Nội dung
Vài nét khái quát về Phục Hưng
Trong suốt thế kỷ qua, hàng triệu người vẫn ngưỡng mộ những giá trị nghệ thuật quý báu mà mỹ thuật Phục Hưng để lại cho nhân loại Kho tàng nghệ thuật này bao gồm hàng nghìn bức tranh, tượng và các công trình kiến trúc vĩ đại, được sáng tạo bởi những bậc thầy của thời đại mới với tư tưởng nhân văn sâu sắc.
Nghệ thuật Phục hưng bắt nguồn từ Ý, phản ánh sự phát triển của giai cấp tư sản trong xã hội phong kiến Những cuộc cải cách ruộng đất, sự chuyển mình từ thủ công nghiệp sang công nghiệp, và các phát kiến địa lý đã góp phần làm thay đổi mạnh mẽ bộ mặt xã hội thế kỷ này Sự phát triển của thị trường thế giới và công cuộc mở mang đô thị cũng là những yếu tố quan trọng trong quá trình chuyển biến này.
Trong thế kỷ XV – XVI, giai cấp tư sản bắt đầu thay thế vai trò của phong kiến, quý tộc và nhà thờ Do đó, họ cần một ngôn ngữ nghệ thuật mới để thể hiện tâm tư, nguyện vọng và tư tưởng của mình.
Thuật ngữ “Phục hưng” chính thức xuất hiện vào thế kỷ XVI, được áp dụng chủ yếu trong nghệ thuật tạo hình Vadari, một họa sĩ người Ý sống vào thời kỳ này, là người đầu tiên sử dụng thuật ngữ này trong cuốn sách “Ghi chép sinh động về các nghệ sĩ, nhà điêu khắc và kiến trúc sư nổi tiếng” (in năm 1550 – 1568) Từ đó, khái niệm này nhanh chóng lan rộng sang các quốc gia khác Tuy nhiên, “phục hưng” không chỉ đơn thuần là một thuật ngữ mà còn mang ý nghĩa sâu sắc hơn Trong tiếng Pháp, “Phục hưng” (Renaissance) có nghĩa là sự tái sinh hay phục hồi Các nhà sử học cho rằng thời kỳ trung cổ chỉ là một giai đoạn tạm thời trong quá trình phát triển của nền văn hóa.
3 rằng nghệ thuật vốn phát triển trong thế giới cổ đại cần được sống lại trong thời kỳ này, cần phải tạo ra một cuộc sống mới mẻ
Nghệ thuật cổ đại tôn vinh giá trị nhân văn, đặt con người làm trung tâm của vũ trụ, sử dụng các đề tài thần thoại để thể hiện vẻ đẹp hình thể và nội tâm Nền nghệ thuật này phát triển rực rỡ với những công trình kiến trúc đồ sộ, mang phong cách hiện thực cao, nhưng sau đó bị nghệ thuật trung cổ lấn át Thời kỳ phục hưng đã khôi phục lại sự hưng thịnh của nghệ thuật, được Angghel coi là "bước ngoặt tiến bộ vĩ đại nhất" của nhân loại Sự chuyển mình này phản ánh cuộc khủng hoảng thế giới quan phong kiến, với chủ nghĩa khổ hạnh và sự khinh miệt đối với cuộc sống Trong văn hóa phục hưng, con người quay trở lại với thế giới thực, tôn trọng cái đẹp và sự kỳ vĩ của thiên nhiên, thay thế thế giới thiên thần bằng niềm tin khoa học Quyền lực phong kiến và nhà thờ nhường chỗ cho nguyên tắc phát triển tự do và chủ nghĩa cá nhân, dẫn đến sự ra đời của chủ nghĩa nhân văn và chủ nghĩa lạc quan, phản ánh trong cả giai cấp tư sản và quần chúng nhân dân chống lại chế độ phong kiến lỗi thời.
Phục Hưng được hiểu là sự hồi sinh của thời kỳ Cổ đại, mang lại ảnh hưởng sâu sắc đến khoa học, văn học và xã hội Thời kỳ này thúc đẩy sự phát triển của con người, đặc biệt là tầng lớp thượng lưu, hướng tới tự do cá nhân và phản kháng lại chế độ đẳng cấp của thời kỳ Trung cổ.
4 nghĩa hẹp hơn Phục Hưng là một thời kỳ của lịch sử nghệ thuật – “ thời kỳ của hội họa”
Vài nét khái quát về mĩ thuật Phục Hưng Ý
Vào thế kỷ XI, sự hình thành các thành thị ở châu Âu đã làm tan rã các lãnh địa phong kiến, dẫn đến sự xuất hiện của tầng lớp thị dân giàu có, tiền thân của giai cấp tư sản Tại Ý, các thành phố trung tâm ổn định về chính trị và phát triển kinh tế đã nâng cao nhu cầu đời sống tinh thần, thúc đẩy giai cấp tư sản tìm kiếm một nền văn hóa đối kháng với giai cấp phong kiến Điều này đã dẫn đến sự ra đời của văn hóa Phục hưng tại Ý, sau đó lan rộng sang các nước châu Âu như Pháp và Đức Phong trào mỹ thuật Phục hưng ở Ý bắt đầu vào cuối thế kỷ XIII với hai họa sĩ Cimabue và Giotto, nhằm khôi phục và phát triển nền văn hóa cổ đại Hy Lạp và La Mã, vốn bị hủy hoại trong thời Trung cổ, đồng thời đưa cái đẹp phục vụ cuộc sống con người và nâng cao giá trị tinh thần trong bối cảnh mới.
Phong trào mỹ thuật Phục hưng ở Ý vào thế kỷ XV phát triển mạnh mẽ nhờ vào những phát minh khoa học, như luật viễn cận và chất liệu sơn dầu Các họa sĩ thời kỳ này thường chọn đề tài tôn giáo, giúp họ thể hiện cái đẹp và diễn tả cuộc sống một cách sinh động Khác với nghệ thuật Trung cổ, vốn mang tính trang trí và không thể hiện chiều sâu, nghệ thuật Phục hưng tập trung vào hình khối và sự sống động của con người, tạo ra những tác phẩm mang tính chân thực và sâu sắc hơn.
Trong nghệ thuật Hy Lạp và La Mã, các hoạ sĩ đã khéo léo áp dụng không gian thấu thị vào tác phẩm của mình, tạo nên những hình ảnh sống động về con người và thiên nhiên Nhờ vào việc sử dụng các quy luật về ánh sáng và bóng tối, họ đã diễn tả sâu sắc khối lượng, cảm xúc, trang phục và bối cảnh Các quy tắc về bố cục, màu sắc, tỉ lệ và ánh sáng được thực hiện một cách tinh tế, mang lại sự hoàn hảo trong cách thể hiện nghệ thuật.
Thời kỳ Phục hưng Ý (1400-1600) đã tạo ra nhiều hoạ sĩ nổi tiếng, góp phần lớn vào sự phát triển của nghệ thuật thế giới Ba hoạ sĩ tiêu biểu trong thời kỳ này là Leonardo da Vinci, Michelangelo Buonarroti và Raphael Santi, với những cống hiến đáng kể cho nền mỹ thuật Trung tâm của phong trào này là thành phố Florence.
Tên gọi "rinascita" trong tiếng Ý, mang ý nghĩa của một thời kỳ, được sử dụng lần đầu bởi Giorgio Vasari trong tác phẩm nổi tiếng của ông về các nghệ sĩ Phục Hưng Vasari đã phân chia sự phát triển của nghệ thuật thành ba giai đoạn khác nhau.
1 Thời kỳ rực rỡ của Cổ đại Hy Lạp — La Mã
2 Thời kỳ suy tàn trung gian bắt đầu thời kỳ Trung Cổ
3 Thời kỳ hồi sinh các nghệ thuật và tỉnh thần Cổ đại trong thời kỳ Trung cổ từ khoảng năm 1250
Các nhà điêu khắc, kiến trúc sư và họa sĩ người Ý như Arnolfo di Cambio, Nicola Pisano, Cimabue và Giotto di Bondone, đã đóng góp quan trọng từ nửa sau thế kỷ 13, dẫn dắt những tài năng sau này đến con đường hoàn mỹ trong những thời kỳ khó khăn nhất.
Nghệ thuật Phục Hưng không chỉ mô phỏng theo nghệ thuật Cổ đại mà còn chú trọng nghiên cứu thiên nhiên, đánh dấu một bước phát triển quan trọng Trước Vasari, nhiều nhà thơ như Boccaccio đã ca ngợi Giotto vì khả năng vẽ lại sự vật gần gũi với tự nhiên, điều mà không ai trước đó có thể làm được Xu hướng này thể hiện mong muốn của các nghệ sĩ trong việc tạo hình sự vật và con người một cách tự nhiên Tuy nhiên, chỉ đến thế kỷ 15, các nghệ sĩ mới thực sự đạt được thành công trong việc miêu tả tự nhiên.
Thế kỷ 15 và 16 được coi là thời kỳ đỉnh cao của nghệ thuật Phục Hưng, với những tác phẩm gần như hoàn hảo Do đó, các sử gia nghệ thuật thường chỉ định nghĩa Phục Hưng trong bối cảnh nghệ thuật của hai thế kỷ này.
Nghệ thuật gắn liền với yêu cầu tự nhiên, tôn vinh thời kỳ Cổ đại qua các tác phẩm nghệ thuật tiêu biểu Những tác phẩm này được xem là mô hình lý tưởng cho việc miêu tả tự nhiên Leone Battista Alberti, nhà lý thuyết kiến trúc người Ý, khẳng định rằng nghệ sĩ không chỉ phải đạt được trình độ của các danh nhân Cổ đại mà còn phải nỗ lực vượt trội hơn họ Điều này có nghĩa là nghệ thuật không chỉ phản ánh trung thực thực tế mà còn cần cải thiện và hoàn thiện hình ảnh của tự nhiên.
Thời kỳ Phục Hưng không chỉ đặt ra những câu hỏi về bản chất của cái đẹp mà còn xác định lại mối quan hệ giữa nghệ thuật và tự nhiên, đồng thời thể hiện sự ngưỡng mộ đối với thời kỳ Cổ đại Các nghệ sĩ thời kỳ này nỗ lực tạo ra hình ảnh của con người hoàn hảo, chú trọng đến kích thước và tỷ lệ lý tưởng trong nghệ thuật hội họa, điêu khắc và kiến trúc Họ đã phát triển phương pháp phối cảnh cổ điển, cho phép diễn tả chiều sâu không gian một cách chính xác thông qua các nguyên tắc toán học.
Thông thường người ta chia thời kỳ lịch sử nghệ thuật Phục Hưng, đặc biệt là Phục Hưng Ý, ra làm 3 giai đoạn:
2 Tiền Phục Hưng (tiếng Anh: Early Renaissance )
3 Đỉnh cao của Phục Hưng (tiếng Anh: High Renaissance )
Giai đoạn đầu của thời kỳ Phục Hưng (khoảng 1420 đến 1490/1500) bắt đầu tại Firenze với tác phẩm của Donatello, Ghiberti, Masaccio và Filippo Brunelleschi Thời kỳ đỉnh cao từ 1490/1500 đến 1520 diễn ra tại Roma, nơi Bramanie phác thảo nhà thờ Thánh Peter, cùng với các tác phẩm nổi tiếng của Leonardo da Vinci, Raffaello, Michelangelo và Albrecht Dürer Sau đó, thời kỳ Hậu Phục Hưng hay Mannerism xuất hiện với nhiều xu hướng nghệ thuật khác nhau, đặc trưng bởi sự cường điệu hóa hình dáng con người Cuối cùng, Mannerism dần chuyển sang phong cách Baroque.
Thời kỳ Phục Hưng không diễn ra đồng nhất trên toàn châu Âu; bắt đầu sớm và phát triển mạnh mẽ tại Ý, ảnh hưởng đến hội họa, điêu khắc và kiến trúc Trong khi đó, ở phía bắc châu Âu, Phục Hưng chỉ bắt đầu vào khoảng năm 1500 và mang tính cách dân tộc rõ rệt Ở các quốc gia ngoài Ý, kiến trúc và điêu khắc chiếm ưu thế hơn hội họa Tại Pháp và Đức, phong cách cổ đại hòa trộn với yếu tố dân tộc, nổi bật hơn trong thời kỳ đầu của Phục Hưng so với thời kỳ Hậu Phục Hưng, khi hình dáng trở nên đầy đặn và mạnh mẽ hơn, dẫn đến sự cường điệu hóa của phong cách Baroque Phong cách Phục Hưng ở Hà Lan, Ba Lan, Anh và Tây Ban Nha cũng thể hiện sắc thái dân tộc đặc trưng.
Nghệ thuật tạo hình đã chứng kiến nhiều phát minh mới, đặc biệt là trong hội họa, với sự ra đời của chất liệu sơn dầu Sơn dầu cho phép tái hiện chất liệu và khối hình một cách sống động, với màu sắc trong trẻo, độ sâu và bền màu Hai anh em nhà Van - Ếch đã hoàn thiện kỹ thuật vẽ sơn dầu, trong khi Leon Baltista Alberti, nhà kiến trúc sư và nhà văn, phát minh ra phép phối cảnh, giúp diễn tả không gian ba chiều trên mặt phẳng hai chiều Leonard de Vinci tiếp tục nghiên cứu và hoàn thiện luật xa gần, đóng góp vào sự phát triển của nghệ thuật hội họa.
Thế kỷ XVI được xem là thời kỳ phục hưng (Renaissanee Classique), đánh dấu đỉnh cao của nghệ thuật cổ điển với những tác phẩm hoàn thiện và mẫu mực Dù thời kỳ tiền phục hưng đã đạt nhiều thành tựu, một số tác giả vẫn còn chịu ảnh hưởng của nghệ thuật thời trung cổ, thể hiện qua sự thiếu vắng cảm xúc và biểu cảm Tuy nhiên, sang thế kỷ XVI, nghệ thuật Ý đã thực sự phục hưng, phát triển theo hướng hiện thực và tự nhiên, tạo ra nhiều tác giả và tác phẩm có giá trị bền vững Thời kỳ này chứng kiến sự phát triển rực rỡ của hội họa, điêu khắc và kiến trúc, định hình một phong cách nghệ thuật mới.
Trước thời kỳ Phục Hưng, tranh trên giá chưa phát triển mạnh mẽ, với bích hoạ là thể loại phổ biến nhất trong suốt thời kỳ cổ đại và trung cổ, thường gắn liền với kiến trúc Tuy nhiên, vào thế kỷ XVI của thời kỳ Phục Hưng, nhiều hoạ sĩ đã tạo ra những tác phẩm được yêu thích qua các thế hệ Đây là thời điểm mà hội hoạ đạt được sự phát triển và thành công vượt bậc, đánh dấu một bước ngoặt quan trọng trong lịch sử nghệ thuật.
9 loại tranh đều được các họa sỹ thích thú thể hiện Được ưa thích nhất là tranh chân dung, tranh tôn giáo, thần thoại, tranh sinh hoạt.
Các giai đoạn phát triển của nghệ thuật hội họa Phục Hưng ở Ý
* Nghệ thuật hội họa thời kì Phục Hưng được chia làm ba giai đoạn cơ bản sau: a) Giai đoạn 1( thời kỳ Mở đầu):
- Nghệ thuật hội họa Phục Hưng được bắt đầu từ khoảng thế kỉ XIII tại Ý
Giai đoạn này chứng kiến sự mâu thuẫn phức tạp giữa nội dung văn học nghệ thuật thời trung cổ và những yếu tố mới nổi, thể hiện qua việc tiếp thu và phát triển nghệ thuật cổ đại Hy Lạp trong bối cảnh thời đại mới.
Nghệ sĩ thường đối mặt với nhiều mâu thuẫn trong tư tưởng và quan điểm sáng tác, nhưng điểm mạnh nổi bật của họ là sự hướng tới "tư tưởng nhân văn" Chính nhờ điều này, họ đã dẫn dắt và mở đường cho sự phát triển rực rỡ của mỹ thuật Phục hưng sau này.
Một số tác giả, tác phẩm tiêu biểu của thời kỳ này:
Giotto di Bondone (1267 - 1337) được xem là người khai sáng cho hội họa thời Phục hưng sơ khai Các tác phẩm của ông bắt đầu khám phá không gian trong tranh, thể hiện sự xa gần mặc dù vẫn còn ở mức sơ khai, chưa tách bạch rõ ràng và chiều sâu chưa thực sự phát triển.
Nghệ thuật của ông thể hiện sự giảm bớt tính khô lạnh, mang đậm tính nhân văn, với thiên nhiên gắn bó chặt chẽ với con người Ông là hoạ sĩ đầu tiên xử lý không gian một cách sâu sắc trong các tác phẩm của mình, đặc biệt là trong chân dung tự họa.
- Đề tài: vẽ nhiều về chúa và học trò của chúa
- Tác phẩm tiêu biểu:"Phản bội chúa" ;“Đám tang chúa”; “Thánh Franxit giảng đạo cho bầy chim”; “Sự gặp gỡ giữa thánh Gioăng với người chăn chiên…
Bức tranh này cùng với một số tác phẩm khác như: ‘Đám Tang Chúa,
Lễ Chuyền Tin mang đến sự thoải mái trong hình thức, kết hợp giữa xa gần, tạo nên một không gian thực tế với các yếu tố phong cảnh làm nền Màu sắc và bố cục được sắp xếp một cách cân đối và hài hòa, tạo nên một tổng thể ấn tượng.
Tranh thời Trung cổ có những đặc điểm khác biệt rõ rệt, chủ yếu mang tính trang trí và không thể hiện không gian ba chiều hay chiều sâu Hình tượng nhân vật thường được vẽ phẳng, ít chú trọng đến khối lượng, chỉ gợi ý khối một cách đơn giản Mặc dù có sự khác biệt với nghệ thuật sau này, tranh thời Trung cổ vẫn chịu ảnh hưởng lớn từ chính thời kỳ của nó Giai đoạn tiếp theo, Tiền Phục Hưng, đánh dấu sự chuyển mình trong nghệ thuật.
Thời kỳ dài khoảng 200 năm từ thế kỉ XIV đến cuối thế kỉ XV.Thành phố Phơlorenxia trở thành trung tâm của nghệ thuật Phục hưng
Một số tác giả, tác phẩm tiêu biểu của thời kỳ này:
Ông là người tiên phong trong nghệ thuật thế kỷ XV, mở ra một kỷ nguyên mới với sự tổng hợp của nhiều yếu tố Ông đã kế thừa những thành tựu về phép phối cảnh, hình họa và điêu khắc Hệ thống ánh sáng trong tranh được thể hiện rõ nét, với các mảng sáng tối tương phản và sắc nét, tạo ra cảm giác về khối tròn và sự mềm mại Chiều sâu của không gian được diễn tả một cách hiệu quả nhờ vào sự chắc chắn trong hình khối và sự tương quan giữa các tông màu nóng lạnh.
Ngoài vẻ đẹp hình thể và khối, tác giả còn thể hiện rõ tình cảm của nhân vật qua biểu cảm trên khuôn mặt trong bức tranh "Đôi vợ chồng đầu tiên bị đuổi khỏi vườn địa đàng".
Mặc dù ông ra đi sớm, nhưng tài năng của ông vẫn được thể hiện qua số lượng tranh phong phú mà ông để lại, bao gồm các tác phẩm nổi bật như "Tiền quyên góp", "Chúa Ba Ngôi", "Đức Mẹ Thánh Giôn", và "Những Người Dân Cùng".
Với nghệ thuật mang tính trang trí chi tiết
Nét bút tinh tế trong tác phẩm thể hiện sự phá vỡ tỷ lệ cân đối của con người, kết hợp giữa sự uyển chuyển nhịp nhàng của cơ thể từ thời cổ đại và tỷ lệ kéo dài từ thời trung cổ, tạo nên vẻ đẹp độc đáo Hình ảnh đôi vợ chồng đầu tiên bị đuổi khỏi vườn địa đàng cũng được thể hiện một cách sâu sắc trong bức tranh này.
Chân dung được cho là tự họa của Botticelli
13 dịu dàng, mãnh mẽ ,có nhục cảm của con người Nhân vật thường mang nỗi buồn mơ mộng, đặc biệt ở cặp mắt, và dáng đi lướt trên mặt đất
- Tác phẩm:"Ngày sinh của vệ nữ"; "Mùa xuân"; "truyền tin"
Tranh của ông, với đề tài tôn giáo và thần thoại, thể hiện thành công vẻ đẹp mềm mại và sống động của thần Vệ Nữ Hình ảnh thân hình căng tròn, đầy cảm xúc cùng với sự hài hòa trong đường nét, màu sắc và chất biểu cảm đã tạo nên một cái đẹp tổng thể, làm mờ đi những khiếm khuyết trên cơ thể nàng.
Hội họa Giai đoạn 2( Thởi kì Tiền Phục Hưng ) đã được đẩy lên một mức cao hơn so với giai đoạn mở đầu
- Về bố cục chặt chẽ hơn, nhiều kiểu bồ cục mới, đa dạng hơn
- Hình khối chắc chắn, rõ ràng, mạch lạc
- Ti lệ, giải phẫu nhân vật cơ bản hoàn chỉnh, chính xác, cân đối
- Không gian trong tranh rõ ràng cụ thể, có sự tách bạch giữa nhân vật và khung cảnh xung quanh
Ngày sinh của vệ nữ
- Xa gần trong tranh được áp dụng một cách triệt để
- Màu sắc tương đối hài hoà Êm cúng, tương phản nhẹ
- Tình cảm trong tranh được thể hiện rõ ràng, nhiều cảm xúc của các nhân vật được miêu tả sinh động
Trong giai đoạn 2, ánh sáng trong tranh được khai thác triệt để và linh hoạt, thể hiện sự tập trung và chính xác hơn so với giai đoạn 1, đánh dấu một bước tiến quan trọng trong nghệ thuật.
Phong cách Phục Hưng đã dần dần hình thành nhưng vẫn chịu ảnh hưởng từ thời kỳ Trung cổ Giai đoạn đỉnh cao của Phục Hưng vào thế kỷ XVI đánh dấu sự phục hưng thực sự của mỹ thuật Ý, với nghệ thuật hiện thực tự nhiên phát triển rực rỡ Thời kỳ này để lại nhiều tác giả và tác phẩm có giá trị tồn tại mãi mãi, với các tác phẩm đạt tới đỉnh cao và hoàn thiện mẫu mực về phong cách trong kiến trúc, điêu khắc và hội họa Đây cũng là thời điểm đánh dấu sự phát triển của hội họa giá vẽ, thể loại tranh độc lập không phụ thuộc vào kiến trúc, khác với bích họa trước đó, vốn kết hợp chặt chẽ với công trình kiến trúc.
Vào thế kỷ XVI, thời kỳ phục hưng chứng kiến sự phát triển mạnh mẽ của hội họa, đặc biệt là sự phát hiện chất liệu sơn dầu, giúp các họa sĩ tách biệt hội họa khỏi kiến trúc Điều này đã dẫn đến sự ra đời của dòng tranh giá vẽ với nhiều tác phẩm tiêu biểu được yêu thích qua các thời đại, đề cập đến nhiều đề tài phong phú như thần thoại, tôn giáo, chân dung và sinh hoạt.
Trong thời kỳ này, các trung tâm nghệ thuật lớn như Rôm, Phlorăngxơ và Vơnirơ đã phát triển mạnh mẽ Phlorăngxơ nổi bật với sự hiện diện của ba thiên tài nghệ thuật: Leona da Vinci, Mikemlangio và Raphaen Rôm không chỉ thu hút các họa sĩ từ khắp nước Ý mà còn cả từ nước ngoài, trở thành một trường học lớn đào tạo ra những bậc thầy hội họa như Giooc – giôn và Tanh – to – re veronedo Tại đây, Leona da Vinci, Mikemlangio và Raphaen cũng đã để lại nhiều tác phẩm nổi tiếng.
Ứng dụng thực tế vào chuyên ngành thiết kế đồ họa
Danh từ "design" có nguồn gốc từ chữ "disegno" trong tiếng Latinh, xuất hiện từ thời Phục hưng và mang nghĩa phác thảo, thiết kế, và bản vẽ Thuật ngữ này chủ yếu chỉ công việc sáng tạo của các họa sĩ và nhà điêu khắc, chưa trở thành một nghề chuyên nghiệp hoàn toàn mà thường gắn liền với các nghệ sĩ Thời kỳ này cũng đã đặt nền tảng cho các quy luật về bối cảnh, bố cục, giải phẫu, tỷ lệ và cảm xúc con người trong nghệ thuật, tạo ra những giá trị cốt lõi mà thế hệ sau, như sinh viên hiện nay, tiếp thu và áp dụng trong lĩnh vực thiết kế của mình.