Đấu tranh phòng chống tội phạm có tổ chức

KHÁI NIỆM TỘI PHẠM CÓ TỔ CHỨC VÀ TÌNH HÌNH TỘI PHẠM CÓ TỔ CHỨC Ở VIỆT NAM

Khái niệm tội phạm có tổ chức

Thuật ngữ “Tội phạm có tổ chức” lần đầu tiên xuất hiện trong tài liệu và báo cáo về tình hình tội phạm ở Việt Nam vào đầu thập kỷ 90 của thế kỷ XX Trước đó, khái niệm này chưa được sử dụng do quan niệm rằng tội phạm có tổ chức không tồn tại ở các nước xã hội chủ nghĩa.

Sự phát triển và hội nhập kinh tế quốc tế đã dẫn đến những diễn biến phức tạp trong tình hình tội phạm, làm gia tăng tội phạm có tổ chức cả ở Việt Nam và trên toàn cầu.

Tội phạm có tổ chức đã tồn tại và phát triển mạnh mẽ ở các nước phương Tây, gây ra những thiệt hại nghiêm trọng cho nền kinh tế toàn cầu Hằng năm, các hoạt động tội phạm này mang lại khoản lợi nhuận khổng lồ, trở thành mối đe dọa lớn đối với an ninh của nhiều quốc gia và làm xói mòn sự bình yên của hàng triệu gia đình Để hình thành một khái niệm khoa học về tội phạm có tổ chức tại Việt Nam, cần phải dựa trên những cơ sở vững chắc và thực tiễn.

Thứ nhất, tội phạm có tổ chức trước hết phải là tội phạm

Khái niệm về tội phạm có tổ chức cần được công nhận khi nó phản ánh đầy đủ các dấu hiệu và bản chất của loại tội phạm này.

Tội phạm có tổ chức là khái niệm phát sinh từ tội phạm, vì vậy cần phải hiểu rõ bản chất của tội phạm để định hình khái niệm này Điều này nhấn mạnh rằng tội phạm có tổ chức không chỉ đơn thuần là hành vi vi phạm pháp luật mà còn liên quan đến sự cấu kết của nhiều cá nhân nhằm thực hiện các hoạt động phạm tội một cách có hệ thống và có tổ chức.

Tội phạm có tổ chức phải tuân thủ khái niệm tội phạm theo Điều 8 của Bộ luật hình sự năm 1999, đã được sửa đổi và bổ sung vào năm 2009, nhằm đảm bảo tính nhất quán và không mâu thuẫn trong quy định pháp luật.

Cụm từ “có tổ chức” đề cập đến tính chất của tội phạm, ám chỉ những hành vi nguy hiểm cho xã hội được thực hiện bởi một tổ chức tội phạm.

Tội phạm có tổ chức là những hành vi nguy hiểm cho xã hội, được thực hiện theo một kế hoạch thống nhất và do một tổ chức tội phạm có cấu trúc chặt chẽ thực hiện.

Khái niệm tội phạm có tổ chức đang có rất nhiều luồng quan điểm, nhiều ý kiến khác nhau

Tội phạm có tổ chức được định nghĩa là hoạt động tội phạm nguy hiểm cho xã hội, do một nhóm tội phạm có cấu trúc tổ chức rõ ràng và chặt chẽ thực hiện Nhóm này thường có mối quan hệ với các phần tử biến chất trong các cơ quan nhà nước và có ý đồ mở rộng phạm vi ảnh hưởng nhằm thu lợi bất chính bằng mọi thủ đoạn tội ác.

Tội phạm có tổ chức thường xuất hiện trong xã hội có nền kinh tế thị trường, với hoạt động phạm tội được thực hiện theo một phương hướng và mục đích cụ thể, có cấu trúc tổ chức chặt chẽ và kỷ luật nghiêm ngặt Các tổ chức này có quỹ tài chính độc lập và hoạt động dưới sự chỉ đạo thống nhất từ cấp trên Một số định nghĩa khác cho rằng tội phạm có tổ chức là những tổ chức có hệ thống, hoạt động theo phương thức tinh vi và xảo quyệt, thường có sự cấu kết với các phần tử thoái hóa trong bộ máy nhà nước và các cơ quan bảo vệ pháp luật, nhằm mục đích trục lợi về chính trị, kinh tế và các lợi ích khác.

Theo PGS.TS Nguyễn Quốc Nhật, tội phạm có tổ chức được định nghĩa là một hệ thống hành vi nguy hiểm cho xã hội, có tính chất phạm tội và bị xử lý bằng hình phạt Những hành vi này do một nhóm từ ba người trở lên thực hiện, có sự tổ chức, kỷ luật và liên kết chặt chẽ với nhau Nhóm này không chỉ có mối quan hệ rộng rãi mà còn thực hiện các thủ đoạn tội ác một cách chuyên nghiệp, với mục đích xâm hại những quan hệ xã hội được pháp luật hình sự bảo vệ nhằm thu lợi.

Theo TS Trần Hữu Ứng, tội phạm có tổ chức là hệ thống hành vi phạm tội được thực hiện bởi nhóm từ ba người trở lên, có sự liên kết chặt chẽ trong một khoảng thời gian nhất định Hình thức tổ chức của tội phạm này có thể từ đơn giản đến phức tạp, với mục đích chiếm đoạt tài sản hoặc thu lợi bất hợp pháp về kinh tế.

Theo TS Nguyễn Phong Hoà, tội phạm có tổ chức được định nghĩa là hành vi phạm tội do ít nhất hai người trở lên thực hiện, với sự kết nối chặt chẽ trong một khoảng thời gian nhất định và có động cơ, mục đích rõ ràng Điều này có nghĩa là tội phạm có tổ chức bao gồm các hoạt động như thành lập, tham gia, tổ chức chỉ đạo và thực hiện một hoặc nhiều tội phạm dưới hình thức đồng phạm.

Tội phạm học cung cấp nhiều cách tiếp cận đa dạng, từ phương thức tổ chức đến các nguyên nhân và điều kiện hình thành, phát triển tội phạm, cũng như việc phân tích hành vi phạm tội.

Tội phạm có tổ chức là những hành vi phạm tội được thực hiện một cách có chủ ý, do một tổ chức tội phạm chặt chẽ và có sự chỉ huy thống nhất từ người cầm đầu Điều này cho thấy, tội phạm có tổ chức không thể xảy ra trong hình thức hoạt động đơn lẻ và không có lỗi cố ý.

Tình hình tội phạm có tổ chức ở Việt Nam trong những năm gần đây

1.2.1 Một số vấn đề lí luận khi nghiên cứu tình hình tội phạm

Để đấu tranh hiệu quả chống tội phạm có tổ chức, việc nghiên cứu và tìm hiểu thực trạng tội phạm là điều cần thiết Điều này không chỉ giúp nâng cao hiệu quả công tác phòng chống mà còn đảm bảo các biện pháp đấu tranh được áp dụng một cách hợp lý.

19 chống tội phạm có tổ chức được thực hiện khoa học mà còn thể hiện được yêu cầu về đảm bảo tính thực tiễn

Trong tội phạm học, tình hình tội phạm được định nghĩa là một hiện tượng xã hội tiêu cực và trái pháp luật hình sự, mang tính giai cấp Nó thay đổi theo quá trình lịch sử và được thể hiện qua tổng hợp các tội phạm đã xảy ra trong xã hội trong một khoảng thời gian nhất định.

Khái niệm này phản ánh đầy đủ các thuộc tính của tội phạm học, giúp nhận thức đúng bản chất và đặc điểm của tội phạm có tổ chức trong từng giai đoạn lịch sử Nhờ đó, chúng ta có thể đề xuất và thực hiện các biện pháp phòng chống tội phạm có tổ chức một cách nhanh chóng và hiệu quả.

Tình hình tội phạm có nguồn gốc từ xã hội và do con người thực hiện, xâm hại các quan hệ xã hội được pháp luật bảo vệ Tội phạm có tổ chức là một hiện tượng xã hội đặc thù, có mối quan hệ chặt chẽ với các quá trình xã hội khác Khi các yếu tố phát sinh tội phạm biến mất, tình hình tội phạm cũng sẽ không còn tồn tại Do đó, việc nghiên cứu và đánh giá tình hình tội phạm cần được thực hiện trong bối cảnh kinh tế xã hội cụ thể và liên quan đến các điều kiện xã hội khác.

Tình hình tội phạm là một hiện tượng mang tính giai cấp Điều này được thể hiện ở nguồn gốc phát sinh và nội dung của tình hình tội phạm

Tình hình tội phạm trong xã hội loài người không phải là hiện tượng tự nhiên mà phát sinh cùng với sự xuất hiện của sở hữu tư nhân và sự phân chia giai cấp Mỗi giai cấp thống trị thiết lập hệ thống hành vi phạm tội và biện pháp trừng trị dựa trên tính chất và mức độ nguy hiểm của các hành vi đó đối với lợi ích của mình Do đó, tội phạm chỉ xảy ra trong xã hội có giai cấp, xâm hại các quan hệ xã hội được giai cấp thống trị bảo vệ Khi xã hội không còn bất bình đẳng, không còn Nhà nước và pháp luật, tình hình tội phạm cũng sẽ biến mất.

Tội phạm là hành vi nguy hiểm cho xã hội và vi phạm pháp luật hình sự, được hình thành từ các tội phạm cụ thể trong xã hội Tình hình tội phạm mang tính trái pháp luật hình sự, điều này rất quan trọng trong việc nghiên cứu và đánh giá thực trạng, cơ cấu cũng như động thái của tội phạm Qua đó, chúng ta có thể xác định hành vi nào được coi là tội phạm và phân biệt với các vi phạm pháp luật khác Sự thay đổi trong chính sách hình sự, như mở rộng hay thu hẹp phạm vi tội phạm, sẽ làm thay đổi tình hình tội phạm về cả lượng và chất Bên cạnh đó, đời sống xã hội và các quan hệ xã hội luôn biến đổi, dẫn đến sự thay đổi tương ứng của tình hình tội phạm, phụ thuộc vào từng hình thái kinh tế xã hội khác nhau Ngay cả trong cùng một hình thái kinh tế xã hội, tình hình tội phạm cũng có thể thay đổi theo thời gian Sự thay đổi về cơ cấu kinh tế và xã hội cũng ảnh hưởng đến tình hình tội phạm Nghiên cứu quy luật vận động và tính lịch sử của tội phạm sẽ giúp hiểu rõ hơn về sự ra đời, tồn tại và phát triển của nó, từ đó dự báo tình hình tội phạm trong tương lai và cải thiện pháp luật một cách hiệu quả hơn.

Khi đánh giá tính thống nhất của tình hình tội phạm, cần xác định rõ không gian và thời gian xảy ra các tội phạm cụ thể Những tội phạm có thể xảy ra đồng thời nhưng ở các quốc gia khác nhau hoặc trong cùng một quốc gia nhưng tại các địa phương khác nhau sẽ có những đặc điểm khác nhau Do đó, không thể khái quát tình hình tội phạm một cách tổng quát, mà phải xem xét trong bối cảnh địa bàn và khoảng thời gian cụ thể.

Khi nghiên cứu tình hình tội phạm, cần xem xét không chỉ các thuộc tính như tính lịch sử, tính giai cấp, và tính xã hội, mà còn phải phân tích những vấn đề liên quan khác để có cái nhìn toàn diện hơn về nguyên nhân và ảnh hưởng của tội phạm.

Thực trạng tội phạm được xác định qua tổng số vụ án đã xảy ra và số lượng cá nhân tham gia thực hiện các hành vi phạm tội trong một khoảng thời gian và địa bàn cụ thể.

Cơ cấu tình hình tội phạm được thể hiện qua tỉ trọng và mối tương quan giữa các nhóm tội phạm, cũng như các loại tội khác nhau trong tổng thể các vụ án đã xảy ra trên cùng một địa bàn và trong khoảng thời gian nhất định.

Thông số về động thái của tình hình tội phạm phản ánh sự biến đổi và phát triển của thực trạng cũng như cơ cấu tội phạm trong một khoảng thời gian nhất định.

Tình hình tội phạm gây ra nhiều thiệt hại cho xã hội, bao gồm cả thiệt hại vật chất và tinh thần Những tác động này không chỉ ảnh hưởng đến nền kinh tế mà còn làm suy giảm chất lượng cuộc sống của cộng đồng.

Các thông số về tình hình tội phạm rất quan trọng để xác định số lượng tội phạm, số lượng người thực hiện tội phạm, và mối tương quan giữa các loại tội Chúng giúp theo dõi diễn biến tội phạm theo thời gian và không gian, từ đó đưa ra kết luận chính xác về tình hình tội phạm Điều này cũng cho phép đề xuất những biện pháp phòng chống tội phạm hiệu quả, phù hợp với đặc điểm của từng địa phương và loại tội cụ thể.

1.2.2 Tình hình tội phạm có tổ chức ở Việt Nam

1.2.2.1 Thực trạng, động thái của tội phạm có tổ chức

Từ đầu thế kỷ XX, Việt Nam đã chứng kiến sự hình thành của các băng nhóm lưu manh chuyên nghiệp, hoạt động theo "luật giang hồ" tại các thành phố lớn như Sài Gòn, Chợ Lớn, Hải Phòng và Nam Định Các băng nhóm tội phạm có tổ chức này chủ yếu hoạt động ở những khu vực giàu tài sản và gần các căn cứ quân sự của Mỹ, đặc biệt trước năm 1975 Giai đoạn này đã đánh dấu sự xuất hiện của nhiều băng nhóm tội phạm, bao gồm cả những nhóm hoạt động theo kiểu "xã hội đen".

Năm Cam, trùm "xã hội đen" nổi tiếng, đã hoạt động từ sau năm 1965, thời kỳ chứng kiến nhiều vụ án nghiêm trọng Trong giai đoạn này, các băng nhóm tội phạm gia tăng hoạt động với các vụ giết người, bắt cóc, hiếp dâm và trộm cắp diễn ra phức tạp Sự cạnh tranh giữa các băng nhóm dẫn đến nhiều vụ thanh toán đẫm máu, với sự xuất hiện của những băng cướp tàn bạo.

NGUYÊN NHÂN, ĐIỀU KIỆN CỦA TỘI PHẠM CÓ TỔ CHỨC VÀ DỰ BÁO TÌNH HÌNH TỘI PHẠM TRONG THỜI GIAN TỚI

MỘT SỐ BIỆN PHÁP ĐẤU TRANH PHÒNG CHỐNG TỘI PHẠM CÓ TỔ CHỨC