TÍNH CẤP THIẾT CỦA ĐỀ TÀI
Đất đai là tài nguyên quý giá, đóng vai trò thiết yếu trong việc định cư và tổ chức hoạt động kinh tế xã hội Đặc biệt trong nông nghiệp, đất là yếu tố đầu vào quyết định hiệu quả sản xuất và là môi trường duy nhất sản xuất lương thực nuôi sống con người Việc sử dụng đất hiệu quả và bền vững đang trở thành vấn đề cấp thiết với mỗi quốc gia, nhằm duy trì sức sản xuất cho hiện tại và tương lai Quản lý đất nông nghiệp có ảnh hưởng lớn đến phát triển bền vững, do đó cần có sự can thiệp của nhà nước Đặc biệt ở các quốc gia có diện tích nhỏ và dân số đông như Việt Nam, việc quản lý nhà nước về đất nông nghiệp trở nên quan trọng để đảm bảo phát triển kinh tế xã hội bền vững trong bối cảnh thu hẹp diện tích đất nông nghiệp.
Trong những năm qua, Việt Nam đã có nhiều cải cách trong quản lý nhà nước về đất đai, đặc biệt là đối với đất nông nghiệp Luật đất đai lần đầu tiên được ban hành vào năm 1987 và đã trải qua nhiều lần sửa đổi, với ba lần ban hành mới vào các năm 1993, 2003 và 2013 Bên cạnh đó, Nghị định 64/NĐ-CP cũng đã được ban hành để điều chỉnh các quy định liên quan.
Ngày 27 tháng 3 năm 1993, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành quyết định giao đất nông nghiệp cho hộ gia đình và cá nhân nhằm ổn định lâu dài cho sản xuất nông nghiệp Tuy nhiên, quá trình thực hiện Luật đất đai và các quy định liên quan vẫn gặp nhiều hạn chế, như chồng chéo trong các văn bản pháp lý và tình trạng tự ý chuyển mục đích sử dụng đất Việc cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất cho hộ gia đình cá nhân diễn ra chậm, đặc biệt là đối với đất ở Tranh chấp đất đai diễn ra phổ biến, cùng với việc phát triển khu dân cư mới và xây dựng nhà máy từ đất lúa Mặc dù chủ trương dồn điền, đổi thửa nhằm nâng cao năng suất lao động là cần thiết, nhưng cách thực hiện tại nhiều địa phương đã dẫn đến sự phản đối mạnh mẽ từ nông dân Để quản lý và sử dụng đất nông nghiệp hiệu quả hơn, cần rút ra bài học từ thực tiễn và cải thiện quy trình quản lý bền vững hơn.
Huyện Nam Trực, thuộc tỉnh Nam Định, có nhiều tiềm năng phát triển kinh tế xã hội Trước xu thế công nghiệp hóa, hiện đại hóa và đô thị hóa, diện tích đất nông nghiệp đang bị thu hẹp, đòi hỏi công tác quản lý nhà nước về đất nông nghiệp phải được cải thiện và chặt chẽ hơn Theo thống kê năm 2016, huyện có 11.450 ha đất nông nghiệp, chiếm 70,7% tổng diện tích, trong đó đất trồng lúa chiếm 8.411 ha Chính quyền huyện đã chú trọng quản lý đất nông nghiệp, thực hiện đầy đủ các văn bản pháp luật, quy hoạch sử dụng đất, và cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất với tỷ lệ cao Tuy nhiên, quản lý nhà nước về đất nông nghiệp vẫn chưa theo chương trình cụ thể, thủ tục hành chính còn phức tạp, và việc cấp giấy chứng nhận còn chậm Cơ chế quản lý tài chính về đất còn mang tính hành chính, chưa tạo động lực cho việc khai thác tiềm năng đất đai Công tác bồi thường và giải quyết khiếu nại cũng gặp nhiều hạn chế, mặc dù đã có những nỗ lực trong việc giải quyết Nhận thức được tầm quan trọng của công tác quản lý nhà nước về đất nông nghiệp, tôi đã lựa chọn đề tài này để nghiên cứu.
“Tăng cường công tác quản lý nhà nước về đất nông nghiệp trên địa bàn huyện Nam Trực, tỉnh Nam Định’’.
MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU CỦA ĐỀ TÀI
Bài viết này phân tích các vấn đề lý luận liên quan đến quản lý nhà nước về đất nông nghiệp, đồng thời đánh giá thực tiễn công tác quản lý tại địa phương Dựa trên những phân tích này, bài viết đề xuất các giải pháp chủ yếu nhằm nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước về đất nông nghiệp trong những năm tới.
PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
a Phương pháp chọn điểm nghiên cứu
Huyện Nam Trực, tỉnh Nam Định, bao gồm 17 xã và 1 thị trấn với điều kiện kinh tế xã hội đa dạng và sự khác biệt trong công tác quản lý nhà nước về đất nông nghiệp Đề tài nghiên cứu của luận văn là “Tăng cường công tác quản lý nhà nước về đất nông nghiệp trên địa bàn huyện Nam Trực”, vì vậy tôi đã chọn 4 xã đại diện để làm điểm nghiên cứu, bao gồm xã Nam Tiến, xã Nam Thái, xã Hồng Quang và xã Nam Thắng.
+ Xã Nam Lợi: Công tác quản lý nhà nước về đất nông nghiệp chưa thực sự tốt
+ Xã Nam Tiến: là xã có công tác quản lý nhà nước về đất nông nghiệp ở mức trung bình
Xã Nam Thái có công tác quản lý nhà nước về đất nông nghiệp ở mức khá, trong khi xã Hồng Quang đạt mức tốt trong lĩnh vực này Phương pháp thu thập số liệu được áp dụng để đánh giá tình hình quản lý đất nông nghiệp tại các xã.
Để nghiên cứu đề tài, tác giả đã thu thập thông tin thứ cấp từ các tài liệu và số liệu đã công bố, bao gồm các báo cáo từ phòng thống kê và các ban ngành của huyện Tất cả dữ liệu này được tổng hợp trong bảng dưới đây.
Bảng 1 Thu thập thông tin thứ cấp
STT Thông tin/số liệu cần thu thập
Nguồn thông tin /số liệu Phương pháp thu thập
Thông tin về cơ sở lý luận, cơ sở thực tiễn, yếu tố ảnh hưởng, giải pháp về quản lý nhà nước về đất nông nghiệp
Sách chuyên ngành, báo, website có liên quan Sách tham khảo
Tìm đọc các văn bản, sách, báo, website, tự tổng hợp thông tin
Số liệu về đặc điểm địa bàn nghiên cứu tình hình đất đai; dân số và lao động; cơ sở hạ tầng; tình hình phát triển kinh tế
UBND huyện Nam Trực, phòng TNMT huyện Nam Trực
Tìm hiểu, thu thập và tổng hợp qua các báo cáo hàng năm
Tác giả đã tiến hành khảo sát thực tế tại địa phương để thu thập thông tin từ cán bộ huyện, xã và người sử dụng đất nông nghiệp Số liệu thu thập được được trình bày chi tiết trong bảng dưới đây.
Bảng 2 Loại mẫu điều tra
STT Đối tượng điều tra Mẫu điều tra
1 Cán bộ địa chính huyện 45
2 Cán bộ địa chính xã 30 7 7 7 9
3 Người sử dụng đất nông nghiệp 120 30 30 30 30
* Mẫu khảo sát và phương pháp khảo sát
Đối với cán bộ cấp huyện, xã và thôn, việc tham vấn và lấy ý kiến được thực hiện thông qua bảng câu hỏi gửi đến các quan chức thuộc các phòng ban như Phòng Nông nghiệp, Phòng Tài nguyên và Môi trường, Tòa án nhân dân huyện Nam Trực, và Phòng Thống kê Tổng cộng có 45 cán bộ tham gia, trong đó có 15 phiếu dành cho cán bộ cấp huyện.
Trong 4 xã Nam Lợi, Nam Thái, Nam Tiến và Hồng Quang, có 30 phiếu được phân bổ cho các cấp xã và thôn Những phiếu này sẽ được trao cho người đứng đầu và lãnh đạo các tổ chức đoàn thể tại địa phương.
- Đối với các hộ nông dân
Công tác thu thập thông tin từ các hộ nông dân tại huyện được thực hiện ngẫu nhiên qua bảng câu hỏi thiết kế riêng Đề tài sẽ tiến hành khảo sát chi tiết tại 120 hộ nông dân, với mỗi xã có 30 hộ được khảo sát.
Tổng cộng có 165 phiếu điều tra được sử dụng để thu thập thông tin cho đề tài nghiên cứu Trong số đó, 45 phiếu được dành cho cán bộ cấp huyện, xã, thôn, và 120 phiếu được sử dụng để phỏng vấn hộ nông dân.
- Khảo sát các mẫu đại diện cho khu dân cư, đất nông nghiệp, đất khu công nghiệp theo mẫu điều tra
- Phỏng vấn sâu, phỏng vấn bán cấu trúc, thỏa luận nhóm với các nhóm tiêu biểu liên quan tới các loại hình sử dụng đất đai
- Phỏng vấn KIP các cản bộ lãnh đạo địa phương, cán bộ lãnh đạo sở, cán bộ quản lý dự án,…
- Các thông tin chung về người và nhóm đối tượng phỏng vấn
- Tình hình đất đai: số lượng, diện tích, các nhóm đất, chất lượng đất,
- Tình hình quản lý nhà nước về đất đai theo các nội dung quản lý
- Các thuận lợi trong quản lý nhà nước tại địa phương
- Các khó khăn trong quản lý nhà nước tại địa phương
- Các triển vọng, các nguyện vọng, đề xuất trong công tác quản lý đất nông nghiệp c Phương pháp xử lý số liệu
Số liệu được phân tích bằng Excel và các phần mềm máy tính, đảm bảo tính chính xác và khách quan Phương pháp phân tích số liệu được áp dụng một cách hiệu quả.
- Phương pháp thống kê mô tả nhằm phân tích kết quả thực hiện quản lý Nhà nước về đất nông nghiệp của huyện Nam Trực
Phương pháp thống kê so sánh giúp đánh giá hiệu quả thực hiện quản lý nhà nước về đất nông nghiệp tại huyện Nam Trực, so với kế hoạch đã đề ra Bằng cách phân tích số lượng hộ gia đình thực hiện quản lý đất nông nghiệp qua các năm, nghiên cứu này chỉ ra xu hướng giảm vi phạm trong quản lý đất nông nghiệp của huyện Hệ thống chỉ tiêu nghiên cứu được thiết lập để cung cấp cái nhìn rõ ràng về tiến độ và hiệu quả của các chính sách quản lý.
* Nhóm chỉ tiêu phản ánh số lượng đất, mẫu đất, cơ cấu đất:
- Diện tích cơ cấu đất nông nghiệp năm 2020 (m 2 )
* Nhóm chỉ tiêu thể hiện kết quả các công tác về quản lý đất nông nghiệp
- Kế hoạch sử dụng đất nông nghiệp từ năm 2013 đến năm 2017
- Tình hình giao đất nông nghiệp tới hộ gia đình, cá nhân và các đối tượng khác của huyện Nam Trực tính đến 2015
- Tình hình thu hồi đất của huyện Nam Trực qua 3 năm 2015-2017
- Hiện trạng sử dụng đất nông nghiệp so với quy hoạch của Huyện qua các năm
- Kết quả cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất nông nghiệp huyện Nam Trực tính hết năm 2017
- Thống kê, kiểm kê đất nông nghiệp của huyện Nam Trực
- Tổng hợp vi phạm đất nông nghiệp trên địa bàn huyện Nam Trực
- Tình hình giao đất nông nghiệp cho các tổ chức, cá nhân
- Số liệu về các vụ vi phạm và xử lý vi phạm trong sử dụng đất nông nghiệp
- Số lượng, trình độ cán bộ trong bộ máy quản lý về đất nông nghiệp.
ĐỐI TƯỢNG VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU
Đề tài nghiên cứu tập trung vào quản lý nhà nước về đất nông nghiệp tại cấp huyện, sử dụng công cụ quản lý là Luật Đất đai năm 2013 Nghiên cứu sẽ đánh giá tình hình sử dụng đất nông nghiệp trong khu vực nghiên cứu, nhằm làm rõ hơn về công tác quản lý đất đai.
Nghiên cứu này tập trung vào công tác quản lý nhà nước về đất nông nghiệp tại huyện Nam Trực, tỉnh Nam Định Các xã được khảo sát bao gồm Nam Thái, Nam Tiến, Nam Lợi và Hồng Quang, nhằm đánh giá thực trạng và hiệu quả của quản lý đất đai trong khu vực.
+ Đánh giá thực trạng từ 2014-2017
+ Giải pháp đề xuất cho giai đoạn từ 2018 - 2023
5 Ý NGHĨA KHOA HỌC VÀ THỰC TIỄN CỦA ĐỀ TÀI a Ý nghĩa khoa học
Hệ thống hóa lý luận về quản lý đất nông nghiệp và các yếu tố ảnh hưởng đến việc sử dụng đất nông nghiệp là rất quan trọng Đất nông nghiệp đóng vai trò then chốt trong phát triển kinh tế - xã hội, vì vậy nghiên cứu này cung cấp những thông tin quý giá cho việc học tập và giảng dạy.
Kết quả nghiên cứu và giải pháp từ luận văn cung cấp tài liệu tham khảo quý giá cho công tác quản lý đất nông nghiệp, hữu ích cho các cấp quản lý và các đơn vị khai thác đất Đồng thời, đây cũng là nguồn tài liệu cần thiết cho những ai quan tâm đến việc học tập và nghiên cứu về quản lý đất nông nghiệp.
6 KẾT QUẢ DỰ KIẾN ĐẠT ĐƯỢC
Kết quả nghiên cứu luận văn đạt được gồm:
- Hệ thống hóa các cơ sở lý luận và thực tiễn về công tác quản lý nhà nước về đất nông nghiệp
Nghiên cứu này phân tích thực trạng công tác quản lý nhà nước về đất nông nghiệp tại huyện Nam Trực và tỉnh Nam Định, nhằm chỉ ra những kết quả đạt được cũng như những tồn tại cần khắc phục Bên cạnh đó, bài viết cũng nêu rõ nguyên nhân của những tồn tại trong quản lý đất nông nghiệp, từ đó đề xuất các giải pháp cải thiện hiệu quả công tác quản lý.
- Đề xuất một số giải pháp chủ yếu nhằm tăng cường công tác quản lý nhà nước về đất nông nghiệp trên địa bàn huyện Nam Trực
7 NỘI DUNG CỦA LUẬN VĂN
Ngoài phần mở đầu, kết luận kiến nghị, danh mục tài liệu tham khảo, nội dung của luận văn được cấu trúc với 3 chương nội dung chính sau:
- Chương 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn về công tác quản lý nhà nước về đất nông nghiệp
- Chương 2: Thực trạng công tác quản lý nhà nước về đất nông nghiệp trên địa bàn huyện Nam Trực – Tỉnh Nam Định
- Chương 3: Giải pháp tăng cường công tác quản lý nhà nước về đất nông nghiệp trên địa bàn huyện Nam Trực
CHƯƠNG 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ ĐẤT NÔNG NGHIỆP
1.1 Cơ sở lý luận về công tác quản lý nhà nước về đất nông nghiệp
1.1.1 Một số khái niệm liên quan đến đề tài
1.1.1.1 Khái niệm đất nông nghiệp
Hội nghị quốc tế về Môi trường tại Rio de Janeiro, Brazil, vào năm 1993 đã định nghĩa đất đai là một diện tích cụ thể trên bề mặt trái đất, bao gồm tất cả các yếu tố của môi trường sinh thái trên và dưới bề mặt Đất đai không chỉ bao gồm khí hậu, thổ nhưỡng, địa hình và mặt nước, mà còn cả các lớp trầm tích, nước ngầm, khoáng sản, hệ thực vật và động vật, cũng như các tác động của con người trong quá khứ và hiện tại như san nền, hồ chứa nước, hệ thống thoát nước, đường xá và nhà cửa.
Đất đai là không gian có giới hạn, bao gồm các yếu tố như khí hậu, lớp đất phủ, thảm thực vật, động vật, diện tích nước, tài nguyên nước ngầm và khoáng sản Nó không chỉ có chiều thẳng đứng mà còn có chiều nằm ngang, kết hợp giữa thổ nhưỡng, địa hình, thuỷ văn và các thành phần khác Đất đai giữ vai trò quan trọng và có ý nghĩa lớn đối với hoạt động sản xuất và cuộc sống của xã hội loài người.
Khái niệm đất nông nghiệp
Theo Điều 10 Luật Đất đai 2013, đất nông nghiệp bao gồm nhiều loại như đất trồng cây lâu năm, đất rừng sản xuất, đất rừng phòng hộ, đất rừng đặc dụng, đất nuôi trồng thủy sản, đất làm muối, và các loại đất khác phục vụ cho nông nghiệp như đất xây dựng nhà kính, chuồng trại chăn nuôi, cũng như đất phục vụ cho mục đích học tập và nghiên cứu.
1.1.1.2 Khái niệm quản lý nhà nước
Quản lý là quá trình tác động lên một hệ thống với mục tiêu đạt được trạng thái mong muốn Bất kỳ hoạt động lao động xã hội quy mô lớn nào cũng cần sự quản lý để phối hợp các hoạt động cá nhân và thực hiện chức năng chung Trong khi một nhạc công có thể tự điều khiển, thì một dàn nhạc cần có sự chỉ đạo của nhạc trưởng Do đó, quản lý được hiểu là tổ chức và chỉ đạo các hoạt động xã hội nhằm đạt được mục tiêu của người quản lý.
Quản lý nhà nước là quá trình tổ chức và điều chỉnh các hoạt động xã hội thông qua quyền lực Nhà nước, nhằm duy trì và phát triển trật tự pháp luật cũng như các mối quan hệ xã hội Điều này đóng vai trò quan trọng trong việc thực hiện các chức năng và nhiệm vụ của Nhà nước trong công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội và bảo vệ Tổ quốc xã hội chủ nghĩa.
Quản lý nhà nước là hoạt động quyền lực của nhà nước nhằm điều chỉnh các quan hệ xã hội Đây được coi là một chức năng quan trọng trong quản lý xã hội, có thể hiểu theo hai nghĩa: nghĩa hẹp chỉ bao gồm hoạt động hành pháp, trong khi nghĩa rộng bao hàm toàn bộ hoạt động của bộ máy nhà nước, từ lập pháp, hành pháp đến tư pháp.
1.1.1.3 Khái niệm Quản lý nhà nước về đất nông nghiệp
Quan hệ đất nông nghiệp là các quan hệ xã hội trong lĩnh vực kinh tế, bao gồm sở hữu, sử dụng và phân phối sản phẩm từ đất nông nghiệp Từ khi Luật đất đai năm 1993 công nhận quyền sử dụng đất là tài sản dân sự đặc biệt, quyền sở hữu đất nông nghiệp trở thành một loại tài sản dân sự Nghiên cứu về quan hệ đất nông nghiệp cho thấy quyền năng của sở hữu nhà nước bao gồm quyền chiếm hữu, quyền sử dụng và quyền định đoạt đất nông nghiệp Nhà nước thực hiện các quyền năng này thông qua việc thiết lập chế độ pháp lý về quản lý và sử dụng đất nông nghiệp, không trực tiếp mà thông qua các cơ quan nhà nước và tổ chức, cá nhân sử dụng đất theo quy định và dưới sự giám sát của Nhà nước.
Quản lý nhà nước về đất nông nghiệp là sự tổng hợp các hoạt động của các cơ quan nhà nước có thẩm quyền nhằm thực hiện và bảo vệ quyền sở hữu của Nhà nước Điều này bao gồm việc nắm rõ tình hình sử dụng đất nông nghiệp, phân phối hợp lý quỹ đất nông nghiệp theo đặc điểm từng vùng, kiểm tra và giám sát quá trình quản lý và sử dụng đất, cũng như điều tiết các nguồn lợi từ đất nông nghiệp dựa trên đặc điểm địa lý.
Quản lý đất nông nghiệp tại Việt Nam liên quan đến việc quản lý quỹ đất và các mối quan hệ xã hội phát sinh trong quá trình sử dụng Quá trình này được thực hiện một cách có tổ chức, dưới sự chỉ đạo của nhà nước, nhằm điều chỉnh hành vi của các chủ thể quản lý và người sử dụng đất Mục tiêu chính là duy trì sự ổn định và phát triển bền vững cho xã hội.
1.1.2 Sự cần thiết của công tác quản lý nhà nước về đất nông nghiệp
Xã hội phát triển kéo theo sự thay đổi nhu cầu về đất đai, trong đó đất nông nghiệp ngày càng giảm diện tích do chuyển đổi sang các mục đích khác như công nghiệp, thương mại và đất ở Tuy nhiên, đất nông nghiệp vẫn đóng vai trò quan trọng trong cung cấp thực phẩm cho con người Để đảm bảo an ninh lương thực quốc gia, mỗi quốc gia cần duy trì một quỹ đất nông nghiệp hợp lý Trước áp lực phát triển kinh tế, việc quản lý và sử dụng đất nông nghiệp một cách hợp lý là cần thiết, tránh tình trạng lạm dụng có thể gây ra hậu quả nghiêm trọng cho các thế hệ tương lai và đe dọa sự phát triển bền vững.
