Tính cấp thiết của đề tài
Những đổi mới mạnh mẽ trong chính sách về kinh tế và chính trị kể từ năm
Từ năm 1986, Việt Nam đã có những bước tiến lớn, chuyển mình từ một trong những quốc gia nghèo nhất thế giới thành quốc gia có thu nhập trung bình thấp Dù bị ảnh hưởng nặng nề bởi đại dịch COVID-19 vào năm 2020, Việt Nam vẫn đạt nhiều thành công trong công tác phòng chống dịch và phục hồi kinh tế - xã hội, được cộng đồng quốc tế ghi nhận Tạp chí The Economist đã xếp Việt Nam vào top 16 nền kinh tế mới nổi thành công nhất thế giới vào tháng 8 năm 2020 Ngoài ra, theo Ngân hàng Thế giới, với mức tăng trưởng kinh tế bình quân 6,8% mỗi năm từ 2016 đến 2019, Việt Nam nằm trong top 10 quốc gia có tốc độ tăng trưởng cao nhất toàn cầu.
Quá trình hội nhập quốc tế của Việt Nam thông qua các tổ chức như WTO, IMF và ASEAN đã mang lại nhiều cơ hội và thách thức lớn, đặc biệt trong các lĩnh vực kinh tế quan trọng Ngành ngân hàng, với đặc thù nhạy cảm, chịu tác động mạnh mẽ từ những biến động này Hoạt động cho vay tín dụng là cốt lõi trong ngân hàng, đóng góp lớn vào nguồn thu, nhưng cũng tiềm ẩn nhiều yếu tố phức tạp và khả năng phát sinh tranh chấp giữa các bên liên quan trong hợp đồng tín dụng.
Trong những năm gần đây, tranh chấp phát sinh từ hợp đồng tín dụng (HĐTD) ngày càng phổ biến và phức tạp, đặc biệt là giữa ngân hàng thương mại (NHTM) và khách hàng doanh nghiệp Khi xảy ra tranh chấp, khởi kiện tại Tòa án Nhân dân (TAND) là một trong những phương thức giải quyết được lựa chọn, mặc dù phương thức này có nhiều ưu điểm Tuy nhiên, thực tiễn giải quyết tại Tòa án vẫn gặp nhiều khó khăn, tình trạng "ứ đọng" và kéo dài vẫn tồn tại, phản ánh những hạn chế của pháp luật trong việc xử lý các tranh chấp HĐTD, bao gồm cả tranh chấp giữa NHTM và khách hàng doanh nghiệp.
Nghiên cứu pháp luật về giải quyết tranh chấp hợp đồng tín dụng giữa ngân hàng thương mại và khách hàng doanh nghiệp là rất quan trọng, đặc biệt khi gắn với một địa bàn và cơ quan có thẩm quyền cụ thể Việc này giúp nhận diện rõ ràng những khó khăn và thuận lợi trong quá trình giải quyết tranh chấp, từ đó tạo cơ sở vững chắc cho việc kiến nghị hoàn thiện quy định pháp luật và thực thi pháp luật Chính vì lý do đó, tôi đã chọn đề tài "Nghiên cứu pháp luật về giải quyết tranh chấp hợp đồng tín dụng giữa ngân hàng thương mại với khách hàng doanh nghiệp qua thực tiễn xét xử tại Tòa án nhân dân tỉnh Bắc Ninh" cho khóa luận tốt nghiệp của mình.
Tình hình nghiên cứu đề tài
Gần đây, tranh chấp hợp đồng tín dụng (HĐTD) giữa ngân hàng thương mại (NHTM) và khách hàng doanh nghiệp đã thu hút sự quan tâm và nghiên cứu của nhiều người Một số công trình nghiên cứu đáng chú ý trong lĩnh vực này đã được thực hiện.
- Đỗ Văn Đại (2014), “Luật hợp đồng Việt Nam - Bản án và bình luận bản án”, Tập 1 (2013) và 2 (2014), NXB.CTQG, (tái bản lần thứ tư);
- Đỗ Văn Đại (2015), ‘‘Giải quyết tranh chấp hợp đồng - Những điều doanh nhân cần biết”, NXB.Tri Thức.
Luận văn thạc sỹ Luật học của Trần Tuấn Anh năm 2016 tập trung vào việc “Giải quyết tranh chấp hợp đồng tín dụng qua thực tiễn xét xử tại Tòa án nhân dân tỉnh Phú Thọ” Nghiên cứu này phân tích các vấn đề pháp lý liên quan đến tranh chấp hợp đồng tín dụng, đồng thời đánh giá hiệu quả của quá trình xét xử tại Tòa án nhân dân tỉnh Phú Thọ trong việc giải quyết các vụ việc này Kết quả nghiên cứu không chỉ góp phần nâng cao hiểu biết về lĩnh vực tín dụng mà còn đề xuất các giải pháp nhằm cải thiện quy trình xét xử và bảo vệ quyền lợi của các bên liên quan.
Luận văn thạc sỹ Luật học này nghiên cứu về “Giải quyết tranh chấp hợp đồng tín dụng qua thực tiễn xét xử tại Tòa án nhân dân thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh” Bài viết phân tích quy trình và kết quả của việc xét xử các vụ tranh chấp hợp đồng tín dụng, từ đó rút ra các bài học kinh nghiệm và kiến nghị nhằm cải thiện hiệu quả giải quyết tranh chấp trong lĩnh vực này tại địa phương Nghiên cứu không chỉ góp phần làm rõ thực tiễn pháp lý mà còn nâng cao nhận thức về quyền lợi và nghĩa vụ của các bên liên quan trong hợp đồng tín dụng.
Luận văn thạc sỹ Luật học của Lê Thị Huyền, trình bày về "Giải quyết tranh chấp hợp đồng tín dụng theo luật tố tụng dân sự Việt Nam từ thực tiễn tỉnh Quảng Trị", được hoàn thành vào năm 2017 Nghiên cứu này tập trung vào các quy định pháp lý và thực tiễn giải quyết tranh chấp hợp đồng tín dụng, nhằm nâng cao hiệu quả áp dụng luật tố tụng dân sự tại tỉnh Quảng Trị.
Luận văn thạc sỹ Luật học của Phạm Thị Như tập trung vào việc phân tích và giải quyết tranh chấp phát sinh từ hợp đồng tín dụng tại Tòa án cấp sơ thẩm theo quy định của pháp luật Việt Nam Bài viết nêu rõ các quy trình pháp lý, các vấn đề thường gặp trong tranh chấp hợp đồng tín dụng, và đưa ra những giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả giải quyết tranh chấp tại Tòa án Thông qua nghiên cứu này, tác giả mong muốn góp phần hoàn thiện hệ thống pháp luật và bảo vệ quyền lợi của các bên liên quan trong các vụ tranh chấp tín dụng.
Ngoài ra, còn có một số bài viết đăng trên các tạp chí ngân hàng như:
Trương Thanh Đức đã có những bình luận sâu sắc về quy định thực hiện nghĩa vụ trả tiền và hợp đồng vay tài sản trong Dự thảo Bộ luật dân sự sửa đổi Ông nhấn mạnh tầm quan trọng của việc điều chỉnh các quy định này để đảm bảo tính minh bạch và công bằng trong các giao dịch tài chính Bài viết góp phần làm rõ những vấn đề pháp lý cần thiết nhằm bảo vệ quyền lợi của các bên liên quan trong hợp đồng vay tài sản.
Pháp luật Bộ tư pháp, Số chuyên đề sửa đổi bổ sung BLDS, 2015, tr 132-139;
Phan Thị Thu Hà (2006) đã nghiên cứu về rủi ro tín dụng của các ngân hàng thương mại Nhà nước Việt Nam, trình bày trong bài viết "Rủi ro tín dụng của Ngân hàng thương mại Nhà nước Việt Nam - cách tiếp cận từ tính chất sở hữu" đăng trên Tạp chí ngân hàng số 24/2006 Nghiên cứu này cung cấp cái nhìn sâu sắc về ảnh hưởng của tính chất sở hữu đến quản lý rủi ro tín dụng trong hệ thống ngân hàng.
Các công trình nghiên cứu đã đóng góp quan trọng vào việc hoàn thiện cơ sở pháp lý và thực tiễn trong giải quyết tranh chấp hợp đồng tín dụng giữa ngân hàng thương mại và khách hàng doanh nghiệp Tuy nhiên, việc nghiên cứu pháp luật về giải quyết tranh chấp này vẫn luôn mang tính thời sự, do sự phát triển không ngừng của nền kinh tế và xã hội, dẫn đến những bất cập trong các quy định pháp luật so với thực tiễn.
Khóa luận này tập trung nghiên cứu pháp luật về giải quyết tranh chấp hợp đồng tín dụng giữa ngân hàng thương mại và khách hàng doanh nghiệp tại Tòa án nhân dân tỉnh Bắc Ninh Mặc dù có nhiều đề tài liên quan, chưa có công trình nào thực hiện nghiên cứu một cách hệ thống và toàn diện Bài viết chỉ ra những bất cập trong hệ thống pháp luật hiện hành qua thực tiễn xét xử tại TAND tỉnh Bắc Ninh, đồng thời đề xuất các giải pháp nhằm hoàn thiện hệ thống pháp luật và nâng cao chất lượng giải quyết tranh chấp hợp đồng tín dụng tại Tòa án.
Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu
Khóa luận này được xây dựng dựa trên sự kết hợp giữa lý luận và thực tiễn, đồng thời thực hiện phân tích và tổng hợp theo tư tưởng Mác - Lê nin, cũng như tư tưởng của Chủ tịch Hồ Chí Minh và quan điểm của Đảng Nhà nước Việt Nam.
Trong khóa luận, có nhiều phương pháp nghiên cứu đa dạng được áp dụng, bao gồm thống kê, điều tra, và đánh giá thực trạng các vụ án Ngoài ra, khảo nghiệm thực tế và trao đổi với các Thư ký Thẩm phán về tài liệu và cách giải quyết liên quan đến tranh chấp hợp đồng tín dụng cũng được thực hiện.
Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của khóa luận
Nghiên cứu này sẽ làm nổi bật vai trò quan trọng của pháp luật trong việc giải quyết tranh chấp hợp đồng tín dụng giữa ngân hàng thương mại và khách hàng doanh nghiệp, đồng thời phân tích cách áp dụng pháp luật vào các tình huống cụ thể.
Kết quả của khóa luận không chỉ có thể được sử dụng làm tài liệu nghiên cứu và tham khảo tại các cơ quan, cơ sở đào tạo luật học, mà còn hỗ trợ các Thẩm phán và Thư ký trong việc giải quyết các vụ án tranh chấp hợp đồng thương mại.
7 Ket cấu của khóa luận
Gồm có mở đầu, mục lục, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo, nội dung được chia thành 3 chương:
Chương 1: Những vấn đề lý luận về pháp luật giải quyết tranh chấp HĐTD giữa NHTM với khách hàng doanh nghiệp tại Tòa án.
Chương 2: Phân tích thực trạng pháp luật và thực tiễn áp dụng trong việc giải quyết tranh chấp hợp đồng tín dụng giữa ngân hàng thương mại và khách hàng doanh nghiệp, thông qua các vụ xét xử tại Tòa án nhân dân tỉnh Bắc Ninh.
Chương 3 đề xuất một số giải pháp nhằm hoàn thiện pháp luật về việc giải quyết tranh chấp hợp đồng tín dụng giữa ngân hàng thương mại và khách hàng doanh nghiệp, dựa trên thực tiễn xét xử tại Tòa án nhân dân tỉnh Bắc Ninh Những giải pháp này sẽ góp phần nâng cao hiệu quả xử lý tranh chấp, bảo vệ quyền lợi hợp pháp của các bên liên quan và thúc đẩy sự phát triển bền vững của thị trường tài chính.
CHƯƠNG 1 NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ PHÁP LUẬT GIẢI QUYẾT TRANH CHẤP HỢP ĐỒNG TÍN DỤNG GIỮA NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI VỚI KHÁCH
HÀNG DOANH NGHIỆP TẠI TÒA ÁN 1.1 KHÁI QUÁT VỀ HỢP ĐỒNG TÍN DỤNG
1.1.1 Khái niệm hợp đồng tín dụng a Định nghĩa hợp đồng tín dụng
Hợp đồng là một khái niệm phổ biến và có nhiều định nghĩa khác nhau Theo Từ điển Luật học, hợp đồng được hiểu là sự thỏa thuận giữa các bên có tư cách pháp nhân hoặc những người có đủ năng lực hành vi, nhằm xác lập, thay đổi hoặc chấm dứt quyền lợi và nghĩa vụ của mỗi bên.
Hợp đồng được định nghĩa là sự thỏa thuận giữa các bên nhằm xác lập, thay đổi hoặc chấm dứt quyền nghĩa vụ dân sự Những thỏa thuận này đảm bảo quyền lợi cho các chủ thể và sẽ được ghi nhận trong hợp đồng Thông thường, hợp đồng được hiểu là hợp đồng dân sự, và hợp đồng thương mại (HĐTD) được xem là một hình thức của hợp đồng dân sự, do bản chất quan hệ trong HĐTD là quan hệ dân sự.
Hợp đồng tín dụng (HĐTD) là thỏa thuận giữa bên cho vay (TCTD) và bên vay, được lập bằng văn bản, trong đó bên cho vay cam kết cung cấp một khoản tiền cho bên vay để sử dụng vào mục đích cụ thể đã thỏa thuận HĐTD quy định rõ ràng về số tiền cho vay, lãi suất, thời hạn vay, phương thức cho vay, đồng tiền trả nợ, hình thức bảo đảm, và các điều khoản khác theo quy định của pháp luật Việc hoàn trả cả gốc lẫn lãi sẽ diễn ra khi hết hạn hợp đồng.
Hiện nay, có rất nhiều tài liệu định nghĩa rất cụ thể cho chúng ta thấy khái
Hợp đồng tín dụng được định nghĩa theo Điều 385 BLDS 2015 là thỏa thuận bằng văn bản giữa tổ chức tín dụng (bên cho vay) và khách hàng (bên vay), trong đó tổ chức tín dụng ứng trước một khoản tiền cho khách hàng sử dụng trong thời gian nhất định Hợp đồng này yêu cầu bên vay phải hoàn trả cả gốc và lãi dựa trên sự tín nhiệm giữa hai bên.
Theo quy định của Bộ luật Dân sự 2015, hợp đồng tín dụng (HĐTD) được xác định là hợp đồng vay tài sản, trong đó bên cho vay giao tài sản cho bên vay, và bên vay có trách nhiệm hoàn trả tài sản đúng số lượng, chất lượng khi đến hạn, cùng với lãi suất nếu có thỏa thuận Tuy nhiên, HĐTD chỉ được công nhận khi bên vay là tổ chức tín dụng, bao gồm ngân hàng thương mại Nếu bên vay là doanh nghiệp hoặc hộ gia đình, hợp đồng sẽ được coi là hợp đồng thương mại, còn nếu bên vay là cá nhân, hợp đồng sẽ thuộc loại hợp đồng dân sự.
Hợp đồng tín dụng (HĐTD) là văn bản pháp lý thể hiện sự thỏa thuận giữa tổ chức tín dụng (TCTD) và bên vay (cá nhân hoặc tổ chức), xác lập quan hệ cho vay với quyền và nghĩa vụ rõ ràng dựa trên quy định pháp luật Theo thỏa thuận, bên cho vay sẽ cấp cho bên vay một khoản tiền để sử dụng cho mục đích cụ thể trong thời gian đã định, với điều kiện bên vay phải hoàn trả cả gốc và lãi đúng hạn, dựa trên sự tín nhiệm giữa hai bên.
Hợp đồng tín dụng (HĐTD) không chỉ có những đặc điểm chung của một hợp đồng thông thường mà còn sở hữu một số đặc điểm riêng biệt.
Thứ nhất, HĐTD luôn có một bên chủ thể là TCTD:
Hợp đồng tín dụng (HĐTD) khác biệt với các loại hợp đồng thông thường, trong đó một bên luôn là tổ chức tín dụng (TCTD) như ngân hàng thương mại, công ty tài chính, công ty cho thuê tài chính hoặc tổ chức tài chính vi mô, được thành lập và hoạt động theo quy định pháp luật với tư cách là bên cho vay Bên vay có thể là tổ chức hoặc cá nhân, nhưng cần đáp ứng đầy đủ các điều kiện vay vốn theo quy định Những yêu cầu này nhằm hạn chế và loại bỏ các TCTD không đủ điều kiện, từ đó giúp khách hàng giảm thiểu rủi ro không đáng có trong quan hệ HĐTD.
Thứ hai, HĐTD luôn là một hợp đồng mẫu, được thể hiện dưới hình thức bằng văn bản:
Hợp đồng tín dụng (HĐTD) được lập dưới dạng văn bản, thường là hợp đồng mẫu, dựa trên mối quan hệ giữa bên vay và bên cho vay (TCTD) Trong hoạt động cho vay, các ngân hàng thương mại (NHTM) nỗ lực bảo toàn nguồn vốn tín dụng của mình, do đặc điểm cơ bản của tín dụng là cho vay từ nguồn vốn đi vay Vì vậy, TCTD có trách nhiệm bảo vệ nguồn vốn này Quan hệ tín dụng từ HĐTD mang tính rủi ro cao, yêu cầu các bên tham gia phải thỏa thuận bằng văn bản về quyền và nghĩa vụ của mình Hình thức văn bản không chỉ giúp giảm thiểu rủi ro mà còn đảm bảo tính tin cậy và là cơ sở pháp lý cho việc giải quyết tranh chấp HĐTD có thể được gọi bằng nhiều tên khác nhau như hợp đồng vay vốn, hợp đồng tín dụng, hay khế ước vay vốn, tùy thuộc vào thời gian vay mà các bên thỏa thuận, có thể kèm theo các cụm từ “ngắn hạn” hoặc “trung hạn”.
Thứ ba, HĐTD luôn có đối tượng là tiền tệ:
Tiền tệ luôn tồn tại dưới dạng vật chất như tiền mặt hoặc bút tệ, điều này tạo nên sự khác biệt của hợp đồng tín dụng (HĐTD) so với các loại hợp đồng khác Nhờ vào đặc điểm này, hoạt động cho vay của tổ chức tín dụng (TCTD) trong nền kinh tế thị trường đã trở thành một hoạt động kinh doanh phổ biến, mang lại lợi nhuận chính cho các TCTD.
Theo nguyên tắc, một số tiền cụ thể luôn là đối tượng của hợp đồng tín dụng Số tiền này cần được các bên thỏa thuận và ghi rõ trong hợp đồng Do đó, trong hợp đồng tín dụng, tiền tệ là một yếu tố và đặc điểm không thể thiếu.
Thứ tư, mục đích sinh lời luôn là một trong những mục đích quan trọng chủ yếu của HĐTD: