VẬT LIỆU, NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
VẬT LIỆU NGHIÊN CỨU
- 4 dòng dưa chuột tự phối đời I5 được chọn tạo từ các mẫu giống dưa chuột địa phương ở miền Bắc Việt Nam: LCH3, VP1, VP2, BN2
Bài viết này trình bày kết quả nghiên cứu về 6 tổ hợp lai dưa chuột diallel giữa các dòng tự phối đời I5 mới được chọn tạo tại bộ môn Rau Hoa Quả và Cảnh quan, khoa Nông học, Học viện Nông nghiệp Việt Nam Nghiên cứu này nhằm đánh giá tiềm năng di truyền và khả năng sinh trưởng của các tổ hợp lai, từ đó đóng góp vào việc cải tiến giống dưa chuột tại Việt Nam.
STT Kí hiệu Tổ hợp lai
NỘI DUNG NGHIÊN CỨU
So sánh đặc điểm nông sinh học của 4 dòng dưa chuột địa phương chọn lọc trong vụ xuân hè 2016
Trong nghiên cứu này, chúng tôi so sánh khả năng sinh trưởng, phát triển, năng suất và chất lượng của các tổ hợp lai dưa chuột diallel Đồng thời, chúng tôi cũng đánh giá khả năng kết hợp riêng của 4 dòng dưa chuột tự phối đời I5 trong vụ thu đông 2016 tại Gia Lâm, Hà Nội Kết quả sẽ cung cấp thông tin quý giá cho việc cải thiện giống dưa chuột trong tương lai.
THỜI GIAN NGHIÊN CỨU
- Vụ xuân hè 2016: tháng 2/2016 - tháng 6/2016
- Vụ thu đông 2016: tháng 9/2016 - tháng 12/2016.
ĐỊA ĐIỂM NGHIÊN CỨU
Thí nghiệm được tiến hành tại khu thí nghiệm đồng ruộng khoa Nông học - Học viện Nông nghiệp Việt Nam (thị trấn Trâu Quỳ, huyện Gia Lâm, TP
PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
3.5.1 Phương pháp bố trí, theo dõi thí nghiệm
- Bố trí theo khối ngẫu nhiên đầy đủ RCB (Randomized Complete Block) với 3 lần nhắc lại (10m 2 / ô thí nghiệm/ 36 cây)
3.5.2 Các chỉ tiêu theo dõi
3.5.2.1 Các chỉ tiêu về sinh trưởng (nội dung 1 và 2)
+ Thời gian từ gieo đến nảy mầm (ngày)
+ Thời gian từ này mầm đến xuất hiện tua cuốn (ngày)
+ Thời gian từ trồng đến xuất hiện hoa đực đầu tiên (ngày)
+ Thời gian từ trồng đến xuất hiện hoa cái đầu tiên (ngày)
+ Thời gian từ trồng đến đậu quả đầu tiên (ngày)
+ Thời gian từ trồng đến thu đợt quả đầu tiên (ngày)
+ Tổng thời gian sinh trưởng: từ mọc đến thu quả đợt cuối (ngày)
- Chiều dài và đường kính thân chính (cm)
- Số nhánh cây cấp 1 trên thân cây chính (nhánh/ cây)
- Kích thước lá: chiều dài lá, phiến rộng lá
3.5.2.2 Đặc trưng hình thái thân, lá, hoa, quả của các mẫu giống (theo hướng dẫn khảo nghiệm DUS (khảo nghiệm tính khác biệt, đồng nhất, ổn định), Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia QCVN 01-93:2012/BNNPTNT (nội dung 1 và 2) 3.5.2.3 Các chỉ tiêu về tình hình phát triển (nội dung 1 và 2)
+ Vị trí xuất hiện hoa cái đầu tiên (nách lá thứ mấy xuất hiện hoa cái) + Tổng số hoa đực trên cây
+ Tổng số hoa cái trên cây
+ Xác định tỷ lệ hoa cái và hoa đực trên cây, tính bằng công thức như sau:
Tỷ lệ hoa cái (%) - Tỷ lệ đậu quả (%) 3.5.2.4 Các chỉ tiêu về tình hình sâu bệnh hại (nội dung 1 và 2) a Đánh giá tình hình sâu hại:
+ Sâu xanh ăn lá (Diaphania indica);
+ Bọ rùa 28 chấm (Epilachna vigintioctopunctata);
+ Ruồi đục quả (Bactrocera cucurbitae) b Đánh giá tình hình bệnh hại:
+ Bệnh giả sương mai (Pseudoperonaspora cubensis) ;
+ Bênh phấn trắng (Erysiphe cichoarcearum DC) ;
+ Bệnh lở cổ rễ (Rhizoctonia solani Kuhn)
Đánh giá mức độ bị sâu bệnh hại là một quy trình quan trọng, được thực hiện theo hướng dẫn của Quy chuẩn Kỹ thuật Quốc gia Phương pháp điều tra phát hiện sâu bệnh hại giúp phân cấp độ tổn thương, từ đó đưa ra các biện pháp quản lý hiệu quả.
Số quả đậu và tổng số hoa cái là những yếu tố quan trọng trong việc đánh giá dịch hại cây trồng, theo tài liệu do Cục Bảo vệ Thực vật biên soạn và Bộ Nông nghiệp và PTNT ban hành theo QCVN 01-38: 2010/BNNPTNT.
- Cấp 1: 5% đến 25% diện tích lá bị hại ;
- Cấp 7: >25% đến 50% diện tích lá bị hại ;
- Cấp 9: >50% diện tích lá bị hại
3.5.2.5 Các yếu tố cấu thành năng suất và năng suất (nội dung 1 và 2)
- Khối lượng trung bình quả (g)
- Năng suất cá thể = khối lượng trung bình quả x số quả trên cây(g/cây)
- Năng suất lý thuyết ô = Năng suất cá thể x mật độ trống trên ô (g/ô)
- Năng suất thực thu (kg/ô)
- Năng suất quy ra ha (tấn/ ha)
3.5.2.6 Cấu trúc, hình thái, và chất lượng quả (nội dung 1 và 2)
+ Độ dày thịt quả (cm);
+ Hình dạng quả (dài, thuôn dài, thẳng );
+ Màu sắc vỏ quả ( trắng, đen…);
+ Mức độ phân bố gai quả
+ Độ Brix: sử dụng máy đo Master refactometer;
+ Độ cứng: sử dụng máy đo Wagner instruments;
+ Chất lượng cảm quan: hương vị (thơm nhiều hay ít), phẩm vị (ngọt đậm, ngọt, ngọt dịu, nhạt, chua, đắng)
3.5.2.7 Các chỉ tiêu ưu thế lai (nội dung 2)
A Độ trội hp hp (XP 1 , XP 2 , XF 1 là giá trị trung bình năng suất của bố, mẹ và con lai F 1 Theo công thức tính độ trội trên có thể phân biệt một số trường hợp sau:
- ∞ < hp < -1: siêu trội âm (ưu thế lai âm)
- -0,5 ≤ hp < +0,5: di truyền trung gian
B Xác định mức biểu hiện ưu thế lai
- Ưu thế lai trung bình
Hm% Trong đó: Hm% là ưu thế lai trung bình
F1 là giá trị trung bình của tính trạng ở con lai F1
P1, P2 là giá trị của bố mẹ
- Ưu thế lai thực (Heterobeltiosis)
Hb% Trong đó: Hb% là ưu thế lai trung bình
F1 là giá trị tính trạng ở con lai F1
P1 là giá trị tính trạng bố hoặc mẹ cao nhất
- Ưu thế lai chuẩn (Standard heterosis)
XF 1 – ẵ * (XP 1 + XP 2 ) ẵ │ XP1 – XP2 │
Hs% Trong đó: Hs% là ưu thế lai chuẩn
F1 là giá trị tính trạng ở con lai F1
S là giá trị tính trạng ở giống được chọn làm đối chứng (CUC71)
3.5.2.8 Khả năng kết hợp riêng (nội dung 2)
Giá trị khả năng kết hợp riêng (SCA) được tính bằng công thức:
Trong đó: X.i, X.j = trung bình của bố mẹ thứ i và thứ j; X = trung bình toàn bộ, n = số dòng mẹ
Mỗi ô theo dõi 10 cây bất kỳ ở giữa luống cố định, các chỉ tiêu về quả theo dõi 10 quả ngẫu nhiên trên luống
- Chỉ tiêu chiều cao cây: Đo từ mặt đất đến đỉnh sinh trưởng của thân chính bằng thước dây chia độ, 7 ngày/lần
- Chỉ tiêu về số lá đếm trực tiếp, 7 ngày/lần
- Chỉ tiêu về hoa đếm trực tiếp, 2 ngày/lần
- Kích thước quả đo bằng thước panme
- Trọng lượng quả dùng cân bàn nhỏ lúc thu quả từng đợt
- Chỉ tiêu về sâu bệnh theo dõi trên mỗi ô thí nghiệm bằng quan sát trực tiếp trong suốt quá trình sinh trưởng, phát triển của cây
3.5.4 Kỹ thuật trồng và chăm sóc dưa chuột
- Thời vụ gieo trồng: vụ xuân hè: tháng 2/2016, vụ đông: tháng 10/2016
- Kích thước luống: 7m dài x 1,5m rộng; khoảng cách trồng: 70 x 35 cm
- Bón phân: 25 tấn phân hữu cơ/ha, 120kg N/ha, 90kg P2O5/ha, 120kg K2O/ha Phương pháp bón:
Bón phân hữu cơ cho bún lút cần đảm bảo đầy đủ lượng phân đạm và phân lân Phân nên được rải đều trong rạch và trộn kỹ với đất ở độ sâu từ 15 đến 20 cm để đạt hiệu quả tốt nhất.
Lần 1: khi cõy cú 4 - 5 lỏ thật, bún ẳ lượng phõn đạm + ẳ lượng phõn kali;
Lần 2: sau lần thu quả đầu tiờn, bún ẳ lượng phõn đạm + ẳ lượng phân kali;
Lần 3: sau khi bún lần 2 khoảng 10 - 25 ngày, bún ẳ lượng phõn đạm + ẳ lượng phõn kali;
- Xới vun: 2 - 3 lần, ở thời kỳ cây có 2 - 3 đến 4 - 5 lá thật Khi cây có tua cuốn thì vun gốc cho dưa chuột
- Làm giàn: Khi cây có tua cuốn thì bắt đầu làm giàn chữ A
- Tưới nước đầy đủ, phòng trừ sâu bệnh hại kịp thời
- Thu hoạch: thu quả thương phẩm 7 - 8 ngày tuổi Quả giống thu ở 25 -
3.5.5 Phương pháp lai luân giao:
Sơ đồ lai diallel vụ thu đông 2016
Bố LCH3 VP1 VP2 BN2
Để lai cây, cần chọn cây bố và cây mẹ có giống tốt, sinh trưởng khỏe mạnh và không bị sâu bệnh Khi hoa xuất hiện, tiến hành kẹp hoa cái và hoa đực để ngăn chặn thụ phấn tự do Vào thời điểm hoa nở, lấy phấn hoa đực từ cây bố và chấm lên đầu nhụy hoa cái của cây mẹ, sau đó kẹp hoa ngay lập tức Quả sẽ chín sau khoảng 25 - 30 ngày, mỗi cây cho thu hoạch 3 quả Hạt thu được từ các quả lai sẽ được trộn lẫn trong cùng một tổ hợp.
3.5.6 Phương pháp phân tích số liệu Đánh giá khả năng kết hợp theo mô hình Griffing 4.0, phần mềm của Nguyễn Đình Hiền và Ngô Hữu Tình, 1996
Số liệu thống kê sinh học trên đồng ruộng được xử lý bằng phần mềm excel và irristat trên máy tính.
