Nội dung sáng kiến kinh nghiệm
Cơ sở lý luận của quản lý hoạt động dạy học môn Toán ở trường trung học cơ sở theo định hướng phát triển năng lực học sinh
2.1.1 Những nghiên cứu về dạy học và dạy học phát triển năng lực
Từ giữa thế kỷ XX, việc dạy học theo định hướng phát triển năng lực người học đã trở thành một chủ đề quan trọng và được chú trọng phát triển Nhiều nghiên cứu đã được thực hiện về năng lực nghề nghiệp và cách tổ chức hoạt động dạy học trong các trường học trong giai đoạn này.
Nhiều nghiên cứu từ các chuyên gia đã chỉ ra các phương pháp dạy học môn Toán hiệu quả trong trường phổ thông Điển hình là công trình "Phương pháp dạy học đại cương môn Toán" của Nguyễn Bá Kim (2007), cùng với việc áp dụng lý luận vào thực tiễn dạy học môn này.
Toán ở trường Phổ thông của tác giả Bùi Văn Nghị (2009).
2.1.2 Những nghiên cứu về quản lý dạy học phát triển năng lực
Theo các nhà khoa học Liên Xô, quản lý dạy học (QLDH) là nhiệm vụ trung tâm và quan trọng nhất trong quản lý trường phổ thông Kết quả quản lý nhà trường phụ thuộc vào việc tổ chức hợp lý hoạt động dạy học của hiệu trưởng (HT) Ngoài việc quản lý nề nếp chuyên môn, HT cần xây dựng đội ngũ giáo viên (GV) tâm huyết, có trình độ chuyên môn vững vàng, năng động và sáng tạo để nâng cao tay nghề sư phạm Tác giả Trần Kiểm trong cuốn “Khoa học QLGD, một số vấn đề lý luận và thực tiễn” cũng đã nêu rõ những nguyên tắc cơ bản cần thiết cho chủ thể quản lý trong quá trình quản lý nhà trường.
2.1.3 Các khái niệm cơ bản của đề tài
Dạy học là quá trình tương tác và hợp tác giữa giáo viên và học sinh, nhằm phát huy tối đa khả năng sáng tạo của học sinh và giúp họ trưởng thành Trong đó, giáo viên là chủ thể của hoạt động dạy học, còn học sinh là chủ thể của hoạt động học Quá trình này không chỉ giúp học sinh phát triển về mặt thể chất mà còn nâng cao năng lực của họ.
Hoạt động dạy học bao gồm hai yếu tố chính: hoạt động dạy của giáo viên và hoạt động học của học sinh, tạo thành hai quá trình song song và có mối quan hệ biện chứng Người học không chỉ là đối tượng của hoạt động dạy mà còn là chủ thể trong quá trình học, thể hiện sự tương tác và kết nối giữa hai bên trong môi trường giáo dục.
GV và HS đóng vai trò quan trọng trong quá trình dạy và học, với GV là người dẫn dắt và HS là người tiếp thu kiến thức Sự hợp tác giữa hai chủ thể này là yếu tố then chốt để nâng cao hiệu quả trong quá trình giáo dục.
Năng lực được định nghĩa là thuộc tính cá nhân được hình thành và phát triển từ tố chất sẵn có cùng với quá trình học tập và rèn luyện Nó cho phép con người huy động tổng hợp kiến thức, kỹ năng và các thuộc tính cá nhân khác như hứng thú, niềm tin, và ý chí, nhằm thực hiện thành công một loại hoạt động nhất định và đạt được kết quả mong muốn trong những điều kiện cụ thể.
Năng lực toán học của học sinh trung học bao gồm nhiều khía cạnh quan trọng như thu thập và xử lý thông tin toán học, thực hiện các phép tính và giải toán Học sinh cần phát triển tư duy toán học, khả năng giao tiếp toán học, và ứng dụng toán học vào thực tiễn Bên cạnh đó, sự sáng tạo trong toán học và khả năng tự học cũng rất cần thiết Cuối cùng, việc sử dụng ngôn ngữ ký hiệu, hình thức, kỹ thuật và các phép toán là yếu tố không thể thiếu trong việc nâng cao năng lực toán học.
Dạy học theo định hướng phát triển năng lực là một chiến lược giảng dạy tập trung vào việc phát triển khả năng thực hiện của người học Chiến lược này giúp người học làm chủ các kỹ năng cơ bản và kỹ năng sống cần thiết, từ đó tạo điều kiện cho họ hòa nhập hiệu quả vào môi trường lao động xã hội.
Giáo viên dạy môn Toán cần có năng lực vững vàng, bao gồm hiểu biết sâu sắc về chương trình Toán học ở trường phổ thông và khả năng giải quyết các bài toán ở mức độ cơ bản Họ cũng cần nắm bắt được đặc điểm và cấu trúc tâm lý riêng biệt của học sinh để có thể giảng dạy hiệu quả.
Chẩn đoán và đo trình độ học sinh trong môn Toán là cần thiết để hiểu biết mức độ kiến thức toán học của học sinh và theo dõi sự tiến bộ của họ Việc thiết kế và tổ chức các tình huống dạy học hiệu quả sẽ hỗ trợ sự phát triển của học sinh, bao gồm cả việc dạy học phân hóa và sử dụng các tình huống toán học Hơn nữa, giáo viên cần xử lý và biến đổi thông tin trong dạy học, giải thích tài liệu toán học và các vấn đề liên quan Hướng dẫn học sinh thiết lập mối liên hệ giữa tri thức toán học và nội dung sách giáo khoa là rất quan trọng, đồng thời nhận thức được sự liên hệ và khả năng ứng dụng toán học trong các lĩnh vực khác Cuối cùng, việc ứng dụng công nghệ thông tin và truyền thông trong dạy học Toán, cùng với nghiên cứu khoa học giáo dục toán học, sẽ giúp cải thiện phương pháp giảng dạy và giải quyết vấn đề trong dạy học Toán.
- Quản lý: Các nhà khoa học đưa ra nhiều quan niệm về khái niệm quản lý.
Quản lý là quá trình tác động có chủ đích của chủ thể quản lý đến đối tượng quản lý, nhằm khai thác tối đa tiềm năng và cơ hội của đối tượng đó Mục tiêu của quản lý là đạt được kết quả mong muốn trong một môi trường luôn biến động, phù hợp với các quy luật khách quan.
Quản lý hoạt động dạy học theo định hướng phát triển năng lực người học là quá trình mà nhà quản lý thực hiện các chức năng quản lý, tác động đến giáo viên, học sinh và các lực lượng giáo dục khác để triển khai chương trình giáo dục Quá trình này sử dụng các phương pháp dạy học nhằm phát triển năng lực, chú trọng vào việc kích thích hoạt động trí tuệ của học sinh và rèn luyện khả năng giải quyết vấn đề trong các tình huống thực tế Đồng thời, việc kiểm tra và đánh giá kết quả học tập của học sinh cũng cần tập trung vào khả năng vận dụng sáng tạo tri thức trong những tình huống ứng dụng khác nhau.
2.1.4 Hoạt động dạy học môn Toán ở trường THCS theo định hướng phát triển năng lực người học
2.1.4.1 Yêu cầu đối với giáo viên:
Để dạy học môn Toán hiệu quả, giáo viên cần xác định mục tiêu dạy học rõ ràng và cụ thể, phản ánh các mức độ kiến thức, kỹ năng và thái độ cần đạt ở học sinh Nội dung dạy học phải được lựa chọn phù hợp để phát triển các năng lực chuyên môn, phương pháp, xã hội và cá nhân, đồng thời gắn liền với thực tiễn Việc lồng ghép nội dung dạy học thành các chủ đề tích hợp sẽ tạo ra tình huống có vấn đề, giúp học sinh vận dụng kiến thức tổng hợp để giải quyết các tình huống thực tiễn.
Phương pháp và hình thức tổ chức dạy học môn Toán cần khuyến khích học sinh tự lực và phát huy khả năng làm việc cá nhân Giáo viên đóng vai trò hướng dẫn, điều khiển quá trình học thông qua các hoạt động từ đơn giản đến phức tạp, giúp học sinh tự tìm ra tri thức Việc sử dụng các phương pháp dạy học và hình thức tổ chức hợp lý, hiệu quả, linh hoạt là rất quan trọng Giáo viên nên chú trọng dạy học sinh các phương pháp học để phát triển khả năng học tập suốt đời Rèn luyện các thao tác tư duy như phân tích, tổng hợp, đặc biệt hóa, khái quát hóa, tương tự và quy lạ về quen sẽ giúp hình thành và phát triển năng lực sáng tạo cho học sinh trong môn Toán Đồng thời, giáo viên cần sử dụng hiệu quả các giờ thực hành để học sinh có những trải nghiệm thực tế và đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy học.
Thực trạng quản lý hoạt động dạy học môn toán ở các trường trung học cơ sở huyện Lang Chánh, tỉnh Thanh Hóa theo định hướng phát triển năng lực học sinh
2.2.1 Sơ lược về quá trình khảo sát thực trạng a) Mục đích khảo sát:
Bài viết này tập trung vào việc thu thập, phân tích và đánh giá thực trạng quản lý hoạt động dạy học môn Toán theo định hướng phát triển năng lực học sinh tại các trường THCS huyện Lang Chánh, tỉnh Thanh Hóa Mục tiêu là cung cấp các minh chứng cần thiết để đề xuất các biện pháp quản lý hiệu quả, nhằm nâng cao chất lượng dạy học môn Toán, đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục hiện nay Đối tượng khảo sát bao gồm giáo viên, học sinh và các nhà quản lý giáo dục trong khu vực.
Tác giả đã tiến hành khảo sát ý kiến từ Lãnh đạo, chuyên viên Phòng GD&ĐT, cán bộ quản lý, tổ trưởng, tổ phó chuyên môn, giáo viên Toán và học sinh của 12 trường THCS tại huyện Lang Chánh thông qua phiếu hỏi.
- Lãnh đạo Phòng GD&ĐT: 02 người
- Chuyên viên Phòng GD&ĐT: 04 người
- CBQL (Hiệu trưởng, Phó Hiệu trưởng): 25 người
- Tổ trưởng, tổ phó chuyên môn: 24 người
- GV dạy môn Toán: 31 người
Bài khảo sát được thực hiện với 36 học sinh nhằm đánh giá nhận thức của Lãnh đạo, chuyên viên Phòng GD&ĐT, CBQL và GV về mục đích và tầm quan trọng của hoạt động dạy học (HĐDH) theo định hướng phát triển năng lực người học Nội dung khảo sát tập trung vào thực trạng HĐDH môn Toán, quản lý HĐDH môn Toán và đề xuất đổi mới quản lý HĐDH môn này Đối với học sinh, khảo sát sẽ tìm hiểu thực trạng hoạt động học tập môn Toán và thu thập ý kiến đề xuất về đổi mới quản lý học tập nhằm nâng cao chất lượng học tập môn Toán tại các trường THCS huyện Lang Chánh, tỉnh Thanh Hóa Để thực hiện khảo sát, tác giả đã xây dựng 03 phiếu khảo sát.
- Phiếu khảo sát dành cho CBQL (mẫu 01-phụ lục 1) gồm 11 câu hỏi, trong đó có 3 câu hỏi mở
- Phiếu khảo sát dành cho TTCM (mẫu 02-phụ lục 2) gồm 16 câu hỏi, trong đó có 5 câu hỏi mở.
- Phiếu khảo sát dành cho GV Toán (mẫu 03-phụ lục 3) gồm 8 câu hỏi, trong đó có 5 câu hỏi mở.
Bài viết này tập trung vào thực trạng công tác quản lý và thực hiện hoạt động dạy học (HĐDH) của cán bộ quản lý (CBQL), giáo viên (GV) và học sinh (HS) tại các trường THCS huyện Lang Chánh Câu hỏi khảo sát đã được xây dựng với các mức độ thực hiện, sử dụng thang đo 5 bậc từ Tốt đến Chưa thực hiện, cho phép CBQL và GV lựa chọn mức độ phù hợp Đồng thời, bài viết cũng thu thập ý kiến của CBQL và GV về các đề xuất đổi mới hoạt động dạy học nhằm nâng cao chất lượng giáo dục tại nhà trường.
Ngoài ra, tác giả còn sử dụng các phương pháp khảo sát sau:
Để đánh giá thực trạng công tác dạy học tại các nhà trường, cần nghiên cứu hồ sơ chuyên môn bao gồm kế hoạch năm học, kế hoạch tổ chức hoạt động dạy học của Hiệu trưởng, kế hoạch hoạt động của tổ chuyên môn, báo cáo công tác dạy học hàng năm, báo cáo tổng kết năm học, biên bản sinh hoạt tổ, sổ kế hoạch giảng dạy và sổ dự giờ của giáo viên, giáo án, bài thu hoạch và bài kiểm tra của học sinh.
Tác giả đã tham gia vào nhiều hoạt động quan trọng để quan sát thực tế, bao gồm buổi họp triển khai nhiệm vụ chuyên môn của HT, sinh hoạt tổ nhóm chuyên môn, và dự giờ giáo viên trong việc áp dụng các phương pháp dạy học tích cực, dạy học tích hợp và dạy học chuyên đề Ngoài ra, tác giả cũng theo dõi các hoạt động tập thể và ngoại khóa của học sinh, cũng như tham dự các buổi họp phụ huynh tại một số trường THCS nhằm đánh giá hiệu quả công tác quản lý hoạt động dạy học của các nhà trường.
- Phương pháp phỏng vấn: Trao đổi trực tiếp với Lãnh đạo, chuyên viên
Phòng GD&ĐT, cán bộ quản lý, giáo viên, phụ huynh và học sinh các trường THCS cần hợp tác để tìm hiểu và làm rõ một số khía cạnh liên quan đến thực trạng quản lý hoạt động dạy học Việc xử lý kết quả cũng cần được chú trọng để nâng cao hiệu quả giáo dục.
Sau khi thu thập phiếu thăm dò, tác giả đã áp dụng phương pháp thống kê toán học để xử lý kết quả Các phiếu được phân loại thành hai nhóm: phiếu có thông tin đầy đủ và phiếu thiếu thông tin Đối với các câu hỏi theo thang đo 5 mức, điểm số được quy đổi để đánh giá mức độ thực hiện, với điểm số trung bình cho thấy kết quả là "Tốt" (thường xuyên).
Kết quả khảo sát được đánh giá dựa trên thang điểm từ 0 đến 4, trong đó 4 điểm thể hiện mức độ tốt (khá thường xuyên), 3 điểm là khá (thỉnh thoảng), 2 điểm là trung bình (hiếm khi), 1 điểm là yếu và 0 điểm là chưa thực hiện Điểm trung bình được sử dụng để phân loại kết quả: từ 3,2 đến 4 là loại tốt, từ 2,4 đến dưới 3,2 là loại khá, từ 1,6 đến dưới 2,4 là loại trung bình, từ 0,8 đến dưới 1,6 là loại yếu, và dưới 0,8 là rất yếu Các câu hỏi mở được tổng hợp theo nhóm ý kiến nhằm đưa ra nhận định chung, trong khi tình hình tham gia khảo sát được trình bày trong bảng 2.1 (phụ lục 5).
2.2.2 Khái quát về điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội và giáo dục trung học cơ sở của huyện Lang Chánh, tỉnh Thanh Hóa
2.2.2.1 Đặc điểm tự nhiên, dân cư, kinh tế - xã hội
Lang Chánh là huyện miền núi cao thuộc tỉnh Thanh Hóa, cách trung tâm thành phố Thanh Hóa 101 km Huyện này giáp với huyện Bá Thước ở phía Bắc, huyện Thường Xuân ở phía Nam, huyện Ngọc Lặc ở phía Đông, và huyện Quan Sơn cùng huyện Sầm Tớ của Lào ở phía Tây, với đường biên giới dài 7 km Lang Chánh bao gồm 11 đơn vị hành chính.
Huyện có 10 xã và 01 thị trấn, trong đó 10 xã thuộc chương trình 30a của Chính phủ và 08 xã thuộc Chương trình 135 Tổng dân số huyện là 49.675 người, với 3 dân tộc chính: Thái (54,3%), Mường (35%) và Kinh (10%), cùng một số ít dân tộc khác (0,2%) Dân cư phân bố không đồng đều, với địa hình bị chia cắt bởi nhiều sông suối, gây khó khăn trong giao thông Xã xa nhất cách trung tâm huyện gần 60 km, trong khi một số khu lẻ cách trung tâm xã từ 15-20 km Điều này ảnh hưởng lớn đến sự phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội và công tác giáo dục - đào tạo trong khu vực.
Huyện có tổng diện tích tự nhiên 58.657,78 ha, chiếm 9% diện tích toàn tỉnh, với 1.198 ha đất canh tác, phần còn lại là đất rừng và thổ cư Nền kinh tế chủ yếu dựa vào nông - lâm nghiệp, với thu nhập bình quân đầu người đạt 23,1 triệu đồng/năm Tính đến cuối năm 2017, huyện có 5.971 hộ nghèo và cận nghèo, chiếm tỷ lệ 52,31%, trong đó tỷ lệ hộ nghèo là 31,9% Mặc dù tỷ lệ hộ nghèo đã giảm, nhưng vẫn còn chậm và cao so với mức trung bình của tỉnh.
Trong những năm qua, kinh tế lâm nghiệp đã có sự khôi phục và phát triển mạnh mẽ, hình thành các trang trại đồi rừng và vườn rừng Công tác trồng rừng và chăm sóc rừng, bao gồm rừng khoanh nuôi, rừng tái sinh và rừng đầu nguồn, đã đạt được nhiều kết quả tích cực Những nỗ lực này không chỉ góp phần vào tăng trưởng kinh tế của huyện mà còn cải thiện môi trường sinh thái, hạn chế xói mòn và rửa trôi đất, đồng thời tạo ra cảnh quan thiên nhiên bền vững.
Nghị quyết đại hội Đảng bộ huyện lần thứ XXII (nhiệm kỳ 2015-2020) đặt mục tiêu giảm tỷ lệ đói nghèo bình quân hằng năm là 5,5%, hướng tới mức 10% vào năm 2020 Hiện tại, các hộ nghèo chủ yếu tập trung ở các xã vùng sâu, vùng cao, và sự phân hóa giàu nghèo giữa các tầng lớp dân cư và vùng miền đang gia tăng Để đối phó với tình hình này, các cấp ủy, chính quyền từ huyện đến xã đang tích cực triển khai nhiều biện pháp nhằm phát huy nội lực và nhận sự hỗ trợ từ Nhà nước để đạt được mục tiêu đề ra vào năm 2020.
2.2.2.2 Tình hình giáo dục THCS huyện Lang Chánh, tỉnh Thanh Hóa
Mạng lưới trường lớp giáo dục THCS huyện Lang Chánh được quy hoạch hợp lý với quy mô ổn định, đáp ứng tốt yêu cầu dạy và học Mỗi xã trong huyện đều có một trường THCS, trong đó có một xã có trường bán trú Ngoài ra, toàn huyện còn có một trường phổ thông dân tộc nội trú, nhằm nuôi dạy con em các dân tộc theo chính sách của Đảng và Nhà nước.
Một số biện pháp quản lý hoạt động dạy học môn Toán ở các trường
2.3.1 Các nguyên tắc đề xuất biện pháp
- Nguyên tắc đảm bảo mục tiêu giáo dục trung học cơ sở
Nguyên tắc này yêu cầu các biện pháp quản lý hoạt động dạy học môn Toán phải thể hiện sự đổi mới, nhằm nâng cao chất lượng dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh tại các trường THCS huyện Lang Chánh, tỉnh Thanh Hóa.
- Nguyên tắc đảm bảo kế thừa và phát triển
Các biện pháp quản lý hoạt động dạy học (HĐDH) theo định hướng phát triển năng lực học sinh (NLHS) tại các trường THCS huyện Lang Chánh cần tuân thủ chủ trương và chính sách của Đảng và Nhà nước về đổi mới giáo dục Đồng thời, các biện pháp này cũng phải tuân thủ quy định của ngành giáo dục và có tính kế thừa, phát triển từ những phương pháp quản lý HĐDH môn Toán hiện có, nhằm đảm bảo phù hợp với thực tiễn địa phương.
- Nguyên tắc đảm bảo tính đồng bộ và hệ thống
Mỗi biện pháp quản lý hoạt động dạy học môn Toán là một phần quan trọng trong hệ thống quản lý, nhằm tác động tích cực đến các đối tượng như cán bộ quản lý, giáo viên, học sinh, và các lực lượng giáo dục khác Các biện pháp này có mối quan hệ chặt chẽ với nhau, đảm bảo tính đồng bộ và nhất quán, từ đó nâng cao hiệu lực và hiệu quả quản lý Mục tiêu là tạo ra những thay đổi tích cực trong hoạt động dạy học môn Toán, phát triển năng lực học sinh, và nâng cao chất lượng dạy học tại các trường THCS huyện Lang Chánh, tỉnh Thanh Hóa.
2.3.2 Các biện pháp quản lý hoạt động dạy học môn Toán ở các trường THCS huyện Lang Chánh, tỉnh Thanh Hóa theo định hướng phát triển năng lực học sinh
2.3.2.1 Bồi dưỡng năng lực chuyên môn, nghiệp vụ cho CBQL; kỹ năng dạy học môn Toán theo định hướng phát triển năng lực HS cho giáo viên a)Mục tiêu của biện pháp
Bồi dưỡng đội ngũ cán bộ quản lý (CBQL) có năng lực quản lý cao và chuyên môn vững vàng là rất quan trọng trong việc đổi mới hoạt động dạy học (HĐDH) hiệu quả Họ cần có khả năng xác định và cụ thể hóa mục tiêu, nhiệm vụ cùng các biện pháp nhằm nâng cao chất lượng giáo dục Ngoài ra, CBQL cần nhận thức sâu sắc về vai trò và tầm quan trọng của quản lý HĐDH theo định hướng phát triển năng lực học sinh (NLHS) trong bối cảnh đổi mới giáo dục hiện nay, từ đó thực hiện tốt vai trò định hướng cho các hoạt động dạy học của giáo viên.
Bồi dưỡng đội ngũ giáo viên Toán có trình độ chuyên môn vững vàng và nghiệp vụ sư phạm cao là rất cần thiết Giáo viên cần có ý thức tự giác và chủ động trong quá trình dạy học, đồng thời tự bồi dưỡng năng lực bản thân để thực hiện hiệu quả công tác đổi mới phương pháp dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh Qua đó, chất lượng dạy học môn Toán sẽ được nâng cao, đáp ứng yêu cầu cải thiện chất lượng giáo dục toàn diện của nhà trường Nội dung và cách thức thực hiện các biện pháp bồi dưỡng cần được xác định rõ ràng để đạt được mục tiêu này.
* Đối với đội ngũ CBQL và TTCM
Phòng GD&ĐT đã xây dựng kế hoạch bồi dưỡng lý luận chính trị và chuyên môn nghiệp vụ cho cán bộ quản lý và giáo viên tại các trường trong phạm vi quản lý Để thực hiện kế hoạch này, Phòng phối hợp với Trung tâm Bồi dưỡng Chính trị huyện tổ chức các lớp bồi dưỡng trình độ trung cấp lý luận chính trị cho đội ngũ CBQL và GV.
Phòng GD&ĐT sẽ báo cáo kế hoạch bồi dưỡng chuyên môn, nghiệp vụ với Sở GD&ĐT và đề xuất Chủ tịch UBND huyện cử cán bộ quản lý và giáo viên tham gia các khóa học nâng cao trình độ tại Sở GD&ĐT cũng như các trường đại học trong nước.
Phòng GD&ĐT tổ chức các lớp tập huấn và hội thảo nhằm nâng cao năng lực quản lý hoạt động dạy học cho đội ngũ cán bộ quản lý và tổ trưởng chuyên môn các trường THCS, theo định hướng phát triển năng lực học sinh Đây là nội dung quan trọng và bổ ích, giúp cán bộ quản lý và tổ trưởng chuyên môn tiếp thu và áp dụng những tình huống quản lý hoạt động dạy học môn Toán thực tế tại đơn vị trường của mình.
Trong phân công giáo viên dạy Toán, cần ưu tiên quyền lợi học tập của học sinh và đảm bảo chất lượng, hiệu quả trong hoạt động dạy học Đồng thời, cần tạo điều kiện cho giáo viên phát huy khả năng tốt nhất trong giảng dạy và đảm bảo sự công bằng trong công việc giữa các giáo viên Điều này giúp họ yên tâm công tác và tập trung vào việc nâng cao chất lượng giảng dạy Cuối cùng, cần xây dựng tiêu chí đánh giá kết quả công việc của giáo viên làm cơ sở cho việc phân công.
Hiệu trưởng cần thiết lập quy định rõ ràng về việc lập kế hoạch giảng dạy của giáo viên, nhằm hướng dẫn và đánh giá hiệu quả công tác này Cần có sự chỉ đạo mạnh mẽ từ hiệu trưởng đối với tổ chuyên môn trong việc xây dựng kế hoạch năm học theo đúng yêu cầu Đồng thời, tổ trưởng chuyên môn cũng cần hướng dẫn giáo viên về cấu trúc, thể thức văn bản và thời gian hoàn thành kế hoạch Việc phê duyệt kế hoạch dạy học của giáo viên cần tuân thủ đúng quy định, bao gồm lịch phê duyệt và có sự kiểm tra, góp ý cụ thể.
Phòng GD&ĐT cần hướng dẫn các trường mẫu kế hoạch dạy học thống nhất trong toàn huyện, theo hướng đổi mới phương pháp dạy học tiếp cận năng lực học sinh Kế hoạch dạy học của giáo viên phải đảm bảo mục tiêu, nội dung, phương pháp, hình thức tổ chức dạy học và kiểm tra đánh giá theo hướng tiếp cận này Hiệu trưởng và tổ trưởng chuyên môn yêu cầu giáo viên thực hiện dạy học đúng theo kế hoạch đã lập.
Quản lý hoạt động dạy học của giáo viên môn Toán đòi hỏi hiệu trưởng cần nghiêm túc trong việc đánh giá nề nếp ra vào lớp Hiệu trưởng phải chỉ đạo tổ trưởng chuyên môn thường xuyên kiểm tra và giám sát giáo viên thực hiện đúng chương trình, kế hoạch đã được phê duyệt Đồng thời, cần quán triệt sâu sắc và đầy đủ đến giáo viên về yêu cầu dạy học theo định hướng phát triển năng lực của người học.
Hiệu trưởng cần thường xuyên chỉ đạo Tổ trưởng chuyên môn hướng dẫn giáo viên tổ chức các hình thức dạy học đa dạng phù hợp với đặc trưng môn Toán, đồng thời kiểm tra đánh giá kết quả thực hiện hàng tháng Cần khuyến khích giáo viên thực hiện dạy học liên hệ thực tiễn, cá thể hóa và tích hợp giải quyết tình huống thực tiễn nhằm phát triển năng lực học sinh Ngoài ra, hiệu trưởng cần quy định việc ứng dụng công nghệ thông tin, sử dụng thiết bị dạy học và đầu tư bổ sung trang thiết bị cần thiết Thường xuyên tổ chức các hoạt động sinh hoạt chuyên môn phong phú để nâng cao năng lực cho giáo viên, đồng thời chỉ đạo giáo viên bồi dưỡng phương pháp học tập chung và phương pháp học tập môn Toán cho học sinh Hiệu trưởng và Tổ trưởng chuyên môn cần đa dạng hóa hình thức kiểm tra giờ dạy của giáo viên, tổ chức rút kinh nghiệm một cách nghiêm túc, yêu cầu giáo viên góp ý sâu sắc cho bài dạy và đảm bảo đánh giá xếp loại giờ dạy một cách khách quan, công bằng Cuối cùng, hiệu trưởng cần sử dụng kết quả đánh giá để điều chỉnh phương pháp dạy học của giáo viên.
Để nâng cao chất lượng và hiệu quả hoạt động học của học sinh, hiệu trưởng cần chỉ đạo giáo viên hướng dẫn và bồi dưỡng các phương pháp học tập tích cực Việc giám sát và kiểm tra nề nếp học tập của học sinh cần được thực hiện thường xuyên Ngoài ra, giáo viên nên tổ chức các hoạt động tập thể và trải nghiệm sáng tạo để phát triển phẩm chất và năng lực cho học sinh Tăng cường phối hợp với các lực lượng trong và ngoài nhà trường cũng rất quan trọng trong việc quản lý học tập Cuối cùng, xây dựng tập thể học sinh tự quản trong học tập và rèn luyện là một yếu tố cần thiết để nâng cao chất lượng giáo dục.
* Đối với đội ngũ GV Toán.
Hiệu quả của sáng kiến kinh nghiệm
Qua việc áp dụng các biện pháp quản lý hoạt động dạy học môn Toán tại các trường THCS huyện Lang Chánh từ năm học 2017-2018 đến 2018-2019, đề tài đã đạt được một số kết quả bước đầu tích cực trong việc phát triển năng lực học sinh.
2.4.1 Về công tác quản lý HĐDH môn Toán
Quản lý hoạt động dạy học môn Toán đạt hiệu quả cao hơn khi hầu hết các hiệu trưởng phân công giáo viên dạy theo nguyên tắc đặt lợi ích học tập của học sinh lên hàng đầu, phù hợp với năng lực và điều kiện của giáo viên Hiệu trưởng đã triển khai yêu cầu dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh, đồng thời tổ chức rút kinh nghiệm từ những giờ dạy chưa nghiêm túc Việc kiểm tra và chỉ đạo giáo viên thực hiện quy định về điểm số và chấm trả bài cho học sinh được thực hiện thường xuyên hơn Các trường THCS đã chú trọng xây dựng ngân hàng đề thi môn Toán theo hướng tiếp cận năng lực học sinh với số lượng đề thi đáng kể Kết quả đánh giá học sinh được phân tích và sử dụng để điều chỉnh phương pháp dạy của giáo viên, tạo điều kiện tốt nhất cho việc khai thác cơ sở vật chất và thiết bị dạy học Tài liệu tham khảo và thiết bị dạy học cũng được bổ sung và bảo quản để phục vụ hoạt động dạy học, trong khi việc kiểm tra và giám sát nề nếp của học sinh được tổ chức hàng tháng và hàng tuần.
Quản lý hoạt động của tổ chuyên môn cần được cải thiện, với sự chú trọng từ hiệu trưởng trong việc chỉ đạo tổ chức sinh hoạt chuyên môn theo hướng nghiên cứu bài học Việc kiểm tra hồ sơ và nội dung sinh hoạt của tổ chuyên môn cũng cần được thực hiện thường xuyên theo kế hoạch Một số trường đã tổ chức hội thảo trong tổ chuyên môn, góp phần phát huy vai trò của tổ chuyên trong việc bồi dưỡng năng lực dạy học cho giáo viên.
2.4.2 Về hoạt động dạy học của giáo viên Toán
GV đã lập kế hoạch dạy học cơ bản đúng thời gian và đạt yêu cầu mục tiêu bài dạy, phù hợp với đối tượng học sinh, được TTCM phê duyệt trước khi lên lớp Đa số GV thường xuyên áp dụng các phương pháp dạy học tích cực, kết hợp nhiều kỹ thuật trong dạy học môn Toán nhằm phát triển năng lực học sinh Việc sử dụng thiết bị dạy học, đặc biệt là ứng dụng công nghệ thông tin, trong dạy học môn Toán cũng được GV chú trọng hơn GV chủ động xây dựng ma trận đề kiểm tra định kỳ từ 1 tiết trở lên, đảm bảo tỷ lệ trắc nghiệm khách quan (40%) và ra đề kiểm tra theo ma trận với nhiều mã đề khác nhau, đồng thời chú trọng đến chuẩn kiến thức và kỹ năng Việc chấm, chữa bài cho học sinh được GV thực hiện tỉ mỉ, hướng dẫn học sinh sửa chữa những sai lầm đã mắc phải, thể hiện sự quan tâm tại các trường THCS như Thị trấn, Dân tộc Nội trú, Quang Hiến, và Trí Nang.
2.4.3 Về hoạt động học tập môn Toán của học sinh a) Về hoạt động học tập Đa số HS có sự chủ động, tự giác học bài ở nhà và học trên lớp; Một số em đã có phương pháp học tập bộ môn Toán; năng lực tư duy của HS được nâng lên, một số HS đã không còn gặp khó khăn trong việc hệ thống hóa kiến thức, tóm tắt kiến thức trước và sau bài học môn Toán; năng lực tổ chức tự học, tự nghiên cứu và học tập theo nhóm được cải thiện, kỹ năng làm việc nhóm được hình thành và phát triển, tạo hứng thú khi học môn Toán; HS đã biết vận dụng kiến thức toán vào các môn khoa học thực nghiệm. b) Về kết quả học tập môn Toán
Chất lượng môn Toán của học sinh đã được cải thiện rõ rệt, thể hiện qua việc tỉ lệ xếp loại yếu kém giảm và tỉ lệ xếp loại khá giỏi tăng Tỉ lệ học sinh đạt loại trung bình tăng nhưng ít hơn so với tỉ lệ học sinh đạt loại khá giỏi.
3 KẾT LUẬN VÀ KiẾN NGHỊ
Qua khảo sát thực trạng hoạt động dạy học môn Toán tại các trường THCS huyện Lang Chánh, bài viết đã đánh giá chất lượng dạy học, đội ngũ cán bộ quản lý và giáo viên, cũng như các điều kiện hỗ trợ cho hoạt động này Đồng thời, nghiên cứu đã chỉ ra nguyên nhân của những tồn tại trong công tác quản lý dạy học Từ những kết quả thu được, đề tài đề xuất một số biện pháp nhằm nâng cao chất lượng dạy học và hiệu quả quản lý môn Toán tại các trường THCS trong huyện, góp phần cải thiện chất lượng giáo dục toàn diện.
Các biện pháp đề xuất trong đề tài không mới mẻ nhưng là kết quả của quá trình nghiên cứu nghiêm túc với sự kết hợp chặt chẽ các phương pháp Kết quả thăm dò và những thành công ban đầu sau gần 02 năm áp dụng đã xác nhận tính khách quan và khả thi của các biện pháp này Nội dung đề tài đã đáp ứng được mục đích nghiên cứu và giải quyết các nhiệm vụ đề ra, tuy nhiên mới chỉ là bước đầu và chưa bền vững Cần tiếp tục chỉ đạo và áp dụng một cách triệt để, quyết liệt và sáng tạo hơn trong công tác quản lý hoạt động dạy học, đặc biệt là môn Toán tại các trường THCS huyện Lang Chánh theo định hướng phát triển năng lực học sinh.
3.2 Kiến nghị a) Với Sở Giáo dục & Đào tạo Thanh Hóa
- Sở GD&ĐT tiếp tục chỉ đạo đổi mới công tác quản lý HĐDH của đội ngũ CBQL đối với bậc THCS trên địa bàn tỉnh.
- Tiếp tục chỉ đạo Trung tâm Giáo dục Thường xuyên tỉnh làm tốt hơn nữa công tác bồi dưỡng CBQL cho các nhà trường trong tỉnh.
- Đẩy mạnh công tác thanh tra, kiểm tra hoạt động giáo dục đối với các trường THCS. b) Với Huyện uỷ - HĐND - UBND huyện Lang Chánh
Chỉ đạo xây dựng quy chế phối hợp giữa Phòng GD&ĐT và các ban, ngành liên quan, cùng với cấp ủy Đảng và chính quyền các xã, thị trấn nhằm nâng cao trách nhiệm của các cấp trong công tác giáo dục, đặc biệt là giáo dục trung học cơ sở (THCS).
- Có chế độ đãi ngộ và thu hút tài năng, chính sách động viên, khuyến khích
Giáo viên tham gia các khóa học bồi dưỡng để nâng cao trình độ và năng lực chuyên môn, đồng thời có thành tích xuất sắc trong các phong trào thi đua dạy tốt, học tốt.
Giao quyền tự chủ cho Phòng GD&ĐT trong việc tham mưu tuyển dụng, điều động cán bộ, giáo viên và bổ nhiệm cán bộ quản lý các trường học là một bước quan trọng theo Nghị định 127/2018/NĐ-CP của Chính phủ.
- Tăng ngân sách cho giáo dục, giao quyền tự chủ cho các trường học trong việc sử dụng ngân sách. c) Với Phòng GD&ĐT huyện Lang Chánh
Phòng Nội vụ cần phối hợp chặt chẽ với UBND huyện để xây dựng các cơ chế tuyển chọn giáo viên hiệu quả, đồng thời thiết lập chế độ đãi ngộ hấp dẫn nhằm thu hút nhân tài Ngoài ra, cần bố trí và sắp xếp hợp lý cán bộ quản lý, giáo viên bộ môn và nhân viên cho các trường THCS.
- Tham mưu với UBND huyện để tăng cường kinh phí đầu tư xây dựng CSVC, trang thiết bị dạy học cho các nhà trường.
- Xây dựng kế hoạch bồi dưỡng học tập chính trị, nâng cao kiến thức chuyên môn, nghiệp vụ cho đội ngũ CBQL và GV.
- Tăng cường chỉ đạo các trường THCS nâng cao hiệu quả quản lý, đổi mới PPDH, kiểm tra đánh giá theo định hướng phát triển NLHS.
Huyện đã chỉ đạo mạnh mẽ việc tự đánh giá và kiểm định chất lượng giáo dục tại các trường THCS, nhằm tạo nền tảng cho việc nâng cao chất lượng giáo dục trong những năm tới Các Hiệu trưởng các trường THCS cần tập trung thực hiện các biện pháp cải tiến chất lượng giáo dục để đáp ứng yêu cầu ngày càng cao.
Để đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục hiện nay, cần tích cực học tập và quyết tâm nâng cao trình độ chuyên môn cũng như nghiệp vụ quản lý Điều này giúp nâng cao khả năng nắm bắt và xử lý các tình huống trong quản lý hoạt động dạy học một cách hiệu quả.
Nghiên cứu và áp dụng linh hoạt các biện pháp quản lý hoạt động dạy học (HĐDH) môn Toán mà luận văn đề xuất sẽ giúp tổ chức quản lý hiệu quả hơn trong trường học Việc sáng tạo và triển khai các phương pháp này không chỉ nâng cao chất lượng dạy học mà còn đảm bảo sự phát triển toàn diện cho học sinh.