7. Động cơ vận hành có tiếng ù điện, tốc độ chưa đạt định mức
2.6 Kiểm tra đèn chiếu sáng trong xưởng
2.6.1 Nguyên lí hoạt động của đèn huỳnh quang
-Đèn huỳnh quang là dạng đèn phóng điện trong môi trường khí. Sự phóng điện trong môi trường khí không giống như trong dây dẫn, vì để có được sự phóng điện trong ống đòi hỏi phải có một hiệu điện thế hay điện áp ban đầu đủ lớn giữa hai điện cực để tạo ra hồ quang điện kích thích sự phát sáng. Do vậy, bóng đèn cần phải mồi phóng điện nhờ hai bộ phận là chấn lưu hay còn gọi là tăng phô và tắc te (starter).
- Chấn lưu: Chấn lưu được mắc nối tiếp với hai đầu điện cực, có tác dụng điều chỉnh và ổn định tần số của dòng điện. Nó là một cuộn dây cảm kháng có tác dụng duy trì độ tự cảm tức là điện áp rơi trên nó để điện áp trên bóng luôn khoảng từ 80 -140V.
- Tắc te: Tắc te được mắc song song với hai đầu điện cực. Bản chất của nó là một tụ điện dùng rơle nhiệt lưỡng kim, bên trong chứa khí neon. Khi có dòng điện đi qua, hai cực của nó tích điện đến một mức nào đó thì phóng điện. Nó có tác dụng khởi động đèn ban đầu.
Khi bật công tắc, lúc này điện áp giữa hai đầu cực là 220V chưa đủ lớn để phóng điện. Khi đó, vì tắc te mắc song song với bóng đèn nên nó cũng có điện áp là 220V và đóng vai trò như con mồi sẽ phóng điện khiến hai mạch của nó nóng lên chạm vào nhau khép kín mạch điện.
Tuy nhiên, sau một lúc nó sẽ bị nguội đi và co lại gây hở mạch đột ngột. Khi đó cuộn chấn lưu sẽ bị mất điện áp và sẽ sinh ra một suất điện động chống lại sự mất của dòng điện ban đầu. Lúc này trên hai điện cực của đèn có điện áp bằng tổng điện áp trên chấn lưu cộng với điện áp đầu vào là 220V gây ra một tổng điện áp khoảng 350V đến 400V giữa hai điện cực bóng đèn (tùy vào đèn bị lão hóa, đen đầu nhiều hay ít). Khi đó, nó sẽ tạo thành một nguồn điện cao nung nóng dây tóc bóng đèn, hiện tượng hồ
quang điện như đã giải thích ở trên sẽ xảy ra và đèn phát sáng. Nếu đèn chưa cháy thì tắc te sẽ phải khởi động vài lần gây nên hiện tượng “chớp tắt” mà chúng ta thường thấy.
Đồng thời, khi đèn đã sáng lên, chấn lưu lại có nhiệm vụ giảm điện áp lên bóng đèn, duy trì ở mức 80 - 140V tùy theo từng loại đèn. Tắc te lúc này không còn tác dụng vì điện áp đặt lên hai đầu tắc te nhỏ hơn điện áp hoạt động của nó và đèn sáng liên tục.
Sử dụng chấn lưu điện từ có ưu điểm là rẻ tiền, dễ lắp ráp sửa chữa, tuy nhiên nó cũng có nhược điểm là khởi động chậm, hay khó khởi động khi giảm áp lưới điện. Do vậy, người ta có thể thay thế bằng loại chấn lưu điện tử không cần tắc te có thể khởi động ngay lập tức do đó tiết kiệm hơn nhưng cũng đắt hơn.
Ngày nay, với và sử dụng năng lượng hiệu quả của Nhà nước thì việc sử dụng các loại đèn huỳnh quang, compact huỳnh quang không những gọn nhẹ lại tiết kiệm chi phí với hiệu suất cao hơn bóng đèn sợi đốt nhiều lần.
- Tắc te
- Chấn lưu
- Sơ đồ
Mạch điện của đèn HQ: Nguồn điện xoay chiều 220V sẽ có 2 dây: 1 nóng, 1 trung tính. Xem hình vẽ.
Các thành phần:
- Công tắc: để ngắt dòng điện vào bóng: Ngắt cực nóng thì ổn nhưng cắt cực âm sẽ làm cho đèn lờ mờ trong bóng tối.
- Chấn lưu: Chấn lưu chỉ là một cuộn dây, trong quá trình khởi động, chấn lưu tạo ra một suất điện động tự cảm, kết hợp với Unguồn tạo ra điện áp Ukđ
= 400v xuất hiện phóng điện giữa 2 cực của đèn, ở chế độ xác lập, điện áp hầu hết rơi trên chấn lưu,2 đầu bóng chỉ còn khoảng 40v. nếu là chấn lưu điện từ thì phải có tắcte còn nếu là chấn lưu điện tử thì khống cần tắc te
- Tắc te: gồm 2 lá kim loại đặt gần nhau trong bóng thủy tinh có ít không khí.
Do đó điện thế của 2 lá kim loại là 220v. Người ta thiết kế để chỉ cần khoảng 170v là điện phóng qua 2 lá kim loại của tắc te làm nó nóng lên và chạm vào nhau. Lúc này tắc te nối cho dòng điện đi qua chấn lưu, qua 2 sợi tóc của bóng đèn huỳnh quang và đốt nóng nó lên tạo điện tử tự do trong ống đèn huỳnh quang. Hai lá kim loại của tắc te khi chạm vào nhau rồi thì bị nguội đi và lại tách nhau ra. Lúc này trong ống đèn huỳnh quang có điện tử tự do nên điện trở của ống đèn giờ nhỏ hơn điện trở của tắc te và dòng điện đi qua ống đèn làm đèn sáng lên. Điện thế hai đầu đèn bây giờ chỉ còn khoảng 100v (đối với đèn 1,2m) hay khoảng 60v (đối với đèn 60 hoặc 30cm)(do chấn lưu làm giảm đi). Điện thế này không đủ để cho tắc te phóng điện tiếp nữa nên đèn sáng bình thường.
Công việc đầu tiên là kiểm tra bóng HQ: Lấy đống hồ vạn năng , đo điện trở của bóng, để nấc 1K: đo điện trở khoảng 7-8 ôm thì OK. Đo ở 2 đầu bóng
nhé! Nếu bóng chết thì ko có điện trở. Bóng già cũng có điện trở nhưng sẽ sáng yếu. Để nấc 250V ACV.
Bước tiếp theo là đo dòng điện vào: Hãy xem đường dây điện vào, xem nó ở đâu, vào những đâu: thường thì một đầu vào chấn lưu, 1 đầu vào 1 đầu để lắp bóng HQ (goi là Giá nhé) Dùng đồng hồ vạn năng: 1 đầu chỉ vào chỗ nối với chấn lưu, 1 đầu chỉ vào Giá có nối với 1 dây nguồn vào.
2.6.2 Những hư hỏng đèn huỳnh quang - Cấp điện nguồn đèn không sáng:
+ Hở mạch - kiểm tra kín mạch + Không đủ điện áp - tăng điện áp.
+ Hỏng chấn lưu, Stacte (con chuột). - thay mới.
+ Bóng đèn hỏng - thay mới.
- Cấp điện nguồn đèn nhấp nháy:
+ Không đủ điện áp - tăng điện áp.
+ Tắc te lỏng, hỏng - lắp chặt, thay mới.
+ Hỏng chấn lưu .- thay mới
- Hai đầu bóng đèn bị đen: đã sử dụng lâu ngày, nguồn không ổn định - thay mới, sử dụng nguồn điện ổn định.
- Đã tắt công tắc điện nhưng nửa đêm vẫn nhấp nháy như ma chơi: nguồn điện + vẫn phóng qua bóng, không qua công tắc - đảo lại dây nguồn cho dây + đi qua công tắc.
Nguyên tắc hoạt động: đèn huỳnh quang hoạt động trên nguyên lý phóng điện trong hơi thủy ngân và khí trơ áp suất thấp (cỡ vài mm Hg) để phát ra chùm tia tử ngoại rồi nhờ chất huỳnh quang biến đổi chùm tia tử ngoại này thành ánh sáng để mắt ta trông thấy.
Cấu tạo: đèn huỳnh quang có cấu tạo gồm một ống thủy tinh hình trụ tròn trong có tráng một lớp bột huỳnh quang mỏng. Nhờ có lớp bột này mà đèn có thể phát ra ánh sáng màu hoặc sáng trắng. Màu của nó phụ thuộc vào chất liệu của bột tráng trong ống (Kẽm Silicad cho ánh sáng màu xanh lá cây; Cadmi Borad cho ánh sáng màu hồng; Canxi Volfat cho ánh sáng màu xanh lơ) - Trong ống thủy tinh người ta hút hết không khí và thay vào đó là một loại khí trơ (có thể là Argon hoặc Néon) và vài giọt thủy ngân lỏng. Hai đầu của bóng đèn có hai sợi dây tóc nhỏ bằng Volfram. Bên ngoài ống có tráng một lớp Barioxyt để phát xạ điện tử khi bị đốt nóng bằng hai điện cực dẩn từ hai đầu ống vào.
- Để đèn huỳnh quang hoạt động được cần có hai thiết bị khác là trấn lưu và Stacte (con chuột).
* Tác nhân ion-hóa : là do sự va chạm của ion (+) với các điện cực, sự va
chạm này rất mãnh liệt không những làm chai đi hai điện cực (lớp Barioxyt bị bay hơi) mà còn làm đen lớp bột Oxit tráng quanh ống gần hai điện cực nữa.
CHƯƠNG 3 : KẾT LUẬN , KIẾN NGHỊ QUÁ TRÌNH THỰC TẬP