Nội dung sáng kiến
Giải pháp cũ thường làm
1.1 Mô tả giải pháp cũ a Nội dung kiến thức
Sử dụng kiến thức đơn môn Hóa học.
Chương trình dạy còn nặng về định hướng nội dung, chú trọng nhiều đến truyền thụ hệ thống kiến thức khoa học
Các vấn đề thực tiễn và việc áp dụng kiến thức để giải quyết chúng đã được đề cập, nhưng nội dung vẫn còn hạn chế và chủ yếu do giáo viên cung cấp Việc tổ chức thực hiện cũng cần được cải thiện để nâng cao hiệu quả học tập.
Thời gian, địa điểm tổ chức các hoạt động học tập chỉ trong phạm vi tiết học, trên lớp; hình thức tổ chức chưa đa dạng.
Phương pháp giảng dạy hiệu quả bao gồm việc áp dụng linh hoạt các kỹ thuật dạy học tích cực như đàm thoại, hoạt động nhóm và thí nghiệm Đồng thời, việc kết hợp nhiều dạng bài tập khác nhau cũng góp phần nâng cao chất lượng giảng dạy.
Để thực hiện các hoạt động học hiệu quả, cần tuân thủ 4 bước quan trọng: chuyển giao nhiệm vụ học tập, thực hiện nhiệm vụ, báo cáo và thảo luận, cùng với kết luận và đánh giá Trong quá trình này, giáo viên đóng vai trò chủ động, lập kế hoạch và hướng dẫn học sinh tiếp thu kiến thức Học sinh không chỉ lĩnh hội kiến thức mà còn rèn luyện kỹ năng và phát triển năng lực thông qua các hoạt động tương tác giữa giáo viên và học sinh trong lớp học.
Sản phẩm học tập là kết quả từ các hoạt động học của học sinh trong lớp và kiến thức mà các em tiếp thu sau khi hoàn thành bài học Việc kiểm tra và đánh giá là cần thiết để xác định mức độ hiểu biết và tiến bộ của học sinh.
Giáo viên là người chủ động đánh giá quá trình học của học sinh Với các hình thức như:
Qua việc quan sát trực tiếp trong lớp học, ta có thể đánh giá hoạt động của từng học sinh, cũng như sự hợp tác, ý thức và thái độ của họ khi tham gia vào các hoạt động nhóm.
Thông qua hỏi đáp quá trình hoạt động trên lớp và phần chuẩn bị bài cũ của học sinh;
Thông qua các sản phẩm từ hoạt động cá nhân hoặc nhóm, nội dung báo cáo, trình bày và trả lời câu hỏi phản biện sẽ được thực hiện một cách hiệu quả Các câu hỏi phản biện cũng sẽ được xây dựng để kích thích tư duy và nâng cao chất lượng thảo luận.
Thông qua bài kiểm tra viết (trắc nghiệm và tự luận) với nội dung câu hỏi chủ yếu tập trung vào các kiến thức khoa học.
1.2 Ưu điểm và nhược điểm a Ưu điểm
Cung cấp cho học sinh một hệ thống tri thức khoa học chính xác và đầy đủ, nhằm đạt được các mục tiêu giảng dạy môn hóa học, bao gồm việc phát triển năng lực sử dụng ngôn ngữ hóa học, kỹ năng thực hành, khả năng tính toán và tinh thần làm việc nhóm.
Giáo viên dễ dàng kiểm soát các hoạt động học của cá nhân cũng như nhóm học sinh.
Giáo viên tiết kiệm thời gian trong việc xây dựng kế hoạch bài giảng, trong khi học sinh cũng không phải tốn quá nhiều thời gian cho việc lập kế hoạch học tập và tìm hiểu tài liệu ở nhà hoặc các cơ sở khác Tuy nhiên, điều này cũng có những nhược điểm cần xem xét.
Kiến thức thu được chỉ giới hạn trong chương trình, nội dung học.
Học sinh còn thụ động, ít hứng thú và chưa thấy được tầm quan trọng của bộ môn Hóa học trong thực tiễn.
Kiểm tra và đánh giá hiện nay chủ yếu tập trung vào việc tái hiện tri thức, chưa chú trọng đến việc phát triển phẩm chất và năng lực của học sinh Hơn nữa, học sinh vẫn chưa được tham gia vào quá trình đánh giá lẫn nhau, điều này hạn chế khả năng tự nhận thức và phát triển kỹ năng xã hội của các em.
Phát triển năng lực linh hoạt sáng tạo, tự học, tự nghiên cứu, tự điều chỉnh, đánh giá và sử dụng công nghệ thông tin cho học sinh hiện chưa đạt hiệu quả cao, dẫn đến việc chưa khai thác hết tiềm năng sẵn có của các em.
Chưa hướng tới các mục tiêu như rèn luyện kỹ năng sống và làm việc cũng như định hướng nghề nghiệp cho học sinh.
Giải pháp mới cải tiến
2.1 Mô tả giải pháp mới
Chương trình dạy học và kiểm tra đánh giá cần được thiết kế theo định hướng phát triển năng lực học sinh, bao gồm việc áp dụng mô hình STEM, kết nối với sản xuất kinh doanh, và tích hợp liên môn Đồng thời, việc sử dụng phương pháp dạy học theo dự án cũng là một yếu tố quan trọng nhằm nâng cao hiệu quả giáo dục.
Bài viết phân tích nội dung bài Ancol trong chương trình Hóa học 11, nhằm tìm hiểu các kiến thức thực tiễn để nâng cao hiệu quả giảng dạy Đối với chủ đề Ancol, hai giải pháp cụ thể đã được xây dựng và thực hiện thành công, bao gồm "Dạy học gắn với sản xuất kinh doanh tại địa phương" và "Dạy học theo mô hình STEM" Mỗi giải pháp đều có kế hoạch chi tiết về tổ chức thực hiện và kiểm tra đánh giá, góp phần cải thiện chất lượng dạy và học.
Thực nghiệm sư phạm để kiểm tra tính đúng đắn và tính khả thi của đề tài.
2.1.1 Giải pháp thứ nhất: Dạy học gắn với sản xuất kinh doanh tại địa phương a Nội dung kiến thức
Học sinh tự tìm hiểu, nghiên cứu và lĩnh hội các kiến thức, kỹ năng bài ancol một cách sâu sắc, toàn diện
Tích hợp, liên môn với các môn học khác như Sinh học, Công nghệ, Vật lí để thực hiện các dự án:
Dự án 1 tập trung vào việc tìm hiểu quy trình sản xuất rượu tại các cơ sở sản xuất rượu thủ công ở thành phố Ninh Bình và huyện Hoa Lư Một số loại rượu nổi tiếng của Ninh Bình bao gồm rượu Kim Sơn và rượu Nho Mục tiêu của dự án là xây dựng, bảo vệ và quảng bá thương hiệu rượu Ninh Bình đến tay người tiêu dùng, nhằm nâng cao giá trị và nhận diện thương hiệu trong thị trường.
Dự án 2: Tìm hiểu các ứng dụng tích cực và tiêu cực của bia rượu, ảnh hưởng của bia rượu đến sức khỏe và các vấn đề xã hội;
Dự án 3: Tìm hiểu ứng dụng của ancol trong một số mặt hàng thiết yếu – định hướng sử dụng và kinh doanh tại địa phương. b Tổ chức thực hiện
* Địa điểm, thời gian Địa điểm: Trong và ngoài lớp học.
Thời gian thực hiện là 05 tiết học trên lớp và 01 tuần thực hành tại nhà, bao gồm việc tham quan một số cơ sở sản xuất rượu thủ công tại thành phố Ninh Bình và huyện Hoa Lư, cũng như các cơ sở kinh doanh xăng dầu, mỹ phẩm và dược phẩm.
Giải pháp mới được xây dựng qua 5 bước, trong đó các bước không cần thực hiện theo trình tự tuyến tính mà có thể tiến hành song song và hỗ trợ lẫn nhau.
Bước 1: Tìm hiểu về hoạt động sản xuất kinh doanh tại địa phương
Chủ đề ancol có thể được khám phá qua việc tìm hiểu các cơ sở sản xuất rượu thủ công tại thành phố Ninh Bình và huyện Hoa Lư, cùng với một số cơ sở kinh doanh xăng dầu trong khu vực.
(xăng sinh học), cửa hàng thuốc, mỹ phẩm, nước giải khát (tìm hiểu trực tiếp và qua mạng internet)
Bước 2: Lựa chọn nội dung dạy học gắn với sản xuất kinh doanh tại địa phương
Chọn nội dung kiến thức để học sinh tìm hiểu thực tế là điều chế và ứng dụng của ancol.
Bước 3: Khảo sát các cơ sở sản xuất kinh doanh Giáo viên cần tiến hành khảo sát các cơ sở sản xuất kinh doanh trong địa phương để lựa chọn những đơn vị phù hợp với nội dung học tập và điều kiện của học sinh, đồng thời liên hệ để nhận được sự hỗ trợ cần thiết.
Bước 4: Thiết kế tiến trình dạy học
Gồm 5 hoạt động với các nội dung cụ thể, chi tiết khi thực hiện tại nhà, trên lớp và tại các cơ sở sản xuất kinh doanh.
Bước 5: Tổ chức hoạt động dạy học theo tiến trình đã thiết kế
* Tiến trình tổ chức dạy học
Dạy học gắn với sản xuất kinh doanh tại địa phương về chủ đề ancol bao gồm 5 hoạt động chính, được thiết kế theo phương pháp dạy học dự án với kế hoạch chi tiết (Phụ lục I).
Hoạt động 1: Tìm hiểu về hoạt động sản xuất kinh doanh: Tiến hành trong 1 tiết
Thông qua video giới thiệu nhà máy rượu Vodka Men Halico, giáo viên hướng dẫn học sinh lựa chọn 3 dự án liên quan đến hoạt động sản xuất và kinh doanh tại địa phương.
Hướng dẫn các nhóm xác định mục đích và yêu cầu cụ thể, xây dựng tiêu chí cho sản phẩm và phân công nhiệm vụ rõ ràng Các nhóm sẽ được giao nhiệm vụ nghiên cứu kiến thức mới để nâng cao hiệu quả công việc.
Cung cấp bộ câu hỏi định hướng cho các nhóm để thực hiện nhiệm vụ.
Hoạt động 2: Nghiên cứu kiến thức mới: Tiến hành trong 2 tiết.
Các nhóm học sinh đọc sách giáo khoa, nghiên cứu tài liệu, chuẩn bị đầy đủ các nội dung cần báo cáo tại nhà.
Giáo viên tổ chức cho các nhóm thảo luận, sau đó nhận xét và kết luận.
Hoạt động 3: Trải nghiệm thực tiễn: Tiến hành trong 1 tuần (Phụ lục I – trang 17)
Tại thành phố Ninh Bình và huyện Hoa Lư, có nhiều cơ sở sản xuất rượu thủ công nổi bật, phản ánh sự đa dạng trong ngành nghề truyền thống của địa phương Những cơ sở này không chỉ sản xuất rượu mà còn góp phần bảo tồn văn hóa và phong tục tập quán địa phương Việc tìm hiểu thực tế tại các cơ sở này giúp nhận diện quy trình sản xuất, nguyên liệu sử dụng và những thách thức mà họ gặp phải trong kinh doanh.
+ Cửa hàng xăng dầu PVOil đường Nguyễn Huệ - Ninh Bình.
+ Công ty TNHH Dược phẩm Vũ Duyên - đường Hải Thượng Lãn Ông, Ninh Bình. + Siêu thị BigC.
+ Một số hộ kinh doanh các mặt hàng nước giải khát, mỹ phẩm, dược phẩm.
Giáo viên nên chủ động tìm hiểu về các gia đình học sinh, đặc biệt là những gia đình có kinh doanh trong lĩnh vực nấu rượu, giải khát, mỹ phẩm và dược phẩm Đồng thời, giáo viên cũng cần chú ý đến các phụ huynh làm việc trong ngành y tế, công an, cảnh sát và công ty xăng dầu Sau khi nắm bắt thông tin, giáo viên có thể liên lạc với cha mẹ học sinh để nhờ sự hỗ trợ cần thiết.
Mỗi nhóm thực hiện 1 dự án, trước khi đi thực tế cần có kế hoạch cụ thể được giáo viên đồng ý, có biên bản làm việc nhóm.
Tập hợp và đánh giá thông tin từ nhiều nguồn như internet và sách giáo khoa, sau đó lựa chọn phương án phù hợp là bước quan trọng để hoàn thành báo cáo.
Hoạt động 4: Báo cáo sản phẩm dự án: Tiến hành trong 1 tiết (Phụ lục I – trang 18)
Phần 1: Các nhóm báo cáo kết quả thực hiện dự án Mỗi nhóm chủ động lựa chọn hình thức báo cáo sản phẩm một cách sinh động, hấp dẫn nhất và thể hiện được toàn bộ yêu cầu của dự án.
Phần 2: Thảo luận: Tất cả học sinh (theo nhóm hoặc cá nhân) cần được tạo điều kiện để trình bày kết quả, tham gia thảo luận, phản biện nhằm phát triển tối đa các năng lực cần thiết đến từng học sinh.
Hoạt động 5: Luyện tập, vận dụng và tìm tòi mở rộng: Tiến hành trong 1 tiết
Hiệu quả dự kiến đạt được
Sau khi áp dụng sáng kiến, chúng tôi đã thu được một số kết quả nhất định:
Sáng kiến này nhằm nâng cao chất lượng giảng dạy môn Hóa học, góp phần cải thiện chất lượng giáo dục toàn diện tại Nhà trường Việc mở rộng hai giải pháp đã áp dụng cho một số bài học khác trong chương trình Hóa học phổ thông đã mang lại kết quả giảng dạy tích cực Đặc biệt, kết quả thi tốt nghiệp THPT môn Hóa học tại trường THPT Đinh Tiên Hoàng trong ba năm qua đã có sự tiến bộ vượt bậc.
Năm học Điểm bình quân Xếp thứ trong tỉnh
Vào thứ hai, chúng tôi đã tiến hành khảo sát nhu cầu và hứng thú học tập của học sinh thông qua phiếu thu hoạch và phiếu khảo sát Kết quả cho thấy đa số học sinh tỏ ra hứng thú với các giải pháp học tập mới, giúp họ nắm bắt kiến thức sâu và toàn diện hơn, cũng như khả năng giải quyết vấn đề và yêu thích môn học Đặc biệt, số học sinh có khả năng định hướng nghề nghiệp tốt và rất tốt đã tăng lên đáng kể so với trước khi thực hiện dự án.
Thứ ba: Được sự nhất trí của Sở GD&ĐT, với giải pháp dạy học theo mô hình
Vào tháng 3 năm 2021, chúng tôi đã tổ chức thành công chuyên đề Hóa học dành cho cấp THPT, nhận được sự đánh giá cao từ lãnh đạo Sở GD&ĐT và các giáo viên cốt cán của các trường THPT trong tỉnh.
Đánh giá hiệu quả của việc đáp ứng mục tiêu giáo dục theo định hướng phát triển năng lực là rất quan trọng, nhằm đào tạo ra những thế hệ học sinh - chủ nhân tương lai của đất nước Những học sinh này cần được trang bị đầy đủ phẩm chất và năng lực cần thiết, để có khả năng tìm ra các giải pháp tối ưu và ứng xử phù hợp trong bối cảnh phức tạp.
Góp phần rất lớn trong việc rèn luyện các kỹ năng sống, bồi dưỡng nhân cách và các phẩm chất tốt đẹp cho học sinh
Hỗ trợ học sinh phát triển những suy nghĩ và định hướng nghề nghiệp đúng đắn, giúp họ lựa chọn công việc phù hợp với năng lực và sở trường cá nhân, từ đó đạt được hiệu quả cao nhất trong sự nghiệp.
Môn Hoá học có mối liên hệ chặt chẽ với nhiều môn học khác cũng như các hiện tượng tự nhiên, môi trường và xã hội Việc giúp học sinh nhận thức được sự gần gũi này sẽ tạo ra niềm hứng thú và đam mê học tập cho các em đối với bộ môn Hoá học.
Tài liệu phong phú và bổ ích hỗ trợ giáo viên trong quá trình giảng dạy, đồng thời là động lực cho đội ngũ giáo viên Hóa học phát huy tinh thần học tập và đổi mới phương pháp Điều này góp phần nâng cao chất lượng dạy học, đáp ứng yêu cầu đổi mới của nền giáo dục Việt Nam.
Điều kiện và khả năng áp dụng
1.1 Về cơ sở vật chất Để áp dụng sáng kiến có hiệu quả đòi hỏi trong các nhà trường cần có:
- Phòng học bộ môn được trang bị thiết bị, hóa chất đáp ứng nhu cầu giảng dạy chương trình sách giáo khoa hiện hành.
- Có hệ thống mạng internet đảm bảo chất lượng đường truyền, có trang thiết bị hiện đại như máy chiếu, máy tính
- Phòng thư viện đủ sách và không gian phục vụ cho việc tìm kiếm và nghiên cứu tài liệu của giáo viên, học sinh
Đội ngũ giáo viên cần có trình độ chuyên môn vững vàng và tinh thần học hỏi để đáp ứng yêu cầu đổi mới của ngành giáo dục Họ cũng phải chú trọng vào việc cải tiến phương pháp giảng dạy cũng như quy trình kiểm tra và đánh giá.
Để thu hút học sinh tham gia tích cực, giáo viên cần chuẩn bị và lập kế hoạch một cách chu đáo cho các giải pháp mới.
Khi áp dụng, tùy theo đặc điểm từng lớp nên có sự linh hoạt điều chỉnh ở các lớp khác nhau để đạt hiệu quả cao nhất.
Tích cực đổi mới sinh hoạt chuyên môn giúp giáo viên cùng nhau nghiên cứu bài học và nâng cao hiệu quả đầu tư cho chuyên môn Điều này không chỉ nâng cao chất lượng giảng dạy mà còn tạo điều kiện tốt nhất cho sự phát triển của học sinh.
Cần có sự linh hoạt, sáng tạo, có sự phối hợp hỗ trợ lẫn nhau trong quá trình thực hiện các dự án.
Do có nhiều hoạt động của học sinh thực hiện ngoài nhà trường nên cần có sự đồng hành, tạo điều kiện của các bậc cha mẹ học sinh.
Giáo viên có thể áp dụng hai giải pháp trên cho nhiều bài học và chủ đề khác trong chương trình Hóa học THPT, từ đó kích thích sự hứng thú và niềm đam mê học tập của học sinh đối với môn Hóa học.
Hiện nay, hầu hết các trường THPT đã đáp ứng đủ các điều kiện cần thiết Việc áp dụng mô hình học tập STEM và kết hợp với sản xuất kinh doanh sẽ giúp học sinh làm quen với phương pháp học tập tích cực, từ đó dễ dàng thích nghi khi bước vào môi trường học tập cao hơn Các giải pháp này có thể được triển khai rộng rãi tại tất cả các trường phổ thông trên toàn quốc, đặc biệt là tại tỉnh Ninh Bình Nhiều trường THPT trong tỉnh, như Gia Viễn B, Nho Quan C và Vũ Duy Thanh, đã bày tỏ mong muốn được chia sẻ kinh nghiệm trong việc áp dụng hai giải pháp này vào giảng dạy.
Chúng tôi xin cam đoan mọi thông tin nêu trong đơn là trung thực, đúng sự thật và hoàn toàn chịu trách nhiệm trước pháp luật.
XÁC NHẬN CỦA BAN GIÁM HIỆU Tp Ninh Bình, ngày 05 tháng 11 năm 2021