CƠ SỞ LÍ LUẬN CỦA DẠY HỌC Ở LỚP 1 THEO HƯỚNG KẾT NỐI VỚI CHƯƠNG TRÌNH GIÁO DỤC MẦM
CƠ SỞ LÍ LUẬN CỦA DẠY HỌC Ở LỚP 1 THEO HƯỚNG KẾT NỐI VỚI CHƯƠNG TRÌNH
GIÁO DỤC MẦM NON (MG 5-6 TUỔI)
1 1 Tổng quan nghiên cứu vấn đề
1 1 1 Những nghiên cứu về định hướng dạy học theo hướng kết nối
Dạy học đã được nghiên cứu từ lâu, tập trung vào bản chất, mục tiêu và nội dung của quá trình này Tuy nhiên, điều quan trọng hơn cả là cách tổ chức dạy học theo những định hướng cụ thể, nhằm nâng cao hiệu quả giáo dục.
Khổng Tử (551 - 479 TCN) đã đưa ra quan điểm về dạy học, nhấn mạnh rằng phương pháp giảng dạy cần gợi mở, đi từ gần tới xa và từ đơn giản đến phức tạp, đồng thời yêu cầu người học phải tích cực suy nghĩ và tập luyện Ông cho rằng việc hình thành nề nếp và thói quen học tập là rất quan trọng, với triết lý "học không biết chán, dạy không biết mỏi" Quan điểm của Khổng Tử nhấn mạnh sự cần thiết phải chú trọng đến phương pháp và cách tổ chức dạy học để người học có thể học liên tục và hiệu quả.
Từ thế kỷ XIV, giáo dục đã thu hút sự quan tâm của nhiều nhà giáo dục, trong đó nổi bật là Cômenki (1592 - 1670) Ông nhấn mạnh rằng quá trình dạy học cần dựa vào việc học sinh tự quan sát và suy nghĩ để tiếp nhận tri thức, thay vì sử dụng uy quyền để ép buộc Cômenki đã đề xuất những nguyên tắc dạy học quan trọng như: nguyên tắc trực quan, phát huy tính tự giác của học sinh, hệ thống và liên tục, củng cố kiến thức, giảng dạy phù hợp với khả năng tiếp thu của học sinh, và đảm bảo tính thiết thực cũng như cá biệt trong dạy học.
Jean-Jacques Rousseau, nhà giáo dục nổi tiếng của Pháp, nhấn mạnh rằng các nhà giáo dục thường mắc sai lầm khi cố gắng dạy trẻ mọi thứ mà chúng có thể tự học Ông khuyên các giáo viên nên giản dị, kín đáo và ít nói, để học sinh có thể học hỏi từ kinh nghiệm của chính mình Điều này cho thấy rằng giáo viên cần điều chỉnh mục tiêu, nội dung và phương pháp giảng dạy để phù hợp với từng đối tượng học sinh, dựa trên những gì mà các em đã trải nghiệm.
Quan điểm của các nhà giáo dục từ cổ đại đến cận đại nhấn mạnh rằng việc dạy học cần chú trọng đến những kiến thức và kinh nghiệm mà người học đã có, nhằm phát huy tối đa tiềm năng của họ và tránh sự nhàm chán trong quá trình học tập Điều này thể hiện tư tưởng về dạy học kết nối, khuyến khích sự tham gia tích cực của người học.
Lev Semyonovich Vygotsky, nhà tâm lý học người Nga (1896 - 1934), nhấn mạnh tầm quan trọng của việc hướng dẫn trẻ em giải quyết các vấn đề vượt qua mức độ phát triển hiện tại của chúng Ông phát triển khái niệm "Vùng phát triển gần" (Zone of Proximal Development), mô tả khu vực kinh nghiệm giữa trình độ phát triển hiện tại và tiềm năng của cá nhân Khái niệm này nhấn mạnh khả năng giải quyết vấn đề với sự hỗ trợ từ bên ngoài, góp phần phát triển năng lực giải quyết vấn đề độc lập của trẻ.
Năm 1938, John Dewey đã chỉ ra sự khác biệt giữa nền giáo dục truyền thống và tiến bộ, nhấn mạnh những nhược điểm của cả hai Ông cho rằng cả hai nền giáo dục này chưa đáp ứng được yêu cầu và đều mắc sai lầm trong phương pháp giáo dục, do không áp dụng nguyên tắc nhận thức dựa trên kinh nghiệm một cách thấu đáo Trong nghiên cứu của mình, Dewey làm rõ tầm quan trọng của kinh nghiệm cá nhân và mối quan hệ giữa kinh nghiệm của người học với hoạt động dạy học.
Năm 1946, Zadek Kurt Lewin (1890 - 1947) đã nghiên cứu sự kết hợp giữa lý thuyết và thực hành trong học tập, cho thấy hiệu quả tối đa của việc học đạt được khi có sự xung đột căng thẳng biện chứng giữa kinh nghiệm cá nhân và phân tích nhiệm vụ Ông nhấn mạnh rằng cuộc xung đột này đóng vai trò quan trọng trong việc thay đổi và nâng cao tiến bộ của người học Trong nghiên cứu của mình về học tập dựa vào kinh nghiệm, Lewin đã phát triển chu kỳ học tập như một quá trình liên tục của hành động và đánh giá kết quả Ông đưa ra mô hình học tập gồm 4 giai đoạn: suy nghĩ về tình huống, lập kế hoạch giải quyết, thực hiện kế hoạch, và quan sát kết quả đạt được.
Jean Piaget (1896 - 1980) đã chỉ ra rằng sự phát triển trí thông minh liên quan chặt chẽ đến độ tuổi và cách suy nghĩ khác nhau của trẻ em Ông thực hiện nghiên cứu về kinh nghiệm và kiến thức của con người, dành nhiều thời gian khám phá những ý tưởng này Piaget nhấn mạnh rằng trí thông minh không phải là một đặc tính bẩm sinh mà là sản phẩm của sự tương tác giữa con người và môi trường sống của họ.
Quan điểm học cách học từ kinh nghiệm của Passarelli và Kolb (2011) nhấn mạnh rằng học tập và phát triển suốt đời dựa trên lý thuyết học tập trải nghiệm Kiến thức được hình thành thông qua chu kỳ học tập bao gồm các bước: hành động, phản ánh, trừu tượng hóa khái niệm, thử nghiệm và vận dụng Chu kỳ này không chỉ cung cấp cái nhìn tổng quan về phương thức học tập mà còn tạo ra không gian cho quá trình tổ chức học tập Các giai đoạn trong chu kỳ học tập dựa vào trải nghiệm được liên kết thành một không gian kinh nghiệm, hình thành chu kỳ học tập xoắn ốc, giúp thu nhận kiến thức mới và phát triển học tập lâu dài.
Leonchiev A N (1903-1979) là một nhà lý thuyết nổi bật trong Tâm lý học, người đã nghiên cứu sự kết nối giữa các hoạt động chủ đạo trong quá trình phát triển của trẻ em Những tư tưởng của ông có thể được áp dụng hiệu quả trong việc dạy học kết nối ở các cấp học, giúp nâng cao chất lượng giáo dục và phát triển toàn diện cho học sinh.
Các tác giả hiện đại từ thế kỷ XX đã nhấn mạnh tầm quan trọng của việc tạo hứng thú và hiệu quả trong dạy học bằng cách phát huy kinh nghiệm sẵn có của người học Điều này đồng nghĩa với việc giáo viên cần nhận thức rõ những kiến thức mà học sinh đã nắm vững, nhằm tránh lãng phí thời gian và tạo động lực cho người học Mặc dù không trực tiếp đề cập đến khái niệm "kết nối", nhưng tư tưởng của họ thực sự phản ánh nguyên tắc dạy học kết nối, liên kết những gì người học đã biết với kiến thức mới để xây dựng một hệ thống kiến thức liên tục Các quan điểm này sẽ được phân tích chi tiết trong mục 1.12 dưới đây.
1 1 2 Những nghiên cứu về dạy học kết nối mầm non với tiểu học
Dạy học kết nối hiện tại với kinh nghiệm của người học đã được nghiên cứu và chú trọng trong giáo dục, thể hiện qua việc kết nối kiến thức giữa các cấp học và áp dụng phương pháp dạy học hiệu quả Điều này không chỉ là quan điểm định hướng mà còn là yêu cầu thiết yếu trong quá trình dạy học Nghiên cứu sẽ tập trung vào việc kết nối nội dung giáo dục giữa giáo dục mầm non và lớp 1, nhằm tạo ra cơ sở vững chắc cho luận án.
Trong tác phẩm về chương trình chuyển tiếp từ giáo dục mầm non lên giáo dục tiểu học ở Scotland, tác giả đã khái quát thực tiễn chuyển tiếp giữa hai bậc học cơ bản, đánh giá các ảnh hưởng tích cực cũng như thách thức mà chương trình này đối mặt Chương trình chuyển tiếp đóng vai trò quan trọng trong sự phát triển của trẻ, với nhiều lợi ích khi được chú trọng đầy đủ Đây là cơ hội để trẻ trở thành trung tâm của quá trình giáo dục, thể hiện sự chủ động và tích cực trong học tập Tài liệu này mang tính tổng kết và gợi mở về chương trình chuyển tiếp, nhưng chưa đưa ra quy trình cụ thể, chỉ là hướng dẫn định hướng áp dụng trong thực tiễn.
Tác phẩm "Chương trình chuyển tiếp những năm đầu, chương 2" của Kalliope Vrinioti, Johanna Einarsdoir và Stig Broström nghiên cứu về sự chuyển tiếp từ giáo dục mầm non lên tiểu học Nghiên cứu đầu tiên về vấn đề này được Probel trình bày vào năm 1852, nhấn mạnh mối quan hệ giữa giáo dục mầm non và giáo dục tiểu học Tác phẩm tìm kiếm giải pháp để xóa bỏ khoảng cách trong quá trình chuyển tiếp giữa các bậc học Đến năm 1960, nhiều quốc gia châu Âu đã bắt đầu quan tâm đến việc tạo ra sự chuyển tiếp nhẹ nhàng từ mầm non lên tiểu học, yêu cầu sự thống nhất trong chương trình giáo dục Kể từ đó, nhiều giải pháp đã được đề xuất để cải thiện sự chuyển tiếp này, và đây là vấn đề lần đầu tiên được thảo luận tại hội nghị cấp cao của các bộ trưởng giáo dục ở Viên năm 1971.