Tính cấp thiết của đề tài
Ngân hàng thương mại đóng vai trò quan trọng nhất trong lĩnh vực tài chính và kinh tế, với hoạt động tín dụng là nguồn thu chính Tuy nhiên, lĩnh vực này cũng tiềm ẩn nhiều rủi ro lớn, có thể dẫn đến hậu quả nghiêm trọng như tăng chi phí, chậm trễ hoặc mất thu nhập lãi, và thất thoát vốn vay Những tác động này không chỉ làm xấu đi tình hình tài chính của ngân hàng mà còn ảnh hưởng đến uy tín và vị thế của họ, thậm chí có thể đe dọa toàn bộ hệ thống ngân hàng và nền kinh tế.
Rủi ro hoạt động tín dụng là yếu tố không thể loại bỏ hoàn toàn trong ngân hàng, nhưng có thể giảm thiểu thiệt hại thông qua các biện pháp phòng ngừa Mỗi ngân hàng thương mại có khẩu vị rủi ro riêng, từ đó xây dựng cơ chế quản trị rủi ro tín dụng nhằm hạn chế tối đa rủi ro này Điều này góp phần đạt được mục tiêu hoạt động tín dụng an toàn và hiệu quả trong tăng trưởng.
Trong hơn 10 năm qua, hoạt động của các ngân hàng thương mại Việt Nam đã chứng kiến sự gia tăng đáng kể tỷ lệ nợ xấu Điều này đặt ra yêu cầu cấp bách cho các ngân hàng phải nâng cao khả năng quản trị rủi ro tín dụng, nhằm đảm bảo rằng hoạt động tín dụng diễn ra an toàn và hiệu quả trong giới hạn cho phép.
Ngân hàng TMCP Đại Chúng Việt Nam, thành lập từ năm 2013, không chỉ tập trung vào việc cạnh tranh để đạt lợi nhuận cao mà còn chú trọng đến việc quản lý và kiểm soát rủi ro tín dụng một cách hiệu quả, nhằm đảm bảo sự tăng trưởng bền vững của nguồn lợi nhuận.
Tổng quan nghiên cứu đề tài
Tình hình nghiên cứu nước ngoài
Quản trị rủi ro tín dụng trong ngân hàng đang trở thành một vấn đề được quan tâm toàn cầu Nhiều nhà khoa học và nhà quản trị ngân hàng đã nghiên cứu chủ đề này bằng các phương pháp khác nhau, qua đó giúp các ngân hàng nhận diện thực trạng rủi ro tín dụng mà họ đang gặp phải Các nghiên cứu này không chỉ cung cấp giải pháp để ổn định hoạt động của ngành ngân hàng mà còn nâng cao hiệu quả kinh doanh và xây dựng thương hiệu cho các ngân hàng.
“Credit risk management and profitability in Commercial Banks in Sweden” (Quản trị rủi ro và khả năng sinh lợi của các ngân hàng thương mại ở Thụy Điển),
Năm 2009, các tác giả Ara Hosna, Bakaeva Manzura và Sun Juanjuan từ nhà xuất bản Trường Đại học Gothenburg đã nhấn mạnh tầm quan trọng của quản trị rủi ro tín dụng trong các ngân hàng, đặc biệt trong bối cảnh các cuộc khủng hoảng tài chính hiện nay và sự ra đời của Basel II Do cấp tín dụng là nguồn thu nhập chính của các ngân hàng thương mại, nên quản trị rủi ro tín dụng có ảnh hưởng trực tiếp đến lợi nhuận của họ Nghiên cứu của các tác giả đã làm rõ cách thức mà quản trị rủi ro tín dụng tác động đến hiệu quả kinh doanh của ngân hàng.
Nghiên cứu này phân tích tác động của quản trị rủi ro tín dụng đối với khả năng sinh lời của bốn ngân hàng thương mại lớn ở Thụy Điển: Nordea, SEB, Handelsbanken và Swedbank Mục tiêu là xác định mối quan hệ giữa quản trị rủi ro tín dụng và khả năng sinh lời, được đo bằng chỉ số ROE, trong khi NPLR và CAR được sử dụng làm chỉ số quản trị rủi ro tín dụng Dữ liệu được thu thập từ báo cáo hàng năm và báo cáo quản trị rủi ro của các ngân hàng trong giai đoạn 2000-2008 Kết quả cho thấy quản trị rủi ro tín dụng ảnh hưởng đến khả năng sinh lời của cả bốn ngân hàng, với NPLR có tác động đáng kể hơn so với CAR Phân tích cho thấy Nordea và SEB có tác động tương tự trong quản trị rủi ro tín dụng, trong khi Handelsbanken cho thấy NPLR và CAR không dự đoán được ROE Đối với Swedbank, NPLR và CAR chỉ giải thích được một phần rất nhỏ trong sự biến động của ROE.
NPLR đã gia tăng tác động tiêu cực lên ROE, trong khi đó, CAR theo Basel I lại có ảnh hưởng tích cực nhưng không đáng kể đến ROE.
Nghiên cứu "Tác động của quản trị rủi ro tín dụng trên khả năng sinh lời của các ngân hàng thương mại" của tác giả Fanli và Yijun Zou, xuất bản năm 2014 bởi trường Đại học Umea, chỉ ra rằng các ngân hàng thương mại hiện nay là những tổ chức tài chính lớn nhất toàn cầu với nhiều chi nhánh và công ty con Tuy nhiên, họ đang phải đối mặt với nhiều rủi ro trong hoạt động, trong đó rủi ro tín dụng được xem là một trong những thách thức lớn nhất mà các ngân hàng phải quản lý hiệu quả để đảm bảo khả năng sinh lời.
Quản lý rủi ro tín dụng là một trong những nguồn thu nhập chính của ngân hàng thương mại và ảnh hưởng trực tiếp đến lợi nhuận Nghiên cứu này nhằm cung cấp thông tin chính xác về quản trị rủi ro tín dụng và tác động của nó đối với khả năng sinh lời của các ngân hàng thương mại tại châu Âu Mục tiêu chính là kiểm tra mối quan hệ giữa quản trị rủi ro tín dụng và lợi nhuận, sử dụng các chỉ tiêu ROE và ROA để đánh giá hiệu quả hoạt động ngân hàng Dữ liệu được thu thập từ 47 ngân hàng thương mại ở châu Âu trong giai đoạn 2007 - 2012, với bốn giả thuyết được đề ra cho tám câu hỏi nghiên cứu Kết quả cho thấy quản trị rủi ro tín dụng có ảnh hưởng tích cực đến hiệu quả hoạt động của ngân hàng.
Tổng quan tài liệu nghiên cứu trong nước
Tại Việt Nam, nhiều nghiên cứu đã được thực hiện về hoạt động tín dụng và quản trị rủi ro tín dụng, với nhiều bài viết đăng trên các tạp chí chuyên ngành Các đề tài nghiên cứu này đã được chú trọng trong những năm gần đây, phản ánh sự quan tâm ngày càng tăng đối với lĩnh vực tín dụng và quản lý rủi ro trong ngành ngân hàng.
Luận văn thạc sĩ của Trần Thị Băng Tâm, xuất bản bởi Đại học Kinh tế TP HCM năm 2007, nghiên cứu sâu về tầm quan trọng của quản trị rủi ro tín dụng theo chuẩn mực và thông lệ ngân hàng quốc tế Bài viết đề xuất một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả quản trị rủi ro tín dụng, phản ánh những yêu cầu và thực tiễn áp dụng trong ngành ngân hàng hiện nay.
Trong cuốn sách "Quản trị rủi ro trong kinh doanh ngân hàng" của PGS.TS Nguyễn Văn Tiến, xuất bản năm 2010 bởi NXB Thống kê, tác giả đã trình bày chi tiết về quản trị rủi ro tín dụng (RRTD) trong lĩnh vực ngân hàng Tài liệu cung cấp cái nhìn tổng quan về tín dụng ngân hàng, bao gồm khái niệm, đặc điểm, vai trò, phân loại, phương thức cho vay, chính sách tín dụng và kiểm tra tín dụng Ngoài ra, nghiên cứu cũng đề cập đến phân tích tín dụng, với cả phương pháp phân tích định tính và định lượng truyền thống, cùng với các mô hình hiện đại như mô hình điểm số Z, mô hình điểm số tín dụng tiêu dùng và mô hình cấu trúc kỳ hạn RRTD Cuối cùng, tài liệu chỉ ra những biểu hiện và các yếu tố liên quan đến quản trị rủi ro trong ngân hàng.
Để xử lý nợ có vấn đề, cần thực hiện 4 bước quan trọng Các khoản tín dụng có vấn đề thường có những đặc điểm chung như sự chậm trễ và bất thường trong việc thanh toán, thiếu lý do hợp lý trong việc cung cấp báo cáo tài chính, không tuân thủ lịch trả nợ đã thỏa thuận, và chậm trễ trong việc liên lạc với cán bộ tín dụng.
Luận án tiến sĩ của Nguyễn Thị Hoài Phương, "Quản lý nợ xấu tại ngân hàng thương mại Việt Nam" (2012), đã đề xuất một quy trình quản lý nợ xấu khoa học và toàn diện hơn so với quy trình hiện tại Tác giả nhấn mạnh rằng các ngân hàng cần ước lượng xác suất vỡ nợ của khoản vay để xác định ngưỡng nợ xấu Đồng thời, ngân hàng cũng phải xây dựng quy trình và tổ chức để đo lường tổn thất từ nợ xấu, từ đó phát triển các biện pháp ngăn ngừa và xử lý hiệu quả.
Bài viết "Xây dựng hệ thống quản trị rủi ro hoạt động tại các NHTM Việt Nam" của thạc sĩ Đào Thị Thanh Tú, đăng trên Tạp chí Tài Chính tháng 07/2014, nhấn mạnh tầm quan trọng của việc xây dựng hệ thống quản trị rủi ro theo tiêu chuẩn quốc tế, cụ thể là Hiệp ước Basel Bài viết cũng đề xuất các giải pháp nhằm nâng cao chất lượng quản trị rủi ro hoạt động tại các ngân hàng thương mại Việt Nam.
Bài viết "Quản lý rủi ro tín dụng thông qua các hợp đồng phái sinh tín dụng cho Việt Nam" của thạc sĩ Huỳnh Thị Hương Thảo, đăng trên Tạp chí Tài chính tháng 09/2014, phân tích thực trạng thị trường công cụ phái sinh trong việc quản lý rủi ro tín dụng tại Việt Nam Tác giả chỉ ra nguyên nhân khiến nghiệp vụ phái sinh tín dụng chưa được áp dụng rộng rãi và đề xuất một số giải pháp nhằm phát triển nghiệp vụ này trong công tác quản lý rủi ro tín dụng của các ngân hàng.
Nghiên cứu về quản trị rủi ro tín dụng tại các ngân hàng thương mại đã được thực hiện rộng rãi, nhưng vẫn còn thiếu các nghiên cứu chuyên sâu về quản trị rủi ro tại Ngân hàng TMCP Đại Chúng Việt Nam Các công trình, đề tài nghiên cứu và bài báo hiện có chủ yếu tập trung vào khía cạnh chung của vấn đề này, trong khi việc phân tích chi tiết tại một ngân hàng cụ thể vẫn chưa được khai thác.
Mục tiêu của đề tài
Mục tiêu của đề tài làm sáng tỏ những vấn đề sau:
- Khái quát lý luận về quản trị rủi ro tín dụng tại ngân hàng thương mại.
Bài viết này phân tích thực trạng quản trị rủi ro tín dụng tại Ngân hàng TMCP Đại Chúng Việt Nam, nêu rõ nguyên nhân dẫn đến rủi ro tín dụng và các phương pháp quản trị hiệu quả Qua đó, chúng ta sẽ hiểu rõ hơn về các yếu tố ảnh hưởng đến rủi ro tín dụng và những biện pháp cần thiết để nâng cao khả năng quản lý rủi ro trong lĩnh vực ngân hàng.
Dựa trên lý luận và phân tích thực trạng quản trị rủi ro tín dụng, bài viết đề xuất một số biện pháp nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động quản trị rủi ro tín dụng tại Ngân hàng TMCP Đại Chúng Việt Nam Những biện pháp này không chỉ giúp cải thiện quy trình quản lý rủi ro mà còn tăng cường khả năng phòng ngừa và ứng phó với các rủi ro tín dụng trong bối cảnh thị trường hiện nay.
Phương pháp nghiên cứu
Trong nghiên cứu này, chúng tôi áp dụng nhiều phương pháp như duy vật biện chứng, duy vật lịch sử, và các kỹ thuật thu thập, so sánh, phân tích, thống kê và tổng hợp dữ liệu Đề tài cũng vận dụng các lý thuyết cơ bản và lý luận khoa học liên quan đến rủi ro tín dụng và quản trị rủi ro tín dụng.
Khóa luận ngoài phần mở đầu, kết luận và các phụ lục, có kết cấu gồm: Chương 1: Cơ sở luận rủi ro tín dụng tại ngân hàng thương mại
Chương 2: Thực trạng quản trị rủi ro tín dụng tại PVcomBank
Chương 3: Giải pháp quản trị rủi ro tín dụng tại PVcomBank
CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LUẬN VỀ QUẢN TRỊ RỦI RO TÍN DỤNG TẠI NHTM 1.1 Rủi ro tín dụng
Thực tế, có rất nhiều khái niệm về rủi ro tín dụng tại ngân hàng thương mại cụ thể như:
Rủi ro tín dụng, theo định nghĩa bởi Hiệp ước Basel ra đời năm 2010 và Rose
Rủi ro tín dụng (2002) đề cập đến khả năng ngân hàng có thể mất một phần hoặc toàn bộ khoản vay do các sự kiện ảnh hưởng đến khả năng thanh toán của khách hàng Những sự kiện không mong muốn này bao gồm tình trạng phá sản của khách hàng hoặc việc khách hàng từ chối thanh toán nợ.
Rủi ro tín dụng, theo Ngân hàng Nhà nước Việt Nam, được định nghĩa là tình trạng bên vay không thực hiện hoặc không có khả năng thực hiện nghĩa vụ trả nợ theo cam kết đã thỏa thuận Điều này có thể xảy ra khi bên được cấp tín dụng không đáp ứng được yêu cầu tài chính, dẫn đến nguy cơ mất mát cho bên cho vay.
Dự thảo Thông tư quy định về hệ thống kiểm soát nội bộ của tổ chức tín dụng và chi nhánh ngân hàng nước ngoài được NHNN đưa ra, với định nghĩa sát sao so với các tiêu chuẩn quốc tế của nhiều ngân hàng trên thế giới.
Rủi ro tín dụng được đánh giá dựa trên danh mục tín dụng của ngân hàng, thể hiện khả năng xảy ra tổn thất khi không thu hồi đủ gốc và lãi như dự kiến Danh mục tín dụng có nguy cơ tổn thất cao nếu ngân hàng tập trung cho vay vào một ngành, lĩnh vực, vùng địa lý nhất định, hoặc vào các loại hình cho vay có rủi ro lớn.
Rủi ro tín dụng, dù được thể hiện qua nhiều cách khác nhau, đều có chung một định nghĩa: đó là các tổn thất xảy ra khi khách hàng không thể thanh toán đầy đủ hoặc đúng hạn nợ gốc và/hoặc lãi suất của khoản vay.
Rủi ro tín dụng phát sinh từ các hoạt động cấp tín dụng, bao gồm cho vay, chiết khấu, cho thuê tài chính, bao thanh toán, bảo lãnh ngân hàng và nhiều nghiệp vụ tín dụng khác.
1.1.2 Phân loại rủi ro tín dụng
Các ngân hàng đối mặt với nhiều loại rủi ro chính, bao gồm rủi ro tín dụng, rủi ro hoạt động và rủi ro thị trường Trong số đó, rủi ro tín dụng có thể được phân chia thành nhiều loại khác nhau dựa trên các yếu tố đa dạng.
Căn cứ vào nguyên nhân gây ra rủi ro, rủi ro tín dụng còn có thể được chia thành rủi ro khách quan và rủi ro chủ quan.
- Rủi ro khách quan: Là rủi ro do những nguyên nhân bất khả kháng như thiên tai, địch họa, người vay bị tai nạn, chết, mất tích,
Rủi ro chủ quan là loại rủi ro phát sinh từ hành động của bên vay hoặc bên cho vay, có thể do vô tình hoặc cố ý Ví dụ, bên vay có thể sử dụng vốn không đúng mục đích, dẫn đến thất thoát tài chính Ngoài ra, rủi ro này cũng có thể xuất phát từ những tiêu cực trong quá trình làm việc của cán bộ ngân hàng.
Căn cứ vào khả năng trả nợ của khách hàng, rủi ro tín dụng bao gồm:
Rủi ro không hoàn trả nợ đúng hạn là tình huống xảy ra khi đến thời hạn quy định của khoản vay, ngân hàng vẫn chưa thu hồi được số vốn đã cho vay.
Rủi ro mất khả năng chi trả xảy ra khi khách hàng không thể thanh toán nợ, buộc ngân hàng phải xử lý tài sản bảo đảm (nếu có) để thu hồi nợ.
Rủi ro tín dụng không chỉ tồn tại trong hoạt động cho vay mà còn bao gồm nhiều hoạt động cấp tín dụng khác như tài trợ thương mại, cho vay trên thị trường liên ngân hàng, đồng tài trợ, bảo lãnh, cam kết và chấp thuận tài trợ thương mại.
Căn cứ vào nguyên nhân phát sinh rủi ro, rủi ro tín dụng có thể được phân loại bao gồm rủi ro danh mục và rủi ro giao dịch.
Rủi ro danh mục là loại rủi ro tín dụng phát sinh từ những hạn chế trong việc quản lý danh mục cho vay của ngân hàng Việc này có thể dẫn đến những tổn thất tài chính nghiêm trọng nếu không được kiểm soát hiệu quả.
8 phân chia thành 02 loại : rủi ro nội tại và rủi ro tập trung.
Rủi ro nội tại là những yếu tố và đặc điểm riêng biệt của từng chủ thể vay vốn, cũng như ngành, lĩnh vực kinh tế mà họ hoạt động Những rủi ro này phát sinh từ đặc điểm hoạt động và cách thức sử dụng vốn của khách hàng vay, ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng trả nợ và ổn định tài chính.
Rủi ro tập trung xảy ra khi ngân hàng cho vay quá nhiều vốn cho một số khách hàng, hoặc tập trung vào các doanh nghiệp trong cùng một ngành, lĩnh vực kinh tế, hoặc khu vực địa lý nhất định Điều này cũng bao gồm việc cho vay đối với những loại hình có rủi ro cao, dẫn đến nguy cơ lớn cho ngân hàng nếu xảy ra biến động.