THỰC TIỄN THỰC THI CÁC QUY ĐỊNH VỀ THỜI ĐIỂM VÀ THỜI LƯỢNG QUẢNG CÁO TRÊN TRUYỀN HÌNH
Thực thi quy định về thời điểm quảng cáo trên truyền hình và đề xuất hoàn thiện
1.1.1 Thực thi quy định về thời điểm quảng cáo trên truyền hình
Pháp luật quy định về thời điểm quảng cáo trên truyền hình nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho khán giả trong việc theo dõi các chương trình, đồng thời hạn chế tình trạng gián đoạn không cần thiết.
"Cưỡng bức" người xem tiếp nhận thông tin không mong muốn vào những thời điểm nhất định có thể làm giảm trải nghiệm của họ Việc thực thi các quy định về thời điểm quảng cáo trên truyền hình là rất quan trọng, nhằm bảo vệ quyền lợi của người xem và duy trì sự trang nghiêm cho các chương trình truyền hình.
Theo Luật Quảng cáo 2012, Điều 22 khoản 3, việc phát sóng quảng cáo bị cấm trong các chương trình thời sự và các chương trình phát thanh, truyền hình trực tiếp liên quan đến sự kiện chính trị đặc biệt cũng như các ngày lễ lớn của dân tộc Mặc dù quy định này hợp lý, nhưng vẫn tồn tại một số vấn đề bất cập cần được xem xét.
Luật hiện hành không định nghĩa rõ ràng về chương trình thời sự, dẫn đến khó khăn trong việc xác định hành vi vi phạm pháp luật Ranh giới giữa chương trình thời sự và các chương trình khác, như bản tin dự báo thời tiết hay chương trình 24/7, thường không rõ ràng Thiếu quy định cụ thể về khái niệm chương trình thời sự đã tạo điều kiện cho việc chèn quảng cáo vào giữa các chương trình này.
Bản tin thể thao được phát sóng sau bản tin dự báo thời tiết trong chương trình thời sự tối trên kênh VTV1 và VTV3, vào lúc 19 giờ Ví dụ, vào ngày 24/5/2018, quảng cáo xuất hiện trên VTV3 ngay sau phần tin chính và trước bản tin thời tiết lúc 19 giờ 4 Trong các chương trình tài chính - kinh doanh phát sóng hàng ngày trên VTV1 từ 21 giờ 40 đến 22 giờ, quảng cáo chạy chữ cũng xuất hiện ở góc dưới màn hình Tuy nhiên, do không có quy định rõ ràng về định nghĩa chương trình thời sự, khó có thể xác định vi phạm của đài truyền hình trong các trường hợp này.
Luật quy định cấm quảng cáo trong các chương trình truyền hình trực tiếp liên quan đến sự kiện chính trị đặc biệt và lễ kỷ niệm lớn của dân tộc, nhưng không xác định rõ ràng tiêu chí nào để phân loại các sự kiện này Việc thiếu các văn bản pháp lý cụ thể về vấn đề này cho thấy Luật Quảng cáo còn thiếu sót trong việc quy định cách thức nhận diện các chương trình truyền hình trực tiếp liên quan đến các sự kiện quan trọng của đất nước.
Luật Quảng cáo và các văn bản pháp luật liên quan vẫn chưa làm rõ ít nhất ba vấn đề quan trọng: (i) xác định sự kiện nào được coi là sự kiện chính trị đặc biệt; (ii) các ngày lễ nào được xem là ngày lễ lớn của dân tộc; và (iii) tiêu chí để xác định chương trình kỷ niệm các ngày lễ lớn (bao gồm chủ thể tổ chức, thời điểm bắt đầu và kết thúc lễ kỷ niệm) Trong đó, vấn đề (i) và (iii) hiện chưa có quy định cụ thể, trong khi vấn đề (ii) có liên quan đến quy định tại khoản 1 Điều 115 Bộ luật Lao động 2012, cho phép người lao động nghỉ làm và hưởng nguyên lương trong các ngày lễ như Tết Dương lịch, Tết Âm lịch, Ngày Chiến thắng, Ngày Quốc tế lao động, Ngày Quốc khánh, và Ngày Giỗ Tổ Hùng Vương, những ngày này có thể được coi là các ngày lễ lớn của dân tộc.
Theo Đài Truyền hình Việt Nam (2018), đang phát trên VTV3, có thể tham khảo để bổ sung cho điểm b khoản 3 Điều 22 Luật Quảng cáo, mặc dù Luật Quảng cáo không trực tiếp dẫn chiếu đến Bộ luật Lao động.
Nghị định số 158/2013/NĐ-CP quy định rằng từ 18 giờ đến 20 giờ hàng ngày, không được quảng cáo các sản phẩm như băng vệ sinh, bao cao su, thuốc chữa bệnh ngoài da và dung dịch vệ sinh phụ nữ trên truyền hình Quy định này nhằm bảo vệ người xem khỏi những tác động tiêu cực trong khoảng thời gian mà các gia đình thường quây quần bên nhau để dùng bữa tối Việc phát quảng cáo về những sản phẩm nhạy cảm trong thời gian này có thể gây khó chịu, ảnh hưởng đến không khí bữa ăn và cảm giác "ăn ngon miệng" của người xem.
Quy định tại Nghị định số 158/2013/NĐ-CP là hợp lý nhưng chưa đồng bộ với Luật Quảng cáo 2012 và Nghị định số 181/2013/NĐ-CP Cụ thể, các văn bản này không có điều khoản nào cấm quảng cáo băng vệ sinh, bao cao su, thuốc chữa bệnh ngoài da, thuốc tẩy giun sán, dung dịch vệ sinh phụ nữ và các sản phẩm tương tự trên truyền hình từ 18 giờ đến 20 giờ Do đó, việc áp dụng quy định tại khoản 2 và khoản 3 Điều 156 Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật 2015 không đủ cơ sở pháp lý để loại trừ quy định tại điểm b khoản 2 Điều 58 Nghị định số 158/2013/NĐ-CP.
CP Vì điều kiện để áp dụng khoản 2 và khoản 3 Điều 156 Luật Ban hành văn bản
5 Lưu ý là Luật Quảng cáo 2012 dùng từ ngày lễ, còn Bộ luật Lao động 2012 lại dùng từ lễ, tết Như vậy, theo
Bộ luật Lao động và Luật Quảng cáo có sự khác biệt trong việc định nghĩa ngày lễ, trong khi Luật Quảng cáo không cung cấp định nghĩa rõ ràng cho ngày lễ Điều này dẫn đến việc chưa có cơ sở pháp lý để xác định Tết Dương lịch và Tết Âm lịch là những ngày lễ theo quy định tại điểm b khoản 3 Điều 22 Luật Quảng cáo 2012 Hơn nữa, cả hai văn bản pháp luật này không cùng quy định về vấn đề này, và Tết không được đề cập trong Luật Quảng cáo 2012 cũng như Nghị định số 181/2013/NĐ-CP.
Theo quy định tại khoản 1 Điều 14 Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật 2015, việc ban hành văn bản quy phạm pháp luật trái với Hiến pháp và trái với văn bản quy phạm pháp luật của cơ quan nhà nước cấp trên là hành vi bị nghiêm cấm Tuy nhiên, luật không làm rõ khái niệm "trái" với văn bản quy phạm pháp luật của cơ quan cấp trên Do đó, có thể hiểu rằng không được ban hành văn bản quy phạm pháp luật có nội dung trái với các quy định cụ thể và tinh thần của các quy định trong văn bản quy phạm pháp luật của cơ quan nhà nước cấp trên.
Điều 14 của Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật 2015 nêu rõ rằng việc xác định quy định nào đó trái với tinh thần văn bản cấp trên là khó khăn nhưng khả thi Luật Quảng cáo 2012 không có điều khoản cấm phát quảng cáo cho một số sản phẩm trong khung giờ nhất định, và cũng không giao quyền cho Chính phủ quy định vấn đề này Do đó, quy định tại điểm b khoản 2 Điều 58 Nghị định số 158/2013/NĐ-CP vi phạm khoản 1 Điều 14 Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật 2015, tức là trái luật Mặc dù Nghị định số 158/2013/NĐ-CP có tính hợp lý, nhưng lại không hợp pháp, dẫn đến sự bất hợp lý trong pháp luật Quảng cáo khi không bảo vệ quyền lợi của người tiếp nhận quảng cáo một cách đồng bộ.
1.1.2 Đề xuất hoàn thiện quy định về thời điểm quảng cáo trên truyền hình
Xuất phát từ những vấn đề bất cập trong việc thực thi quy định về thời điểm quảng cáo trên truyền hình, bài viết này đề xuất một số giải pháp nhằm hoàn thiện các quy định này Các giải pháp cụ thể sẽ giúp cải thiện hiệu quả quảng cáo và tạo ra sự hài hòa giữa lợi ích của nhà quảng cáo và người xem.
Trong thời gian tới, cần thiết bổ sung vào Luật Quảng cáo 2012 quy định về giải thích cụm từ “chương trình thời sự” Theo Luật Báo chí 2016, chương trình truyền hình được hiểu là tập hợp các tin, bài trên báo hình theo một chủ đề trong thời gian nhất định, có dấu hiệu nhận biết mở đầu và kết thúc Khái niệm thời sự được định nghĩa là tổng thể các sự việc quan trọng trong một lĩnh vực nào đó, thường là xã hội - chính trị, xảy ra gần đây và được nhiều người quan tâm Do đó, chương trình thời sự trên truyền hình có thể hiểu là tập hợp các tin, bài đưa tin theo một chủ đề, lĩnh vực nào đó xảy ra trong thời gian gần nhất, được nhiều người quan tâm, với thời lượng nhất định và có dấu hiệu nhận biết mở đầu và kết thúc.
Thực thi quy định về thời lượng quảng cáo trên truyền hình và đề xuất hoàn thiện
1.2.1 Thực thi quy định về thời lượng quảng cáo trên truyền hình
Khoản 10 Điều 2 Luật Quảng cáo 2012 quy định thời lượng quảng cáo là thời gian phát sóng các sản phẩm quảng cáo trong một kênh, chương trình phát thanh, truyền hình; thời gian quảng cáo trong tổng thời gian của một chương trình văn hoá, thể thao; thời gian quảng cáo trong một bản ghi âm, ghi hình và các thiết bị công nghệ khác Quy định thời lượng quảng cáo trên truyền hình là việc làm cần thiết, góp phần kiểm soát hành vi của người phát hành quảng cáo và các chủ thể khác có liên quan, bảo vệ quyền lợi của người xem truyền hình, đặc biệt là người sử dụng dịch vụ của các kênh truyền hình trả tiền, hạn chế việc thương mại hóa các phương tiện thông tin đại chúng, đảm bảo sự cân đối giữa chương trình quảng cáo và các chương trình khác, tránh trường hợp vì lợi nhuận các đài truyền hình dành phần lớn thời gian để phát quảng cáo trong khi không quan tâm đến việc cung cấp các thông tin cần thiết phục vụ quá trình lãnh đạo của Đảng, quản lý của Nhà nước và các hoạt động của người dân:
Luật Quảng cáo 2012 quy định thời lượng quảng cáo không vượt quá 10% tổng thời gian phát sóng hàng ngày của tổ chức phát sóng, ngoại trừ các kênh và chương trình chuyên quảng cáo Đối với kênh truyền hình trả tiền, thời gian quảng cáo tối đa là 5% tổng thời gian phát sóng Quy định này hợp lý nhằm bảo vệ quyền lợi của người xem, đặc biệt là khi họ đã trả phí để sử dụng kênh truyền hình trả tiền, trong khi người xem kênh truyền hình miễn phí không phải trả tiền và cần thời gian quảng cáo dài hơn để bù đắp chi phí hoạt động.
Luật Quảng cáo 2012 chỉ quy định tổng thời lượng phát sóng trong một ngày mà không phân biệt thời điểm cụ thể, dẫn đến tình trạng quảng cáo dồn dập trong những khung giờ “vàng” trên các kênh truyền hình có lượng người xem lớn như VTV1, VTV3.
Trong 60 phút phát sóng, thời lượng quảng cáo đã chiếm hơn nửa thời gian, gây khó chịu cho người xem truyền hình Chẳng hạn, quảng cáo xuất hiện trước, trong và sau các trận đấu bóng đá của U23 Việt Nam tại Giải vô địch bóng đá U23 Châu Á 2018 trên VTV6, cũng như các trận đấu của đội tuyển Việt Nam tại Đại hội Thể thao Châu Á 2018 trên VTC1 và VTC3 Ngoài ra, quảng cáo cũng chiếm lĩnh thời gian trong các chương trình phim nổi bật như “Sống chung với mẹ chồng”, “Người phán xử” và “Tuổi thanh xuân phần 2”.
“Ngày ấy mình đã yêu”, “Quỳnh Búp bê”
Luật Quảng cáo 2012 quy định tại khoản 4 Điều 22 rằng mỗi chương trình phim truyện không được ngắt quảng cáo quá hai lần, mỗi lần không quá 05 phút, trong khi các chương trình vui chơi giải trí không được ngắt quá bốn lần, cũng mỗi lần không quá 05 phút Quy định này được xem là hợp lý vì chương trình phim truyện và các chương trình giải trí thường thu hút lượng người xem lớn.
Khung giờ vàng trên sóng truyền hình thường được hiểu là khoảng thời gian từ 20 giờ đến 22 giờ hàng ngày, theo hệ thống đo lường khán giả truyền hình Việt Nam Nhiều người cho rằng khung giờ này bắt đầu từ 18 giờ đến 21 giờ, nhưng thực tế cho thấy đây là thời điểm các chương trình thu hút lượng khán giả đông đảo nhất, mang lại nguồn thu chính cho các đài truyền hình Do nhu cầu quảng cáo cao trong khung giờ này, các đài thường phát quá nhiều quảng cáo, dẫn đến tình trạng rời rạc và khó chịu cho người xem Để khắc phục vấn đề này, Luật Quảng cáo đã đặt ra giới hạn về số lần và thời gian ngắt quảng cáo trong các chương trình phim truyện và giải trí.
Theo dõi cho thấy phần lớn các kênh truyền hình đã tuân thủ quy định của Luật Quảng cáo 2012, nhưng vẫn còn một số vi phạm Cụ thể, vào ngày 29/6/2017, kênh VTV1 đã phát sóng chương trình "Sống chung với mẹ chồng" tập 33 từ 20 giờ 45 đến 21 giờ 35, trong đó có ba lần ngắt quảng cáo với tổng thời gian lên tới 12 phút 33 giây Tương tự, tập 34 của bộ phim này cũng có tổng thời gian quảng cáo là 12 phút 54 giây, trong khi mỗi tập phim chỉ dài khoảng 37 phút Ngoài ra, bộ phim "Người phán xử" cũng gặp tình trạng tương tự với thời lượng quảng cáo không kém phần đáng kể.
22 giờ 20 phút trên kênh VTV3 vào ngày 03/8/2017 9 thời lượng quảng cáo là 11 phút 07 giây
Một vấn đề quan trọng hiện nay là Luật Quảng cáo quy định rằng chương trình phim truyện không được ngắt để quảng cáo quá hai lần, mỗi lần không quá 05 phút Tuy nhiên, Luật Quảng cáo 2012 lại không định nghĩa rõ ràng hoặc quy định cách xác định một chương trình phim truyện Điều này dẫn đến việc không có căn cứ chính xác để xác định thời điểm bắt đầu và kết thúc của chương trình phim truyện, gây khó khăn trong việc thực thi quy định về số lần ngắt quảng cáo.
Thời điểm bắt đầu phát nhạc hiệu phim, giới thiệu tên phim và diễn viên là quan trọng, nhưng Luật không quy định rõ ràng Điều này dẫn đến khó khăn trong việc xác định các hành vi vi phạm theo khoản 4 Điều 22 của Luật Quảng cáo 2012.
8 Khôi Nguyên (2017), Sống chung với mẹ chồng tập 33, https://www.youtube.com/watch? v=3KuDinV7nlI&ts (25/5/2018)
9 Thành Doanh Vlogs (2017), Người Phán Xử tập 39 HD-LÊ THÀNH LÀ CON CỦA THẾ CHỘT, https://www.youtube.com/watch?v=IXlySgZI5S4&t%0s (25/5/2018)
Luật Quảng cáo 2012 hiện chưa quy định về thời lượng quảng cáo giữa các chương trình truyền hình liền kề, dẫn đến tình trạng quảng cáo kéo dài, đặc biệt trước các chương trình hấp dẫn có lượng người xem lớn Điều này khiến khán giả phải chờ đợi lâu để xem chương trình yêu thích, tạo ra tâm lý ức chế và khó chịu Việc không giới hạn thời gian quảng cáo trong khung giờ “vàng” đã không bảo vệ quyền lợi của đa số người xem, gây ảnh hưởng tiêu cực đến trải nghiệm xem truyền hình của họ.
Theo dõi các chương trình nổi tiếng như "Sống chung với mẹ chồng" và các gameshow thực tế như "Gọng hát Việt" cho thấy thời lượng quảng cáo trước các chương trình này thường rất dài Chẳng hạn, vào ngày 29/06/2017, kênh VTV1 đã phát hơn 5 phút quảng cáo trước khi phát sóng tập 33 của "Sống chung với mẹ chồng", trong khi chương trình "Nói không với thực phẩm bẩn" chỉ dài 5 phút Tương tự, vào ngày 27/01/2018, kênh VTV6 đã phát gần 7 phút quảng cáo trước trận chung kết giải bóng đá U23 Châu Á 2018, sau chương trình "Khám phá Việt Nam: Vàng Pheo".
1.2.2 Đề xuất hoàn thiện quy định về thời lượng quảng cáo trên truyền hình
Xuất phát từ những bất cập trong việc thực thi quy định về thời lượng quảng cáo trên truyền hình, bài viết này đề xuất một số giải pháp nhằm hoàn thiện các quy định này Những giải pháp này không chỉ giúp cải thiện chất lượng nội dung truyền hình mà còn tạo ra một môi trường quảng cáo công bằng và hiệu quả hơn cho các nhà quảng cáo và khán giả.
Luật Quảng cáo 2012 cần được điều chỉnh để giới hạn thời lượng quảng cáo tối đa trong khung giờ “vàng” từ 18 giờ đến 22 giờ, nhằm bảo vệ quyền lợi của người xem truyền hình, đặc biệt là người sử dụng dịch vụ truyền hình trả tiền Số lượng người xem trong khoảng thời gian này thường cao hơn, vì vậy việc quy định thời gian quảng cáo không vượt quá 20% tổng thời gian phát sóng là rất cần thiết Đề xuất này cần được bổ sung vào Điều 58 Nghị định số 158/2013/NĐ-CP và cụ thể hóa trong khoản 1 Điều 22 của Luật Quảng cáo 2012.
Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch cần ban hành văn bản hướng dẫn xác định chương trình phim truyện và chương trình giải trí Để bảo vệ quyền lợi của người xem truyền hình, cần quy định rằng chương trình phim truyện được tính là một khoảng thời gian liên tục từ khi giới thiệu tên phim cho đến khi kết thúc, trừ các thời điểm ngắt quảng cáo Tương tự, chương trình giải trí cũng cần được xác định là một khoảng thời gian liên tục từ khi giới thiệu tên chương trình cho đến khi kết thúc, với các quy định tương tự về quảng cáo.
Con số 20% được đưa ra chỉ mang tính chất ví dụ để minh họa cho đề xuất cần giới hạn tối đa thời lượng quảng cáo trong các khung giờ “vàng” Điều này nhằm bảo vệ quyền lợi của người xem quảng cáo trên truyền hình, thay vì chỉ giới hạn tổng thời gian quảng cáo trong ngày như quy định hiện tại Để đạt được sự thuyết phục cao hơn, con số này cần được hỗ trợ bởi các luận cứ khoa học và bằng chứng thực nghiệm.
THỰC TIỄN THỰC THI CÁC QUY ĐỊNH VỀ HÌNH THỨC VÀ NỘI DUNG QUẢNG CÁO TRÊN TRUYỀN HÌNH
Thực tiễn thực thi quy định về hình thức quảng cáo trên truyền hình và đề xuất hoàn thiện
và đề xuất hoàn thiện
2.1.1 Thực thi quy định về hình thức quảng cáo trên truyền hình
Pháp luật hiện hành không có quy định riêng về quảng cáo trên truyền hình, do đó, hình thức quảng cáo này phải tuân theo các quy định chung về quảng cáo, phù hợp với đặc thù của truyền hình Quảng cáo trên truyền hình có ảnh hưởng lớn đến công chúng, vì vậy việc tuân thủ các quy định về quảng cáo là rất cần thiết, thể hiện sự tôn trọng đối với người xem chương trình.
Thông tư số 43/2014/TT-BYT ngày 24/11/2014 của Bộ Y tế quy định về quản lý thực phẩm chức năng đã bộc lộ một số bất cập trong thực tiễn Những vấn đề này cần được xem xét và điều chỉnh để đảm bảo hiệu quả trong việc quản lý và bảo vệ sức khỏe cộng đồng.
Theo Điều 7 của Nghị định 181/2013/NĐ-CP, quảng cáo thực phẩm chức năng bảo vệ sức khỏe trên phương tiện nghe nhìn phải có dòng chữ chú ý: “Sản phẩm này không phải là thuốc và không có tác dụng thay thế thuốc chữa bệnh”, với chữ viết và lời đọc phải rõ ràng trong điều kiện bình thường Nghị định 100/2014/NĐ-CP cũng quy định tương tự về quảng cáo thức ăn bổ sung cho trẻ nhỏ, nhấn mạnh tầm quan trọng của việc đọc rõ ràng thông tin quảng cáo.
Theo quy định hiện hành, quảng cáo cho sản phẩm dinh dưỡng dành cho trẻ em từ 24 tháng tuổi phải bao gồm nội dung nhấn mạnh rằng "Sữa mẹ là thức ăn tốt nhất cho sức khỏe và sự phát triển toàn diện của trẻ nhỏ", cùng với việc chỉ rõ "Sản phẩm này là thức ăn bổ sung và được ăn thêm cùng với sữa mẹ dùng cho trẻ trên 06 tháng tuổi" Tuy nhiên, Nghị định số 100/2014/NĐ-CP không quy định cụ thể cách thức đọc hoặc trình bày các khuyến cáo này trong quảng cáo truyền hình Bên cạnh đó, Nghị định số 158/2013/NĐ-CP cũng yêu cầu khi quảng cáo thuốc trên truyền hình phải đọc rõ ràng tên thuốc, tên hoạt chất, và khuyến cáo "Đọc kỹ hướng dẫn sử dụng trước khi dùng".
Hiện nay, có một vấn đề đáng chú ý trong quảng cáo thực phẩm chức năng và sản phẩm dinh dưỡng cho trẻ nhỏ, đó là câu cảnh báo “Sản phẩm này không phải là thuốc và không có tác dụng thay thế thuốc chữa bệnh” và câu khuyến nghị “Sữa mẹ là thức ăn tốt nhất cho sức khỏe và sự phát triển toàn diện của trẻ nhỏ” thường được đọc quá nhanh Điều này khiến người nghe gặp khó khăn trong việc hiểu rõ nội dung, thậm chí phải tập trung cao độ mới có thể nghe kịp Ví dụ, vào lúc 18 giờ 32 phút ngày 03/11/2015, quảng cáo về thực phẩm chức năng NattoEnzym trên kênh VTV1HD chỉ có 30 giây nhưng lại khiến người xem khó nắm bắt thông tin quan trọng.
Trong quảng cáo, từ giây thứ 25 đến giây thứ 28, xuất hiện dòng chữ “Sản phẩm này không phải là thuốc và không có tác dụng thay thế thuốc chữa bệnh”, nhưng chữ rất nhỏ và mờ, khó đọc nếu không chú ý Từ giây thứ 28 đến giây thứ 29, dòng chữ này được đọc trong 2 giây, với tốc độ nhanh, trong khi cần ít nhất 4 đến 5 giây để đọc bình thường Nhiều quảng cáo thực phẩm chức năng không hiển thị thông tin bắt buộc này Ví dụ, vào ngày 29/01/2015, quảng cáo sản phẩm Bonisleep trên kênh VTV3HD không có thông tin bắt buộc nào trong suốt 2 phút phát sóng Tương tự, quảng cáo sữa Vinamilk vào ngày 19/09/2016 cũng không có thông tin “Sữa mẹ là thức ăn tốt nhất cho sức khỏe và sự phát triển toàn diện của trẻ nhỏ”.
Nghị định số 100/2014/NĐ-CP và Thông tư số 43/2014/TT-BYT chưa quy định rõ cách thức đọc và không giải thích tiêu chí "nghe rõ ràng", dẫn đến việc thực hiện quy định mang tính hình thức Điều này không đảm bảo quyền lợi cho người xem truyền hình, đặc biệt là những người cần sử dụng sản phẩm quảng cáo.
2.1.2 Đề xuất hoàn thiện các quy định về hình thức quảng cáo trên truyền hình
Để cải thiện quy định về hình thức quảng cáo trên truyền hình, cần bổ sung rõ ràng các thông tin quan trọng theo Nghị định số 100/2014/NĐ-CP và Thông tư số 43/2014/TT-BYT Cụ thể, các quảng cáo phải thể hiện hai thông tin: “Sản phẩm này không phải là thuốc và không có tác dụng thay thế thuốc chữa bệnh” và “Sữa mẹ là thức ăn tốt nhất cho sức khỏe và sự phát triển toàn diện của trẻ nhỏ” Thông tin này cần được trình bày bằng chữ tiếng Việt, xuất hiện liên tục trong suốt thời gian quảng cáo, với kích thước tối thiểu chiếm 10% chiều cao màn hình Đối với phần đọc câu thoại, cụm từ đầu tiên cần ít nhất 4 giây để đọc, trong khi cụm từ thứ hai cần ít nhất 5 giây, nhằm đảm bảo người xem có thể tiếp thu thông tin một cách rõ ràng.
Thực tiễn thực thi quy định về nội dung quảng cáo trên truyền hình và đề xuất hoàn thiện
và đề xuất hoàn thiện
2.2.1 Thực thi quy định về nội dung quảng cáo trên truyền hình
Hoạt động quảng cáo cần tuân thủ các yêu cầu về nội dung để đảm bảo tính trung thực, chính xác và rõ ràng, không gây thiệt hại cho người sản xuất, kinh doanh và người tiếp nhận Hiện tại, pháp luật về quảng cáo không có quy định riêng cho nội dung quảng cáo trên truyền hình, vì vậy các yêu cầu này được áp dụng theo quy định chung Điều 19 của Luật Quảng cáo 2012 quy định rõ những yêu cầu này.
“Nội dung quảng cáo phải bảo đảm trung thực, chính xác, rõ ràng, không gây thiệt
Thời gian đọc tin được xác định dựa trên tốc độ trung bình của các biên tập viên chương trình thời sự 19 giờ trên VTV1 và VTV3 Ví dụ, trong chương trình ngày 23/8/2018, biên tập viên Hoài Anh có tốc độ đọc từ 13 đến 17 từ trong 4 giây và từ 17 đến 21 từ trong 5 giây Điều này ảnh hưởng đến sản xuất, kinh doanh và quảng cáo, do đó Chính phủ đã quy định yêu cầu cụ thể về nội dung quảng cáo cho các sản phẩm, hàng hóa và dịch vụ đặc biệt.
Theo Điều 7 Luật Quảng cáo 2012, có nhiều sản phẩm, hàng hóa và dịch vụ bị cấm quảng cáo, bao gồm: hàng hóa, dịch vụ cấm kinh doanh theo pháp luật; thuốc lá; rượu có nồng độ cồn từ 15 độ trở lên; sản phẩm sữa thay thế cho trẻ dưới 24 tháng; thuốc kê đơn và thuốc không kê đơn cần giám sát; sản phẩm có tính chất kích dục; vũ khí và các sản phẩm kích động bạo lực; cùng các sản phẩm khác do Chính phủ quy định Những quy định này nhằm bảo vệ lợi ích xã hội và quyền lợi người tiêu dùng, đồng thời tuân thủ cam kết quốc tế của Việt Nam Tuy nhiên, một số quy định này cũng đã bộc lộ những bất cập cần được xem xét.
Luật Quảng cáo 2012 cấm quảng cáo sản phẩm sữa thay thế sữa mẹ cho trẻ dưới 24 tháng tuổi, nhằm nâng cao nhận thức của các bà mẹ về vai trò quan trọng của sữa mẹ trong sự phát triển của trẻ nhỏ Tuy nhiên, quy định này chưa hoàn toàn hợp lý, vì nhiều bà mẹ không có sữa để cho con bú, dẫn đến nhu cầu thông tin về sản phẩm sữa thay thế Việc cấm quảng cáo không chỉ hạn chế thông tin cho những bà mẹ này mà còn cản trở sự phát triển của các nhà sản xuất sản phẩm sữa dành cho trẻ nhỏ.
Luật Quảng cáo 2012 quy định tại khoản 3 Điều 7 chỉ cấm quảng cáo rượu có nồng độ cồn từ 15 độ trở lên, cho phép quảng cáo bia và rượu dưới 15 độ trên mọi phương tiện, bao gồm cả truyền hình, miễn tuân thủ quy định pháp luật liên quan Tuy nhiên, khi xem xét tác động của việc sử dụng bia, rượu đối với xã hội Việt Nam và so sánh với quy định của nhiều quốc gia phát triển, có thể thấy rằng quy định này chưa thực sự hợp lý.
Theo điều tra của Bộ Y tế Việt Nam, tính đến tháng 1/2016, Việt Nam tiêu thụ khoảng 3,4 tỷ lít rượu, trong đó 70 triệu lít là rượu có nhãn mác và khoảng 200 triệu lít rượu tự nấu Trung bình, mỗi nam giới trưởng thành tiêu thụ khoảng 27,4 lít cồn nguyên chất, đứng thứ 2 Đông Nam Á và thứ 10 châu Á về tỷ lệ này Đặc biệt, 77,3% nam giới sử dụng rượu bia, cao gấp gần 2 lần mức trung bình thế giới Gần 67% bệnh nhân tai nạn giao thông có nồng độ cồn cao, và việc tăng 1% chi tiêu cho rượu bia dẫn đến tăng 0,85% số ca tử vong do tai nạn giao thông Tình trạng này gây ra nhiều hậu quả nghiêm trọng cho xã hội, một phần do quảng cáo bia tràn lan trên truyền hình, thường đồng nhất việc uống bia với đẳng cấp và phong cách sống, ảnh hưởng mạnh đến thói quen tiêu thụ của người dân, đặc biệt là giới trẻ.
Bia và rượu đều là đồ uống có cồn, trải qua quá trình lên men và có khả năng gây say, ảnh hưởng đến thể trạng và thần kinh của người uống tùy thuộc vào lượng và cách tiêu thụ Tuy nhiên, sự khác biệt chính giữa chúng nằm ở nguyên liệu và quy trình chế biến.
Theo Thúy Hạnh (2018), đàn ông Việt Nam đứng đầu thế giới về mức tiêu thụ rượu bia, cho thấy thói quen uống rượu bia phổ biến trong văn hóa Việt Bài viết trên Vietnamnet nhấn mạnh rằng việc tiêu thụ rượu bia không chỉ ảnh hưởng đến sức khỏe cá nhân mà còn tác động đến cộng đồng và xã hội.
Quảng cáo rượu, bia, đặc biệt trên truyền hình, có tác động mạnh đến việc lựa chọn sử dụng của thanh thiếu niên Nhiều quốc gia đã ban hành quy định cấm quảng cáo rượu, bia trên các phương tiện truyền thông, như Nga cấm quảng cáo đồ uống có cồn từ năm 2012, Pháp từ năm 1991 cấm quảng cáo đồ uống có nồng độ cồn từ 1,2% trở lên, và Na Uy, Iceland cũng có quy định tương tự từ năm 1972 Những quy định này đã giúp Pháp giảm 25% lượng tiêu thụ đồ uống có cồn và Iceland giảm tỷ lệ say xỉn tới 90% Việc cấm quảng cáo rượu, bia không phân biệt nồng độ cồn hoặc chỉ cho phép quảng cáo đồ uống có nồng độ thấp đã mang lại nhiều lợi ích cho xã hội Trong khi đó, tại Việt Nam, việc tự do quảng cáo rượu có nồng độ dưới 15 độ và tất cả các loại bia trên mọi phương tiện truyền thông là điều không hợp lý, khi mà tiêu thụ rượu, bia đang gây ra nhiều hệ lụy nghiêm trọng cho xã hội.
Nội dung quảng cáo cho các sản phẩm, hàng hóa và dịch vụ đặc biệt được quy định rõ ràng trong Nghị định số 181/2013/NĐ-CP, từ Điều 3 đến Điều 12 Các sản phẩm này bao gồm thuốc, mỹ phẩm, thực phẩm và phụ gia thực phẩm, hóa chất diệt côn trùng và diệt khuẩn, trang thiết bị y tế, sản phẩm sữa và dinh dưỡng cho trẻ, dịch vụ khám chữa bệnh, thuốc bảo vệ thực vật, vật tư bảo vệ thực vật, thuốc thú y, phân bón, và giống cây trồng, giống vật nuôi Đặc biệt, quảng cáo thuốc phải tuân thủ các quy định nghiêm ngặt về nội dung để đảm bảo tính an toàn và hiệu quả cho người tiêu dùng.
Theo bài viết của Hà Thu (2018) trên VnExpress, nhiều quốc gia đã áp dụng lệnh cấm quảng cáo bia rượu nhằm bảo vệ sức khỏe cộng đồng Luật Dược 2016 và Nghị định số 54/2017/NĐ-CP đã quy định chi tiết về các biện pháp thi hành, không còn chịu sự điều chỉnh của Nghị định số 181/2013/NĐ-CP Việc này cho thấy sự thay đổi trong chính sách quản lý quảng cáo đồ uống có cồn, hướng tới việc giảm thiểu tác động tiêu cực đến xã hội.
Việc thực hiện các quy định về quảng cáo sản phẩm cho trẻ em dưới 24 tháng tuổi gặp phải một số bất cập Theo Nghị định số 100/2014/NĐ-CP, quảng cáo thức ăn bổ sung cho trẻ phải tuân thủ các yêu cầu cụ thể: đầu tiên, phải nhấn mạnh rằng “Sữa mẹ là thức ăn tốt nhất cho sức khỏe và sự phát triển toàn diện của trẻ nhỏ”; thứ hai, quảng cáo cần ghi rõ rằng “Sản phẩm này là thức ăn bổ sung và được ăn thêm cùng với sữa mẹ dùng cho trẻ trên 06 tháng tuổi”.
Nghị định số 181/2013/NĐ-CP không quy định rõ về quảng cáo sản phẩm sữa và sản phẩm dinh dưỡng bổ sung cho trẻ, dẫn đến sự thiếu sót trong việc hướng dẫn nội dung quảng cáo cho các sản phẩm này.
2.2.2 Đề xuất hoàn thiện quy định về nội dung quảng cáo trên truyền hình
Dựa trên những bất cập hiện tại trong quy định về nội dung quảng cáo trên truyền hình, bài viết này đề xuất một số giải pháp nhằm hoàn thiện các quy định pháp luật liên quan Những giải pháp này sẽ giúp nâng cao tính hiệu quả và minh bạch trong quảng cáo truyền hình, đồng thời bảo vệ quyền lợi của người tiêu dùng và đảm bảo chất lượng nội dung quảng cáo.
Dự thảo Luật Phòng, chống tác hại của rượu, bia quy định nghiêm cấm quảng cáo rượu, bia có nồng độ từ 15 độ trở lên trên tất cả các phương tiện truyền thông Đối với rượu, bia dưới 15 độ, quảng cáo chỉ được phép thực hiện trên các kênh truyền hình từ 22 giờ đến 06 giờ sáng hôm sau, và hạn chế hình ảnh uống rượu, bia trong các sản phẩm điện ảnh, truyền hình Điều này cho thấy rằng việc quảng cáo rượu, bia nói chung trên truyền hình là không được phép, ngoại trừ một số trường hợp cụ thể.
16 Được đăng tải trên website: http://duthaoonline.quochoi.vn/ (Truy cập ngày 31/8/2018)