Nội dung
Cơ sở viết sáng kiến
1.1.1 Quan niệm về kiểm tra đánh giá.
Trong quá trình dạy học, việc kiểm tra và đánh giá tri thức của học sinh đóng vai trò quan trọng, được coi là một phần thiết yếu của quá trình giáo dục Lịch sử giáo dục đã ghi nhận nhiều nghiên cứu về đánh giá kết quả học tập của học sinh Theo nhà giáo dục nổi tiếng RanTaylơ, đánh giá giáo dục là quá trình xác định mức độ đạt được các mục tiêu trong chương trình học.
Trong cuốn "Giáo dục học tập", Savin nhấn mạnh tầm quan trọng của kiểm tra đánh giá trong việc củng cố tri thức và ngăn ngừa lãng quên Ông cho rằng đánh giá không chỉ là công cụ để theo dõi sự tiến bộ của học sinh mà còn giúp phát triển giáo dục Hệ thống đánh giá của ông bao gồm năm bậc: Xuất sắc (5 điểm), Tốt (4 điểm), Trung bình (3 điểm), Xấu (2 điểm), và Rất xấu (1 điểm) Savin khẳng định rằng kiểm tra và đánh giá là hai hoạt động khác nhau nhưng có mối quan hệ biện chứng, trong đó kiểm tra không chỉ giới hạn ở kiến thức mà còn bao gồm các kỹ năng, kỹ xảo của học sinh.
Trong cuốn "Giáo dục học tập II", Theo Ilina đã nhấn mạnh vai trò quan trọng của kiểm tra đánh giá trong giáo dục Bà cho rằng việc kiểm tra và đánh giá kiến thức, kỹ năng và kỹ xảo không chỉ cần thiết mà còn là thành phần cấu tạo quan trọng trong quá trình dạy học.
Đánh giá là một công cụ mạnh mẽ và mang tính giáo dục cao khi được giáo viên sử dụng đúng cách Bài viết cũng trình bày hệ thống các phương pháp kiểm tra đánh giá, nêu rõ ưu điểm và nhược điểm của từng phương pháp.
Cùng với nhiều học giả quốc tế, các nhà nghiên cứu giáo dục trong nước cũng đã tiến hành nghiên cứu sâu sắc về kiểm tra đánh giá Theo Hà Thế Ngữ và Đặng Vũ Hoạt trong cuốn "Giáo dục học tập 1" (NXB Giáo dục, 1987), kiểm tra và đánh giá tri thức, kỹ năng, kỹ xảo của học sinh là một phần quan trọng trong quá trình dạy học Kiểm tra và đánh giá có thể được xem như một nhóm phương pháp dạy học, tùy thuộc vào cách thức thực hiện trong hệ thống các khâu của quá trình dạy học.
Trong bài viết "Đổi mới đánh giá, đòi hỏi bức thiết của phương pháp dạy học" trên tạp chí nghiên cứu giáo dục số 11/1995, PTS Trần Kiều nhấn mạnh rằng kiểm tra đánh giá là phần không thể thiếu trong quá trình dạy học Ông cho rằng các yếu tố xác định mục tiêu giáo dục và việc soạn thảo, thực hiện chương trình giáo dục đều liên quan chặt chẽ với nhau Kiểm tra đánh giá tạo thành một chỉnh thể khép kín, và mối quan hệ giữa các yếu tố này sẽ đảm bảo hiệu quả cao trong quá trình giáo dục.
“việc đổi mới phương pháp dạy học gắn liền với việc đánh giá nói chung và thi cử nói riêng”.
GS Trần Bá Hoành trong cuốn “Đánh giá trong Giáo dục” (1997) nhấn mạnh rằng kiểm tra đánh giá không chỉ yêu cầu học sinh tái hiện kiến thức và rèn luyện kỹ năng, mà còn cần khuyến khích tư duy sáng tạo và năng động Ông cho rằng việc này giúp phát hiện sự chuyển biến trong hành vi của học sinh trước các vấn đề của gia đình và cộng đồng, đồng thời rèn luyện khả năng nhận diện và giải quyết các vấn đề trong tình huống thực tế.
Trong bài viết “Về việc kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học sinh” trên tạp chí nghiên cứu giáo dục số 5, Trang Thị Lân nhấn mạnh rằng kiểm tra là giai đoạn kết thúc của quá trình dạy học, với ba chức năng chính: đánh giá, phát hiện lệch lạc và điều chỉnh, trong đó đánh giá là chức năng chủ đạo Tuy nhiên, đánh giá trong dạy học là một vấn đề phức tạp, tiềm ẩn nguy cơ không chính xác và dễ sai lầm Do đó, việc đổi mới phương pháp dạy học cần phải đi kèm với việc cải tiến cách thức kiểm tra, đánh giá, áp dụng các kỹ thuật tiên tiến và có độ tin cậy cao, dễ thực hiện hơn.
Theo Trần Thị Tuyết Oanh trong cuốn “Đánh giá và đo lường kết quả học tập”, đánh giá kết quả học tập là quá trình thu thập và xử lý thông tin về trình độ và khả năng của người học trong việc đạt được các mục tiêu học tập đã xác định Quá trình này nhằm tạo cơ sở cho các quyết định sư phạm của giáo viên, nhà trường và giúp học sinh phát triển hơn trong quá trình học tập.
Vấn đề kiểm tra và đánh giá trong giáo dục đang nhận được nhiều ý kiến khác nhau, nhưng các nhà lý luận giáo dục đều đồng thuận rằng hai khái niệm này có mối quan hệ chặt chẽ và thống nhất với nhau.
Kiểm tra là quá trình thu thập thông tin nhằm đánh giá mức độ đạt được về số lượng và chất lượng kiến thức, kỹ năng, thái độ của người học Nó cung cấp dữ liệu cần thiết cho việc đánh giá và là phương tiện quan trọng để xem xét kết quả học tập của học sinh Đánh giá, ngược lại, là quá trình hình thành nhận định về kết quả công việc dựa trên phân tích thông tin thu thập được, so sánh với các mục tiêu đã đề ra, từ đó đưa ra quyết định phù hợp nhằm cải thiện và nâng cao chất lượng công việc.
Trong giáo dục, đánh giá kết quả học tập là quá trình thu thập và xử lý thông tin về trình độ và khả năng của người học trong việc đạt được các mục tiêu học tập Quá trình này cung cấp cơ sở cho các quyết định sư phạm của giáo viên và nhà trường, đồng thời giúp người học nhận thức rõ hơn về tiến bộ của bản thân.
Kiểm tra và đánh giá là hai hoạt động có mối liên hệ chặt chẽ, trong đó kiểm tra đóng vai trò khởi đầu và là công cụ hỗ trợ cho quá trình đánh giá.
Trong giáo dục, kiểm tra là quá trình thu thập dữ liệu và thông tin để đánh giá thực trạng Quá trình này giúp làm rõ các đặc trưng về số lượng và chất lượng giáo dục, và luôn gắn liền với hoạt động đánh giá.
Kiểm tra và đánh giá trong dạy học môn Giáo dục Công dân là quá trình thu thập và xử lý thông tin liên quan đến việc tiếp thu kiến thức, phát triển tư tưởng đạo đức và hình thành kỹ năng cho học sinh, nhằm đạt được các mục tiêu giáo dục đã đề ra.
Thực trạng của vấn đề
Tiếp tục đổi mới mạnh mẽ phương pháp giáo dục nhằm phát huy tính tích cực và sáng tạo của người học, khắc phục lối truyền thụ một chiều Cần hoàn thiện hệ thống đánh giá và kiểm định chất lượng giáo dục, đồng thời cải tiến nội dung và phương pháp thi cử để đánh giá đúng trình độ tiếp thu tri thức và khả năng học tập Kiểm tra đánh giá đóng vai trò quan trọng trong việc nâng cao chất lượng dạy học, là bước khởi đầu và cũng là kết thúc của quá trình dạy học, mở ra hướng đi cho những quá trình giáo dục tiếp theo.
Trong báo cáo của Vụ GDTrH tại Hội thảo “Đổi mới kiểm tra, đánh giá thúc đẩy đổi mới phương pháp và hiệu quả dạy học môn Giáo dục công dân” do Bộ GD&ĐT tổ chức tại Đà Lạt, đã nhấn mạnh tầm quan trọng của việc không ngừng đổi mới kiểm tra, đánh giá trong quá trình dạy học Kiểm tra được xem là hoạt động thiết yếu, giúp thu thập thông tin về mức độ thực hiện mục tiêu giáo dục, từ đó đánh giá hiệu quả dạy học Nội dung và hình thức kiểm tra, đánh giá cần phải dựa trên mục tiêu dạy học để đạt được hiệu quả cao nhất.
Để nâng cao chất lượng giáo dục, không chỉ môn Giáo dục Công dân mà tất cả các môn khoa học khác cần chú trọng đổi mới phương pháp dạy học và kiểm tra đánh giá Việc này sẽ góp phần cải thiện hiệu quả trong quá trình dạy và học.
Vì vậy, khi nghiên cứu về sáng kiến kinh nghiệm này, tất yếu phải đặt mình trong hệ thống quan điểm giáo dục đó
Việc nắm vững các vấn đề lý luận về kiểm tra và đánh giá kết quả học tập môn GDCD là rất quan trọng trong giáo dục phổ thông Áp dụng hiệu quả những lý luận này vào thực tiễn giảng dạy sẽ nâng cao chất lượng dạy học môn GDCD Tuy nhiên, để hiểu rõ thực trạng của vấn đề này, cần có kết quả điều tra thực tiễn để làm sáng tỏ.
2 Thực trạng của vấn đề đổi mới kiểm tra đánh giá môn GDCD trong trường THPT.
2.1 Thực trạng chung về kiểm tra đánh giá
Trong các môn khoa học xã hội, đặc biệt là môn GDCD, thường xảy ra hiện tượng thiên về kiểm tra kiến thức lý thuyết, dẫn đến việc học sinh chủ yếu phải ghi nhớ thông tin mà không hiểu sâu về bản chất Đề kiểm tra thường yêu cầu học sinh nhớ nhiều sự kiện và con số, gây ra tình trạng học tủ, học vẹt, và thiếu kỹ năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn Điều này phản ánh lối dạy học truyền thống một chiều từ giáo viên đến học sinh, ít khuyến khích việc phân tích, suy luận, và bình luận theo chủ đề.
Việc kiểm tra và đánh giá kết quả học tập hiện chưa đủ sức hấp dẫn để khuyến khích học sinh nỗ lực hơn trong học tập Đề bài quá khó khiến học sinh có học lực trung bình dễ chán nản, trong khi đề quá dễ lại tạo tâm lý thoả mãn, làm giảm động lực phấn đấu Ngoài ra, nhiều lời phê và sửa lỗi trong bài làm của học sinh còn mang tính chung chung, không khai thác được lỗi để rèn luyện tư duy Một số lời phê của giáo viên thiếu sự thân thiện, gây ức chế tâm lý cho học sinh.
Việc kiểm tra và đánh giá chỉ giới hạn trong chương trình môn học của một lớp khiến cho việc đánh giá mức độ hiểu biết và nắm vững kiến thức trong toàn bộ cấp học trở nên khó khăn, đồng thời không thể hiện được mối quan hệ liên môn Điều này gây cản trở cho việc dạy học tích hợp theo chủ đề thực tiễn như giáo dục bảo vệ môi trường và giáo dục kỹ năng sống, dẫn đến sự tách rời giữa học và hành, lý thuyết và thực tiễn.
Đánh giá học sinh hiện nay chủ yếu do giáo viên thực hiện, thiếu cơ hội cho học sinh tự đánh giá và đánh giá lẫn nhau Điều này dẫn đến sự chủ quan trong kết quả đánh giá, do chưa xác định rõ mục tiêu kiểm tra, khiến cho kết quả giữa các giáo viên, trường học và địa phương thường khác biệt Hơn nữa, việc ra đề kiểm tra thường không chặt chẽ, không bám sát chuẩn kiến thức và kỹ năng của chương trình, cũng như chưa đảm bảo quy trình soạn đề một cách hiệu quả.
2.2 Thực trạng vấn đề kiểm tra đánh giá môn GDCD ở trong trường THPT. Để nắm được tình hình thực tiễn của việc kiểm tra, đánh giá môn GDCD trong trường THPT tôi tiến hành khảo sát điều tra một số trường trong tỉnh như THPT Mai Sơn, THPT Chu Văn Thịnh, THPT Tông Lệnh, THPT Mường La, THPT Phiêng Khoài, THPT Chiềng Sinh.
Để hiểu rõ quan niệm của giáo viên về kiểm tra và đánh giá, tôi đã tiến hành phát phiếu điều tra chi tiết.
STT Quan niệm về kiểm tra, đánh giá Số giáo viên Tỉ lệ %
Qua điều tra, hầu hết giáo viên nhận định rằng kiểm tra đánh giá, đặc biệt là môn Giáo dục công dân, là cần thiết và quan trọng trong quá trình dạy học Kiểm tra và đánh giá đóng vai trò thiết yếu giúp nâng cao hiệu quả dạy và học Tuy nhiên, vẫn còn một số giáo viên chưa thực sự chú trọng đến việc này, chỉ coi trọng việc lấy điểm, điều này ảnh hưởng tiêu cực đến chất lượng và kết quả học tập của học sinh.
* Đối với nội dung đánh giá: Về mức độ nội dung trong kiểm tra, đánh giá tôi thu được kết quả như sau:
STT Nội dung câu hỏi Số giáo viên Tỉ lệ %
Việc kiểm tra và đánh giá tri thức của học sinh trong dạy học Giáo dục công dân (GDCD) là mối quan tâm hàng đầu của giáo viên Khi ra đề kiểm tra, giáo viên yêu cầu học sinh thể hiện khả năng ở cả ba mức độ nhận thức: nhận biết, thông hiểu và vận dụng Ngoài việc sử dụng các câu hỏi ghi nhớ kiến thức, giáo viên còn khuyến khích tư duy độc lập và sự sáng tạo của học sinh.
Tuy nhiên, tại một số trường học, giáo viên vẫn chỉ tập trung vào việc kiểm tra kiến thức nhớ của học sinh mà không chú trọng đến khả năng hiểu và áp dụng kiến thức đó.
Nhiều giáo viên coi Giáo dục Công dân (GDCD) là môn học phụ và chỉ đơn thuần là môn học thuộc lòng, dẫn đến việc họ giới hạn kiến thức ôn tập cho học sinh trong các kỳ kiểm tra Thậm chí, trong quá trình coi và chấm kiểm tra, giáo viên thường tỏ ra dễ dãi, khiến tình trạng quay cóp và thiếu trung thực diễn ra phổ biến Ngoài ra, nhiều giáo viên ngại chấm bài, không sử dụng thang điểm rõ ràng và chỉ tập trung vào nội dung kiến thức, bỏ qua các yếu tố như lối hành văn, lỗi chính tả và cách trình bày Hệ quả là độ tin cậy và giá trị của bài kiểm tra bị ảnh hưởng, dẫn đến đánh giá không chính xác về trình độ của học sinh.
Kiểm tra và đánh giá hoạt động nhận thức của học sinh vào cuối giờ học hiện chưa được thực hiện hiệu quả Nhiều giáo viên vẫn còn lúng túng trong việc kiểm tra, dẫn đến khó khăn trong việc đánh giá mức độ lĩnh hội kiến thức của học sinh từ bài học trên lớp.
Các giải pháp thực hiện
Để nâng cao chất lượng giáo dục trong môn Giáo dục công dân (GDCD), việc đổi mới phương pháp kiểm tra và đánh giá là rất cần thiết Những cải tiến này không chỉ giúp đánh giá đúng năng lực của học sinh mà còn góp phần thúc đẩy đổi mới phương pháp dạy học, từ đó nâng cao hiệu quả giáo dục.
11 trong quá trình giảng dạy tôi xin mạnh dạn đưa ra một số giải pháp sau:
3.1 Xây dựng các quy định, quy chế về kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học sinh nói chung và học tập GDCD nói riêng Để thực hiện việc kiểm tra, đánh giá theo tinh thần đổi mới trước hết phải đổi mới về quan niệm Đó là nhận thức được vai trò, ý nghĩa quan trọng của kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học sinh là một khâu không thể thiếu của quá trình dạy học và là một biện pháp để nâng cao chất lượng dạy học bộ môn.
Quá trình dạy học bao gồm 6 thành tố: mục tiêu, nội dung, phương pháp dạy học, phương tiện dạy học, hình thức tổ chức dạy học và kiểm tra, đánh giá, trong đó kiểm tra, đánh giá là thành tố cuối cùng Trước đây, giáo dục chủ yếu tập trung vào mối quan hệ giữa mục tiêu, nội dung và phương pháp dạy học, trong khi kiểm tra, đánh giá chỉ được xem xét dưới góc độ thuận tiện và khách quan Tuy nhiên, với sự phát triển của khoa học công nghệ và nhu cầu xã hội về con người có năng lực thực hành và tư duy sáng tạo, cách thức kiểm tra, đánh giá hiện tại đã bộc lộ nhiều hạn chế Do đó, việc đổi mới kiểm tra, đánh giá trở nên cấp thiết để nâng cao chất lượng dạy học Để đạt hiệu quả tối ưu trong dạy học, giáo viên và học sinh cần thường xuyên thực hiện kiểm tra, đánh giá và tự đánh giá kết quả học tập của mình.
Các cơ quan chuyên môn của Bộ Giáo dục và Đào tạo cùng Sở Giáo dục và Đào tạo cần nhận thức rõ vai trò và ý nghĩa của kiểm tra, đánh giá để xây dựng quy định và quy chế phù hợp Việc này không chỉ đảm bảo tính chính xác trong việc đánh giá kết quả học tập của học sinh mà còn là một biện pháp quan trọng nhằm đổi mới quy trình kiểm tra và đánh giá trong giáo dục.
Để đảm bảo việc kiểm tra, đánh giá trong giáo dục đạt hiệu quả cao, các nhà quản lý cần xây dựng quy định, quy chế một cách hệ thống và toàn diện, với chỉ đạo cụ thể cho từng trường THPT Kiểm tra, đánh giá không chỉ là hoạt động lấy điểm mà còn là động lực thúc đẩy quá trình học tập của học sinh và giảng dạy của giáo viên Mỗi trường và sở Giáo dục-Đào tạo cần xây dựng ngân hàng đề thi để đảm bảo tính khách quan trong kiểm tra Giáo viên cần nắm vững lý luận và quy chế kiểm tra thông qua tài liệu bồi dưỡng, nhằm nâng cao hiệu quả ra đề, chấm thi và coi thi Trong quá trình kiểm tra, giáo viên nên tạo không khí thoải mái, tránh gây căng thẳng cho học sinh, đồng thời cần đánh giá một cách khách quan và đưa ra biện pháp sư phạm phù hợp cho từng đối tượng học sinh.
Việc thực hiện nghiêm túc các quy định về kiểm tra và đánh giá kết quả học tập của học sinh sẽ nâng cao hiệu quả dạy học Thông tin phản hồi từ quá trình này sẽ chính xác và là cơ sở quan trọng để điều chỉnh phương pháp giảng dạy, từ đó cải thiện chất lượng dạy học môn học.
3.2 Căn cứ vào chuẩn kiến thức, kỹ năng, thái độ để đảm bảo tính toàn diện về nội dung kiểm tra, đánh giá
Mục tiêu của nhà trường phổ thông là đào tạo học sinh phát triển toàn diện, hài hòa, năng động và sáng tạo Nhà trường không chỉ cung cấp kiến thức khoa học hiện đại mà còn giáo dục tư tưởng đạo đức và rèn luyện kỹ năng cần thiết Để đánh giá học sinh một cách toàn diện, cần xem xét đồng thời ba yếu tố: kiến thức, kỹ năng và thái độ Trong bối cảnh áp dụng phương pháp dạy học tích cực, việc kiểm tra đánh giá không chỉ dừng lại ở việc ghi nhớ mà còn phải phát triển khả năng sáng tạo và tư duy độc lập của học sinh.
Tuy nhiên muốn đánh giá toàn diện phải có chuẩn đánh giá toàn diện
Chuẩn đánh giá là tiêu chí cụ thể về mức tối thiểu mà học sinh cần đạt được trong mục tiêu giáo dục Chuẩn kiến thức và kỹ năng, cùng với đánh giá theo chuẩn, đóng vai trò quan trọng trong chương trình giáo dục phổ thông Theo chương trình giáo dục phổ thông 2006, chuẩn kiến thức và kỹ năng được sử dụng làm cơ sở để biên soạn sách giáo khoa, quản lý dạy học và đánh giá kết quả giáo dục cho từng môn học và hoạt động giáo dục, nhằm đảm bảo tính thống nhất, khả thi và chất lượng của quá trình giáo dục.
Để đánh giá chính xác chất lượng học tập của bộ môn, cần dựa trên các tiêu chí được xây dựng từ chuẩn mực nhằm kiểm tra cả về số lượng kiến thức và chất lượng nhận thức Đề kiểm tra phải đảm bảo tính toàn diện về nội dung dựa trên các chuẩn kiến thức, kỹ năng và yêu cầu về thái độ.
Chuẩn kiến thức yêu cầu học sinh nắm vững và hiểu rõ các kiến thức cơ bản trong chương trình học và sách giáo khoa Dựa trên chuẩn kiến thức này, giáo viên tiến hành kiểm tra và đánh giá học sinh ở ba mức độ: biết, hiểu và vận dụng kiến thức.
Tri thức Giáo dục Công dân (GDCD) luôn mang tính quy luật và có khả năng ứng dụng cao trong thực tế Việc kiểm tra giúp học sinh ghi nhớ các khái niệm quy luật, yêu cầu các em tái hiện lại nội dung đã học Điều này tạo nền tảng cho học sinh hiểu rõ bản chất của kiến thức một cách có hệ thống, từ đó vận dụng vào cuộc sống thực tiễn và thực hiện trách nhiệm cá nhân.
Ví dụ: Khi học bài 1 GDCD 11 “ Công dân với sự phát triển kinh tế” ở mục 1
Sản xuất của cải vật chất là quá trình mà con người tác động vào tự nhiên để biến đổi các yếu tố tự nhiên, từ đó tạo ra sản phẩm đáp ứng nhu cầu của mình Khái niệm này nhấn mạnh sự tương tác giữa con người và môi trường xung quanh trong việc tạo ra giá trị vật chất.
Như vậy, sau khi học xong mục 1 học sinh có thể nhắc lại khái niệm của quá trình sản xuất.
Học tập Giáo dục Công dân (GDCD) không chỉ là việc ghi nhớ kiến thức mà còn cần hiểu bản chất của các nội dung đó Học sinh cần nhận diện mối liên hệ giữa các kiến thức và quy luật trong từng vấn đề cụ thể, đồng thời phân tích, so sánh và đánh giá để rút ra những kết luận sâu sắc.
Cũng ví dụ trên để đo được mức độ hiểu của học sinh, giáo viên có thể nêu câu hỏi kiểm tra, đánh giá như sau:
“ Làm thế nào để con người có thể tạo ra các sản phẩm phù hợp với nhu cầu của mình?”.
Câu hỏi này kiểm tra mức độ hiểu biết của học sinh về kiến thức đã học Sau khi nắm vững các dữ kiện cơ bản, học sinh cần lựa chọn và phân tích để giải thích cách tạo ra sản phẩm đáp ứng nhu cầu con người Ngoài ra, câu hỏi còn yêu cầu sự thông minh và sáng tạo, khi học sinh áp dụng kiến thức để giải quyết yêu cầu Học sinh không chỉ đơn thuần trình bày nội dung như trong sách giáo khoa mà còn phải biết phân tích và so sánh để làm rõ vấn đề.
Nội dung kiểm tra và đánh giá theo chuẩn kiến thức không chỉ đơn thuần yêu cầu học sinh ghi nhớ mà còn cần hiểu và áp dụng kiến thức vào nghiên cứu mới hoặc thực tiễn Đề kiểm tra phải đạt ba mức độ: nhận biết, thông hiểu và vận dụng kiến thức.
* Nội dung kiểm tra, đánh giá phải thể hiện kết quả phát triển kỹ năng thực hành bộ môn.
Hiệu quả
4.1 Thực nghiệm sư phạm Để thực nghiệm trong thực tế tính khả thi của một số biện pháp tiến hành kiểm tra, đánh giá trong dạy học GDCD theo yêu cầu đổi mới, chúng tôi tiến hành áp dụng ở trường THPT Mai Sơn Thông qua thực tiễn sẽ khẳng định vai trò, ý nghĩa của việc sử dụng các biện pháp đổi mới kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học sinh trong bộ môn GDCD ở trường THPT Kết quả áp dụng sẽ chứng tỏ sự đúng đắn của lý luận về kiểm tra, đánh giá làm cơ sở thực tiễn góp phần thực hiện đổi mới kiểm tra, đánh giá, nhằm nâng cao chất lượng dạy học GDCD ở trường phổ thông.
4.1.1 Đối tượng và địa bàn thực nghiệm. Đối tượng thực nghiệm là học sinh lớp 11 trường THPT Mai Sơn Trong đó lớp 11A là lớp thực nghiệm và lớp 11B là lớp đối chứng Cả hai lớp trên có số lượng tương đương nhau. Ở lớp thực nghiệm 11A được áp dụng những biện pháp đổi mới kiểm tra, đánh giá trong đó có việc thực hiện ra đề kiểm tra theo quy trình đổi mới kết hợp câu hỏi trắc nghiệm khách quan và tự luận, nội dung đề thi thể hiện tính toàn diện Lớp 11B thực hiện theo lối kiểm tra truyền thống dùng câu hỏi tự luận và ra đề không tuân thủ quy trình đổi mới, nội dung đề chủ yếu kiểm tra, đánh giá việc ghi nhớ của học sinh.
4.1.2 Nội dung thực nghiệm và phương pháp tiến hành thực nghiêm.
Trong quá trình kiểm tra, lớp 11A thực hiện bài kiểm tra thực nghiệm với sự kết hợp giữa câu hỏi trắc nghiệm khách quan và câu hỏi tự luận, trong khi lớp 11B làm lớp đối chứng chỉ sử dụng câu hỏi tự luận Nội dung đề kiểm tra chủ yếu nhằm đánh giá kiến thức ở mức độ nhớ và hiểu, và hai bài kiểm tra của hai lớp được xây dựng tương đương về nội dung kiến thức Cả hai lớp thực nghiệm và đối chứng đều thực hiện bài kiểm tra trong cùng thời gian, quy trình và địa điểm.
- Tôi tiến hành thực nghiệm bài kiểm tra 1 tiết môn GDCD sau khi học sinh học xong bài 9,10,11,12
- Nội dung và phương pháp tiến hành cụ thể của kiểm tra (xem phần phụ lục 2A)
* Các tiêu chuẩn trong đánh giá kết quả thực nghiệm.
Chúng tôi sử dụng hệ thống câu hỏi, bài tập đã xây dựng để tiến hành kiểm tra
1 tiết đối với học sinh lớp 11 trường THPT Nội dung những câu hỏi nhằm đánh giá kết quả học tập của học sinh theo các mức độ:
+ Nhận biết và xác định đúng những kiến thức cơ bản của môn học.
+ Rèn luyện những kỹ năng thực hành cho học sinh.
Chúng tôi quan sát, nhận xét trên các mặt sau:
+ Thái độ hứng thú học tập của học sinh.
+ Tổng hợp ý kiến của các giáo viên tham gia thực nghiệm.
4.1.3.1 Bài kiểm tra của lớp thực nghiệm
Bài kiểm tra của lớp thực nghiêm được thiết kế với các câu hỏi trắc nghiệm khách quan và tự luận, đảm bảo độ khó phù hợp Số lượng câu hỏi được phân bổ hợp lý theo bảng ma trận, bao gồm 2 câu hỏi trắc nghiệm và 3 câu hỏi tự luận.
4.1.3.2 Bài kiểm tra của lớp đối chứng
Do đặc điểm của bài tự luận truyền thống, mỗi bài kiểm tra thường bao gồm 3 câu hỏi Trong bài kiểm tra 1 tiết, câu hỏi của lớp đối chứng được xây dựng như sau:
Mục tiêu chính của chính sách dân số là kiểm soát sự gia tăng dân số hợp lý, đảm bảo cân bằng giữa dân số và nguồn lực, đồng thời nâng cao chất lượng cuộc sống cho người dân Phương hướng của chính sách này bao gồm việc phát triển các chương trình giáo dục về kế hoạch hóa gia đình và tạo cơ hội việc làm cho người lao động Trách nhiệm của công dân trong việc thực hiện chính sách thể hiện qua việc tham gia tích cực vào các hoạt động tuyên truyền, thực hiện các biện pháp kế hoạch hóa gia đình, và đóng góp vào sự phát triển kinh tế xã hội của địa phương.
Nhà nước pháp quyền XHCN Việt Nam là một hệ thống chính trị, trong đó quyền lực nhà nước được thực thi theo hiến pháp và pháp luật, đảm bảo quyền lợi của nhân dân Nhà nước này mang bản chất giai cấp công nhân, thể hiện sự lãnh đạo của giai cấp công nhân trong mọi lĩnh vực, đồng thời có tính nhân dân rộng rãi, phản ánh nguyện vọng và lợi ích của đông đảo quần chúng Bên cạnh đó, nhà nước còn mang tính dân tộc sâu sắc, khẳng định bản sắc văn hóa và lịch sử dân tộc Việt Nam trong quá trình phát triển.
Câu 3: Là một học sinh đang ngồi trên ghế nhà trường bản thân em sẽ làm gì để thực hiện chính sách tài nguyên và bảo vệ môi trường?
Bài kiểm tra của lớp thực nghiệm có nội dung phong phú hơn, bao quát nhiều vấn đề và yêu cầu đánh giá ở các mức độ khác nhau như biết, hiểu và vận dụng kiến thức Điều này cho thấy giá trị nội dung cao hơn, đồng thời các mục tiêu đánh giá về kỹ năng và thái độ cũng được lồng ghép một cách hợp lý trong các câu hỏi nhận biết, thông hiểu và vận dụng.
Kết quả thực nghiệm cho thấy lớp thực nghiệm có số học sinh đạt loại giỏi và khá cao hơn lớp đối chứng, điều này chứng tỏ rằng việc áp dụng các biện pháp đổi mới trong kiểm tra và đánh giá đã có tác dụng tích cực Chúng tôi cũng đã so sánh kết quả bài kiểm tra 1 tiết GDCD11 học kỳ I giữa hai lớp, và kết quả cụ thể sẽ được trình bày trong phần tiếp theo.
Kết quả học tập của học sinh lớp 11A cao hơn so với lớp 11B, tuy nhiên không có học sinh nào đạt loại giỏi và vẫn có một học sinh thuộc loại yếu.
Qua bảng kết quả 1 và 2 chúng ta nhận thấy như sau:
Kết quả kiểm tra học kỳ I của lớp thực nghiệm 11A, sử dụng phương pháp truyền thống với câu hỏi tự luận và tập trung vào kiến thức nhớ và hiểu, không cao bằng kiểm tra học kỳ II Tuy nhiên, khi so sánh với lớp 11B, lớp 11A vẫn đạt kết quả cao hơn ở cả hai học kỳ Điều này cho thấy bài kiểm tra học kỳ II đã đánh giá đúng năng lực học sinh Bài kiểm tra thực nghiệm không chỉ phát huy tính tích cực và trí thông minh của học sinh mà còn phân loại học sinh rõ ràng hơn, với số lượng học sinh giỏi tăng lên và không còn học sinh yếu.
Lớp 11B có kết quả kiểm tra học kỳ I và II tương đương, khiến giáo viên khó đánh giá sự tiến bộ của học sinh Đề kiểm tra chỉ yêu cầu học sinh nhớ và hiểu kiến thức, không khuyến khích tư duy thông minh, dẫn đến việc không phân loại rõ ràng học sinh khá-gỏi.
Kết quả thực nghiệm cho thấy bài kiểm tra đã đánh giá chính xác khả năng của học sinh, từ đó khẳng định giá trị và độ tin cậy cao của nó.
Qua công tác thực nghiệm, chúng tôi nhận thấy rằng phần lớn giáo viên đánh giá cao hiệu quả của việc đổi mới kiểm tra, đánh giá Học sinh tỏ ra hứng thú hơn trong học tập, ít căng thẳng trong giờ kiểm tra và gần như không xảy ra gian lận Phương pháp này cũng giúp giáo viên có cái nhìn khách quan và công bằng hơn trong việc đánh giá học sinh Tuy nhiên, để áp dụng hiệu quả, giáo viên cần có tâm huyết và yêu thương học sinh, từ đó dành thời gian và công sức cho cả việc dạy học lẫn công tác kiểm tra Quy trình ra đề theo hướng đổi mới với bảng ma trận hai chiều đã hỗ trợ giáo viên rất nhiều trong việc đánh giá kết quả học tập của học sinh.
Trong quá tình thực nghiệm, chúng tôi cũng thu thập ý kiến của các em học sinh. Phần lớn các em đều hứng thú với phương pháp kiểm tra này.
Em Trần Huy Hoàng lớp 11A cho biết rằng cách kiểm tra kết hợp giữa câu tự luận và trắc nghiệm khách quan rất thú vị Đề kiểm tra có những câu hỏi khó, khiến cho việc chép bài từ sách trở nên khó khăn đối với một số bạn.