NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ HÀNH VI LẠM DỤNG VỊ TRÍ THỐNG LĨNH THỊ TRƯỜNG ĐỂ HẠN CHẾ CẠNH TRANH
Những vấn đề lý luận chung về vị trí thống lĩnh thị trường
Kiểm soát hành vi lạm dụng vị trí thống lĩnh thị trường là nhiệm vụ quan trọng của pháp luật cạnh tranh, nhằm bảo vệ môi trường cạnh tranh lành mạnh và công bằng Đối tượng áp dụng chủ yếu là các doanh nghiệp hoặc nhóm doanh nghiệp có vị trí thống lĩnh Vị trí thống lĩnh thị trường được định nghĩa và xác định dựa trên nhiều yếu tố, bao gồm quy mô và ảnh hưởng của doanh nghiệp trong ngành Pháp luật cạnh tranh tại Việt Nam và các quốc gia khác không cấm việc hình thành vị trí thống lĩnh, nhưng nghiêm cấm lạm dụng vị trí này để hạn chế cạnh tranh Các vấn đề liên quan đến nguyên nhân hình thành vị trí thống lĩnh và cách thức xác định sẽ được làm rõ trong nội dung bài viết.
1.1.1 Khái niệm vị trí thống lĩnh thị trường
Khi bàn về vị trí thống lĩnh thị trường, các quốc gia không đồng nhất trong cách gọi Tại Hoa Kỳ, trong pháp luật và án lệ, thuật ngữ “vị trí độc quyền” thường được sử dụng tương đương với “vị trí thống lĩnh” Cả hai đều định nghĩa rằng một chủ thể nắm giữ quyền lực nhất định trên thị trường, cho phép họ kiểm soát giá cả hoặc loại trừ cạnh tranh.
Vị trí thống lĩnh được hiểu là khả năng đối mặt với đối thủ cạnh tranh và doanh nghiệp chiếm lĩnh thị trường khi nắm giữ thị phần ưu thế Theo Luật cạnh tranh Ấn Độ 2002, vị trí thống lĩnh là sức mạnh mà một doanh nghiệp nắm giữ, cho phép họ hoạt động độc lập trước các lực lượng cạnh tranh khác hoặc ảnh hưởng đến đối thủ và người tiêu dùng theo ý muốn của mình.
Trần Hoàng Nga (2004) trong luận văn thạc sĩ Luật học đã nghiên cứu pháp luật về chống lạm dụng vị trí thống lĩnh thị trường và vị trí độc quyền ở Việt Nam, đồng thời so sánh thực trạng này với một số quốc gia khác.
2 Nguyễn Hữu Huyên (2004), Luật cạnh tranh của Pháp và Liên minh Châu Âu, NXB Tƣ Pháp, Hà
Luật Cạnh tranh quy định rõ ràng về hành vi lạm dụng vị trí thống lĩnh và độc quyền, với mục tiêu bảo vệ cạnh tranh và quyền lợi của người tiêu dùng Tác giả Nguyễn Như Phát và Nguyễn Ngọc Sơn (2006) trong tác phẩm của họ đã phân tích và luận giải sâu sắc các quy định này, nhấn mạnh tầm quan trọng của việc ngăn chặn các hành vi lạm dụng trong thị trường Nghiên cứu này không chỉ cung cấp cái nhìn toàn diện về luật mà còn góp phần nâng cao nhận thức về cạnh tranh lành mạnh.
Luật cạnh tranh Việt Nam 2004 không định nghĩa cụ thể về vị trí thống lĩnh thị trường, mà chỉ đưa ra các tiêu chí để xác định doanh nghiệp hoặc nhóm doanh nghiệp có vị trí này Điều này cho thấy rằng luật cạnh tranh của Việt Nam tương đồng với pháp luật của Pháp và Liên minh Châu Âu trong việc hiểu "vị trí thống lĩnh" thông qua việc xác định thị phần.
Khái niệm "vị trí thống lĩnh" được hiểu theo nhiều cách khác nhau, nhưng nhìn chung, nó ám chỉ các doanh nghiệp hoặc nhóm doanh nghiệp sở hữu "sức mạnh thị trường đáng kể".
"Sức mạnh thị trường đáng kể" xuất hiện khi doanh nghiệp thống lĩnh có khả năng ảnh hưởng đến toàn bộ thị trường mà không bị áp lực cạnh tranh hiệu quả từ các đối thủ khác Với vị trí này, doanh nghiệp có lợi thế cạnh tranh vượt trội, cho phép họ kiểm soát các yếu tố như giá cả, nguồn nguyên liệu, và thói quen tiêu dùng của khách hàng Điều này tạo ra sự không công bằng trong cạnh tranh, giúp doanh nghiệp thống lĩnh khó khăn hóa hoạt động của đối thủ và ngăn cản sự gia nhập thị trường Đối với khách hàng, doanh nghiệp thống lĩnh trở thành nguồn cung hoặc cầu chính, dẫn đến việc quyền lựa chọn của họ bị hạn chế và nhu cầu phụ thuộc vào khả năng đáp ứng của doanh nghiệp Kết quả là, doanh nghiệp có thể áp đặt các điều kiện giao dịch không công bằng, tạo cơ hội để bóc lột khách hàng.
Vị trí thống lĩnh thị trường là mục tiêu quan trọng mà các doanh nghiệp nhắm tới để tối đa hóa lợi nhuận Tuy nhiên, việc đạt được vị trí này không hề đơn giản Vậy, con đường nào sẽ dẫn đến thành công cho các doanh nghiệp trong việc chiếm lĩnh thị trường?
1.1.2 Nguyên nhân hình thành vị trí thống lĩnh thị trường
4 http://www.vca.gov.vn/Web/Content.aspx?distidU82&lang=vi-VN
Trong nền kinh tế thị trường, có nhiều con đường dẫn đến việc hình thành vị trí thống lĩnh thị trường Tuy nhiên, vị trí này chủ yếu được hình thành thông qua một số phương thức nhất định.
Vị trí thống lĩnh thị trường được hình thành tự nhiên thông qua những ưu thế vượt trội của doanh nghiệp, bao gồm tài chính, năng lực quản lý và khoa học công nghệ Điều này có nghĩa là vị trí thống lĩnh không phải ngẫu nhiên mà là kết quả của quá trình cạnh tranh trên thị trường, nơi doanh nghiệp khẳng định được năng lực và sức mạnh của mình.
Vị trí thống lĩnh của doanh nghiệp được xây dựng từ việc tập trung kinh tế, là con đường nhanh nhất để đạt được ưu thế trên thị trường Các hình thức như sáp nhập, hợp nhất và mua lại đóng vai trò quan trọng trong việc hình thành vị trí này.
M&A giúp doanh nghiệp nhanh chóng tạo ra vị thế thống lĩnh trên thị trường, nhưng việc tập trung kinh tế thường bị kiểm soát bởi luật cạnh tranh Do đó, những trường hợp tập trung kinh tế trái phép hoặc không bị kiểm soát, cũng như những ngoại lệ được chấp thuận, có thể dẫn đến sự hình thành các doanh nghiệp có vị trí thống lĩnh trên thị trường.
Vị trí thống lĩnh thị trường được hình thành thông qua các quyết định hành chính nhằm đảm bảo an ninh quốc gia và củng cố vai trò của kinh tế quốc doanh Điều này bao gồm việc bảo hộ sản xuất trong nước và tạo điều kiện cho hội nhập kinh tế quốc tế Hầu hết các vị trí này thuộc về các tổng công ty nhà nước do các bộ, ngành trung ương quản lý.
Vị trí thống lĩnh thị trường có thể được hình thành thông qua quá trình tích lũy và tập trung vốn, nhưng cũng có thể được trao tặng bởi sự can thiệp của công quyền.
Khái niệm, đặc điểm của hành vi lạm dụng vị trí thống lĩnh thị trường để hạn chế cạnh tranh
trường để hạn chế cạnh tranh
1.2.1 Khái niệm hành vi lạm dụng vị trí thống lĩnh thị trường để hạn chế cạnh tranh
Khi doanh nghiệp chiến thắng trong quá trình cạnh tranh, họ sẽ ngày càng phát triển mạnh mẽ và nắm giữ quyền lực thị trường, vươn lên vị trí thống lĩnh Với vị trí này, doanh nghiệp có xu hướng lạm dụng quyền lực để duy trì và nâng cao hơn nữa vị thế của mình, tạo ra lợi thế cạnh tranh tuyệt đối so với đối thủ và chi phối thị trường.
Vậy hành vi lạm dụng vị trí thống lĩnh thị là gì?
Pháp luật của nhiều quốc gia không đưa ra định nghĩa cụ thể về hành vi lạm dụng vị trí thống lĩnh thị trường, mà thay vào đó liệt kê các hành vi bị coi là vi phạm Một ví dụ điển hình là Luật Cạnh tranh Canada, cụ thể là Điều 78, quy định các hành vi bị cấm nhằm ngăn chặn sự lạm dụng quyền lực thị trường.
Nguyễn Thị Nhàn -19- đã chỉ ra rằng Canada liệt kê 11 hành vi bị coi là lạm dụng Bên cạnh đó, luật pháp Canada cũng cho phép các cơ quan có thẩm quyền xử lý những hành vi chưa được liệt kê nhưng vẫn đáp ứng các yếu tố cấu thành pháp lý của hành vi lạm dụng theo Điều 79.
Theo Điều 82 của công ước EC, việc lạm dụng vị trí thống lĩnh của doanh nghiệp trên thị trường chung bị cấm, vì có thể ảnh hưởng tiêu cực đến thương mại giữa các quốc gia thành viên Các hành vi lạm dụng bao gồm áp đặt giá cả không công bằng, hạn chế phát triển sản xuất và công nghệ, cũng như áp dụng điều kiện không đồng nhất cho các giao dịch tương đương Tương tự, Điều L 420-2 của Bộ luật thương mại Pháp cũng cấm việc khai thác lạm dụng vị trí thống lĩnh, bao gồm từ chối bán, áp đặt giá cả và phân biệt đối xử trong các mối quan hệ thương mại.
Luật cạnh tranh Việt Nam 2004 cũng tiếp cận tương tự như Canada,
Công ước EC tại Pháp chỉ đưa ra khái niệm chung về hành vi hạn chế cạnh tranh mà không cung cấp định nghĩa rõ ràng về hành vi lạm dụng vị trí thống lĩnh.
Hành vi hạn chế cạnh tranh được định nghĩa là những hành động của doanh nghiệp làm giảm, sai lệch hoặc cản trở sự cạnh tranh trên thị trường Điều này bao gồm các thỏa thuận hạn chế cạnh tranh, lạm dụng vị trí thống lĩnh thị trường, cũng như tình trạng độc quyền và tập trung kinh tế Để làm rõ hơn, Luật cạnh tranh đã liệt kê cụ thể từng hành vi trong ba nhóm hành vi hạn chế cạnh tranh này.
Hành vi lạm dụng vị trí thống lĩnh thị trường để hạn chế cạnh tranh là những hành vi vi phạm được quy định trong Luật cạnh tranh Những doanh nghiệp có vị trí thống lĩnh sẽ thực hiện các hành vi này, dẫn đến hậu quả làm giảm, sai lệch hoặc cản trở cạnh tranh trên thị trường Do đó, việc nhận dạng các hành vi này là cần thiết để bảo vệ môi trường cạnh tranh lành mạnh.
23 Điều 82 Công ƣớc cộng đồng kinh tế Châu Âu
24 Xem các Điều 8, 13, 14, 16 Luật cạnh tranh 2004
SVTH: Nguyễn Thị Nhàn -20- Luật cạnh tranh quy định rằng doanh nghiệp hoặc nhóm doanh nghiệp có vị trí thống lĩnh trên thị trường không được thực hiện các hành vi làm giảm, sai lệch hoặc cản trở cạnh tranh.
1.2.2 Đặc điểm của hành vi lạm dụng vị trí thống lĩnh thị trường để hạn chế cạnh tranh
Để phát hiện, ngăn chặn và xử lý hành vi vi phạm, cần xác định các đặc điểm nhận dạng của nó Hành vi lạm dụng vị trí thống lĩnh thị trường cũng không ngoại lệ; mặc dù có nhiều cách mô tả, nhưng nhìn chung, nó có ba đặc điểm chính.
1.2.2.1 Chủ thể thực hiện hành vi là doanh nghiệp hoặc nhóm doanh nghiệp có vị trí thống lĩnh thị trường
Hành vi lạm dụng vị trí thống lĩnh được thực hiện bởi doanh nghiệp hoặc nhóm doanh nghiệp, khác với thoả thuận hạn chế cạnh tranh, khi mà chủ thể thực hiện có thể là một doanh nghiệp đơn lẻ hoặc tối đa là bốn doanh nghiệp Đặc biệt, khi một nhóm doanh nghiệp thực hiện hành vi hạn chế cạnh tranh, để xác định đó là lạm dụng vị trí thống lĩnh hay thoả thuận hạn chế cạnh tranh, cần dựa vào yếu tố thỏa thuận trước Nếu nhóm doanh nghiệp có thị phần đủ để thống lĩnh thị trường thực hiện hành vi lạm dụng mà không có sự thỏa thuận trước, thì đó chính là lạm dụng vị trí thống lĩnh.
Nếu cơ quan nhà nước có thẩm quyền chứng minh được sự tồn tại của một thỏa thuận trong nhóm doanh nghiệp nhằm thực hiện các hành vi hạn chế cạnh tranh, thì các hành động này sẽ bị điều chỉnh theo pháp luật chống thỏa thuận hạn chế cạnh tranh.
Hành vi lạm dụng có thể xảy ra giữa các công ty con trong cùng một tập đoàn hoặc giữa những doanh nghiệp độc lập Tuy nhiên, đối với hành vi thỏa thuận hạn chế cạnh tranh, các doanh nghiệp tham gia cần phải hoạt động trên cùng một thị trường liên quan.
25 Nguyễn Nhƣ Phát, Nguyễn Ngọc Sơn, tlđd, tr 13
Các doanh nghiệp hoạt động độc lập với nhau, nghĩa là chúng không liên quan theo pháp luật doanh nghiệp, không thuộc cùng một tập đoàn hay tổng công ty Hành động thống nhất của tổng công ty hay tập đoàn kinh tế không được coi là thỏa thuận theo luật cạnh tranh, vì các tập đoàn này, dù có nhiều thành viên, vẫn được xem là một chủ thể thống nhất.
Hành vi lạm dụng chỉ xảy ra khi doanh nghiệp đã thiết lập vị trí thống lĩnh trên thị trường Pháp luật chống lạm dụng không nhằm xóa bỏ vị trí này mà chỉ loại bỏ các hành vi lạm dụng để trục lợi hoặc bóp méo cạnh tranh Nếu doanh nghiệp chưa có biểu hiện lạm dụng quyền lực thị trường, họ vẫn được pháp luật bảo vệ Do đó, hành vi vi phạm không xuất phát từ chủ thể có vị trí thống lĩnh không thể được coi là hành vi lạm dụng.
1.2.2.2 Hành vi lạm dụng là hành vi được luật cạnh tranh quy định
Hành vi lạm dụng vị trí thống lĩnh thị trường phải xuất phát từ chủ thể nắm giữ vị trí này và được quy định bởi luật cạnh tranh Theo Luật cạnh tranh Việt Nam 2004, có 27 hành vi lạm dụng vị trí thống lĩnh thị trường bị cấm, được hướng dẫn chi tiết bởi Nghị Định.
Tác động của hành vi lạm dụng vị trí thống lĩnh đối với nền kinh tế, doanh nghiệp và người tiêu dùng
tế, doanh nghiệp và người tiêu dùng
Khi doanh nghiệp chiếm ưu thế trên thị trường, họ dễ dàng thực hiện các hành vi tiêu cực ảnh hưởng đến cạnh tranh, đặc biệt là lạm dụng vị trí thống lĩnh để hạn chế sự cạnh tranh Những hành vi này không chỉ làm suy yếu cấu trúc và mối quan hệ trên thị trường mà còn gây hại cho các đối thủ, người tiêu dùng và nền kinh tế nói chung.
1.3.1 Đối với nền kinh tế
Trong một môi trường cạnh tranh công bằng và lành mạnh, cạnh tranh đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy sự phát triển nhanh chóng của nền kinh tế Tuy nhiên, khi thị trường xuất hiện các hành vi hạn chế cạnh tranh, đặc biệt là lạm dụng vị trí thống lĩnh, sẽ gây ra những tác động tiêu cực, làm sai lệch và cản trở sự cạnh tranh, từ đó dẫn đến hậu quả nghiêm trọng cho nền kinh tế.
Hành vi lạm dụng vị trí thống lĩnh trên thị trường dẫn đến việc sử dụng không hiệu quả các nguồn lực kinh tế Khi một doanh nghiệp chiếm ưu thế, số lượng đối thủ cạnh tranh hạn chế, làm giảm khả năng gia nhập của các doanh nghiệp mới Sự cạnh tranh thấp khiến doanh nghiệp thống lĩnh không cần phải giảm chi phí hay giá cả để thu hút khách hàng, vì họ đã trở thành nguồn cung hoặc cầu chính Điều này hạn chế quyền lựa chọn của khách hàng và doanh nghiệp không cần nỗ lực để cải thiện dịch vụ hay sản phẩm Từ góc độ tổng thể, cạnh tranh là yếu tố quan trọng giúp giảm lãng phí trong kinh doanh và tối ưu hóa việc sử dụng nguyên liệu, nhưng lạm dụng vị trí thống lĩnh đã làm mất đi lợi ích này.
Hành vi lạm dụng vị trí thống lĩnh đã gây cản trở cho việc áp dụng và cải tiến khoa học, kỹ thuật trong lĩnh vực kinh doanh Sự tồn tại của các hành vi này trên thị trường không chỉ ảnh hưởng đến sự cạnh tranh mà còn làm giảm động lực đổi mới sáng tạo.
Trong bối cảnh cạnh tranh mạnh mẽ, các doanh nghiệp như SVTH: Nguyễn Thị Nhàn không ngừng áp dụng tiến bộ khoa học và kỹ thuật để nâng cao chất lượng sản phẩm và giảm chi phí sản xuất, nhằm đáp ứng tốt hơn yêu cầu của thị trường Cuộc chạy đua này thúc đẩy sự phát triển không ngừng của khoa học và kỹ thuật trong nền kinh tế và xã hội Tuy nhiên, khi cạnh tranh bị hạn chế bởi hành vi lạm dụng vị trí thống lĩnh, sự phát triển này sẽ bị cản trở, làm giảm động lực đổi mới sáng tạo.
Hành vi hạn chế cạnh tranh không chỉ tác động đến một đối thủ cụ thể mà còn ảnh hưởng đến toàn bộ doanh nghiệp trên thị trường Doanh nghiệp thống lĩnh, với nguồn vốn mạnh và công nghệ vượt trội, thường lợi dụng ưu thế này để chèn ép các đối thủ, khiến doanh nghiệp mới và hiện tại gặp khó khăn trong việc tham gia thị trường Hệ quả là sự bình đẳng trong cạnh tranh bị xói mòn, và doanh nghiệp nhỏ, với nguồn lực hạn chế, chịu ảnh hưởng nặng nề nhất Điều này có thể dẫn đến tình trạng phá sản hàng loạt của các doanh nghiệp nhỏ do sản xuất đình trệ và không thể cạnh tranh với sản phẩm của doanh nghiệp chiếm ưu thế.
1.3.3 Đối với người tiêu dùng
Trên thị trường, nhu cầu của người tiêu dùng và khả năng của doanh nghiệp cùng giải quyết ba vấn đề cơ bản: sản xuất cái gì, cho ai và như thế nào Hành vi lựa chọn hàng hóa và dịch vụ phù hợp với nhu cầu và khả năng tài chính của người tiêu dùng là yếu tố quan trọng trong sản xuất và phân phối Quyền lựa chọn của người tiêu dùng là tối cao, quyết định vị trí trung tâm của họ trên thị trường mà doanh nghiệp cần phục vụ Tuy nhiên, khi xuất hiện hành vi hạn chế cạnh tranh, như lạm dụng vị trí thống lĩnh thị trường, quyền lợi của người tiêu dùng bị xâm phạm, ảnh hưởng đến lợi ích của họ.
30 Lê Danh Vĩnh, Hoàng Xuân Bắc, Nguyễn Ngọc Sơn, tlđd, tr 81
Hành vi lạm dụng vị trí thống lĩnh của doanh nghiệp có thể ngăn cản các doanh nghiệp khác gia nhập thị trường, dẫn đến sự nghèo nàn về hàng hóa Doanh nghiệp thống lĩnh trở thành nguồn cung chủ yếu, hạn chế khả năng lựa chọn của khách hàng và khiến nhu cầu của họ phụ thuộc vào hoạt động sản xuất, cung cấp và phân phối của doanh nghiệp này Với sức ảnh hưởng lớn đến giá cả và số lượng sản phẩm, doanh nghiệp thống lĩnh có khả năng bóc lột khách hàng thông qua việc áp đặt giá mua và bán không hợp lý, hoặc quy định giá bán lại tối thiểu, gây thiệt hại cho khách hàng.
Hành vi lạm dụng vị trí thống lĩnh không chỉ ảnh hưởng đến các doanh nghiệp cạnh tranh mà còn tác động sâu rộng đến nền kinh tế và lợi ích của người tiêu dùng Vì vậy, việc kiểm soát hành vi của các doanh nghiệp có vị trí thống lĩnh trên thị trường là cực kỳ cần thiết để ngăn chặn các hành vi lạm dụng này.
Sự cần thiết của việc kiểm soát đối với hành vi của các doanh nghiệp có vị trí thống lĩnh thị trường
nghiệp có vị trí thống lĩnh thị trường
Nước ta, giống như nhiều quốc gia khác, không cấm việc hình thành vị trí thống lĩnh thị trường Tuy nhiên, khi đạt được vị trí này, các doanh nghiệp thường có xu hướng lạm dụng để duy trì và nâng cao vị thế, từ đó tạo ra lợi thế cạnh tranh vượt trội và chi phối thị trường Do đó, việc kiểm soát hành vi của các doanh nghiệp có vị trí thống lĩnh là rất cần thiết Pháp luật đóng vai trò quan trọng trong việc này, khi nhà nước thiết lập hành lang pháp lý rõ ràng; nếu doanh nghiệp vi phạm “hành lang” này, họ sẽ bị coi là lạm dụng vị trí thống lĩnh.
Việc điều chỉnh bằng pháp luật đối với hành vi lạm dụng vị trí thống lĩnh thị trường là cần thiết nhằm bảo vệ cạnh tranh công bằng, ngăn chặn các hành vi gây hại cho người tiêu dùng và doanh nghiệp khác, đồng thời thúc đẩy sự phát triển bền vững của nền kinh tế Các quy định pháp lý giúp thiết lập một môi trường kinh doanh lành mạnh, khuyến khích đổi mới sáng tạo và đảm bảo quyền lợi cho tất cả các bên liên quan.
Để đảm bảo một thị trường mở, cần phải chú ý đến sự hình thành vị trí thống lĩnh trong quá trình cạnh tranh Vị trí này có thể gây khó khăn cho các doanh nghiệp vừa và nhỏ hoặc doanh nghiệp mới khi gia nhập thị trường Đặc biệt, nếu doanh nghiệp thống lĩnh lạm dụng vị trí của mình, họ có thể tạo ra rào cản gia nhập cho các đối thủ tiềm năng Do đó, pháp luật cạnh tranh cần được thiết lập để ngăn chặn những hành vi này.
SVTH: Nguyễn Thị Nhàn -26- quy định rõ ràng về việc cấm lạm dụng vị trí thống lĩnh, nhằm bảo vệ khả năng gia nhập thị trường cho các doanh nghiệp.
Tạo lập và duy trì môi trường cạnh tranh bình đẳng là cần thiết để ngăn chặn hành vi lạm dụng vị trí thống lĩnh Các cơ quan có thẩm quyền cần thực hiện biện pháp phòng ngừa và xử lý những hành vi này nhằm bảo vệ nền kinh tế và các chủ thể trên thị trường Hành vi lạm dụng không chỉ gây thiệt hại cho đối thủ cạnh tranh mà còn ảnh hưởng đến khách hàng, do đó, việc điều chỉnh pháp luật sẽ là công cụ hữu hiệu giúp doanh nghiệp và khách hàng bảo vệ quyền lợi Khi các hành vi lạm dụng được kiểm soát chặt chẽ, thị trường sẽ hình thành một môi trường cạnh tranh lành mạnh, thúc đẩy hoạt động sản xuất và kinh doanh.
Bảo vệ quyền lợi hợp pháp của người tiêu dùng là một yếu tố quan trọng trong việc duy trì sự cạnh tranh trên thị trường Người tiêu dùng đóng vai trò thiết yếu, nếu không có họ, thị trường sẽ không thể tồn tại Để đảm bảo lợi ích của người tiêu dùng, cần ngăn chặn các hành vi lạm dụng sức mạnh thị trường và tạo ra sự đa dạng trong nguồn cung Chỉ khi có sự cạnh tranh thực sự và thị trường minh bạch, các doanh nghiệp mới buộc phải tối ưu hóa nguồn lực, đầu tư vào công nghệ và nâng cao chất lượng sản phẩm, dịch vụ để đáp ứng nhu cầu của khách hàng Doanh nghiệp chiếm lĩnh thị trường có nguy cơ lạm dụng vị trí của mình, dẫn đến việc tăng giá hoặc áp đặt điều kiện bất lợi cho người tiêu dùng Vì vậy, việc kiểm soát và cấm hành vi lạm dụng vị trí thống lĩnh là cần thiết để bảo vệ quyền lợi của người tiêu dùng.
Thứ Ba, nhà nước đóng vai trò quan trọng trong việc điều tiết kinh tế thị trường thông qua các công cụ pháp luật Cạnh tranh được xem là động lực chính thúc đẩy sự phát triển của nền kinh tế thị trường, vì vậy nhà nước cần thiết lập các quy định và chính sách hợp lý để bảo vệ và khuyến khích cạnh tranh lành mạnh.
31 Tăng Văn Nghĩa, tlđd, tr 95
SVTH: Nguyễn Thị Nhàn -27- nhấn mạnh rằng trong một nền văn minh, quyền lực cần được sử dụng để điều tiết nền kinh tế và bảo vệ cạnh tranh Đặc biệt, với chủ trương phát triển nền kinh tế thị trường theo định hướng xã hội chủ nghĩa và môi trường kinh doanh công bằng, bình đẳng, việc kiểm soát hành vi lạm dụng vị trí thống lĩnh bằng pháp luật là vô cùng cần thiết.
Việc kiểm soát hành vi của doanh nghiệp, đặc biệt là những doanh nghiệp có vị trí thống lĩnh, là vô cùng cần thiết để ngăn chặn và xử lý triệt để các hành vi lạm dụng vị trí này trên thị trường Điều này đảm bảo nguyên tắc "không phân biệt đối xử và cạnh tranh bình đẳng" mà Việt Nam đã cam kết khi gia nhập WTO Trong bối cảnh hội nhập hiện nay, các hành vi lạm dụng vị trí thống lĩnh ngày càng xuất hiện nhiều hơn và tinh vi hơn, do đó, yêu cầu hoàn thiện pháp luật cạnh tranh, đặc biệt là các quy định liên quan đến hành vi này, trở nên cấp bách hơn bao giờ hết.
Trong chương này, tác giả phân tích lý luận về hành vi lạm dụng vị trí thống lĩnh trên thị trường Việc hình thành vị trí thống lĩnh không phải là điều tiêu cực, mà pháp luật chỉ cấm hành vi lạm dụng vị trí này Tác giả cũng chỉ ra các dấu hiệu nhận diện hành vi lạm dụng để phát hiện và ngăn chặn kịp thời, đồng thời phân tích hậu quả của những hành vi này đối với nền kinh tế, cộng đồng doanh nghiệp và người tiêu dùng Điều này nhấn mạnh sự cần thiết phải kiểm soát hành vi của các doanh nghiệp có vị trí thống lĩnh để bảo vệ lợi ích chung.
Từ việc tiếp cận các vấn đề lý luận chung, chúng ta có thể xây dựng một nền tảng kiến thức vững chắc để phân tích hành vi lạm dụng vị trí thống lĩnh thị trường theo luật cạnh tranh Việt Nam 2004 và thực tiễn của hành vi này trong chương tiếp theo.
32 Bùi Xuân Hải (2004), “Mục tiêu và phạm vi điều chỉnh của luật cạnh tranh”, tạp chí nhà nước và pháp luật, số 2, tr 43-51