………………………………………………………………………………………………………………………. Biên soạn:Thầy Lê Trọng Duy–Mobile:0978.970.754 –Email: leduy0812@yahoo.com.vn - http://hocmaivn.com 1 Biên soạn và giảng dạy : Thầy Lê Trọng Duy. Giáo viên trường PT (DL) Triệu Sơn - Thanh Hoá. Website http://hocmaivn.com Email: leduy0812@yahoo.com.vn. Liên tục tổ chức các lớp LTðH – Cð, CÁC LỚP 10, 11, 12. Mọi thắc mắc, yêu cầu mở lớp học, chương trình luyện thi, mua tài liệu, Liên hệ: 0978. 970.754. (Miễn học phí cho học sinh liên hệ mở lớp học mới, học sinh khó khăn,… ) Biên soạn và giảng dạy : Thầy Lê Trọng Duy. Giáo viên trường PT (DL) Triệu Sơn - Thanh Hoá. Website http://hocmaivn.com Email: leduy0812@yahoo.com.vn. Liên tục tổ chức các lớp LTðH – Cð, CÁC LỚP 10, 11, 12; lớp kèm riêng; lớp chất lượng cao (Lớp bảo ñảm),…… Mọi thắc mắc, yêu cầu mở lớp học, mua tài liệu, Liên hệ: 0978. 970.754. (Miễn học phí cho học sinh liên hệ mở lớp học mới, học sinh khó khăn,… ) ………………………………………………………………………………………………………………………. Biên soạn:Thầy Lê Trọng Duy–Mobile:0978.970.754 –Email: leduy0812@yahoo.com.vn - http://hocmaivn.com 2 Lời nói ñầu Môn học vật lý là một trong những môn khó học, nhiều học sinh than phiền gặp nhiều khó khăn khi học môn này. Người ta có câu “Khó như Lý, bí như Hình, linh tinh như ðại” . Mặt khác, từ năm học 2010, xu hướng ñề thi ñại học môn Vật lý mức ñộ khó ngày càng tăng, học sinh thường than khó nhằn nhất. Xuất phát từ nhu cầu của học sinh lớp 12, lớp LTðH, các em rất cần có tài liệu ñể hệ thống hóa kiến thức và phương pháp giải nhanh bài tập. Dựa trên kinh nghiệm nhiều năm liên tục dạy lớp A, các lớp luyện thi ðH, tôi biên soạn cuốn “CẨM NANG ÔN THI ðẠI HỌC – CAO ðẲNG MÔN VẬT LÝ” phiên bản 2013 – 2014. Qua mỗi năm, tài liệu sẽ ñược chỉnh lý, bổ sung cho phù hợp với xu hướng ra ñề thi của bộ, do vậy các bạn nên cập nhật ñể có ñược phiên bản mới nhất. ðây là tài liệu tổng hợp – hệ thống nhanh kiến thức và phương pháp giải nên nhiều nội dụng ñược nêu vắn tắt, rút gọn. ðể hiểu bản chất bạn có thể tham khảo thêm các tài liệu khác của tác giả. Trong cuốn tài liệu này, tác giả ñã hệ thống kiến thức và nêu công thức – phương pháp giải nhanh nhiều dạng bài tập từ mức ñộ rễ ñến khó. Với cuốn tài liệu này, tác giả hy vọng các bạn sẽ giúp các bạn học sinh ñạt ñược kết quả cao trong các kỳ thi sắp tới. Trong cuốn tài liệu này có tham khảo 1 số tác liệu của các tác giả khác, các nguồn trên internet,… Do thời gian và khả năng hạn hẹp nên chắc chắn không thể tránh ñược những thiếu sót nhất ñịnh. Rất mong nhận ñược sự phản hồi, góp ý. Liên hệ: Thầy Lê Trọng Duy – Trường PT Triệu Sơn – Thanh Hóa. Di ñộng: 0978. 970. 754. Email: leduy0812@yahoo.com.vn. Tham khảo tài liệu trên hệ thống website của tác giả: http://www.hocmaivn.com – Mạng học tập, giải trí phục vụ cồng ñồng! Mục lục Trang 1. Một số lưu ý + mẹo hay khi làm bài thi ðH môn Vật Lý 2. Bổ trợ kiến thức………………………………………………… 3. Dao ñộng cơ……………………………………………………. 4. Sóng cơ…………………………………………………………. 5. Dòng ñiện xoay chiều…………………………………………. 6. Sóng ñiện từ……………………………………………………. 7. Sóng ánh sáng…………………………………………………. 8. Lượng tử ánh sáng……………………………………………… 9. Hạt nhân nguyên tử…………………………………………… 10. Vi mô ñến vĩ mô (Tham khảo thêm)…………………………… Lời ngỏ: ðể hiểu rõ bản chất và vận dụng nhanh, hiệu quả cuốn cẩm nang này bạn có thể ñến học trực tiếp ở lớp học bồi dưỡng hoặc tự luyện thêm các tài liệu sau: 1. Cẩm nang giải nhanh bài tập & Luyện thi ðH – Cð. 2. Tuyển 789 câu hỏi lý thuyết vật lý luyện thi ðH – Cð (Hệ thống lý thuyết và tuyển chọn 789 câu trắc nghiệm lý thuyết). 3. Tuyển chọn 24 chuyên ñề luyện thi ñại cương (Phân loại câu hỏi trắc nghiệm theo từng chuyên ñề + tuyển chọn câu hỏi trong các ñề thi Cð – ðH của bộ GD – ðT + 25 ðề thi thử cơ bản ( Lời giải chi tiết từng câu)). 4. Tuyển chọn 24 chuyên ñề luyện thi cấp tốc môn Vật lý (1440 câu trắc nghiệm chọn lọc (Lời giải chi tiết từng câu) + 07 ñề tổng hợp hết chương). 5. Tuyển chọn 54 ñề thi thử trường chuyên (Lời giải chi tiết). 6. Giải toán Vật lý 12 toàn tập (Phân dạng và bài tập minh họa từng chuyên ñề). ………………………………………………………………………………………………………………………. Biên soạn:Thầy Lê Trọng Duy–Mobile:0978.970.754 –Email: leduy0812@yahoo.com.vn - http://hocmaivn.com 3 Với hình thức trắc nghiệm, các nội dung kiến thức ñược ñề cập trong ñề thi rất rộng, bao phủ toàn bộ chương trình Vật lí 12, song không có những nội dung ñược khai thác quá sâu, phải sử dụng nhiều phép tính toán như hình thức tự luận. Các em chỉ cần nắm vững kiến thức và các dạng bài tập cơ bản trong SGK là có thể làm tốt bài thi. Muốn ñược như vậy, các em hãy chú ý học ñể hiểu và nắm thật chắc lý thuyết và luyện tập các dạng bài tập cơ bản ở hình thức tự luận, từ ñó rút ra những nhận xét và ghi nhớ quan trọng và thật sự bổ ích. Việc nóng vội, chỉ lao ngay vào luyện giải các ñề trắc nghiệm sẽ làm các em không thể nắm ñược tổng thể và hiểu sâu ñược kiến thức, bởi ở mỗi câu hỏi trắc nghiệm, vấn ñề ñược ñề cập thường không có tính hệ thống. Khi ñã nắm chắc kiến thức, các em chỉ còn phải rèn luyện kĩ năng làm bài thi trắc nghiệm, ñiều này không tốn quá nhiều thời gian .* Lời khuyên: • Nên “chinh phục” lại những bài tập trong sách giáo khoa (và cả những vấn ñề về lí thuyết), bài tập nâng cao ở sách bài tập, các bộ ñề thi từ những năm trước. Chăm chỉ giải nhiều dạng ñề, ñiều ñó giúp cho các em có thêm kinh nghiệm “ñọc” ñề thi và các kỹ năng giải một bài tập Vật lí nhanh nhất. • Hãy giữ lại tất cả các ñề và ñáp án thi thử ở tất cả các nơi kể cả trên internet ñể ñến vòng ôn thi cuối trước khi thi ðại học, các em sẽ làm lại và lúc ñó sẽ nhớ ñược nhiều kiến thức quý báu. Vì rằng: * Mỗi một ñề thi thử, dù thi ở ñâu ñi chăng nữa, cũng là kết quả của những suy nghĩ, những cân nhắc cẩn thận và là sự chắt lọc ñược những tinh túy của các thầy giáo, cô giáo. * Vì vậy, việc giữ lại các ñề mà mình ñã thi, thậm chí thu thập cả những ñề thi ở các nơi là một việc làm cần thiết ñể giúp các em học tập, ôn thi có hiệu quả hơn và ñể cho việc thi thử là có ích. * Sau khi thi xong, các em không nên xem ngay ñáp án, mà hãy dành một khoảng thời gian ñể trăn trở, suy ngẫm về những câu hỏi mà mình còn cảm thấy băn khoăn, chỗ nào chưa rõ thì có xem lại sách, chỗ nào còn khuyết về kiến thức thì cần học lại hoặc có thể hỏi các giáo viên dạy mình. Sau khi ñã suy nghĩ kỹ và tìm lời giải cho các câu hỏi ñó theo cách của riêng mình, các em mới kiểm tra ñáp án và xem hướng dẫn giải của ban tổ chức. Làm như vậy là các em ñã lấy mỗi lần thi là một lần mình học tập và giúp các em ngấm sâu nhiều kiến thức quý báu. ðây có thể sẽ là những lần học tập rất có hiệu quả nếu các em tận dụng ñược. 1. Chun b cho vic làm bài thi trc nghim. Khi ñã nắm vững kiến thức, các em cần phải chuẩn bị sẵn những ñồ dùng học tập ñược phép mang vào phòng thi như bút mực, bút chì mềm, thước kẻ, com – pa, tẩy chì, và tất nhiên ñều có thể sử dụng tốt. Riêng về bút chì, công cụ chính ñể làm bài trắc nghiệm, các em nên chọn loại chì từ 2B ñến 6B (tốt nhất nên chọn loại 2B), nên chuẩn bị từ hai hoặc nhiều hơn hai chiếc ñược gọt sẵn, ñồng thời cũng cần dự phòng thêm một chiếc gọt bút chì. Các em không nên gọt ñầu bút chì quá nhọn ñặc biệt không nên sử dụng bút chì kim, mà nên gọt hơi tà tà (ñầu bằng hơn), có như thế mới giúp việc tô các phương án trả lời ñược nhanh và không làm rách phiếu trả lời trắc nghiệm. Có như vậy, các Em mới tiết kiệm ñược vài ba giây hoặc hơn thế nữa 5 ñến 7 giây cho một câu, và như thế, cứ 15 câu các Em có thể có thêm thời gian làm ñược 1 hoặc 2 câu nữa. Nên nhớ rằng, khi ñi thi, thời gian là tối quan trọng. ðể tiết kiệm thời gian, em nên chuẩn bị nhiều bút chì ñã gọt sẵn, hạn chế tối ña việc phải gọt lại chì trong khi ñang làm bài, không nên sử dụng tẩy liền với bút chì mà nên sử dụng gôm tẩy rời. Nếu có thể, các Em nên tập tô thử các ô ở nhà. 2. Kĩ năng khi làm bài thi trc nghim. ðề thi ðại học gồm có 50 câu, mỗi câu có 04 phương án lựa chọn, trong ñó chỉ có một phương án duy nhất ñúng. Toàn bài ñược ñánh giá theo thang ñiểm 10, chia ñều cho các câu trắc nghiệm, không phân biệt mức ñộ khó, dễ (với ñề thi ðại học, mỗi câu ñược 0,2 ñiểm), thời gian làm bài thi ðại học là 90 phút. Các em hãy ………………………………………………………………………………………………………………………. Biên soạn:Thầy Lê Trọng Duy–Mobile:0978.970.754 –Email: leduy0812@yahoo.com.vn - http://hocmaivn.com 4 rèn luyện cho mình những kĩ năng sau ñây: • Nắm chắc các qui ñịnh của Bộ về thi trắc nghiệm: ðiều này ñã ñược hướng dẫn kĩ càng trong các tài liệu hướng dẫn của Bộ Giáo dục & ðào tạo ban hành, trong ñó có qui chế thi. • Làm bài theo lượt: * ðọc trước toàn bộ ñề: ðọc thật nhanh qua toàn bộ và làm những câu dễ trước; ðánh dấu những câu mà Em cho rằng theo một cách nào ñó thì Em có thể trả lời chính xác ñược câu hỏi ñó. * ðọc lại toàn bộ bài kiểm tra lần thứ hai và trả lời những câu hỏi khó hơn : Em có thể thu thập ñược một số gợi ý từ lần ñọc trước, hoặc cảm thấy thoải mái hơn trong phòng thi. * Nếu có thời gian, hãy ñọc lại toàn bộ câu hỏi và phương án chọn: Rất có thể Em ñã hiểu sai ý của ñề bài từ lần ñọc trước, hãy fix các câu ñó bằng cách sử dụng tẩy ñồng thời kiểm tra xem các ô ñược tô có lấp ñầy diện tích chì và ñủ ñậm hay không, nếu quá mờ thì khi chấm máy sẽ báo lỗi. * Mẹo: Nên ñọc ñề từ ñầu ñến cuối và làm ngay những câu mà mình cho là chắc chắn sẽ làm ñúng, ñánh dấu (trong ñề) những câu chưa làm ñược, sau ñó lặp lại lượt thứ hai, rồi lượt thứ ba Các em không nên dừng lại quá lâu ở một câu trắc nghiệm, sẽ mất cơ hội ở những câu dễ hơn, mà ñiểm số thì ñược chia ñều. • Sử dụng chì và tẩy (gôm): Thời gian tính trung bình cho việc trả lời mỗi câu trắc nghiệm là 1,8 phút (dĩ nhiên câu dễ sẽ cần ít thời gian hơn, còn câu khó sẽ cần nhiều hơn). Khi làm bài, tay phải em cầm bút chì ñể tô các phương án trả lời, tay trái cầm tẩy ñể có thể nhanh chóng tẩy và sửa phương án trả lời sai. Phải nhớ rằng, tẩy thật sạch ô chọn nhầm, bởi vì nếu không, khi chấm, máy sẽ báo lỗi • Sử dụng phương pháp loại trừ trên cơ sở suy luận có lí. Có thể các em sẽ gặp một vài câu mà bản thân còn phân vân chưa biết phương án nào chắc chắn ñúng. Khi ñó, các em có thể sử dụng phương pháp loại trừ ñể có ñược phương án trả lời phù hợp với yêu cầu của ñề. Trong nhiều trường hợp, các em tính một ñại lượng nào ñó thì có thể loại trừ 50:50 hoặc loại chỉ còn 01 phương án ñúng • Trả lời tất cả các câu (“tô” may mắn!): Mỗi câu ñều có ñiểm, vậy nên, bỏ qua câu nào là mất ñiểm câu ñó. Khi ñã gần hết thời gian làm bài, nếu còn một số câu trắc nghiệm chưa tìm ñược phương án trả lời ñúng, các em không nên bỏ trống, mà nên lựa chọn ngẫu nhiên phương án trả lời (cái này nếu nói bình dân là “tô lụi” nhưng có “cơ sở khoa học”! hay tô theo “linh cảm”). Cách làm này sẽ giúp các em tăng ñược cơ hội có thêm ñiểm số, nếu may mắn phương án trả lời là ñúng, còn nếu sai cũng không bị trừ ñiểm (ngoại trừ trường hợp bị trừ ñiểm âm, mà ở Việt Nam ta, chưa áp dụng!). Song, các Em không nên lạm dụng cách làm này, vì tỉ lệ may mắn là rất thấp. 3. Cách ñ tr li nhng câu hi khó (câu hi dng “ñnh”) • Loại trừ những phương án mà Em biết là sai: Nếu ñược phép, Em ñánh dấu chỗ sai hay bổ sung những phần cần thiết vào phương án ñó ñể chỉ rõ vì sao nó sai. • Hãy kiểm tra tính ñúng/sai của mỗi phương án: Bằng cách này, Em có thể giảm bớt các lựa chọn của Em và tiến ñến lựa chọn chính xác nhất. • Phải cân nhắc các con số thu ñược từ bài toán có phù hợp với những kiến thức ñã biết không. Chẳng hạn tìm bước sóng của ánh sáng khả kiến thì giá trị phải trong khoảng 0,40 (µm) ñến 0,76 (µm). Hay tính giá trị lực ma sát trượt thì hãy nhớ là lực ma sát trượt luôn vào khoảng trên dưới chục phần trăm của áp lực. ………………………………………………………………………………………………………………………. Biên soạn:Thầy Lê Trọng Duy–Mobile:0978.970.754 –Email: leduy0812@yahoo.com.vn - http://hocmaivn.com 5 • Những phương án bao gồm những từ phủ ñịnh hay mang tính tuyệt ñối. • “Tất cả những ý trên”: Nếu Em thấy có tới ba phương án có vẻ ñúng thì tất cả những ý trên ñều có khả năng là ñáp án chính xác! • Mỗi ñại lượng vật lí còn cần có ñơn vị ño phù hợp nữa: ðừng vội vàng “tô vòng tròn” khi con số Em tínhñược trùng khớp với con số của một phương án trả lời nào ñấy. • Những phương án trông “giông giống”: Có lẽ một trong số ñó là ñáp án chính xác; chọn ñáp án tốt nhất nhưng loại ngay những ñáp án mang nghĩa giống hệt. • Hai lần phủ ñịnh: Tạo ra một câu khẳng ñịnh có chung nghĩa với câu có hai lần phủ ñịnh rồi xem xét nó. • Những phương án ngược nhau: Khi trong 4 phương án trả lời, nếu hai phương án mà hoàn toàn trái ngược nhau, có lẽ một trong hai phương án ñó là ñáp án chính xác! • Ưu tiên những phương án có những từ hạn ñịnh: Kết quả sẽ dài hơn, bao gồm nhiều yếu tố thích hợp hơn cho một câu trả lời. • Nếu như cả hai ñáp án ñều có vẻ ñúng: So sánh xem chúng khác nhau ở ñiểm gì. Rồi dựa vào câu gốc ở ñề bài ñể xem phương án nào phù hợp hơn. • Em phải cảnh giác với những câu hỏi yêu cầu nhận ñịnh phát biểu là ñúng hay sai. Làm ơn ñọc cho hết câu hỏi. Thực tế có Em chẳng ñọc hết câu ñã vội trả lời rồi! • Các Em có 2 cách ñể tìm ñáp án ñúng: * Cách thứ nhất: Giải bài toán ñầu bài ñưa ra tìm ñáp số xem có ñúng với ñáp án thì ñáp án ñó dùng ñược. * Cách thứ hai: Ta dùng ñáp án ñó ñưa vào công thức mà các em biết thì ñáp án nào ñưa vào công thức có kết quả hợp lý là ñáp án ñúng. * Lưu ý rằng, nhược ñiểm lớn nhất của các Em khi làm bài là các em thường hiểu sai hiện tượng Vật lí, vì vậy dẫn ñến chọn phương án trả lời sai. Vật lí khác với Toán học và chỉ có mối liên hệ với toán học bằng các phương thức của phương trình nhưng có những ñề thuộc bản chất của Vật lí không nằm trong phương trình toán. Phần lớn các em không ñể ý ñến bản chất Vật lí. Khắc phục ñược ñiều này các em phải chịu khó nghe Thầy cô giáo giảng bài, khi vận dụng kiến thức hiểu bản chất của vấn ñề thì các em mới làm tốt ñược bài. Khi làm bài trắc nghiệm Vật Lí, trước hết Em cần ñặt câu hỏi và ñạt ñược các mục tiêu sau sau ñây: Chuẩn xác – cách giải/hướng ñi/phán ñoán ñúng + Nhanh – Hoàn thành từng câu trong thời gian ngắn nhất ñể dành thời gian nhiều nhất cho các câu khác + Hoàn thiện – Phải biết cách trình bày ñầy ñủ từ ñiều kiện xác ñịnh của ñề ñể việc loại bỏ nghiệm lạ hay giải thích ñầy ñủ câu trả lời của mình. Nhanh – Hoàn thiện thường ñi song hành với nhau trong khi trả lời các câu hỏi trắc nghiệm (trong ñó bao gồm cả khâu tô vào trong phiếu trả lời). Sưu tầm ………………………………………………………………………………………………………………………. Biên soạn:Thầy Lê Trọng Duy–Mobile:0978.970.754 –Email: leduy0812@yahoo.com.vn - http://hocmaivn.com 6 BẢNG TÓM TẮT CÔNG THỨC LƯỢNG GIÁC VÀ ðƠN VỊ CỦA CÁC ðẠI LƯỢNG THƯỜNG DÙNG TRONG VẬT LÝ 12 – LUYỆN THI ðH -Cð 1. ðơn vị ño và giá trị các cung + 0 1 60' = phút, 1’=60” (giây); 0 1 ( ) 180 rad π = ; 180 1( )rad π = (ñộ) + Gọi α là số ño bằng ñộ của góc, a là số ño tính bằng radian tương ứng với α ñộ khi ñó ta có phép biến ñổi sau: . ( ) 180 a rad α π = ; 180. a α π = (ñộ) + ðổi ñơn vị: 3 6 9 12 0 10 1 10 ; 1 10 ; 1 10 ; 1 10 ; 1 10 . mF F F F nF F pF F A m µ − − − − − = = = = = Các ñơn vị khác cũng ñổi tương tự. + Bảng giá trị lượng giác cung ñặc biệt: 0 0 0 30 0 45 0 60 0 90 0 120 0 135 0 150 0 180 0 270 0 360 Góc α Giá trị 0 6 π 4 π 3 π 2 π 2 3 π 3 4 π 5 6 π π 3 2 π 2 π sin( ) α 0 1 2 2 2 3 2 1 3 2 2 2 1 2 0 -1 0 os( ) c α 1 3 2 2 2 1 2 0 - 1 2 - 2 2 - 3 2 -1 0 1 tan( ) α 0 3 3 1 3 +∞ - 3 -1 - 3 3 0 −∞ 0 cotan ( ) α +∞ 3 1 3 3 0 3 3 -1 - 3 −∞ 0 +∞ Cung ñối góc ( ; ) α α − Cung bù nhau ( ; ) α π α − Cung hơn kém nhau π ( ; ) α π α + os(- ) os( ) c c α α = sin( ) sin( ) α α − = tan( ) tan( ) α α − = − os( - ) os( ) c c π α α = − sin( ) sin( ) π α α − = tan( ) tan( ) π α α − = − os( ) os( ) c c π α α + = − sin( ) sin( ) π α α + = − tan( ) tan( ) π α α + = Cung phụ nhau: ( ; ) 2 π α α − Cung hơn kém nhau 2 π ( ; ) 2 π α α + os( - ) sin ( ) 2 c α α π = sin( ) cos( ) 2 α α π − = tan( ) cot ( ) 2 an α α π − = cot ( ) tan( ) 2 an α α π − = os( ) sin ( ) 2 c α α π = − + sin( ) cos( ) 2 α α π =+ tan( ) cot ( ) 2 an α α π = − + cot ( ) tan( ) 2 an α α π = − + ………………………………………………………………………………………………………………………. Biên soạn:Thầy Lê Trọng Duy–Mobile:0978.970.754 –Email: leduy0812@yahoo.com.vn - http://hocmaivn.com 7 2. Các ñại lượng vật lý Các ñơn vị của hệ SI ðộ dài m Thời gian s Vận tốc m/s Gia tốc 2 / m s Vận tốc góc rad/s Gia tốc góc 2 rad / s Khối lượng Kg Khối lượng riêng 2 kg / m Lực N Áp suất hoặc ứng suất Pa Xung lượng kg.m/s Momen của lực N.m Năng lượng, công J Công suất W Momen xung lượng 2 . / kg m s Momen quán tính 2 . kg m ðộ nhớt Pa.s Nhiệt ñộ K ðiện lượng C Cường ñộ ñiện trường V/m ðiện dung F Cường ñộ dòng ñiện A ðiện trở Ω ðiện trở suất . m Ω Cảm ứng từ T Từ thông Wb Cường ñộ từ trường A.m Momen từ 2 . A m Vecto từ hóa A/m ðộ tự cảm H Cường ñộ sáng cd Các h ằ ng s ố v ậ t lý c ơ b ả n Vận tốc ánh sang trong chân không 8 3.10 / c m s = Hằng số hấp dẫn ( ) 11 3 2 6,67.10 / . G m kg s − = Gia tốc rơi tự do 2 9,8 / g m s = Số Avogadro 23 1 6,020.10 mol − Thể tích khí tiêu chuẩn ( ) 3 0 2,24 / V m kmol = Hằng số khí 8,314 / R J kmol = Hằng số Boltzmann 23 1,380.10 / k J kmol − = Số Faraday 8 0,965.10 / C kg duongluong − ðổ i ñơ n v ị ðơn vị chiều dài * 0 10 1 10 A m − = * 1 ñơn vị thiên văn(a.e) = 11 1,49.10 m * 1 năm ánh sáng = 15 9,46.10 m * 1 inso = 2 2,54.10 m − * 1fecmi = 15 10 m − * 1 dặm = 3 1,61.10 m * 1 hải lý = 3 1,85.10 m Diện tích * 4 2 1 10 ha m = * 1 bac= 28 2 10 m − Khối lượng * 1 tấn =10 tạ = 1000kg * 1 phun = 0,454kg * 1 a.e.m= 1,66. 27 10 kg − (khối lượng nguyên tử) * 1cara = 4 2.10 kg − Công và công suất *1erg/s= 7 10 W − * 1 mã lực = 736W * 1 kcal/h= 1,16W * 1 calo(cal) = 4,19J * 1 W.h = 3,6.10 3 J Áp suất * 1 dyn/cm 2 =0,1 Pa * 1atm = 5 1,01.10 Pa * 2 1 / 9,81 kG m Pa = * 1 133 mmHg Pa = * 2 4 1 1 / 9,18.10 at kG cm Pa = = Cách ñọ c tên m ộ t s ố ñạ i l ượ ng VL A α :anpha B β : beta : γ Γ Gamma : δ ∆ ñ enta : ε Ε epxilon : ς Ζ zeta : T τ tô : ϕ Φ fi : η Η êta : θϑ Θ têta : ν Ν nuy : µ Μ muy : λ Λ lamda : ζ Ξ kxi : χ Χ khi : ω Ω omega : υ ϒ ipxilon : xicma σ Σ : ô r ρ Ρ : pi π Π : omikron ο Ο : kappa κ Κ : ι Ι iôta ………………………………………………………………………………………………………………………. Biên soạn:Thầy Lê Trọng Duy–Mobile:0978.970.754 –Email: leduy0812@yahoo.com.vn - http://hocmaivn.com 8 3. Các hằng ñẳng thức lượng giác 2 2 2 2 2 2 sin ( ) os ( ) 1. tan( ).cot ( ) 1. 1 1 cot ( ). sin ( ) 1 1 tan ( ) . cos ( ) c an an α α α α α α α α + = = + + = 4. Công thức biến ñổi lượng giác a. Công thức cộng ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) os(a+b) cos( )cos sin sin ; os(a-b) cos( )cos sin sin ; sin(a+b) sin( )cos sin cos ; sin(a-b) sin( )cos s in cos ; tan tan tan tan tan( ) ; tan( ) ; 1 tan .tan 1 tan .tan c a b a b c a b a b a b b a a b b a a b a b a b a b a b a b = − = + = + = − − + − = + = + − b. Công thức nhân ñôi, nhân ba ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) 2 2 2 2 3 3 2 cos 2 cos sin 2cos 1 1 2sin ; sin 3 3sin 4sin ; sin 2 2sin cos ; cos 3 4cos 3cos ; 2tan tan 2 ; 1 tan a a a a a a a a a a a a a a a a a = − = − = − = − = = − = − c. Công thức hạ bậc ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) 2 2 2 1 cos 2 1 cos 2 cos ; sin ; 2 2 1 cos 2 1 cos 2 tan ;cot 1 cos 2 1 cos 2 a a a a a a a an a a a + − = = − + = = + − d. Công thức tính sin( ) α , os( ) c α , tan( ) α theo tan( ) 2 t α = 2 2 2 2 2 2 1 sin( ) ; tan( ) ( , ); cos( ) ; 1 1 2 1 t t t k k Z t t t π α α α π α − = = ≠ + ∈ = + − + e. Công thức biến ñổi tích thành tổng ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) 1 cos .cos cos cos ; 2 1 sin .sin cos cos ; 2 1 sin cos sin sin ; 2 a b a b a b a b a b a b a b a b a b = − + +     = − − +     = − + +     f. Công thức biến ñổi tổng thành tích ( ) ( ) ( ) ( ) cos cos 2cos cos ; 2 2 sin sin 2sin cos ; 2 2 a b a b a b a b a b a b + −     + =         + −     + =         ( ) ( ) ( ) ( ) cos cos 2sin sin ; sin sin 2cos sin ; 2 2 2 2 a b a b a b a b a b a b + − + −         − = − − =                 ………………………………………………………………………………………………………………………. Biên soạn:Thầy Lê Trọng Duy–Mobile:0978.970.754 –Email: leduy0812@yahoo.com.vn - http://hocmaivn.com 9 ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) sin sin tan tan ;tan tan ; , cos cos cos cos 2 a b a b a b a b a b k a b a b π π + −   + = − = ≠ +     5. Phương trình và hệ phương trình a. Các công thức nghiệm –pt cơ bản: ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) 2 sin sin cos cos 2 2 tan tan cot cot x k x a x a x k x k x a x k an x a an x k α π α α α π π α π α α π α α π + − = +  = = ⇒ = = ⇒ = +  = − +  = = ⇒ = + = = ⇒ = + b. Phương trình bậc nhất với sin và cos D ạ ng ph ươ ng trình asin(x)+bcos(x)=c (1) v ớ i ñ i ề u ki ệ n 2 2 2 2 2 0; a b c a b + ≠ ≤ + Cách gi ả i; chia hai v ế c ủ a (1) cho 2 2 a b + ta ñượ c ( ) ( ) 2 2 2 2 2 2 a b c sin x cos x a b a b a b + = + + + Ta ñặ t ( ) ( ) 2 2 2 2 a cos b sin a b a b α α  =  +   =  +  ta ñượ c ph ươ ng trình ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) 2 2 2 2 cos .sin sin . os sin 2 c c x c x a b a b α α α α + = ⇔ + = + + Gi ả i (2) ta ñượ c nghi ệ m. c. Phương trình ñối xứng: D ạ ng ph ươ ng trình ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) {cos sin } sin . os 1 , , a x x b x c x c a b c R + + = ∈ Cách gi ả i: ñặ t ( ) ( ) cos sin 2 os ; 2 2 4 t x x c x t π   = + = − − ≤ ≤     ( ) ( ) ( ) ( ) 2 2 1 1 2sin cos sin cos 2 t t x x x x − ⇒ = + ⇒ = th ế vào (1) ta ñượ c ph ươ ng trình: ( ) 2 2 1 . . 2 2 0 2 t a t b c bt at b c − + = ⇔ + − + = Gi ả i và so sánh v ớ i ñ i ề u ki ệ n t ta tìm ñượ c nghi ệ m x. Chú ý : V ớ i d ạ ng ph ươ ng trình: ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) {cos sin } sin . os 1 , , a x x b x c x c a b c R − + = ∈ ta c ũ ng có th ể làm nh ư trên nh ư ng v ớ i ( ) ( ) sin os 2 os ; 2 2 4 t x c x c x t π   = − = + − ≤ ≤     d. Phương trình ñẳng cấp D ạ ng ph ươ ng trình ( ) ( ) ( ) ( ) 2 2 sin os sin cos 0 a x bc x x c x + + = Cách gi ả i: 1 b xét v ớ i tr ườ ng h ợ p cos(x)=0 1 b v ớ i cos( ) 0 2 x x k π π ≠ ⇔ = + ta chia c ả hai v ế c ủ a (1) cho ( ) 2 cos x ta ñượ c ph ươ ng trình: ( ) ( ) 2 tan tan 0 a x b x c + + = ñặ t t=tan(x) ta gi ả i ph ươ ng trình b ậ c 2: 2 0. at bt c + + = Chú ý: Ta có th ể xét tr ườ ng h ợ p sin( ) 0 x ≠ r ồ i chia 2 v ế cho ( ) 2 sin x ………………………………………………………………………………………………………………………. Biên soạn:Thầy Lê Trọng Duy–Mobile:0978.970.754 –Email: leduy0812@yahoo.com.vn - http://hocmaivn.com 10 DAO ðỘNG CƠ HỌC ðẠI CƯƠNG DAO ðỘNG ðIỀU HÒA 1. Dao ñộng cơ, dao ñộng tuần hoàn + Dao ñộng cơ là chuyển ñộng có giới hạn, qua lại của vật quanh vị trí cân bằng. + Dao ñộng tuần hoàn là dao ñộng mà sau những khoảng thời gian bằng nhau (gọi là chu kì T) vật trở lại vị trí cũ theo hướng cũ. 2. Dao ñộng ñiều hòa + Dao ñộng ñiều hòa là dao ñộng trong ñó li ñộ của vật là một hàm côsin (hay sin) của thời gian. + Phương trình dao ñộng: x = Acos(ωt + ϕ). Trong ñó: + A là biên ñộ dao ñộng, ñó là giá trị cực ñại của li ñộ x; ñơn vị m, cm. A luôn luôn dương. + (ωt + ϕ) là pha của dao ñộng tại thời ñiểm t; ñơn vị rad. + ϕ là pha ban ñầu của dao ñộng; ñơn vị rad. + ω trong phương trình x = Acos(ωt + ϕ) là tần số góc của dao ñộng ñiều hòa; ñơn vị rad/s. + Các ñại lượng biên ñộ A và pha ban ñầu ϕ phụ thuộc vào cách kích thích ban ñầu làm cho hệ dao ñộng, còn tằn số góc ω (chu kì T, tần số f) chỉ phụ thuộc vào cấu tạo của hệ dao ñộng. + Phương trình dao ñộng ñiều hòa x = Acos(ωt + ϕ) là nghiệm của phương trình x’’ + ω 2 x = 0. ðó là phương trình ñộng lực học của dao ñộng ñiều hòa. + Hình chiếu của 1 chuyển ñộng tròn ñều lên 1 trục cố ñịnh qua tâm là 1 dao ñộng ñiều hòa. Một dao ñộng ñiều hòa có thể biểu diễn tương ñương 1 chuyển ñộng tròn ñều có bán kính R= A, tốc ñộ ω . max Avv = = 3. Các ñại lượng ñặc trưng của dao ñộng ñiều hoà + Chu kì T của dao ñộng ñiều hòa là khoảng thời gian ñể thực hiện một dao ñộng toàn phần; ñơn vị giây (s). + Tần số f của dao ñộng ñiều hòa là số dao ñộng toàn phần thực hiện ñược trong một giây; ñơn vị héc (Hz). + Liên hệ giữa ω, T và f:          = = == )/(2 )( _ _ )( 21 sradf Hz tthoigian NSodaodong f s f T πω ω π Nhận xét: + Mỗi chu kì vật qua vị trí biên 1 lần, qua các vị trí khác 2 lần (1 lần theo chiều dương và 1 lần theo chiều âm) + Mỗi chu kì vật ñi ñược quãng ñường 4A, ½ Chu kì vật ñi ñược quãng ñường 2A, ¼ chu kì ñi ñược quãng ñường A ( Nếu xuất phát từ VTCB, VT biên) 4. Vận tốc trong dao ñộng ñiều hoà + Vận tốc là ñạo hàm bậc nhất của li ñộ theo thời gian: v = x' = - ωAsin(ωt + ϕ) = ωAcos(ωt + ϕ + 2 π ) + Vận tốc của vật dao ñộng ñiều hòa biến thiên ñiều hòa cùng tần số nhưng sớm pha hơn 2 π so với với li ñộ. + Vị trí biên :x = ± A => v = 0. + Vị trí cân bằng : x = 0 => |v| = v max = ωA. 5. Gia tốc của vật dao ñộng ñiều hoà + Gia tốc là ñạo hàm bậc nhất của vận tốc (ñạo hàm bậc 2 của li ñộ) theo thời gian: a = v' = x’’ = - ω 2 Acos(ωt + ϕ) = - ω 2 x. + Gia tốc của dao ñộng ñiều hòa biến thiên ñiều hòa cùng tần số nhưng ngược pha với li ñộ và sớm pha 2 π so với vận tốc. + Véc tơ gia tốc của vật dao ñộng ñiều hòa luôn hướng về vị trí cân bằng, có ñộ lớn tỉ lệ với ñộ lớn của li ñộ. + Ở vị trí biên : x = ± A => gia tốc có ñộ lớn cực ñại: a max = ω 2 A. + Ở vị trí cân bằng : x = 0 => gia tốc bằng 0. Nhận xét : Dao ñộng ñiều hòa là chuyển ñộng biến ñổi nhưng không ñều. 6. Lực tác dụng lên vật dao ñộng ñiều hòa : F = ma = - kx luôn hướng về vị trí cân bằng, gọi là lực kéo về. [...]... = 10- 12 W/m2 cư ng ñ âm chu n f = 100 0Hz + T i m t v trí có nhi u ngu n âm: I = I1 + I2 + + N u cư ng ñ âm tăng hay gi m 10n l n thì m c cư ng ñ âm tăng hay gi m 10n (dB)  I ′ = 10 n.I => L′ = L + 10. n(dB)   I  I ′ = n => L′ = L − 10. n(dB) 10  + N u cư ng ñ âm tăng hay gi m k l n thì m c cư ng ñ âm tăng hay gi m 10lg (k) (dB)  I ′ = k I => L′ = L + 10 lg(k )(dB)   I  I ′ = k => L′ = L − 10. .. chu kì t n s g n ñúng = chu kì t n s dao ñ ng ñi u hòa * Con l c lò xo: + ð gi m biên ñ sau 1 chu kì: ∆A1 = ∆ Α t O T 4 Fms 4 µmg = K K W −W′  ∆W  W 100 % = W 100 % ∆W ∆A  + ð gi m cơ năng t ñ i và ñ gi m biên ñ t :  ≈ 2 => ′ W A  ∆A 100 % = A − A 100 %  A A  A Ak ω2 A = = + S dao ñ ng th c hi n ñư c: N = ∆A 4 µ mg 4 µ g AkT πω A 2π = (dao ñ ng t t d n ch m: T = ) ω 4µ mg 2µ g W KA 2 + Quãng_ñư... ph thu c vào t n s , biên ñ sóng âm 5 Các ñ c trưng sinh lý c a sóng âm - ð cao: là ñ c trưng sinh lý c a âm, g n li n v i t n s âm T n s âm càng l n thì âm càng cao, ñ cao cho bi t ñ tr m, b ng c a âm - ð to: là ñ c trưng sinh lý g n li n v i m c cư ng ñ âm, cùng m t t n s , m c cư ng ñ âm càng l n thì ñ to càng l n - Âm s c: là ñ c trưng sinh lý c a âm giúp phân bi t ñư c âm do các ngu n khác nhau... c trưng v t lý c a sóng âm - T n s : m i ñi m trong môi trư ng dao ñ ng cùng t n s = t n s c a ngu n, khi truy n t MT này sang MT khác thì t n s không ñ i.(ñ c trưng cơ b n và quan tr ng nh t) - Cư ng ñ âm: cư ng ñ âm là năng lư ng mà sóng âm truy n qua m t ñơn v di n tích ñ t vuông góc phương W P P = = (W / m 2 ) (Sóng c u, ñ ng hư ng) 2 s.t S 4π R I I - M c cư ng ñ âm : L = lg (B) = 10 lg (dB) I0... ñơn: g = 4π 2 l T2 9 Năng lư ng c a con l c ñơn: 1 2 1 mv Th năng: Wt = mgl(1 - cosα) = mglα2 (α ≤ 100 , α (rad)) 2 2 1 2 + Cơ năng: W = Wt + Wñ = mgl(1 - cosα0) = mglα 0 2 + ð ng năng : Wñ = Yêu c u: Các ñ i lư ng liên quan năng lư ng ph i ñư c ñ i ra ñơn v chu n Ngoài ra: + ð ng năng, th năng bi n thi n tu n hoàn chu kì T` =T/2, t n s f `=2f, + Cơ năng b o toàn, không thay ñ i theo th i gian + Khi... ñ u v2 v 4 Công th c ñ c l p th i gian: S02 = s 2 + ( )2 và α 02 = α 2 + 2 2 l ω ω 5 Chu kỳ, t n s , t n s góc c a con l c ñơn: ω = g l 1 => T = 2π ; f= l g 2π g l Lưu ý: T2 = - ðưa con l c t thi n th này lên thi n th khác thì: T1 2 M 1 R2 M 2 R12 g1 = g2 - T i cùng m t nơi con l c ñơn chi u dài l1 có chu kỳ T1, chi u dài l2 có chu kỳ T2 : + con l c ñơn chi u dài l1 + l2 có chu kỳ : T = T12 + T22 ⇔... u th c: Fph = ma = − Kx + ð l n: F ph = m a = K x Trong ñó : x = [m]; [m] = [Kg ]; [F ] = [N ] H qu : - L c ph c h i luôn có xu hư ng kéo v t v v trí cân b ng => Luôn hư ng v VTCB - L c ph c h i bi n thi n cùng t n s nhưng luôn ngư c pha v i li ñ x, cùng pha gia t c - L c ph c h i ñ i chi u khi v t qua v trí cân b ng 6 Năng lư ng c a con l c lò xo: 1 1 2 1 mv = KA2 sin 2 (ωt + ϕ ) => Wñ ( MAX ) = mv... Khi Wñ = nWt => s = ± + Khi Wñ = Wt => s = ± n S0 α0 ,α = ± , v = ± S 0ω n +1 n +1 n +1 S0 , trong 1 chu kì có 4 l n ñ ng năng = th năng,th i gian gi a hai l n liên ti p 2 ñ ng năng = th năng là T/4 10 T c ñ và gia t c - T c ñ dài: V = 2 gl (cos α − cos α 0 ) + V n t c c c ñ i: Vmax = 2 gl (1 − cos α 0 ) V t qua VTCB: α 0 = 0 + V n t c nh nh t: Vmin = 0 V t qua v trí biên: α 0 = α 0 att =... ch t khí ñó, ñơn v : m3 F ρ MT V g ρ MT ρ MT  ′  g = g − m = g − ρ V = g − ρ g = (1 − ρ ).g Vat Vat Vat   - Chu kì:  l l ρ = (1 + MT )T T ′ = 2π g ′ = 2π ρ MT 2 ρVat g (1 − )  ρVat   13 Bi n thi n chu kì do nhi u nguyên nhân + Bư c 1: Xác ñ nh có nh ng nguyên nhân nào làm cho chu kì thay ñ i  ∆T  1 ∆ℓ ; do ñi u ch nh gia t c : =  T  2 ℓ ∆T 1 1 ∆g  ∆T   ∆T  h  ∆T  1 h = α ∆t ; do... ( MAX ) = Wt (max) 2 2 + ð ng năng: Wñ = Yêu c u: Các ñ i lư ng liên quan năng lư ng ph i ñư c ñ i ra ñơn v chu n Ngoài ra: + Cơ năng b o toàn, không thay ñ i theo th i gian + ð ng năng, th năng bi n thi n tu n hoàn chu kì T` =T/2, t n s f ′ =2f, ω ′ = 2ω + Khi Wñ = nWt => x = ± + Khi Wñ = Wt => x = ± n A , v = ± Aω n +1 n +1 A , trong 1 chu kì có 4 l n ñ ng năng = th năng,th i gian gi a hai l n