ĐỀ CƯƠNG BÀI GIẢNG HỌC PHẦN KINH TẾ CHÍNH TRỊ MÁC – LÊNIN Chương ĐỐI TƯỢNG, PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU VÀ CHỨC NĂNG CỦA KINH TẾ CHÍNH TRỊ MÁC - LÊNIN Nội dung Chương cung cấp tri thức đời phát triển mơn học kinh tế trị Mác - Lênin; đối tượng nghiên cứu, phương pháp nghiên cứu chức khoa học kinh tế trị Mác - Lênin nhận thức thực tiễn Trên sở đó, sinh viên hiểu hình thành, phát triển nội dung khoa học môn học kinh tế trị Mác - Lênin, biết ý nghĩa môn học thân tham gia hoạt động kinh tế - xã hội I KHÁI QUÁT SỰ HÌNH THÀNH VÀ PHÁT TRIỂN CỦA KINH TẾ CHÍNH TRỊ MÁC -LÊNIN Trong dịng chảy tư tưởng kinh tế nhân loại kể từ thời kỳ cổ đại ngày nay, đặc thù trình độ phát triển ứng với giai đoạn lịch sử, sản xuất xã hội hình thành nhiều tư tưởng, trường phái lý luận kinh tế khác Mặc dù có đa dạng nội hàm lý luận, nội dung tiếp cận đối tượng nghiên cứu riêng phản ánh trình độ nhận thức, lập trường tư tưởng quan điểm lợi ích trường phái, song khoa học kinh tế nói chung khoa học kinh tế trị nói riêng có điểm chung chỗ chúng kết trình khơng ngừng hồn thiện Các phạm trù, khái niệm khoa học với tư cách kết nghiên cứu phát triển khoa học kinh tế trị giai đoạn sau có kế thừa cách sáng tạo sở tiền đề lý luận khám phá giai đoạn trước đó, đồng thời, dựa sở kết tổng kết thực tiễn kinh tế - xã hội diễn Kinh tế trị Mác - Lênin, mơn khoa học kinh tế trị nhân loại, hình thành phát triển theo lơgíc lịch sử Thuật ngữ khoa học kinh tế trị xuất châu Âu vào năm 1615 tác phẩm Chuyên luận kinh tế trị (Traicté de I’ oeconomie politique, dédié au Roy et la Reyne mère du Roy) nhà kinh tế người Pháp Autoine de Montchrétien Trong tác phẩm này, tác giả đề xuất môn khoa học - mơn kinh tế trị Tuy nhiên, tác phẩm phác thảo mơn học kinh tế trị Tới kỷ XVIII, với xuất hệ thống lý luận nhà kinh tế học người Anh Adam Smith, kinh tế trị thức trở thành mơn học với phạm trù, khái niệm chun ngành Từ đó, kinh tế trị không ngừng bổ sung, phát triển Quá trình phát triển khoa học kinh tế trị khái quát qua hai thời kỳ lịch sử sau: Thứ nhất, từ thời cổ đại đến kỷ XVIII Thứ hai, từ sau kỷ XVIII đến Trong thời kỳ cổ đại, trung đại (từ kỷ XV trước), trình độ phát triển sản xuất lạc hậu, chưa có đầy đủ tiền đề cần thiết cho hình thành lý luận chuyên kinh tế Các tư tưởng kinh tế thường thấy tác phẩm triết học, luận lý Sang kỷ XV, phương thức sản xuất tư chủ nghĩa hình thành lòng quốc gia Tây Âu dần thay phương thức sản xuất phong kiến Trình độ sản xuất xã hội trở thành tiền đề cho phát triển lý luận kinh tế trị Chủ nghĩa trọng thương ghi nhận hệ thống lý luận kinh tế trị bước đầu nghiên cứu sản xuất tư chủ nghĩa Chủ nghĩa trọng thương hình thành phát triển giai đoạn từ kỷ XV đến kỷ XVII Tây Âu với nhà kinh tế tiêu biểu nước Willian Stafford (Anh), Gasparo Scaruffi (ý) Antonso Serra; Thomas Mun (Anh) A.Montchrétien (Pháp) Trong thời kỳ này, tư thương nghiệp có vai trị thống trị kinh tế Do vậy, chủ nghĩa trọng thương dành trọng tâm vào nghiên cứu lĩnh vực lưu thông Chủ nghĩa trọng thương khái quát mục đích nhà tư tìm kiếm lợi nhuận Tuy nhiên, chủ nghĩa trọng thương lý giải thiếu tính khoa học cho nguồn gốc lợi nhuận từ thương nghiệp, thông qua việc mua rẻ, bán đắt Sự phát triển chủ nghĩa tư thời kỳ từ nửa cuối kỷ XVII đến nửa đầu kỷ XVIII làm cho quan điểm chủ nghĩa trọng thương trở nên khơng cịn phù hợp Lĩnh vực lý luận kinh tế trị thời kỳ bổ sung hình thành, phát triển chủ nghĩa trọng nông nước Pháp với i biu tiờu biu nh Pierr Boisguillebert, Francoiỗ Quesney, Jacques Turgot Chủ nghĩa trọng nông hướng việc nghiên cứu vào lĩnh vực sản xuất; từ đạt bước tiến mặt lý luận so với chủ nghĩa trọng thương luận giải nhiều phạm trù kinh tế giá trị, sản phẩm ròng, tư bản, tiền lương, lợi nhuận, tái sản xuất Đây đóng góp quan trọng vào lý luận kinh tế trị chủ nghĩa trọng nông Tuy vậy, lý luận chủ nghĩa trọng nông không vượt qua hạn chế lịch sử cho có nơng nghiệp sản xuất, từ lý giải khía cạnh lý luận dựa sở đặc trưng sản xuất lĩnh vực nông nghiệp Sự phát triển sản xuất tư chủ nghĩa thời kỳ làm cho chủ nghĩa trọng nông trở nên lạc hậu dần nhường vị trí cho lý luận kinh tế trị cổ điển Anh Kinh tế trị cổ điển Anh hình thành phát triển từ cuối kỷ XVIII đến nửa đầu kỷ XIX, mở đầu quan điểm lý luận William Petty, tiếp đến A Smith kết thúc hệ thống lý luận có nhiều giá trị khoa học David Ricardo Kinh tế trị cổ điển Anh nghiên cứu quan hệ kinh tế trình tái sản xuất, trình bày cách hệ thống phạm trù kinh tế trị phân cơng lao động, hàng hóa, giá trị, tiền tệ, giá cả, giá thị trường, tiền lương, lợi nhuận, lợi tức, địa tô, tư để rút quy luật kinh tế Lý luận kinh tế trị cổ điển Anh rút kết luận giá trị hao phí lao động tạo ra, giá trị khác với cải Đó đóng góp khoa học lớn đại biểu kinh tế trị cổ điển Anh vào lĩnh vực lý luận kinh tế trị nhân loại, thể phát triển vượt bậc so với hệ thống lý luận chủ nghĩa trọng nơng Như vậy, kinh tế trị môn khoa học kinh tế nghiên cứu quan hệ kinh tế để tìm quy luật chi phối vận động tượng trình hoạt động kinh tế người tương ứng với trình độ phát triển định sản xuất xã hội Kể từ sau cơng trình nghiên cứu A Smith, lý luận kinh tế trị chia thành hai dịng chính: - Dịng lý thuyết khai thác luận điểm A Smith khái quát dựa quan sát mang tính tâm lý, hành vi để xây dựng thành lý thuyết kinh tế mới; khơng tiếp tục sâu vào phân tích, luận giải quan hệ xã hội sản xuất Từ đó, tạo sở cho việc xây dựng lý thuyết kinh tế hành vi người tiêu dùng, người sản xuất đại lượng lớn kinh tế Dịng lý thuyết khơng ngừng bổ sung phát triển nhiều nhà kinh tế nhiều trường phái lý thuyết quốc gia châu Âu, Bắc Mỹ ngày - Dòng lý thuyết thể từ D Ricardo, kế thừa giá trị lý luận khoa học A Smith, tiếp tục bổ sung, hoàn chỉnh nội dung luận giải phạm trù kinh tế trị, sâu phân tích quan hệ xã hội sản xuất, tạo giá trị lý luận khoa học chuẩn xác C Mác (1818 - 1883) kế thừa trực tiếp thành lý luận khoa học D Ricardo để phát triển thành lý luận kinh tế trị mang tên ơng phương thức sản xuất tư chủ nghĩa Dựa kế thừa cách có phê phán lý luận kinh tế trị cổ điển, trực tiếp D Ricardo, C Mác xây dựng hệ thống lý luận kinh tế trị mang tính cách mạng, khoa học, tồn diện sản xuất tư chủ nghĩa, tìm quy luật kinh tế chi phối hình thành, phát triển luận chứng vai trò lịch sử phương thức sản xuất tư chủ nghĩa Cùng với C Mác, Ph Ăngghen (1820 - 1895) người có cơng lao vĩ đại việc cơng bố lý luận kinh tế trị, ba phận cấu thành chủ nghĩa Mác Lý luận kinh tế trị C Mác Ph Ăngghen thể tập trung cô đọng Tư Trong Tư bản, C Mác trình bày cách khoa học chỉnh thể phạm trù kinh tế thị trường tư chủ nghĩa như: hàng hóa, tiền tệ, tư bản, giá trị thặng dư, tích lũy, tuần hồn, chu chuyển, lợi nhuận, lợi tức, địa tô, cạnh tranh , rút quy luật kinh tế quan hệ xã hội giai cấp kinh tế thị trường bối cảnh sản xuất tư chủ nghĩa C Mác tạo bước nhảy vọt lý luận khoa học so với D Ricardo phát tính hai mặt lao động sản xuất hàng hóa, tạo tiền đề cho việc luận giải cách khoa học lý luận giá trị thặng dư Hệ thống lý luận kinh tế trị C Mác nêu trình bày hình thức học thuyết lớn học thuyết giá trị, học thuyết giá trị thặng dư, học thuyết tích lũy, học thuyết lợi nhuận, học thuyết địa tô Với học thuyết giá trị thặng dư nói riêng Tư nói chung, C Mác xây dựng sở khoa học, cách mạng cho hình thành chủ nghĩa Mác chỉnh thể làm tảng tư tưởng cho giai cấp công nhân nhân dân lao động Học thuyết giá trị thặng dư C Mác đồng thời sở khoa học luận chứng vai trò lịch sử phương thức sản xuất tư chủ nghĩa Sau C Mác Ph Ăngghen qua đời, V.I Lênin tiếp tục kế thừa, bổ sung, phát triển lý luận kinh tế trị theo phương pháp luận C Mác có nhiều đóng góp khoa học lớn; đó, bật kết nghiên cứu đặc điểm kinh tế độc quyền, độc quyền nhà nước chủ nghĩa tư giai đoạn cuối kỷ XIX đầu kỷ XX, vấn đề kinh tế trị thời kỳ độ lên chủ nghĩa xã hội Với ý nghĩa đó, lý thuyết kinh tế trị định danh với tên gọi kinh tế trị Mác - Lênin Sau V.I Lênin qua đời, nhà nghiên cứu kinh tế đảng cộng sản giới tiếp tục nghiên cứu, bổ sung phát triển kinh tế trị Mác - Lênin ngày Cùng với lý luận đảng cộng sản, nay, giới có nhiều nhà kinh tế nghiên cứu kinh tế trị theo cách tiếp cận kinh tế trị C Mác với nhiều cơng trình cơng bố khắp giới Các cơng trình nghiên cứu xếp vào nhánh kinh tế trị mácxít (maxist - người theo chủ nghĩa Mác) Bên cạnh đó, giai đoạn từ kỷ XV đến kỷ XIX, cịn có số lý thuyết kinh tế trị nhà tư tưởng xã hội chủ nghĩa không tưởng (thế kỷ XV - XIX) kinh tế trị tiểu tư sản (cuối kỷ XIX) Các lý thuyết hướng vào phê phán khuyết tật chủ nghĩa tư bản, song nhìn chung quan điểm dựa sở tình cảm cá nhân, chịu ảnh hưởng chủ nghĩa nhân đạo, không quy luật kinh tế kinh tế thị trường tư chủ nghĩa khơng luận chứng vai trò lịch sử chủ nghĩa tư trình phát triển nhân loại Như vậy, kinh tế trị Mác - Lênin dịng lý thuyết kinh tế trị nằm dòng chảy tư tưởng kinh tế phát triển liên tục giới, hình thành, xây dựng C Mác, Ph Ăngghen V.I Lênin, dựa sở kế thừa phát triển giá trị khoa học kinh tế trị nhân loại trước đó, trực tiếp giá trị khoa học kinh tế trị tư sản cổ điển Anh Kinh tế trị Mác - Lênin có q trình phát triển khơng ngừng kể từ kỷ XIX đến Kinh tế trị Mác - Lênin mơn khoa học hệ thống môn khoa học kinh tế nhân loại II- ĐỐI TƯỢNG, MỤC ĐÍCH VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU CỦA KINH TẾ CHÍNH TRỊ MÁC - LÊNIN Đối tượng nghiên cứu kinh tế trị Mác - Lênin Với tư cách môn khoa học, kinh tế trị Mác - Lênin có đối tượng nghiên cứu riêng Trở lại lịch sử kinh tế trị, trước C Mác, thời kỳ phát triển, có hướng xác định tìm đối tượng nghiên cứu kinh tế trị tương ứng Chủ nghĩa trọng thương phát đối tượng nghiên cứu lĩnh vực lưu thông; chủ nghĩa trọng nông chuyển đối tượng nghiên cứu quan hệ kinh tế lĩnh vực nơng nghiệp; kinh tế trị cổ điển xác định đối tượng nghiên cứu sản xuất Mặc dù chưa thật tồn diện, song tìm kiếm có giá trị lịch sử, phản ánh trình độ phát triển từ thơ sơ đến bước mang tính khoa học lý luận kinh tế trị trước C Mác Hộp 1.1 Quan niệm A Smith kinh tế trị Kinh tế trị ngành khoa học gắn với khách hay nhà lập pháp hướng tới hai mục tiêu: Thứ nhất, tạo nguồn thu nhập dồi sinh kế phong phú cho người dân, hay xác tạo điều kiện để người dân tự tạo thu nhập sinh kế cho thân Thứ hai tạo khả có nguồn ngân sách đầy đủ cho nhà nước hay toàn nhân dân để thực nhiệm vụ cơng Kinh tế trị hướng tới làm cho người dân quốc gia trở nên giàu có Nguồn: A Smith: An Inguiry in to the Nature and Causes of the Wealth of Nations, 1776 Kế thừa thành tựu khoa học kinh tế trị nhân loại, cách tiếp cận vật lịch sử, C Mác Ph Ăngghen xác định: Đối tượng nghiên cứu kinh tế trị quan hệ sản xuất trao đổi phương thức sản xuất mà quan hệ hình thành phát triển Với quan niệm vậy, lần lịch sử kinh tế trị học, đối tượng nghiên cứu kinh tế trị xác định cách khoa học, toàn diện mức độ khái quát cao, thống biện chứng sản xuất lưu thông Điều thể phát triển lý luận kinh tế trị C Mác so với lý luận kinh tế trị nhà tư tưởng trước C Mác Luận giải khoa học kinh tế trị, C Mác Ph Ăngghen ra: Kinh tế trị hiểu theo nghĩa hẹp theo nghĩa rộng Theo nghĩa hẹp, kinh tế trị khoa học kinh tế nghiên cứu quan hệ sản xuất trao đổi phương thức sản xuất định Cách tiếp cận C.Mác thể rõ Tư Cụ thể, C Mác cho rằng, đối tượng nghiên cứu Tư quan hệ sản xuất trao đổi phương thức sản xuất tư chủ nghĩa mục đích cuối Tư tìm quy luật vận động kinh tế xã hội Theo nghĩa rộng, Ph Ăngghen cho rằng: “Kinh tế trị, theo nghĩa rộng nhất, khoa học quy luật chi phối sản xuất trao đổi tư liệu sinh hoạt vật chất xã hội loài người Những điều kiện người ta sản xuất sản phẩm trao đổi chúng, thay đổi tuỳ nước, nước lại thay đổi tuỳ hệ Bởi vậy, khơng thể có mơn kinh tế trị cho tất nước tất thời đại lịch sử ; môn kinh tế trị, thực chất mơn khoa học có tính chất lịch sử ; nghiên cứu trước hết quy luật đặc thù giai đoạn phát triển sản xuất trao đổi, sau nghiên cứu xong xi xác định vài quy luật hồn tồn có tính chất chung, thích dụng, nói chung cho sản xuất trao đổi”1 Đối tượng nghiên cứu kinh tế trị khơng phải quan hệ thuộc lĩnh vực, khía cạnh sản xuất xã hội mà chỉnh thể thống quan hệ sản xuất trao đổi Đó hệ thống quan hệ người với người sản xuất trao đổi, quan hệ khâu quan hệ khâu trình tái sản xuất xã hội với tư cách thống biện chứng sản xuất thị trường Kinh tế trị khơng nghiên cứu biểu kỹ thuật sản xuất trao đổi mà hệ thống quan hệ xã hội sản xuất trao đổi Về khía cạnh này, V.I Lênin nhấn mạnh thêm: “Chính trị kinh tế học không nghiên cứu “sự sản xuất” mà nghiên cứu quan hệ xã hội người với người sản xuất, nghiên cứu chế độ xã hội sản xuất”2 Ở thể quán quan điểm V.I Lênin với quan điểm C Mác Ph Ăngghen đối tượng nghiên cứu kinh tế trị Các quan hệ sản xuất trao đổi chịu tác động biện chứng khơng trình độ lực lượng sản xuất mà kiến trúc thượng tầng tương ứng Do vậy, xác định đối tượng nghiên cứu, kinh tế trị Mác - Lênin tất yếu đặt quan hệ xã hội sản xuất trao đổi mối liên hệ biện chứng với trình độ lực lượng sản xuất C Mác Ph Ăngghen: Tồn tập, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2002, t.20, tr.207-208 V.I Lênin: Tồn tập, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2005, t.3, tr.58 kiến trúc thượng tầng tương ứng phương thức sản xuất Kinh tế trị khơng nghiên cứu yếu tố vật chất lực lượng sản xuất, không nghiên cứu biểu cụ thể kiến trúc thượng tầng mà đặt quan hệ sản xuất trao đổi mối liên hệ biện chứng với trình độ phát triển lực lượng sản xuất kiến trúc thượng tầng tương ứng Khái quát lại, đối tượng nghiên cứu kinh tế trị Mác - Lênin quan hệ xã hội sản xuất trao đổi mà quan hệ đặt liên hệ biện chứng với trình độ phát triển lực lượng sản xuất kiến trúc thượng tầng tương ứng phương thức sản xuất định Quan hệ xã hội sản xuất trao đổi biểu phận như: quan hệ sở hữu; quan hệ quản lý; quan hệ phân phối, phân bổ nguồn lực; quan hệ xã hội lưu thông; quan hệ xã hội tiêu dùng; quan hệ xã hội quản trị phát triển quốc gia; quản trị phát triển địa phương; quan hệ sản xuất lưu thông; sản xuất thị trường Khi nhấn mạnh việc đặt quan hệ sản xuất trao đổi mối liên hệ với trình độ phát triển lực lượng sản xuất kiến trúc thượng tầng tương ứng, kinh tế trị Mác - Lênin khơng xem nhẹ quan hệ kinh tế khách quan trình kinh tế khâu khâu trình tái sản xuất xã hội với tư cách chỉnh thể biện chứng sản xuất, lưu thông, phân phối, tiêu dùng Trước đây, cơng trình nghiên cứu kinh tế trị Mác - Lênin thuộc hệ thống nước xã hội chủ nghĩa, hầu hết nhà nghiên cứu nhấn mạnh đối tượng nghiên cứu kinh tế trị Mác - Lênin mặt quan hệ sản xuất, mà quan hệ sản xuất lại quy quan hệ sở hữu, quan hệ tổ chức quản lý, quan hệ phân phối thu nhập Cách hiểu phù hợp với điều kiện kinh tế kế hoạch hóa tập trung, không sát với quan điểm nhà kinh điển kinh tế trị Mác - Lênin nêu không thực phù hợp với điều kiện phát triển kinh tế thị trường Các nhà kinh điển khẳng định, kinh tế trị Mác - Lênin nghiên cứu quan hệ xã hội sản xuất trao đổi nghĩa mặt xã hội thống biện chứng sản xuất, lưu thông, phân phối, tiêu dùng Đây quan điểm khoa học phản ánh thực tiễn vận động sản xuất xã hội có vận hành quy luật thị trường Mục đích nghiên cứu kinh tế trị Mác - Lênin Mục đích nghiên cứu cấp độ cao kinh tế trị Mác - Lênin nhằm phát quy luật chi phối quan hệ người với người sản xuất trao đổi Từ đó, giúp cho chủ thể xã hội vận dụng quy luật ấy, tạo động lực để khơng ngừng sáng tạo, góp phần thúc đẩy văn minh phát triển toàn diện xã hội thông qua việc giải quan hệ lợi ích Mục đích xuyên suốt kinh tế trị Mác - Lênin khơng hướng đến việc thúc đẩy giàu có, mà cịn hướng tới cung cấp sở khoa học góp phần thúc đẩy trình độ văn minh phát triển toàn diện xã hội Kinh tế trị Mác - Lênin khơng phải khoa học kinh tế hàng hóa tư chủ nghĩa Các tượng kinh tế bị chi phối lực lượng khách quan, quy luật kinh tế Quy luật kinh tế mối liên hệ phản ánh chất, khách quan, lặp lặp lại tượng trình kinh tế sản xuất xã hội tương ứng với trình độ phát triển định sản xuất xã hội Tương tự quy luật xã hội khác, tác động phát huy vai trò quy luật kinh tế sản xuất trao đổi thông qua hoạt động người xã hội với động lợi ích khác Quy luật kinh tế tác động vào động lợi ích quan hệ lợi ích người, từ điều chỉnh hành vi họ Khi vận dụng quy luật kinh tế, tạo quan hệ lợi ích kinh tế khách quan, đắn tạo động lực thúc đẩy sáng tạo người xã hội Thông qua thúc đẩy giàu có văn minh xã hội Giữa quy luật kinh tế sách kinh tế có phân biệt Chính sách kinh tế tác động vào quan hệ lợi ích, tác động mang tính chủ quan Hộp 1.2 Quy luật kinh tế sách kinh tế Quy luật kinh tế tồn khách quan, không phụ thuộc vào ý chí người, người khơng thể thủ tiêu quy luật kinh tế, nhận thức vận dụng quy luật kinh tế để phục vụ lợi ích Khi vận dụng khơng phù hợp, người phải thay đổi hành vi khơng thay đổi quy luật Chính sách kinh tế sản phẩm chủ quan người hình thành sở vận dụng quy luật kinh tế Chính sách kinh tế phù hợp, không phù hợp với quy luật kinh tế khách quan Khi sách khơng phù hợp, chủ thể ban hành sách ban hành sách khác để thay Giá trị khoa học kinh tế trị Mác - Lênin thể chỗ phát nguyên lý quy luật chi phối quan hệ lợi ích người với người sản xuất trao đổi Kết nghiên cứu kinh tế trị Mác - Lênin tạo sở lý luận khoa học cho việc xây dựng đường lối, sách phát triển kinh tế - xã hội quốc gia phù hợp với giai đoạn phát triển định Đường lối, sách phản ánh đặc trưng chế độ trị, định hướng đường phát triển quốc gia Sẽ thiếu khách quan đối lập cực đoan kinh tế trị Mác - Lênin với khoa học kinh tế khác Tương tự, khó có tầm nhìn phủ định giá trị kinh tế trị Mác Lênin phát triển Vì vậy, cần nắm vững nguyên lý kinh tế trị Mác - Lênin để có sở lý luận khoa học cho việc giải mối quan hệ lợi ích q trình phát triển đất nước hoạt động gắn với đời sống người Phương pháp nghiên cứu kinh tế trị Mác - Lênin Kinh tế trị Mác - Lênin mơn khoa học có phương pháp nghiên cứu riêng Để nghiên cứu kinh tế trị Mác - Lênin cần vận dụng thành thạo phép biện chứng vật nhiều phương pháp nghiên cứu chuyên ngành thích hợp Vận dụng thành thạo phép biện chứng vật để thấy tượng trình kinh tế hình thành, phát triển, chuyển hóa khơng ngừng, chúng có mối liên hệ tác động biện chứng với nhau, quan hệ xã hội sản xuất trao đổi ứng với điều kiện cụ thể định thuộc chỉnh thể mối liên hệ sản xuất xã hội tương ứng với trình độ phát triển, điều kiện lịch sử định Để nhận thức thực kinh tế khách quan khái quát thành khái niệm, phạm trù khoa học kinh tế trị, với việc vận dụng phép biện chứng vật, kinh tế trị Mác - Lênin cịn u cầu sử dụng nhiều phương pháp nghiên cứu thích hợp như: trừu tượng hóa khoa học, lơgíc kết hợp với lịch sử, thống kê, so sánh, phân tích tổng hợp, quy nạp diễn dịch, hệ thống hóa, mơ hình hóa, khảo sát, tổng kết thực tiễn Đây phương pháp phổ biến ứng dụng nhiều lĩnh vực khoa học xã hội; đó, phương pháp trừu tượng hóa khoa học sử dụng phương pháp chủ yếu kinh tế trị Mác - Lênin, nghiên cứu khoa học khơng thể tiến hành phịng thí nghiệm, khơng thể sử dụng thiết bị kỹ thuật nghiên cứu khoa học tự nhiên Mặt khác, quan hệ xã hội sản xuất trao đổi, q trình kinh tế ln phức tạp, chịu tác động nhiều yếu tố khác nhau, nên việc sử dụng phương pháp trừu tượng hóa khoa học giúp cho việc nghiên cứu trở nên đơn giản hơn, nhanh chóng tiếp cận chất đối tượng nghiên cứu Trừu tượng hóa khoa học phương pháp tiến hành cách nhận gạt bỏ khỏi trình nghiên cứu yếu tố ngẫu nhiên, tượng tạm thời, gián tiếp, sở tách dấu hiệu điển hình, bền vững, ổn định, trực tiếp đối tượng nghiên cứu Từ nắm chất, khái quát thành phạm trù, khái niệm phát tính quy luật quy luật chi phối vận động đối tượng nghiên cứu Để sử dụng tốt phương pháp trừu tượng hóa khoa học, cần có kỹ khoa học xác định giới hạn trừu tượng hóa Việc loại bỏ tượng tạm thời, ngẫu nhiên phải đảm bảo yêu cầu không làm sai lệch chất đối tượng nghiên cứu Không tùy tiện loại bỏ yếu tố phản ánh trực tiếp chất đối tượng nghiên cứu; không giữ lại tượng, yếu tố tạm thời cần phải gạt khỏi trình nghiên cứu Giới hạn trừu tượng hóa phụ thuộc vào đối tượng nghiên cứu Ví dụ, để nghiên cứu tìm chất quan hệ lợi ích kinh tế người lao động với người sử dụng sức lao động điều kiện tổ chức sản xuất định, gạt bỏ yếu tố mang tính tình cảm cá nhân hai chủ thể này, song gạt bỏ lợi ích kinh tế mà chủ thể nhận mối quan hệ Việc gạt bỏ yếu tố lợi ích khỏi q trình nghiên cứu làm thay đổi chất, quan hệ khơng cịn quan hệ lợi ích kinh tế Ngày nay, với phát triển phức tạp quan hệ kinh tế, phương pháp nghiên cứu đặc thù, kinh tế trị Mác - Lênin cịn u cầu sử dụng nhiều phương pháp nghiên cứu liên ngành, phương pháp nghiên cứu đại, nghiên cứu dựa chứng, tổng kết thực tiễn để làm cho kết nghiên cứu kinh tế trị Mác - Lênin gắn bó mật thiết với thực tiễn III- CHỨC NĂNG CỦA KINH TẾ CHÍNH TRỊ MÁC - LÊNIN Chức nhận thức Kinh tế trị Mác - Lênin môn khoa học kinh tế cung cấp hệ thống tri thức lý luận vận động quan hệ người với người sản xuất trao đổi; liên hệ tác động biện chứng quan hệ người với người sản xuất trao đổi với lực lượng sản xuất kiến trúc thượng tầng tương ứng trình độ phát triển khác sản xuất xã hội Kinh tế trị Mác - Lênin cung cấp hệ thống tri thức mở quy luật chi phối phát triển sản xuất trao đổi gắn với phương thức sản xuất, lịch sử phát triển quan hệ sản xuất trao đổi nhân loại nói chung, sản xuất tư chủ nghĩa thời kỳ độ lên chủ nghĩa xã hội nói riêng Kinh tế trị Mác - Lênin cung cấp phạm trù kinh tế khái quát, phản ánh từ tượng kinh tế mang tính biểu bề mặt xã hội Trên sở hệ thống tri thức khoa học vậy, kinh tế trị Mác - Lênin góp phần làm phong phú tri thức, tư lý luận người lao động toàn xã hội, hiểu biết cá nhân quan hệ kinh tế, triển vọng, xu hướng phát triển kinh tế - xã hội vốn vận động phức tạp, đan xen, tưởng hỗn độn bề mặt xã hội thực chất chúng tuân thủ quy luật định Từ đó, nhận thức tầng sâu hơn, xuyên qua quan hệ phức tạp vậy, nhận thức quy luật tính quy luật Chức thực tiễn Trên sở nhận thức mở rộng, phong phú, ngày sâu sắc tiếp nhận tri thức kết nghiên cứu kinh tế trị Mác - Lênin, người lao 10