NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN LIÊN QUAN ĐẾN HÀNH VI LẠM DỤNG VỊ TRÍ THỐNG LĨNH ĐỂ HẠN CHẾ CẠNH TRANH
SỰ CẦN THIẾT ĐIỀU CHỈNH BẰNG PHÁP LUẬT ĐỐI VỚI HÀNH VI LẠM DỤNG VỊ TRÍ THỐNG LĨNH TRƯỜNG ĐỂ HẠN CHẾ CẠNH
Sự điều chỉnh pháp luật đối với hành vi lạm dụng vị trí thống lĩnh nhằm hạn chế cạnh tranh là rất cần thiết vì nó bảo vệ quyền lợi của người tiêu dùng, duy trì môi trường kinh doanh công bằng, và khuyến khích sự đổi mới trong thị trường Việc này không chỉ giúp ngăn chặn các hành vi độc quyền mà còn thúc đẩy sự phát triển bền vững của nền kinh tế.
Hành vi này có ảnh hưởng tiêu cực đáng kể đến môi trường cạnh tranh trong nền kinh tế, tác động không chỉ đến nền kinh tế nói chung mà còn đến từng chủ thể tham gia Những tác hại này làm suy giảm tính công bằng và hiệu quả trong hoạt động kinh doanh, gây ra sự bất bình đẳng giữa các doanh nghiệp.
Joseph Stighte, người đoạt giải Nobel kinh tế năm 2001, chỉ ra rằng các doanh nghiệp lớn thường có xu hướng hạn chế cạnh tranh Theo J.R Hicks, một nhà kinh tế học nổi tiếng, các công ty có lợi nhuận độc quyền thường tìm kiếm sự ổn định hơn là tối đa hóa lợi nhuận Khi đã nắm giữ sức mạnh thị trường, các doanh nghiệp này có khả năng theo đuổi nhiều mục tiêu khác nhau, trong đó có việc thống trị thị trường Để đạt được điều này, họ thường tìm cách loại bỏ đối thủ và bảo vệ vị trí của mình thông qua các hành vi làm giảm tính cạnh tranh, như cản trở đối thủ và chi phối cung cầu Những hành vi này không chỉ đi ngược lại với lợi ích mà pháp luật bảo vệ mà còn làm biến dạng các quan hệ kinh tế, hạn chế cạnh tranh và làm giảm hiệu quả kinh tế Sự kìm hãm cạnh tranh này sẽ gây hại cho nền kinh tế, vì cạnh tranh là động lực quan trọng trong nền kinh tế thị trường hiện nay.
33 Dương Đăng Huệ, Nguyễn Hữu Huyên (2004), “Những vấn đề lý luận cơ bản của luật cạnh tranh”, Nhà nước và pháp luật, (09), tr 58-65
Cạnh tranh là yếu tố quan trọng trong việc thúc đẩy sự phát triển của nền kinh tế-xã hội Nếu không được bảo vệ, cạnh tranh sẽ dẫn đến việc thiếu động lực cho sự phát triển kinh tế, không tạo ra của cải cho xã hội và cản trở quá trình tái đầu tư cần thiết để nâng cao kinh tế Hành vi không lành mạnh trên thị trường có thể gây hại cho các chủ thể tham gia, ảnh hưởng tiêu cực đến sự công bằng và hiệu quả của nền kinh tế.
Hành vi lạm dụng vị trí thống lĩnh thị trường để hạn chế cạnh tranh gây tổn hại đến lợi ích của các doanh nghiệp, người tiêu dùng và các đối tác thương mại Doanh nghiệp có vị trí thống lĩnh thường sử dụng sức mạnh tài chính để áp đặt giá cả, kiểm soát mạng lưới phân phối và tạo ra rào cản gia nhập thị trường Những hành vi này không chỉ gây khó khăn cho các đối thủ cạnh tranh mà còn làm giảm khả năng cạnh tranh của họ, đồng thời ngăn cản sự gia nhập của các doanh nghiệp mới Điều này dẫn đến tình trạng bất lợi cho các đối thủ và ảnh hưởng tiêu cực đến sự phát triển của thị trường.
Hành vi lạm dụng vị trí thống lĩnh của doanh nghiệp đã tác động tiêu cực đến quyền lợi của khách hàng, bao gồm người tiêu dùng, đại lý và cửa hàng bán lẻ Hành vi này không chỉ gây ra sự hạn chế cạnh tranh mà còn tước đoạt những lợi ích mà khách hàng lẽ ra được hưởng, như quyền tự do lựa chọn sản phẩm với giá cả hợp lý và khả năng phát triển kinh doanh Khi doanh nghiệp thao túng quyền lực, khách hàng buộc phải chấp nhận những điều kiện thương mại bất lợi, dẫn đến việc bị bóc lột lợi ích và xâm phạm quyền lợi Điều này cản trở khả năng cạnh tranh và phát triển của khách hàng trong thị trường.
(2) Nhu cầu điều tiết hành vi lạm dụng vị trí thống lĩnh để hạn chế cạnh tranh từ thực tiễn nền kinh tế
Nền kinh tế Việt Nam, với xuất phát điểm thấp và chuyển đổi từ kinh tế tập trung bao cấp sang kinh tế thị trường, vẫn còn tồn tại nhiều doanh nghiệp nhà nước chiếm ưu thế trên thị trường Điều này tạo ra nguy cơ lạm dụng vị trí thống lĩnh, dẫn đến việc hạn chế cạnh tranh, gây thiệt hại cho các doanh nghiệp và người tiêu dùng, đồng thời ảnh hưởng tiêu cực đến tính cạnh tranh và sự phát triển của nền kinh tế thị trường.
Trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế, sự gia tăng của các doanh nghiệp và tập đoàn nước ngoài tại Việt Nam đang đặt ra thách thức lớn Với tiềm lực tài chính mạnh mẽ và công nghệ tiên tiến, các doanh nghiệp này có khả năng lạm dụng quyền lực, gây hại cho các đối thủ kinh doanh khác, bóc lột lợi ích của khách hàng và làm giảm tính cạnh tranh trên thị trường Do đó, Nhà nước cần nhanh chóng xây dựng các công cụ pháp lý để kiểm soát hành vi lạm dụng quyền lực và sức mạnh tài chính của các doanh nghiệp nước ngoài, nhằm bảo vệ nền kinh tế trong nước và hạn chế các tác động tiêu cực.
(3) Đảm bảo vai trò của Nhà nước trong việc điều tiết kinh tế thị trường bằng công cụ pháp luật
Như đã đề cập, cạnh tranh là động lực phát triển của nền kinh tế thị trường
Nhà nước trong nền kinh tế thị trường văn minh cần sử dụng quyền lực để điều tiết kinh tế và bảo vệ cạnh tranh Hoạt động lập pháp là chức năng cơ bản của Nhà nước, với pháp luật là công cụ hiệu quả cho việc điều tiết vĩ mô nền kinh tế Do đó, Nhà nước phải áp dụng pháp luật để kiểm soát và điều chỉnh các hành vi sai lệch trên thị trường, từ đó phát huy vai trò điều tiết kinh tế và bảo vệ cạnh tranh Nếu không được kiểm soát, hành vi lạm dụng vị trí thống lĩnh có thể gây tác động tiêu cực đến môi trường cạnh tranh và sự phát triển kinh tế Vì vậy, Nhà nước cần thiết lập một môi trường pháp lý vững chắc để ngăn chặn và xử lý các hành vi này.
(4) Góp phần hoàn thiện hệ thống các quy định pháp luật về cạnh tranh, đảm bảo phù hợp với pháp luật quốc tế
Theo Hiến pháp và pháp luật Việt Nam, doanh nghiệp được quyền tự do kinh doanh và cạnh tranh, nhưng quyền này không được xâm hại lợi ích của người khác Doanh nghiệp không thể lấy lý do này để biện minh cho các hành vi sai trái, đặc biệt là lạm dụng vị trí thống lĩnh để hạn chế cạnh tranh Vì vậy, cần thiết phải xây dựng các quy định pháp lý chặt chẽ để bảo vệ cạnh tranh lành mạnh.
Luật cạnh tranh quy định về việc kiểm soát hành vi lạm dụng vị thế thống lĩnh của doanh nghiệp, nhằm ngăn chặn việc lạm dụng quyền tự do kinh doanh vượt quá giới hạn pháp luật Điều này giúp bảo vệ lợi ích của các doanh nghiệp khác, khách hàng và đảm bảo sự ổn định của nền kinh tế quốc gia.
Pháp luật cạnh tranh toàn cầu đã điều chỉnh hành vi lạm dụng vị trí thống lĩnh trong nhiều thập kỷ, với hơn 100 quốc gia và vùng lãnh thổ áp dụng luật và chính sách cạnh tranh theo thống kê của UNCTAD Khu vực Đông Á đang phát triển mạnh mẽ, làm cho việc thực thi chính sách cạnh tranh trở nên cấp thiết Để theo kịp xu hướng toàn cầu, Việt Nam cần xây dựng các quy định kiểm soát hành vi lạm dụng này Nhiều quốc gia coi pháp luật chống hạn chế cạnh tranh như "Hiến pháp của kinh tế," trong đó hành vi lạm dụng vị trí thống lĩnh là một phần quan trọng Do đó, việc hoàn thiện khung pháp lý trong lĩnh vực này là cần thiết để hạn chế hành vi lạm dụng vị trí thống lĩnh và bảo vệ cạnh tranh.
(5) Góp phần thiết lập và duy trì môi trường cạnh tranh lành mạnh, thúc đẩy nền kinh tế phát triển mạnh mẽ
Sự điều chỉnh pháp luật đối với hành vi lạm dụng vị trí thống lĩnh nhằm hạn chế cạnh tranh sẽ giúp kiểm soát và ngăn ngừa những hành vi này của doanh nghiệp Các cơ quan có thẩm quyền sẽ có cơ sở để thực hiện các biện pháp phòng ngừa và xử lý, từ đó giảm thiểu tác hại mà hành vi lạm dụng gây ra cho nền kinh tế và các chủ thể khác trên thị trường Hành vi lạm dụng không chỉ ảnh hưởng đến đối thủ cạnh tranh mà còn gây thiệt hại cho khách hàng Do đó, việc điều chỉnh pháp luật sẽ trở thành công cụ hữu hiệu bảo vệ lợi ích kinh tế của các bên tham gia thị trường Khi các hoạt động lạm dụng được kiểm soát chặt chẽ, các chủ thể trên thị trường sẽ có khả năng bảo vệ mình trước những hành vi sai trái của doanh nghiệp nắm giữ vị trí thống lĩnh.
37 Ở nhiều nước đã có nhiều văn bản luật khác nhau điều chỉnh về hành vi này: ở Hoa Kỳ có đạo luật
Luật chống độc quyền và cạnh tranh đã được thiết lập ở nhiều quốc gia, bao gồm Đạo luật Sherman năm 1890 và Luật Clayton Act năm 1914 tại Hoa Kỳ Tại Vương quốc Anh, Luật Cạnh tranh được ban hành năm 1980 và sửa đổi vào năm 1998 Ở CHLB Đức, Luật chống hạn chế cạnh tranh ra đời năm 1990, trong khi Ý cũng có Luật cạnh tranh và bình đẳng được áp dụng từ năm 1990.
38 http://www.vnlawfind.com.vn/default.aspx?tabid0&IDG12
39 Viện nghiên cứu Nhà nước và Pháp luật(2001), Cạnh tranh và xây dựng pháp luật cạnh tranh hiện nay ở
Việt Nam, NXB Công an nhân dân, Hà Nội, tr 117 môi trường cạnh tranh lành mạnh cho các hoạt động sản xuất, kinh doanh trên thị trường
Môi trường cạnh tranh lành mạnh đảm bảo quyền lợi chính đáng của các chủ thể tham gia, nơi doanh nghiệp không ngừng cải tiến sản phẩm, công nghệ và phương thức kinh doanh Người tiêu dùng sẽ được hưởng lợi ích xứng đáng, từ đó tạo ra động lực phát triển mạnh mẽ cho nền kinh tế thị trường quốc gia.
NHỮNG VẤN ĐỀ THỰC TIỄN LIÊN QUAN ĐẾN HÀNH VI LẠM DỤNG VỊ TRÍ THỐNG LĨNH ĐỂ HẠN CHẾ CẠNH TRANH
THỰC TRẠNG CÁC HÀNH VI LẠM DỤNG VỊ TRÍ THỐNG LĨNH THỊ TRƯỜNG Ở VIỆT NAM
Trước khi Luật cạnh tranh được ban hành, thị trường Việt Nam đã xuất hiện những dấu hiệu cho thấy hành vi lạm dụng vị trí thống lĩnh nhằm hạn chế cạnh tranh Việc phân tích những dấu hiệu này giúp chúng ta có cái nhìn thực tế và rõ ràng hơn về vấn đề lạm dụng vị trí thống lĩnh Điều này cũng tạo điều kiện để đánh giá tính phù hợp của các quy định pháp luật cạnh tranh hiện tại, cũng như hiệu quả và uy tín của cơ quan cạnh tranh trong thực tiễn.
Cho đến nay, chưa có vụ việc nào về hành vi lạm dụng vị trí thống lĩnh được các cơ quan có thẩm quyền về cạnh tranh điều tra và giải quyết chính thức Các vụ việc có dấu hiệu lạm dụng vị trí thống lĩnh được tổng hợp từ thông tin trên phương tiện truyền thông, không phải kết quả điều tra chính thức Do đó, những vụ việc này chỉ phản ánh những nghi vấn về hành vi lạm dụng vị trí thống lĩnh nhằm hạn chế cạnh tranh trên thị trường.
2.2.1 Coca-Cola Đánh vào tâm lý người tiêu dùng bằng giá “siêu rẻ’ để chiếm đoạt thị phần, tiêu diệt đối thủ là phương thức hữu hiệu mà các doanh nghiệp có nguồn tài chính mạnh nhưng chưa có nhiều thị phần áp dụng để thu hút thị phần trên thị trường về phía mình Vụ việc này xảy ra khi Luật cạnh tranh chưa có hiệu lực, do vậy cơ quan có thẩm quyền chưa thể can thiệp để giải quyết Tuy nhiên, hậu quả mà nó để lại lúc đó là không nhỏ và có thể là bài học đắt giá cho hoạt động quản lý hành vi giảm giá của doanh nghiệp có vị trí thống lĩnh
Trong cuộc chiến giữa các hãng nước giải khát quốc tế như Coca-Cola và Pepsi với các công ty Việt Nam như Tribico và Mekofood, các doanh nghiệp đã áp dụng nhiều chiến lược giảm giá mạnh mẽ Coca-Cola đã tăng dung tích chai từ 207ml lên 300ml nhưng vẫn giữ giá 1.500 đồng, trong khi Pepsi giới thiệu chai 500ml với giá chỉ 1.600 đồng, tương đương 800 đồng/250ml Ngược lại, Tribico bán chai 207ml với giá 1.100 đồng, còn chai Festi 200ml có giá 2.200 đồng.
Ngày 31 tháng 1 năm 1996, Công ty liên doanh Coca-Cola Ngọc Hồi áp dụng chế độ khuyến mãi theo kiểu mua 3 két Coca-Cola hoặc 3 két Sprite được tặng thêm 1 két hay mua 5 thùng Coca-Cola hoặc 5 thùng Sprite được tặng 1 thùng Nếu tính ra thì Coca-Cola đã hạ giá đến 25%, với mức giá này thì rõ ràng Coca-Cola đã làm một cuộc phá giá thực sự bởi mức thuế doanh thu nước ngoài lúc bấy giờ là 8%, thuế nhập khẩu hương liệu là 30%, khó có một giá thành sản xuất rẻ hơn mức giá khuyến mại này Cuộc cạnh tranh không cân sức khiến Công ty Tribico -“con chim đầu đàn” của ngành sản xuất nước ngọt Việt Nam lâm vào tình trạng hấp hối Năng suất năm 1996 giảm 30% đến năm 1997 sản lượng đã giảm 60% so với những năm trước Còn các hãng nước ngọt Việt Nam khác thì đã bị thanh toán từ lâu Đến năm 2000, giá một két Coca-Cola tăng từ 36.000 đồng lên 46.000 đồng nhưng sản lượng tiêu thụ của Coca-Cola không hề giảm sút vì thị trường nước giải khát Việt Nam phần lớn đã thuộc về họ.” 65
Nếu căn cứ theo quy định pháp luật cạnh tranh hiện nay, có thể thấy :
Công ty liên doanh Ngọc Hồi được xem là doanh nghiệp có vị trí thống lĩnh trong ngành, mặc dù không đạt 30% thị phần Tuy nhiên, khả năng gây hạn chế cạnh tranh của công ty này là đáng kể Sự hỗ trợ tài chính mạnh mẽ từ Coca-Cola đã giúp Ngọc Hồi vượt trội hơn các đối thủ, cho phép họ dễ dàng tham gia vào các cuộc "chạy đua về giá" nhằm tiêu diệt đối thủ, mặc dù chưa nắm giữ thị phần lớn trên thị trường.
Công ty liên doanh Ngọc Hồi đang có dấu hiệu vi phạm Điều 13 Luật cạnh tranh 2004 với các hoạt động khuyến mãi bán giá thấp dưới giá thành nhằm loại bỏ đối thủ Họ thực hiện chiến lược giảm giá bằng cách tăng dung tích chai từ 207ml lên 300ml nhưng vẫn giữ giá bán 1.500 đồng, trong khi sản phẩm của Tribico có dung tích 207ml giá 1.100 đồng và chai Festi 200ml giá 2.200 đồng Ngoài ra, công ty còn áp dụng chương trình khuyến mãi mua 3 két Coca-Cola hoặc 3 két Sprite sẽ được tặng thêm sản phẩm.
Mua 5 thùng Coca-Cola với giá giảm đến 25% là một bất ngờ lớn, đặc biệt khi thuế doanh thu nước ngoài đã ở mức 8% và thuế nhập khẩu hương liệu lên tới 30% Điều này đặt ra nghi vấn về khả năng giá mà công ty liên doanh Ngọc Hồi đưa ra có thể thấp hơn giá thành sản phẩm.
65 Viện nghiên cứu Nhà nước và Pháp luật, tlđd, tr.52
Tuy nhiên, căn cứ theo Điểm d Khoản 2 Điều 23 Nghị định số 116/2006/NĐ-
Hành vi hạ giá bán hàng hóa trong chương trình khuyến mãi của Công ty liên doanh Coca-Cola Ngọc Hồi, mặc dù không vi phạm luật pháp, đã gây thiệt hại nghiêm trọng cho các doanh nghiệp nước ngọt trong nước Các đối thủ cạnh tranh, như Công ty Tribico, đã phải đối mặt với sự sụt giảm sản lượng từ 30% đến 60% trong giai đoạn 1994-1997, dẫn đến việc nhiều hãng nước ngọt khác phải rời bỏ thị trường Hành động này đã làm xáo trộn trật tự cạnh tranh trong ngành sản xuất nước ngọt Việt Nam, gần như loại bỏ hoàn toàn đối thủ cạnh tranh ra khỏi thị trường.
Vụ việc này mở rộng cái nhìn về các doanh nghiệp có vị trí thống lĩnh thị trường, cho thấy rằng dù không chiếm thị phần lớn, nhưng nhờ vào năng lực tài chính mạnh mẽ từ các tập đoàn đa quốc gia, họ vẫn có khả năng loại bỏ đối thủ và hạn chế cạnh tranh Các doanh nghiệp này có thể lợi dụng hoạt động khuyến mãi để che đậy hành vi giảm giá bất hợp lý nhằm tiêu diệt đối thủ, qua đó tránh sự kiểm soát của pháp luật Vì vậy, cơ quan chức năng cần quản lý chặt chẽ hoạt động khuyến mãi giảm giá của những doanh nghiệp này để bảo vệ sự cạnh tranh trên thị trường.
2.2.2 Quán Cây dừa và Công ty Liên doanh Nhà máy bia Việt Nam
Bắt đầu từ năm 2003, Công ty Liên doanh Nhà máy bia Việt Nam đã yêu cầu một số quán bia và đại lý ký hợp đồng, trong đó quán Cây Dừa tại Quận 5, TP Hồ Chí Minh được tài trợ 170 triệu đồng để nâng cấp cơ sở kinh doanh Đổi lại, quán Cây Dừa phải bán độc quyền và quảng cáo sản phẩm của Nhà máy Bia Việt Nam như Tiger, Heineken, Bivina, đồng thời không được bán hay tiếp thị sản phẩm của các hãng bia khác như San Miguel, Carlsberg, và Foster’s Tuy nhiên, quán có thể bán một số nhãn hiệu của bia Sài Gòn nhưng không được thực hiện quảng cáo hay khuyến mãi cho những sản phẩm này.
Vào tháng 2 năm 2004, một quán bia gặp khó khăn trong kinh doanh do khách hàng yêu cầu các loại bia khác mà quán không có Để thu hút khách, chủ quán quyết định treo băng rôn khuyến mãi cho bia Lazer Sau hai ngày, lượng khách tăng lên, nhưng Nhà máy bia Việt Nam yêu cầu tháo băng rôn và ngừng bán bia Lazer Khi chủ quán không tuân thủ, Nhà máy bia Việt Nam đã kiện quán Cây Dừa vì vi phạm hợp đồng Chủ quán cho rằng mặc dù không có hợp đồng chính thức, nhưng quán đã từng bán các loại bia khác như Tiger và Heineken, và việc ký hợp đồng với Lazer sẽ giúp nâng cấp quán.
Từ năm 1996 đến khi ký hợp đồng với Nhà máy bia Việt Nam, quán đã từng hợp tác với một số nhãn hiệu bia khác nhưng vẫn tiếp tục bán bia Tiger 66 Sự việc này phản ánh sự bất bình đẳng trong quan hệ hợp tác giữa quán bia và một "đại gia" trong ngành bia Việt Nam, cho thấy tính cạnh tranh không công bằng trong thị trường.
Công ty liên doanh bia Việt Nam, được thành lập giữa Tổng công ty Thương mại Sài Gòn và Tập đoàn bia Châu Á Thái Bình Dương (APB), sở hữu nhiều thương hiệu bia nổi tiếng như Tiger và Heineken Mặc dù chưa đạt thị phần thống lĩnh 30%, theo Khoản 2 Điều 22 Nghị định số 116/2005/NĐ-CP, với năng lực tài chính mạnh mẽ, Nhà máy Bia Việt Nam có thể được coi là doanh nghiệp có khả năng hạn chế cạnh tranh đáng kể, do đó được xem là có vị trí thống lĩnh trên thị trường.
Theo Khoản 5 Điều 13 và Điểm a Khoản 1 Điều 30 Nghị định số 116/2006/NĐ-CP, hành vi của Công ty Bia Việt Nam có thể bị nghi ngờ là áp đặt điều kiện cho các doanh nghiệp khác trong việc ký kết hợp đồng mua bán hàng hóa và dịch vụ Cụ thể, quán Cây Dừa buộc phải bán độc quyền và quảng cáo sản phẩm của Nhà máy bia Việt Nam như Tiger, Heineken, Bivina, đồng thời không được phép bán hoặc tiếp thị các sản phẩm của các hãng bia khác như San Miguel, Carlsberg, Foster’s, Sài Gòn Special Hành vi này đã hạn chế khả năng kinh doanh và đa dạng hóa sản phẩm của quán Cây Dừa, cho thấy Nhà máy bia Việt Nam đã xâm hại đến hoạt động cạnh tranh của quán.
MỘT SỐ KIẾN NGHỊ VỀ ĐIỀU CHỈNH PHÁP LUẬT CẠNH TRANH ĐỐI VỚI HÀNH VI LẠM DỤNG VỊ TRÍ THỐNG LĨNH THỊ TRƯỜNG
Dựa trên nghiên cứu về quy định pháp luật và thực trạng lạm dụng vị trí thống lĩnh thị trường để hạn chế cạnh tranh, có thể đưa ra một số kiến nghị nhằm điều chỉnh pháp luật cạnh tranh và cải thiện cơ chế thực thi pháp luật trong thực tiễn.
(1) Đối với các quy định trong pháp luật cạnh tranh về hành vi lạm dụng vị trí thống lĩnh để hạn chế cạnh tranh
Thứ nhất, liên quan đến việc xác định thị trường liên quan của doanh nghiệp có vị trí thống lĩnh thị trường
Việc xác định thị trường liên quan là rất quan trọng để hiểu vị trí thống lĩnh và hành vi lạm dụng vị trí này Tuy nhiên, quá trình này không hề đơn giản do sự phức tạp của thị trường vốn và sự phát triển kinh tế Pháp luật không nên quy định cứng nhắc các phương pháp xác định thị trường liên quan, đặc biệt khi khái niệm này còn mới mẻ Việc tiếp thu kinh nghiệm từ các quốc gia khác và rút ra bài học từ thực tiễn là cần thiết Do đó, bên cạnh các quy định hiện hành, pháp luật cần cho phép cán bộ điều tra linh hoạt điều chỉnh phương pháp xác định thị trường liên quan để phản ánh đúng bản chất tình hình thị trường.
80 http://www.vnlawfind.com.vn/default.aspx?tabid0&IDE92
Các quy định trong pháp luật cạnh tranh liên quan đến hành vi lạm dụng vị trí thống lĩnh thị trường nhằm hạn chế cạnh tranh cần được nghiên cứu và hoàn thiện thêm Cụ thể, một số quy định về các hành vi này cần được xem xét lại để đảm bảo tính hiệu quả và công bằng trong việc bảo vệ cạnh tranh trên thị trường.
Hành vi áp đặt giá bán hàng hóa, dịch vụ bất hợp lý gây thiệt hại cho khách hàng, theo Khoản 2 Điều 13 Luật Cạnh tranh 2004, cho thấy doanh nghiệp có thể đặt ra mức giá cao một cách không hợp lý nhằm bóc lột khách hàng Tuy nhiên, theo Khoản 2 Điều 27 Nghị định số 116/2005/NĐ-CP, pháp luật chỉ kiểm soát việc doanh nghiệp "tăng giá" không hợp lý, dẫn đến sự không nhất quán giữa mô tả hành vi và bản chất của nó Điều này khiến cho những trường hợp doanh nghiệp không tăng giá nhưng vẫn áp đặt mức giá cao bất hợp lý bị bỏ sót, làm hạn chế sự kiểm soát cần thiết của pháp luật về giá trong quản lý cạnh tranh Do đó, cần xem xét lại nội dung quy định về hành vi này.
Hai là, đối với hành vi ấn định giá bán lại gây thiệt hại cho khách hàng
Khoản 2 Điều 13 Luật Cạnh tranh 2004 cần được bổ sung quy định cụ thể về mức giá ấn định có thể gây thiệt hại cho khách hàng Hiện tại, theo Khoản 3 Điều của luật này, quy định chưa rõ ràng, dẫn đến việc khó xác định mức độ thiệt hại mà khách hàng có thể phải chịu.
Nghị định số 116/2005/NĐ-CP chỉ đề cập đến hành vi lạm dụng vị trí thống lĩnh để ấn định giá bán lại tối thiểu mà không làm rõ thiệt hại cho khách hàng Theo thuyết kinh tế, việc ấn định giá bán lại có thể là hoạt động kinh doanh bình thường, giúp doanh nghiệp quản lý phân phối và bảo vệ khách hàng khỏi tình trạng nói thách giá Pháp luật các nước cũng xem xét mức giá ấn định, xác định rằng mức giá gây thiệt hại là cao hơn giá thành cộng với lợi nhuận hợp lý Do đó, pháp luật Việt Nam cần xem xét lại quy định này để tránh can thiệp không phù hợp vào hoạt động kinh doanh chính đáng của doanh nghiệp.
Điều 23 Nghị định 116/2006/NĐ-CP hiện đang gặp một số bất cập trong việc quy định hành vi bán hàng hóa và cung ứng dịch vụ dưới giá thành toàn bộ nhằm loại bỏ đối thủ cạnh tranh Pháp luật cạnh tranh coi việc hạ giá dịch vụ trong chương trình khuyến mãi là vi phạm, trong khi việc giảm giá hàng hóa lại không bị xem xét Điều này dẫn đến việc pháp luật không kiểm soát hành vi giảm giá hàng hóa dưới giá thành toàn bộ của doanh nghiệp có vị trí thống lĩnh, gây ảnh hưởng tiêu cực đến thị trường Ví dụ điển hình là vụ việc Coca-Cola, khi các hãng nước ngọt trong nước gặp khó khăn trước hành vi giảm giá khuyến mãi của công ty này Do đó, cần thiết phải điều chỉnh hành vi bán hàng hóa dưới giá thành trong các chương trình khuyến mãi của doanh nghiệp có vị trí thống lĩnh, nhằm tạo cơ sở pháp lý cho việc kiểm soát và xử lý vi phạm theo pháp luật cạnh tranh.
Hành vi ngăn cản sự gia nhập thị trường của các đối thủ cạnh tranh mới là một vấn đề quan trọng Theo Điều 31 Nghị định số 116/2006/NĐ-CP, quy định về rào cản gia nhập thị trường do doanh nghiệp có vị trí thống lĩnh thiết lập được xây dựng theo phương thức liệt kê, tạo sự rõ ràng trong thực tiễn Tuy nhiên, trong trường hợp của VNPT và Viettel, quy định này bộc lộ điểm yếu khi không bao quát hết các rào cản Hành vi lạm dụng vị trí thống lĩnh của VNPT gây khó khăn cho đối thủ trong việc sử dụng hạ tầng viễn thông chung, nhưng lại không được pháp luật cạnh tranh quy định rõ ràng Thực tế cho thấy, các hành vi và thủ đoạn của doanh nghiệp trên thị trường rất sáng tạo, do đó, chỉ dựa vào phương thức liệt kê sẽ dễ dẫn đến tình trạng quy định trở nên lạc hậu Cần thiết phải xây dựng một khái niệm chung về rào cản gia nhập thị trường, bên cạnh các loại rào cản đã được liệt kê, nhằm đảm bảo khả năng điều chỉnh hiệu quả của pháp luật cạnh tranh đối với hành vi lạm dụng vị trí thống lĩnh.
Hiện nay, một số yếu tố trong hành vi lạm dụng vị trí thống lĩnh chưa được giải thích rõ ràng, dẫn đến việc hiểu và áp dụng luật không đồng nhất Các cơ quan chức năng cần quy định cụ thể về các yếu tố như mức giá ngăn cản đối thủ mới gia nhập thị trường, độ không liên quan của điều kiện trong hợp đồng, và xác định doanh nghiệp nào được coi là đối thủ cạnh tranh mới.
(2) Đối với cơ chế thực thi pháp luật cạnh tranh trong thực tế
Cơ chế thực thi pháp luật là yếu tố quan trọng để đưa các quy định pháp lý vào cuộc sống, nếu không sẽ chỉ là những quy định "chết" trên giấy Thực tế cho thấy, chưa có vụ việc cạnh tranh nào được cơ quan cạnh tranh điều tra và giải quyết, điều này đòi hỏi chúng ta cần xem xét lại hiệu quả của cơ chế thực thi hiện tại.
Trong bối cảnh tranh chấp hiện nay, vị trí của Cục Quản lý cạnh tranh không thể so sánh với các Tổng công ty được Bộ hỗ trợ, khiến doanh nghiệp và giới luật lo ngại về uy tín của cơ quan này Nhiều ý kiến đề xuất nâng cấp Cục thành Bộ hoặc Tổng cục, nhưng trong khi chính phủ đang thực hiện cải cách hành chính, việc nâng cấp này sẽ không phù hợp với chính sách chung và thiếu cơ sở thực tiễn.
Để nâng cao uy tín và đảm bảo sự phù hợp với chính sách chung, cần thiết phải nâng cấp vị trí của cơ quan này trong hệ thống hành chính, cụ thể là thành Tổng cục trực thuộc Bộ.
Mặc dù Hội đồng cạnh tranh được quy định là cơ quan độc lập trong hoạt động xét xử, nhưng vị trí của nó trong hệ thống hành pháp hiện vẫn còn mập mờ, ảnh hưởng đến giá trị phán quyết và quyền hạn của các thành viên Nghị định số 05/2005/NĐ-CP đã quy định về chức năng và nhiệm vụ của Hội đồng, nhưng chưa làm rõ vị trí của cơ quan này, cho thấy sự băn khoăn của các nhà lập pháp Cần nhanh chóng xác định rõ vị trí của Hội đồng cạnh tranh để bộ máy cạnh tranh có thể hoạt động hiệu quả.
Để nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ trong các cơ quan cạnh tranh, các cơ quan có thẩm quyền cần nhanh chóng tập hợp đội ngũ cán bộ có trình độ chuyên môn phù hợp Việc xử lý các hành vi lạm dụng vị trí thống lĩnh thị trường đòi hỏi cán bộ không chỉ có kiến thức pháp luật mà còn phải am hiểu về kinh tế Hiện nay, nguồn nhân lực cho cơ quan cạnh tranh tương lai cần được chuẩn bị thông qua giáo dục và đào tạo chuyên sâu về cạnh tranh, nhằm cung cấp các chuyên gia luật cạnh tranh chất lượng Tuy nhiên, chương trình giảng dạy môn Luật cạnh tranh hiện tại tại các cơ sở đào tạo pháp luật còn hạn chế, chỉ cung cấp kiến thức cơ bản Do đó, các cơ quan có thẩm quyền nên tổ chức các khóa học đào tạo chuyên sâu và các buổi thảo luận chuyên đề với sự tham gia của các chuyên gia quốc tế có kinh nghiệm trong lĩnh vực cạnh tranh.
The article emphasizes the importance of learning from international experiences and enhancing knowledge about competition law worldwide.