Phương pháp nghiên cứu
Để nghiên cứu đề tài này, tác giả đã áp dụng các phương pháp nghiên cứu bao gồm khảo sát, phỏng vấn, điều tra bằng phiếu hỏi, cùng với việc phân tích và tổng hợp tài liệu.
Tình hình nghiên cứu theo hướng đề tài
Với sự phát triển của khoa học và công nghệ, tài liệu điện tử ngày càng trở nên phổ biến và đáp ứng nhu cầu của độc giả thế hệ mới nhờ vào những tiện ích vượt trội so với tài liệu truyền thống Việc quản lý và khai thác tài liệu điện tử đang trở thành một vấn đề quan trọng trong các thư viện, yêu cầu các thư viện cần xây dựng chính sách phát triển hợp lý, phù hợp với thực tế để tối ưu hóa ưu điểm và giải quyết các vấn đề còn tồn tại.
Tài liệu điện tử là sản phẩm hữu ích giúp người dùng tìm hiểu và sử dụng thông tin hiệu quả Ngay từ khi xuất hiện, nó đã thu hút sự quan tâm lớn từ cộng đồng Nhiều nghiên cứu trên thế giới đã tập trung vào loại tài liệu này, điển hình là cuốn sách “The library and information professional's guide to the internet” của G Toseng và A Poulter.
Bài viết "Phát triển bộ sưu tập cho thư viện Australia" của tác giả C Jenkins và M Morley đã đề cập đến sự tiến bộ trong lĩnh vực tài liệu điện tử Tại Việt Nam, từ những năm 80 của thế kỷ trước, nhiều tác giả đã nghiên cứu về tài liệu điện tử, như Vũ Văn Sơn với các công trình về chính sách chia sẻ nguồn tư liệu và xây dựng thư viện điện tử, Chu Văn Khánh với "Sách điện tử trong thế giới số", và Nguyễn Viết Nghĩa với nghiên cứu về giá cả tài liệu điện tử Những nghiên cứu này đã góp phần quan trọng vào việc hiểu và phát triển tài liệu điện tử tại Việt Nam.
Tại thư viện Tạ Quang Bửu, nghiên cứu về vốn tài liệu, bao gồm tài liệu điện tử, đã thu hút hàng nghìn luận văn, luận án và khóa luận tốt nghiệp Một trong những đề tài tiêu biểu là “Công tác tổ chức và bảo quản vốn tài liệu tại thư viện và mạng thông tin trường Đại học Bách Khoa Hà Nội” của tác giả Ngô Thị Mỹ Hạnh (2008), trong đó tác giả đã trình bày những vấn đề cơ bản về tổ chức và bảo quản vốn tài liệu tại thư viện TQB.
Nguyễn Thị Hồng Thắm đã nghiên cứu đề tài “Phương thức tổ chức vốn tài liệu và phục vụ người dùng tin tại Thư viện Tạ Quang Bửu – Đại học Bách khoa Hà Nội”, trong đó nêu rõ cách thức tổ chức tài liệu và phục vụ bạn đọc tại thư viện, đồng thời chỉ ra những điểm mới so với trước đây và các thư viện khác Bên cạnh đó, tác giả cũng đề cập đến công tác tổ chức và quản lý vốn tài liệu Năm 2012, Đỗ Thị Hoàn đã giới thiệu đề tài “Tìm hiểu công tác phát triển vốn tài liệu tại thư viện Tạ Quang Bửu”, trong đó phân tích cụ thể các vấn đề phát triển vốn tài liệu và bổ sung nguồn tài liệu hiện nay, từ đó đưa ra nhận xét và kiến nghị nhằm cải thiện và phát triển vốn tài liệu tại thư viện.
Mặc dù có nhiều nghiên cứu về quản lý và phát triển vốn tài liệu truyền thống tại thư viện Tạ Quang Bửu, nhưng chưa có đề tài nào xem xét một cách toàn diện về công tác tổ chức quản lý và khai thác vốn tài liệu điện tử Các nghiên cứu hiện tại chỉ đề cập đến nguồn tin điện tử một cách khái quát, do đó, tôi quyết định chọn đề tài này để đi sâu vào vấn đề.
Bài viết "Hiện trạng tổ chức quản lý và khai thác tài liệu điện tử tại thư viện Tạ Quang Bửu – Đại học Bách khoa Hà Nội" nhằm khám phá khái niệm và vai trò của tài liệu điện tử, cũng như các vấn đề liên quan đến việc tổ chức và quản lý loại tài liệu này Đặc biệt, bài viết tập trung vào các loại tài liệu điện tử có tại thư viện Tạ Quang Bửu, cách thức tổ chức, quản lý và khai thác chúng Ngoài ra, tác giả cũng đưa ra những nhận xét, đánh giá và kiến nghị cá nhân nhằm nâng cao hiệu quả công tác quản lý và khai thác tài liệu điện tử tại thư viện.
6 Đóng góp về lý luận và thực tiễn
Khóa luận này mang đến cho độc giả cái nhìn tổng quát về nguồn tin điện tử, bao gồm khái niệm và vai trò của tài liệu điện tử, cùng với một số vấn đề liên quan đến loại tài liệu này.
Khóa luận này tập trung vào việc phân tích hiện trạng tổ chức quản lý và khai thác tài liệu điện tử tại thư viện Tạ Quang Bửu, Đại học Bách khoa Hà Nội Bài viết cung cấp cái nhìn tổng quan về vốn tài liệu điện tử hiện có, các phần mềm quản trị đang sử dụng, cũng như những ảnh hưởng và giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả phát triển tài liệu điện tử tại thư viện.
Tạ Quang Bửu nói riêng và hệ thống thông tin thư viện Việt Nam nói chung
Khóa luận tốt nghiệp này gồm có các phần chính sau:
Chương 1 trình bày tổng quan về tài liệu điện tử, nhấn mạnh vai trò và tầm quan trọng của nó trong việc lưu trữ và truy cập thông tin Chương 2 phân tích hiện trạng tổ chức quản lý và khai thác tài liệu điện tử tại thư viện Tạ Quang Bửu, Đại học Bách khoa Hà Nội, từ đó đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả sử dụng tài liệu điện tử trong môi trường học thuật.
Chương 3 trình bày một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả tổ chức quản lý, khai thác và sử dụng tài liệu điện tử tại thư viện Tạ Quang Bửu, Đại học Bách khoa Hà Nội Các giải pháp này bao gồm cải thiện hạ tầng công nghệ thông tin, đào tạo nhân viên thư viện về kỹ năng số, và tối ưu hóa hệ thống tìm kiếm tài liệu điện tử để đáp ứng nhu cầu của người dùng Đồng thời, việc tăng cường hợp tác với các thư viện khác và các tổ chức nghiên cứu cũng sẽ góp phần nâng cao chất lượng dịch vụ thư viện.
CHƯƠNG 1 GIỚI THIỆU SƠ LƯỢC VỀ TÀI LIỆU ĐIỆN TỬ ĐIỆN TỬ
1.1 Khái niệm về tài liệu điện tử
Sự phát triển mạnh mẽ của công nghệ thông tin và viễn thông đã tác động sâu sắc tới mọi lĩnh vực của đời sống xã hội, trong đó có lĩnh vực thông tin thư viện Công nghệ thông tin đã tạo nên những thay đổi căn bản, rút ngắn đáng kể thời gian cung cấp thông tin đến tay người đọc và tạo tiền đề hình thành loại hình tài liệu mới là tài liệu điện tử/tài liệu số Sự ra đời của loại tài liệu này đã dẫn đến sự hình thành các thư viện điện tử, cung cấp cho người đọc những dịch vụ mới, đa dạng và tiện ích hơn so với các thư viện truyền thống.
Hiện nay, chưa có sự thống nhất về nội dung khái niệm “Tài liệu điện tử”
Nhiều chuyên gia định nghĩa "tài liệu điện tử" là các tài liệu như sách, báo, tạp chí, trang web và cơ sở dữ liệu, mà người dùng chỉ có thể truy cập qua thiết bị điện tử như máy tính Theo cách hiểu này, "tài liệu điện tử" không bao gồm phần mềm máy tính như hệ điều hành, phần mềm tiện ích, hệ quản trị cơ sở dữ liệu, các chương trình chuyên dụng, cũng như các loại thông tin đặc biệt như phim ảnh và âm nhạc đã được số hóa.
Một số chuyên gia mở rộng khái niệm "tài liệu điện tử" bao gồm không chỉ sách điện tử, tạp chí điện tử và báo điện tử, mà còn cả cơ sở dữ liệu, phần mềm, chương trình máy tính, file multimedia và các trang web Điều này có nghĩa là tất cả những gì có thể đọc và truy cập qua máy tính hoặc mạng máy tính đều được coi là tài liệu điện tử.
Tài liệu điện tử được định nghĩa theo tiêu chuẩn GOST R 51141-98 của Nga là những tài liệu được tạo lập thông qua các vật mang tin và phương pháp ghi để xử lý thông tin bằng máy tính điện tử Điều này đồng nghĩa với việc tài liệu điện tử là "tài liệu đọc được bằng máy", một thuật ngữ phổ biến trong các tài liệu tiếng Anh và Nga Hiện nay, tài liệu điện tử được hiểu là tập hợp có tổ chức của các bộ sưu tập thông tin từ các đối tượng số hoặc đã được số hóa, được lưu trữ trên máy tính điện tử và có thể truy cập, chia sẻ, khai thác qua các giao thức và thủ tục tiêu chuẩn trong môi trường điện tử Vì vậy, trong thực tiễn, khái niệm tài liệu điện tử và tài liệu số được coi là tương đương, tuy nhiên, do bản chất lưu trữ và tồn tại khác biệt so với tài liệu truyền thống, tài liệu số chỉ có thể được truy cập và chia sẻ trên máy tính hoặc mạng máy tính.