất nghiệp đó là: Xây dựng môi trờng đầu t thuận lợi để từ đó có thể thu hút đợc các nguốn vốn đầu t của nớc ngoài đặt biệt là FDI. Bởi vậy trong khuôn khổ của đề tài này sẽ tập trung nghiên cứu: Đầu t trực tiếp nớc ngoài (FDI) với vấn đề tạo việc làm cho ngời lao Việt Nam trong tiến trình toàn cầu hóa . Nội dung của đề tài gồm 3 phần: Phần I: Lý luận chung về đầu t trực tiếp nớc ngoài và tạo việc làm cho ngời lao động Việt Nam trong tiến trình toàn cầu hoá Phần II: Phân tích trực trạng về hiệu qủa đầu t trực tiếp nớc ngoài (FDI) với vấn đề tạo việc làm cho ngời lao động Việt Nam trong tiến trình toàn cầu hoá. Phần III: Một số giải pháp cơ bản nhằm nâng cao hiệu qủa của vốn đầu t trực tiếp (FDI) trong vấn đề tạo việc làm cho ngời lao động Việt Nam trong tiến trình toàn cầu hoá. 1 Đề tài nghiên cứu khoa học Đầu t trực tiếp nớc ngoài (FDI) Để hoàn thành đợc đề tài này em xin chân thành cảm ơn các thầy cô trong khoa Kinh tế Lao động và dân số trờng Đại Học Kinh Tế Quốc Dân, và đặt biệt là với sự giúp đỡ tận tình của Ts.Trần Thị Thu đã giúp em hoàn thành đề tài nghiên cứu này. Em xin chân thành cảm ơn Nội dung Phần I Lý luận chung về đầu t trực tiếp nớc ngoài (FDI) với vấn đề taọ việc làm cho ngời lao động Việt Nam trong tiến trình toàn cầu hoá. I.Khái niệm đầu t và đầu t trực tiếp 1. Khái niệm đầu t: Hoạt động đầu t là quá trình huy động và sử dụng mọi nguồn vốn phục vụ sản xuất, kinh doanh nhằm sản xuất sản phẩm hay cung cấp dịch vụ đáp ứng nhu cầu tiêu dùng của cá nhân và xã hội. Nguồn vốn đầu t này có thể là những tài sản hữu hình nh tiền vốn, đất đai, nhà cửa, nhà máy, thiết bị, hàng hoá hoặc tài sản vô hình nh bằng sáng chế, phát minh, nhãn hiệu hàng hoá, bí quyết kỹ thuật, uy tín kinh doanh, bí quyết thơng mạiCác doanh nghiệp còn có thể đầu t bằng cổ phần, trái phiếu, các quyền về sở hữu tài sản khác nh quyền thế chấp, cầm cố hoặc các quyền có giá trị về mặt kinh tế nh các quyền thăm dò, khai thác, sử dụng tài nguyên thiên nhiên 2 Đề tài nghiên cứu khoa học Đầu t trực tiếp nớc ngoài (FDI) Đối với một doanh nghiệp, hoạt động đầu t là công việc khởi đầu quan trọng nhất và khó khăn nhất của quá trình sản xuất, kinh doanh. Những quyết định của ngày hôm nay về lĩnh vực, quy mô hình thức, thời điểm đầu t sẽ chi phối quá trình hoạt động và phát triển của doanh nghiệp trong tơng lai. Do đó, chất lợng của các quyết định đầu t sẽ quyết định sự thịnh vợng hay xuống dốc của doanh nghiệp. Đối với nền kinh tế nói chung, toàn bộ việc đầu t đợc tiến hành ở một thời kỳ nhất định là nhân tố cơ bản duy trì và phát triển cơ sở vật chất kỹ thuật của nền kinh tế tạo ra sản phẩm hàng hoá và dịch vụ, giải quyết công ăn việc làm, đáp ứng nhu cầu của nền kinh tế trong thời kỳ tiếp theo. Xét về lâu dài, khối l- ợng đầu t của ngày hôm nay sẽ quyết định dung lợng sản xuất, tốc độ tăng trởng kinh tế, mức độ cải thiện đời sống trong tơng lai. 2.Đầu t nớc ngoài trực tiếp. Trong các nguồn vốn đầu t nớc ngoài thì nguồn vốn đầu t trực tiếp FDI có vai trò quan trọng và chiếm tỷ trọng khá lớn (khoảng 30% số vốn đã thực hiện), hiện nay tỷ trọng này đang có xu hớng ngày một tăng lên. Sự gia tăng này đang có xu hớng ngày một tăng lên. Sự gia tăng này không chỉ bắt nguồn từ sự hùng mạnh của các công ty đa quốc gia và chiến lợc phát triển mở rộng đầu t của các công ty này mà còn ở chỗ nó là hình thức đầu t đợc thực tế xác nhận là có hiệu quả cao và phù hợp với nhu cầu tăng trởng nhanh của các nớc nghèo, trong đó có Việt Nam. Theo quan niệm quả OECD (tổ chức hợp tác và phát triển kinh tế) thì các nguồn tài trợ cho nớc ngoài bao gồm: - Tài trợ phát triển chính thức: ODF (Official Development Finance) bao gồm viện trợ phát triển chính thức ODA (Offical Development Assistance) và các hình thức ODF khác, song phơng cũng nh đa phơng. - Tín dụng xuất khẩu - Tài trợ t nhân bao gồm vay từ ngân hàng quốc tế, vay tín phiếu, đầu t trực tiếp, các nguồn tài trợ t nhân khác, viện trợ cho không của các tổ chức phi chính phủ. Nh vậy, theo quan niệm của tổ chức này đầu t trực tiếp là một trong những nguồn tài trợ t nhân. Nhng trong thực tế đầu t thời gian qua chúng ta thấy rằng, chủ thể của FDI không chỉ có duy nhất t nhân mà còn có nhà nớc và các tổ chức phi chính phủ khá. Bởi vậy quan niệm nh trên cha thật đầy đủ. Đối với hoạt động đầu t nớc ngoài, nhà nớc Việt Nam chủ trơng khuyến khích mở rộng hoạt động đầu t trực tiếp nớc ngoài, nhằm góp phần phát huy mọi tiềm năng để thực hiện các mục tiêu phát triển kinh tế-xã hội. để thể chế hoá chủ trơng đó và cũng là để tạo ra hệ thống khung pháp lí cho việc quản 3 Đề tài nghiên cứu khoa học Đầu t trực tiếp nớc ngoài (FDI) lí, luật đầu t nớc ngoài tại Việt nam qui định Đầu t trực tiếp nớc ngoài là việc nhà đầu t nớc ngoài đa vào Việt Nam vốn bằng tiền mặt hoặc bất cứ tài sản nào để tiến hành các hoạt động đầu t theo qui định của luật này. với những qui định đã nêu trong luật thì đầu t trực tiếp nớc ngoài là việc các nhà đầu t (pháp nhân hoặc t nhân) đa vốn (bằng tiền hay bất cứ tài sản nào ) vào nớc tiếp nhận đầu t để thực hiện các hoạt động sản xuất kinh doanh, dịch vụ nhằm thu lợi nhuận và đạt đợc những hiệu quả xã hội. Do đó đầu t trực tiếp nớc ngoài (FDI) chính là loại hình duy chuyển vốn quốc tế mà trong đó mỗi ngời chủ sở hữu đồng thời là ngời trực tiếp quản lý điều hành hoạt động sử dụng vốn đầu t. Đối với hình thức này, ngời bỏ vốn sẽ trực tiếp tham gia điều hành quy trình thực hiện và có thể quyết định mọi hoạt động nếu hình thức đầu t là doanh nghiệp 100% vốn nớc ngoài hoặc tham gia quyết định nếu là doanh nghiệp liên doanh. Nếu hiểu theo nghĩa hẹp FDI là sự đầu t của các công ty nhằm xây dựng các cơ sở chi nhánh ở nớc ngoài và làm chủ toàn bộ hay từng phần của cơ sở đó, là hình thức đầu t mà chủ đầu t nớc ngoài đóng góp một số vốn đủ lớn sản xuất hoặc dịch vụ và cho phép họ tham gia điều hành đối tợng mà họ bỏ vốn đầu t. Nếu nguồn tài trợ là ODF (chủ yếu là ODA) là nguồn tài trợ chính thức cho không hoặc vay u đãi do các quốc gia các tổ chức quốc tế cung cấp, thì FDI là nguồn đầu t chủ yếu do các công ty đa quốc gia, việc tiếp nhận nguồn đầu t này không gây nên tình trạng nợ cho các chủ nhà mà trái lại còn tạo điều kiền cho các nớc chủ nhà phát triển tiêm năng trong nớc. Bên cạnh đó, FDI không chỉ đa vốn vào nớc hởng đầu t mà đi cùng với nó là kỹ thuật, là công nghệ và bí quyết nâng cao năng lực của nền kinh tế trong nớc, tăng sức cạnh tranh trên thị trờng trong và ngoài nớc. Xét về bản chất đầu t nớc ngoài là hình thức xuất khẩu t bản, một hình thức cao hơn của xuất khẩu hàng hoá và đây là hai hình thức xuất khẩu bổ xung và hỗ trợ cho nhau trong chiến lợc thâm nhập và chiếm lĩnh thị trờng của các công ty, tập đoàn kinh tế nớc ngoài. Nhiều trờng hợp, hoạt động buôn bán hàng hoá tại nớc sở tại là bớc đi tìm hiểu thị trờng, tìm hiểu luật lệ để đi đến quyết định đầu t trực tiếp là điều kiện để xuất khẩu máy móc, nguyên vật liệu và khai thác tài nguyên, tạo việc làm cho các lao động của nớc chủ nhà. II.Tạo việc làm 1. Khái niệm chung. Việc làm: là mọi hoạt động tạo ra thu nhập mà không bị pháp luật ngăn cấm. Ngời có việc làm: Là ngời làm việc trong mọi lĩnh vực ngành nghề, dạng hoạt động có ích, không bị phát luật ngăn cấm, mang lại thu nhập để nuôi sống bản thân và gia đình, đồng thời đóng góp một phần cho xã hội. 4 Đề tài nghiên cứu khoa học Đầu t trực tiếp nớc ngoài (FDI) Ngời lao động có việc làm: Là ngời trong độ tuổi lao động đang làm việc trong các ngành kinh tế quốc dân, với thời gian làm việc không ít hơn mức chuẩn quy định cho ngời lao động có việc làm trong tuần lễ điều tra. Tuỳ theo tình hình kinh tế- xã hội và đặc điểm của từng nhóm ngành nghề, Nhà nớc quy định mức thời gian làm việc chuẩn để đợc coi là có việc làm. Tạo việc làm: Là một hình thức đào tạo cho ngời lao động một ngành nghề nhất định để sau khoá học với những kiến thức mà họ đã học đợc có thể làm đợc một công việc tạo ra thu nhập mà không bị pháp luật cấm. Hoặc có thể hiểu Tạo việc làm là tạo ra môi trờng làm việc cho ngời lao động mà công việc đó phải đảm bảo đợc nhu cầu tối thiểu cho ngời lao động và không bị pháp luật cấm. 2. Vai trò quan trọng của tạo việc làm ở nớc ta hiện nay. Việt Nam là một trong những nớc có dân số đông nhất trong khu vực và trên thế giới (khoảng 80 triệu ngời năm 2002), với một nguồn lao động dồi dào Việt Nam đợc xếp vào những nớc có dân số trẻ. Hàng năm đợc bổ xung khoảng trên 1 triệu lao động, đây không những là động lực mà là cơ sở để phát triển những ngành nghề đòi hỏi nhiều lao động rất phù hợp với vị trí địa lý kinh tế của nớc ta. Xong mặt khác, nó tạo ra sức ép cho các nhà quản lý trong việc ra các quyết định, các chính sách giải quyết việc làm cho ngời lao động, đặc biệt trong tiến trình toàn cầu hóa hiện nay. Thực tế, tính đến 1/7/2002 cả nớc có 40.694.360 ngời đủ từ 15 tuổi trở lên hoạt động kinh tế trong 12 tháng, tăng 2,99% so với năm 2001 và có 20.061.462 nữ đủ từ 15 tuổi trở lên hoạt động kinh tế ( chiếm 49,30% ), tăng 2,49% so với năm 2001 (TC Giáo dục lý luận, số 2/02 ) Mỗi năm tồn đọng trong giải quyết việc làm là rất lớn cùng với 1,2 triệu lao động mới nên mỗi năm phảm đảm bảo việc làm cho khoảng 1,5-1,6 triệu lao động. Trong khi đó chất lợng lao động không cao: năm 2002, tỷ lệ dân số biết chữ chiếm khoảng 94%, tỷ lệ lao động biết chữ khoảng 97%, số năm đi học trung bình là 7,3 năm và trình độ chuyên môn của LLLĐ còn thấp (19,62% ), mặc dù so với năm 2001, tỷ lệ này có tăng lên 2,57%. Vì vậy, yêu cầu đặt ra là nâng cao chất lợng nguồn nhân lực để cho ngời lao động Việt Nam có thể theo kịp với trình độ phát triển của thế giới, một yết tố quan trọng trong tạo việc làm cho ngời lao động trong tiến trình toàn cầu hóa hiện nay trớc những yêu cầu của các nhà đầu t nớc ngoài. 3. Nhân tố ảnh hởng đến sức ép trong vấn đề việc làm và nhân tố góp phần điều chỉnh làm giảm sức ép việc làm a) Nhân tố ảnh hởng đến sức ép trong vấn đề giải quyết việc làm 5 Đề tài nghiên cứu khoa học Đầu t trực tiếp nớc ngoài (FDI) - Cung lao động tăng nhanh do: + Hậu quả của bùng nổ dân số trong những năm trớc đây đã dẫn đến tỷ lệ tăng nguồn lao động khá cao, bình quân hàng năm từ 3,2% đến 3,5% và mỗi năm có hơn 1triệu thanh niên mới bớc vào tuổi lao động. Đến năm 2000 tỷ lệ tăng nguồn lao động ở nớc ta vẫn trên 2,8%. + Việc sắp xếp lại sản xuất và lao động trong khu vực Nhà nớc dẫn đến d thừa rất lớn lao động. + Lao động tự do di chuyển từ nông thôn ra tìm việc làm ở thành thị và các vùng khác. - Cầu lao động tăng chậm do: + Thiếu vốn đầu t. + Chiến lợc lựa chọn công nghệ thích hợp cha đợc xác định thật rõ ràng, cơ cấu kinh tế đang trong quá trinh chuyển dịch nhng diễn ra rất châm. + Một số ngành ( vùng ) có tiềm năng lớn, có khả năng thu hút đợc nhiều lao động nhng thiếu điều kiện để biến khả năng thành hiện thực nh vốn, hạ tầng cơ sở, kỹ thuật công nghệ, hoặc thị trờng tiêu thụ b) Những nhân tố góp phần điểu chỉnh làm giảm sức ép việc làm Quan hệ cung cầu về lao động ở nớc ta hiện nay rât căng thẳng do cung cầu lớn song có thể điều chỉnh để thích nghi và giảm việc làm. Sự điều chỉnh này đợc thực hiện thông qua sự di chuyển của các dòng lao động. Có thể khái quát các dòng di chuyển lao động ở nớc ta nh sau: - Dòng di chuyển lao động từ nông thôn ra thành phố, thị xã, thị trấn để làm thuê hoặc hành nghề tự do, buôn bán nông sản phẩm. Mặc dù ở thành thị, tỷ lệ thanh niên cha có việc làm hoặc thất nghiệp cao, nhng có mà thanh niên thành thị cho là thu nhập thấp, nặng nhọc nên họ không làm. Nhng đối với thanh niên nông thôn thì họ sãn sàng làm những công việc làm đó. Dòng di chuyển này ngày càng tăng khi diện tích đất nông nghiệp bình quân trên đầu ngời ngày càng giảm, việc làm phi nông nghiệp trong khu vực nông thôn cha phát triển. - Dòng di chuyển lao động từ vùng đồng bằng đông dân đi hành nghề tự do hoặc làm thuê ở các vùng trung du, miền núi. - Dòng di chuyển lao động từ miền Bắc vào miền Nam để tìm việc làm ở nơi có điều kiện thuận lợi hơn. - Dòng di chuyển lao động nhất là lao động chất xám từ khu vực Nhà nớc ra khu vực ngoài quốc doanh, khu vực kinh tế có vốn đầu t nớc ngoài hoặc văn phòng đại diện nớc ngoài - Dòng di chuyển ra khỏi lãnh thổ Việt Nam dới dạng xuất khẩu lao động và xuất cảnh đồng thời là dòng di chuyển từ nớc ngoài trở về Việt Nam 6 Đề tài nghiên cứu khoa học Đầu t trực tiếp nớc ngoài (FDI) Các dòng di chuyển lao động trên về cơ bản đã góp phần điều chỉnh và làm giảm sức ép về việc làm do thị trờng lao động hoạt động sôi nổi, đa dạng và phong phú. III. Mối quan hệ giữa FDI đối với vấn đề tạo việc làm cho ngời lao động của Việt Nam trong tiến trình toàn cầu hoá. 1. Toàn cầu hoá với vấn đề tạo việc làm cho ngời lao động của Việt Nam hiện nay. 1.1. Tính tất yếu của quá trình toàn cầu hoá. Toàn cầu hoá đã và đang là một xu hớng tất yếu trong quá trình phát triển của thế giới. Với quá trình phân công lao động quốc tế càng ngày đi vào chiều sâu và sự phát triển nhanh chóng của khoa học- công nghệ đã đẩy nhanh quá trình quốc tế hoá nền kinh tế thế giới. Quá trình này đợc thể hiện rất rõ trong sự gia tăng rất nhanh của trao đổi quốc tế về thơng mại, dịch vụ tài chínhCùng với sự hình thành các khu thơng mại tự do và các khối liên kết trên thế giới nh các tổ chức WTO, OECD, APEC, WB (ngân hàng thế giới), IMF (quỹ tiền tệ quốc tế)Thế giới đang sống trong quá trình toàn cầu hoá mạnh mẽ. Toàn cầu hoá kinh tế tạo ra những quan hệ kinh tế gắn bó, tác động lẫn nhau, phụ thuộc lẫn nhau của tất cả các khu vực, các quốc gia, các dân tộc trên thế giới, nớ giúp các quốc gia trên thế giới hiểu biết nhau, bổ xung và hỗ trợ cho nhau. Tuy nhiên, toàn cầu hoá có tính chất hai mặt, nó vừa mang tính hợp tác, vừa mang tính cạnh tranh giữa các quốc gia không chỉ giữa các nớc phát triển với nhau mà cả giữa các nớc phát triển với các nớc đang phát triển. Vì thế, toàn cầu hóa tạo ra cho các quỗc gia những cơ hội và thách thức trong vấn đề tạo việc làm cho ngời lao động, giải quyết tình trạng thất nghiệp đang ngày một tăng, đặc biệt ở các nớc đang phát triển Đối với Việt Nam, nhận thức đợc xu hớng tất yếu của toàn cầu hoá nên đã chủ động hội nhập kinh tế quốc tế nhằm mở rộng thị trờng, tranh thủ thêm vốn, công nghệ, kiến thức quản lý để có thể tạo ra nhiều khu công nghiệp, khu chế xuất hoặc có thể thu hút các nhà đầu t nớc ngoài vào đầu t trực tiếp. Khi đó cầu về lao động sẽ tăng lên, đây chính là yếu tố có thể tạo ra nhiều việc làm cho ngời lao động kể cả những lao động không có chuyên môn. Trong thời gian qua, chúng ta đã tiến hành hội nhập ở nhiều mức độ và nhiều lộ trình khác nhau. ở mức độ đơn phơng, năm 1998 Việt Nam tiến hành cải cách kinh tế và thơng mại một cách động lập không phụ thuộc vào các cam kết quốc tế nh cải cách tỷ giá hối đoái, cắt giảm thuế xuất khẩu và nhập khẩu, 7 Đề tài nghiên cứu khoa học Đầu t trực tiếp nớc ngoài (FDI) bãi bỏ độc quyền ngoại thơng của nhà Nớc, trao quyền tham gia hoạt động xuất nhập khẩu cho các địa phơng và các doanh nghiệp, kể cả doanh nghiệp t nhân. Cụ thể: - Ngày 25/7/1995 Việt Nam trở thành thành viên chính thức của hiệp hội các quốc gia Đông Nam á (ASEAN). - Ngày 15/6/1996 ta gửi đơn xin gia nhập Diễn đàn hợp tác kinh tế Châu á- Thái Bình Dơng (APEC) và tháng 11/ 1998 đã trở thành viên chính thức của tổ chức này. - Tháng 3/1996, ta đã gia với t cách thành viên sáng lập Diễn đàn hợp tác á-Âu (ASEM). - Năm 1995, Việt Nam chính thức đề nghị gia nhập WTO, và hiện nay đang thực hiện nhiều biện pháp để mau chóng trở thành thành viên của WTO. - Ngày 15/12/1995,Việt Nam chính thức tham gia tổ chức AFTA (khu mậu dịch tự do ASEAN) bằng việc ký Nghị định th tham gia hiệp định về Chơng trình thuế quan u đãi hiệu lực chung (CEPT). Hiệp định CEPT quy định các nớc thành viên ASEAN sẽ thực hiện lịch trình cắt giảm thuế nhập khẩu hàng hoá có xuất xứ ASEAN theo lộ trình trong vòng 15 năm với mức thuế xuất cuối cùng là 0-5%. Việt Nam bắt đầu thực hiện CEPT từ ngày 1/11996 và hoàn thành 1/12006. 1.2. Toàn cầu hoá với vấn đề tạo việc làm ở Việt Nam. Việt Nam tham gia vào hội nhập với những thuận lợi nhất định song bên cạnh đó cũng gặp không ít những khó khăn, thử thách. Cụ thể đó là: 1.2.1. Những thuận lợi. Thứ nhất: Toàn cầu hoá tạo cơ hội cho nhà kinh tế các nhà kinh tế, nhà khoa học của Việt Nam tiếp thu tiến bộ khoa học của thế giới, tiếp cận tác phong lao động công nghiệp. Đồng thời chúng ta cũng có thể nhập khẩu chuyên gia, công nhân có trình độ cao của một số nghành mới mà nền kinh tế nớc ta đang cần. Để từ đó, ta có thể học hỏi đợc trình độ chuyên môn cũng nh trình độ quản lý của họ truyền dạy cho nớc mình. Thực tế hiện nay nguồn nhân lực nớc ta đang đợc nâng cao chất lợng để tham gia có hiệu vào phân công lao động quốc tế, rút ngắn khoảng cách về trình độ chuyên môn kỹ thuật cũng nh trình độ quản lý. Thứ hai: Hội nhập vào nền kinh tế thế giới thì thị trờng lao động sẽ đợng mở rộng thông qua xuất khẩu lao động. Trong những năm qua, với sự phối hợp, hỗ trợ của các cơ quan liên quan và với sự năng động nhạy bén, bằng nhiều biện pháp chúng ta đã nâng cao chất lợng lao động, tạo việc làm cho nguồn lao động 8 Đề tài nghiên cứu khoa học Đầu t trực tiếp nớc ngoài (FDI) là yếu tố quyết định cho việc ổn định và phát triển thị trờng. Từ đó mà ngời lao động đợc đa sang dới hình thức xuất khẩu lao động ở các nớc nh: Nhật Bản, Hàn Quốc, Đài Loan, Malayxialàm cho thị trờng lao động của nớc ta sôi động hẳn lên. Xuất khẩu lao động vừa tạo ra công ăn việc làm cho ngời lao động vừa góp phần cải thiện và nâng cao mức sống cuả xã hội. Tính đến năm 2001 đã có 310.000 lao động và chuyên gia Việt Nam sang làm việc tại 40 và vùng lãnh thổ với hơn 30 nhóm nghề khác nhau. Năm 2002đã đa 46.120 ngời đi làm việc tại n- ớc ngoài, tăng 24,46% so với năm trớc và tăng 21,37% so với kế hoạch, trong đó có 13.200 lao động sang Đài Loan, 20.000 lao động sang Hàn Quốc. Xuất khẩu lao động ra thị trờng lao động quốc Tế với sự chấp nhận các quy luật kinh tế thị trờng đã trở thành động lực quan trọng thúc đẩy phát triển hệ thống đào tạo việc làm, nâng cao chất lợng nguồn nhân lực. Thứ ba: Hội nhập kinh tế giúp các doanh nghiệp Việt Nam đợc tiếp cận với thị trờng rộng lớn trong khu vực và trên thế giới. Những mặt hàng Việt Nam chiếm u thế sẽ có nhiều cơ hội nhập thâm nhập thị trờng một số nớc ở trong khu vực cũng nh trên thế giới, nhờ đó mà một số nghành nghề sẽ phát triển, thu hút đợc lao động. Trên thực tế, thị trờng xuất nhập khẩu ngày càng đợc củng cố và mở rộng thêm. Thị trờng Châu á chiếm gần 58% tổng kim nghạch xuất nhập khẩu và trên 80% tổng kim nghạch nhập khẩu của Việt Nam, riêng thị trờng các nớc ASEAN tơng ứng chiếm trên 18% và 29%. Trên một số thị trờng lao động khác nh EU, châu Mỹ, trung Đông hàng xuất khẩu đã và đang có xu hớng tăng lên. Mức chênh lệch xuất nhập khẩu so với kim nghạch xuất nhập đã từ 49,6% năm 1995 giảm còn 6,3% vào năm 2000, điều đó cho thẫy xuất xuất khẩu của Việt Nam đang tăng lên đồng thời cũng phát triển sản xuất một số ngành trong nớc nên giảm nhập khẩu. Ví dụ kim ngạch xuất nhập khẩu của Việt Nam sang Hoa Kỳ: Bảng: 1 (Đơn vị: triệu USD) Năm 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 Kim ngạch 50,4 169,7 204,2 286,7 468,6 504 732,4 966,03 (Nguồn: Thời báo kính tế Việt Nam số 62/2002) Những mặt hàng xuất khẩu chủ yếu của Việt Nam sang Hoa Kỳ là thủy sản, cà fê, dệt may, giầy dép,với xu hớng ngày càng tăng về giá trị xuất khẩu trong tơng lai. Đặc biệt khi hiệp định Việt- Mỹ có hiệu lực thì ta xâm nhập vào thị trờng Mỹ cũng có nhiều thuận lợi , với thị trờng tiêu thụ lớn của 270 triệu ng- ời, GDP của Mỹ chiếm trên 20% GDP toàn cầu, thơng mại chiếm khoảng 20% tổng kim ngạch thơng mại quốc tế; chỉ cần 1% kim ngạch kim ngạch nhập khẩu 9 Đề tài nghiên cứu khoa học Đầu t trực tiếp nớc ngoài (FDI) của Mỹ cũng mở ra cơ hội lớn cho Việt Nam nhanh chóng tăng gấp đôi kim ngạch xuất khẩu hàng năm. Nớc ta có một số nhóm hàng có khả năng cạnh tranh cao vì lợi thế so sánh về chi phí lao động rẻ, tài nguyên thiên nhiên phong phú, khí hậu nhiệt ẩm gió mùathuận lợi cho sản xuất những mặt hàng đòi hỏi nhiều lao động nh: Hàng nông thuỷ sản, may mặc giầy da, thủ công mỹ nghệ, chất tẩy rửa, dầu thô, khoáng sảnToàn cầu hoá sẽ thúc đẩy sản xuất phát triển và tăng xuất khẩu, tạo nhiều việc làm cho ngời lao động. Dự báo số việc làm do xuất khẩu tạo ra hàng năm trong các năm 2001-2005 trong các nghành hàng nh sau: Bảng 2: Dự báo số việc làm do xuất khẩu tạo ra hàng năm. Ngành Giá trị xuất khẩu 2005 (triệu USD) Giá trị Xã hội tăng BQ/năm (triệu USD) Tổng số LĐ năm 2005 của ngành (1000) Số việc làm do xuất khẩu tạo thêm/năm (1000) Dệt may 4000 437 2500 64,4 Giày dép 2400 199,6 400 48,9 Mây tre đan 60 4 - 11,6 Thảm các loại 20 2 - 5,7 Thêu len thổ cẩm 25 5 - 8,7 Tổng 6505 647,6 2900 139,3 (Nguồn: Theo kết quả nghiên cứu xuất khẩu và việc làm trong các nghành CN xuất khẩu của Wood và Mayer, 1998, 1999 và tổng kết xuất khẩu của Bộ Thơng Mại, số liệu chiến lợc xuất nhập khẩu của Bộ Thơng Mại, niên giám thống kê 2000-TCTK) Số việc làm tạo thêm hàng năm trong các nghành công nghiệp xuất khẩu và các nghành hàng thủ công mỹ nghệ khá cao. Tổng số việc làm do xuất khẩu tạo thêm hàng năm của 5 nghành này lên tới 139,3 nghìn việc làm một năm trong giai đoạn 2001-2005. Trong các nghành này, số việc làm do xuất khẩu tạo ra trong tổng số việc làm của các nghành chiểm tỷ trọng lớn. Chẳng hạn, dự báo trong các năm 2001-2005 việc làm do xuất khẩu tạo ra của nghành dệt may tạo ra chiếm khoảng 34% tổng số việc làm của các nghành. Trên bình diện toàn bộ nền kinh tế số việc làm do xuất khẩu tạo ra hàng năm gồm hàng triệu việc làm. Do đó, xuất khẩu có vai trò quan trọng giảm tỷ lệ thất nghiệp, tạo thu nhập và nâng cao mức sống cho ngời lao động. Tỷ trọng kim nghạch xuất khẩu của nhóm nghành nông lâm thủy sản tuy vẫn chiếm vị trí quan trọng nhng có xu hớng giảm dần, từ 42,3% năm 1996 xuống còn 30% năm 2000; tỷ trọng các nhóm hàng công nghiệp nhẹ và tiểu thủ công nghiệp, thủ công nghiệp tăng tơng ứng từ 29% lên 34,3%; nhóm nghành công nghiệp công nghiệp nặng và khoáng sản từ 28,7% lên 35,7%. 10 [...]... cứu khoa học Đầu t trực tiếp nớc ngoài (FDI) trong nhiều trờng hợp còn thu đợc đặc lợi do chuyển giao công nghệ đã lạc hậu đối với các chủ đầu t nớc ngoài 20 Đề tài nghiên cứu khoa học Đầu t trực tiếp nớc ngoài (FDI) Phần II Phân tích thực trạng về hiệu quả đầu t trực tiếp nớc ngoài (FDI) với vấn đề tạo việc làm cho ngời lao động Việt Nam trong tiến trình toàn cầu hoá I.Chính sách đầu t nớc ngoài và chiến... Phần thu nhập của ngời lao động tăng thêm nhiều hơn ngoài DKJ là do phân phối lại từ nguồn vốn đầu t cũ Nh vậy, đầu t trực tiếp nớc ngoài vào vừa 16 Đề tài nghiên cứu khoa học Đầu t trực tiếp nớc ngoài (FDI) tạo ra thu nhập cho nhà đầu t trong nớc và nớc ngoài, vừa tạo ra công ăn việc làm tăng thu nhập cho ngời lao động 2.3.2.Tác động của FDI với nớc tiếp nhận vốn FDI + Đối với nớc công nghiệp phát... tục hành chính cha đợc điều chỉnh cải cách cho phù hợp với tình hình 2 FDI đối với vấn đề tạo việc làm cho lao động Việt Nam trong tiến trình toàn cầu hoá hiện nay 2.1 Vai trò của FDI Hơn 10 năm kể từ khi ban hành luật đầu t nớc ngoài ở Việt Nam, đầu t trực tiếp nớc ngoài đã trở thành một hoạt động kinh tế không thể thiếu đợc, có tốc độ phát triển nhanh nhất trong các hoạt động kinh tế đối ngoại của... thuận lợi cho Việt Nam trong vấn đề giải quyết việc làm cho ngời lao động trong tiến trình toàn cầu hoá Số vốn đầu t thực hiện từ 1998 đến nay đạt gần 15 tỷ USD, đa tỷ lệ vốn đầu t thực hiện đạt 42,25% trên tổng số vốn đăng ký Sở dĩ chỉ đạt một con số khiêm tốn nh thế là do phần lớn dự án đầu t đang trong giai đoạn triển khai ban 32 Đề tài nghiên cứu khoa học Đầu t trực tiếp nớc ngoài (FDI) đầu, nói... góp vốn của bên ngoài càng cao, thì hoạt động của doanh nghiệp có vốn đầu t nớc ngoài có thể chịu ảnh hởng của các yếu tố bên nớc ngoài càng nhiều Cho nên sự quản lý của Nhà nớc Việt Nam phải làm cho doanh nghiệp có vốn đầu t nớc ngoài, trong khi phục vụ lợi ích của họ cũng phải đa lại lợi ích chính đáng cho bên Việt Nam II Thực trạng đầu t nớc ngoài tại Việt Nam trong tiến trình toàn cầu hoá hiện nay... công cuộc đổi mới kinh tế, giải quyết việc làm cho ngời lao động, giảm bớt gánh nặng cho xã hội Hoạt động đầu t trực tiếp nớc ngoài mang lại lợi ích cho cả hai bên là bên đầu t và bên tiếp nhận đầu t Đặc biệt là ở các nớc đang phát triển khi tiếp nhận đầu t sẽ giải quyết đợc các vấn đề: 13 Đề tài nghiên cứu khoa học Đầu t trực tiếp nớc ngoài (FDI) -FDI tăng cờng vốn đầu t bù đắp sự thiếu hụt về ngoại... cả đó là vấn đề giải quyết việc làm cho ngời lao động, giảm thất nghiệp cho xã hội .Trong những năm qua, FDI đã thu hút một lợng lao động khá lớn làm trong các dự án đầu t nớc ngoài hoặc của các công ty liên doanh, công ty 100% vốn nớc ngoài Cụ thể trong bảng sau: Bảng 5: Đầu t nớc ngoài và việc làm tại Việt Nam (tính đến 1998) Khu vực Cả nớc TpHCM HN Đồng Nai Bình Dơng Số dự án đầu t nớc ngoài đợc... đối với một số loại dịch vụ và hàng hoá trong đó giá áp dụng cho doanh nghiệp FDI và ngời nớc ngoài cao hơn doanh nghiệp trong nớc và công dân Việt Nam đã ảnh hởng trực tiếp đến hoạt động của các doanh nghiệp FDI và sinh hoạt của ngời nớc ngoài tại Việt Nam, trong đó có giá điện cho sản xuất, giá lắp đặt và giá thuê bao điện thoại Các vấn đề về tuyển dụng lao động, công ăn việc làm cho ngời lao động Việt. .. nhân nớc ngoài đa vào đầu t tại Việt Nam và đợc Chính phủ Việt Nam chấp nhận trên cơ sở hợp đồng, hợp tác hoặc thành lập các công ty liên doanh, công ty 100% vốn nớc ngoài Rõ ràng FDI khác với ODA không gây tình trạng nợ nần cho thế hệ mai sau Khi bỏ vốn đầu t nớc ngoài vào Việt Nam chủ đầu t buộc phải quan tâm làm cho tiền đẻ ra nhiều tiền càng tốt trong quan hệ làm ăn với các đối tác Việt Nam theo... ngoài để xây dựng kết cấu hạ tầng Sau khi xây xong nhà đầu t nớc ngoài chuyển giao công trình đó cho nhà nớc Việt nam Chính phủ Việt nam tạo điều kiện cho nhà đầu t nớc ngoài thực hiện các dự án khác để thu hồi vốn đầu t và lợi nhuận hợp lý" 2.3 Tác động của đầu t trực tiếp nớc ngoài: 2.3.1 Lý thuyết về lợi ích của đầu t nớc ngoài Hợp tác đầu t nớc ngoài chỉ có thể thành công khi có sự gặp gỡ về lợi ích . đối với vấn đề tạo việc làm cho ngời lao động của Việt Nam trong tiến trình toàn cầu hoá. 1. Toàn cầu hoá với vấn đề tạo việc làm cho ngời lao động của Việt Nam. vốn đầu t trực tiếp (FDI) trong vấn đề tạo việc làm cho ngời lao động Việt Nam trong tiến trình toàn cầu hoá. 1 Đề tài nghiên cứu khoa học Đầu t trực tiếp