2.3. Những kết quả nghiờn cứu về mật ủộ và số dảnh cấy
2.3.1. Những kết quả nghiờn cứu về mật ủộ gieo cấy
Mật ủộ gieo cấy là số khúm cấy/m2. ðối với lỳa cấy ủược tớnh bằng khúm, lỳa gieo thẳng ủược tớnh bằng số hạt mọc. Về nguyờn tắc thỡ mật ủộ gieo hoặc cấy càng cao thì số bông càng nhiều. Trong một giới hạn nhất ủịnh, việc tăng số bụng khụng làm giảm số hạt trờn bụng, nhưng nếu vượt quỏ giới hạn ủú thỡ số hạt trờn bụng bắt ủầu giảm ủi do lượng dinh dưỡng phải chia sẻ cho nhiều bụng. Theo tớnh toỏn thống kờ cho thấy tốc ủộ giảm số hạt trờn bụng mạnh hơn tốc ủộ tăng của mật ủộ gieo cấy, vỡ vậy cấy dày
ủối với lỳa thõm canh và lỳa lai gõy giảm năng suất nhiều hơn so với lỳa thường. Tuy nhiờn nếu cấy quỏ thưa ủối với giống cú thời gian sinh trưởng ngắn thỡ khú ủạt ủược số bụng tối ưu cần thiết theo dự ủịnh.
Theo Bùi Huy đáp (1985) ựối với lúa cấy, số lượng tuyệt ựối về nhánh thay ủổi nhiều qua cỏc mật ủộ, nhưng tỷ lệ nhỏnh cú ớch giữa cỏc mật ủộ lại khụng thay ủổi nhiều. Theo tỏc giả thỡ cỏc nhỏnh ủẻ của cõy lỳa khụng phải nhỏnh nào cũng cho năng suất mà chỉ những nhỏnh ủạt ủược thời gian sinh trưởng và số lỏ nhất ủịnh mới thành bụng [6].
Về khả năng chống chịu sõu bệnh ủó cú rất nhiều nghiờn cứu của nhiều tỏc giả và ủều cú chung nhận xột rằng: gieo cấy với mật ủộ dày sẽ tạo mụi trường thớch hợp cho sõu bệnh phỏt triển vỡ quần thể ruộng lỳa khụng ủược thông thoáng, các lá bị che khuất lẫn nhau nên bị chết lụi nhiều.
Mật ủộ thớch hợp cũn hạn chế ủược quỏ trỡnh ủẻ nhỏnh lai rai, hạn chế ủược thời gian ủẻ nhỏnh vụ hiệu, lóng phớ chất dinh dưỡng. Cấy dày các cây còn cạnh tranh về dinh dưỡng, ánh sáng sẽ vươn cao, lá nhiều dậm dạp ảnh hưởng ủến hiệu suất quang hợp thuần, sõu bệnh phỏt triển nhiều, cây có khả năng chống chịu kém và năng suất cuối cùng không cao. Hạt chớn khụng ủều, mầm mống sõu bệnh trờn hạt cú thể tăng do ủộ ẩm hạt tăng nhanh do quỏ trỡnh bảo quản… ảnh hưởng khụng nhỏ ủến chất lượng hạt giống.
Nhận xột về mối quan hệ diện tớch dinh dưỡng và sự ủẻ nhỏnh cho rằng sự ủẻ nhỏnh của lỳa cú quan hệ với diện tớch dinh dưỡng. Nếu diện tớch dinh dưỡng càng lớn thời gian ủẻ nhỏnh càng dài. Ngược lại diện tớch dinh dưỡng càng nhỏ thỡ thời gian ủẻ nhỏnh càng ngắn. Cấy dày ở mật ủộ cao lỳa sẽ khụng ủẻ nhỏnh và một số cõy mẹ lụi dần [6]
Nghiờn cứu về khả năng ủẻ nhỏnh S. Yoshidan (1985) ủó khẳng ủịnh:
Trong ruộng lỳa cấy, khoảng cỏch thớch hợp cho lỳa ủẻ nhỏnh khoẻ và sớm thay ủổi từ 20 x 20cm ủến 30 x 30cm. Theo ụng việc ủẻ nhỏnh chỉ xảy ra ủến mật ủộ 300cõy/m2, nếu tăng số dảnh cấy lờn nữa thỡ chỉ cú những dảnh chớnh cho bụng. Năng suất hạt tăng lờn khi mật ủộ cấy tăng lờn 182 – 242 dảnh/m2. Số bụng trờn ủơn vị diện tớch cũng tăng theo mật ủộ nhưng lại giảm số hạt trờn bụng. Mật ủộ cấy thực tế là vấn ủề tương quan giữa số dảnh cấy và sự ủẻ nhỏnh. Thường gieo cấy thưa thỡ lỳa ủẻ nhỏnh nhiều cũn cấy dầy thỡ lỳa ủẻ nhỏnh ớt [21].
Cỏc tỏc giả sinh thỏi học ủó nghiờn cứu mối quan hệ giữa năng suất và quần thể ruộng cõy trồng và ủều thống nhất rằng: cỏc giống khỏc nhau cú phản ứng với mật ủộ khỏc nhau, việc tăng mật ủộ ở một giới hạn nhất ủịnh thì năng suất tăng còn tăng quá năng suất giảm xuống [8].
Theo Nguyễn Thị Trõm (2000) thỡ mật ủộ cấy càng cao thỡ số bụng càng nhiều. Tuy nhiờn cấy quỏ thưa ủối với giống ngắn ngày thỡ càng khú ủạt ủược số bụng/ủơn vị diện tớch theo dự ủịnh, cỏc giống lai cú thời gian sinh trưởng trung bình có thể cấy thưa ví dụ Bắc ưu 64 có thể cấy 35 khóm/m2. Các giống có thời gian sinh trưởng ngắn như Bồi tạp sơn thanh, Bồi tạp 77 cần cấy dầy 40 – 45 khóm/m2 [19].
Nhiều kết quả nghiờn cứu xỏc ủịnh rằng trờn ủất giàu dinh dưỡng mạ tốt thỡ chỳng ta cần chọn mật ủộ cấy thưa, nếu mạ xấu cộng với ủất xấu nờn cấy dày. ðể xỏc ủịnh mật ủộ cấy hợp lý cú thể căn cứ vào hai thụng số là số bụng cần ủạt/m2 và số bụng hữu hiệu/khúm.
* Số bông/khóm
Theo kết quả ủạt ủược những ruộng lỳa thõm canh năng suất ủạt ủược trên 300kg/sào thì khóm lúa cần có 7-10 bông (thí nghiệm trên Sán ưu Quế
99) thỡ mật ủộ là: Với 7 bụng/khúm cần cấy 43khúm/m2; với 8 bụng/khúm cần cấy 38 khóm/m2; với 9 bông/khóm cần cấy 33 khóm/m2; với 10 bông/khóm cần cấy 30khóm/m2.
Nghiờn cứu ảnh hưởng của mật ủộ cấy và liều lượng ủạm tới sinh trưởng của lúa ngắn ngày thâm canh. Nguyễn Như Hà (2006) kết luận:
Tăng mật ủộ cấy làm cho việc ủẻ nhỏnh của một khúm giảm. So sỏnh số dảnh trờn khúm của mật ủộ cấy thưa 45 khúm/m2 và mật ủộ cấy dày 85 khúm/m2 thỡ thấy số dảnh ủẻ trong một nhúm lỳa ở cụng thức cấy thưa lớn hơn 0,9 dảnh -14,8% ở vụ xuân, còn ở vụ mùa lớn tới 1,9 dảnh/khóm - 25%. Về dinh dưỡng ủạm của lỳa tỏc ủộng ủến mật ủộ cấy cỏc tỏc giả kết luận tăng bún ủạm ở mật ủộ cấy dày cú tỏc dụng tăng tỷ lệ dảnh hữu hiệu.
Tỷ lệ dảnh hữu hiệu tăng tỷ lệ thuận với mật ủộ cho ủến 65 khúm/m2 ở vụ mựa và 75 khúm/m2 ở vụ xuõn. Tăng bún ủạm ở mật ủộ cao khoảng 55-65 khóm/m2 làm tăng tỷ lệ dảnh hữu hiệu [8].
Nguyễn Thạch Cương, 2000 [3] ủó làm thớ nghiệm với tổ hợp Bồi tạp sơn thanh trờn ủất phự sa sụng Hồng và ủi ủến kết luận:
+ Trong vụ xuõn: Với mật ủộ cấy 55 khúm/m2 trờn ủất phự sa sụng Hồng cho năng suất cao nhất là 82,2 tạ/ha, trờn ủất phự sa ven biển cho năng suất 83,5tạ/ha, ở vựng ủất bạc màu rỡa ủồng bằng mật ủộ 55-60 khóm/m2 cho năng suất 77,9 tạ/ha.
+ Trong vụ mựa: Với mật ủộ cấy 50 khúm/m2 trờn ủất phự sa sụng Hồng cho năng suất cao nhất là 74,5 tạ/ha, trờn ủất phự sa ven biển cho năng suất 74 tạ/ha, ở vựng ủất bạc màu rỡa ủồng bằng mật ủộ 55 khúm/m2 cho năng suất 71,4 tạ/ha.
Nguyễn Văn Luật, 2007 [14] nhận xét phương pháp canh tác cổ truyền trước ủõy so với ngày nay: Trước 1967, nụng dõn trồng lỳa thường cấy thưa
với mật ủộ 40 x 40cm, hoặc 70 x 70cm ở một vài ruộng sõu, cũn ngày nay cú xu hướng cấy dày 20 x 20cm, 20 x 25cm, 15 x 20cm, 10 x 15cm.
Theo Nguyễn Văn Hoan, 1994, 2002, 2004 [10], [11], [7] thì nên bố trớ cỏc khúm lỳa cấy theo kiểu hàng xụng, hàng con, trong ủú hàng xụng rộng hơn hàng con ủể khoảng cỏch giữa cỏc khúm lỳa theo kiểu hỡnh chữ nhật là tốt nhất. Theo ụng trờn một ủơn vị diện tớch nếu mật ủộ càng cao thỡ bụng càng nhiều, số hạt trờn bụng càng ớt. Tốc ủộ giảm số hạt/bụng mạnh hơn tốc ủộ tăng của mật ủộ, vỡ thế nếu cấy quỏ dày sẽ làm cho năng suất giảm nghiờm trọng. Tuy nhiờn nếu cấy mật ủộ quỏ thưa ủối với giống cú thời gian sinh trưởng ngắn rất khú hoặc khụng ủạt ủược số bụng tối ưu.
Khi nghiờn cứu về mật ủộ, cỏch cấy của ruộng lỳa năng suất cao tỏc giả đào Thế Tuấn, 1970 [18] cho biết: Mật ựộ là một trong những biện phỏp ảnh hưởng ủến năng suất lỳa, vỡ mật ủộ cấy quyết ủịnh diện tớch lỏ và sự cấu tạo quần thể, ủến chế ủộ ỏnh sỏng và sự tớch lũy chất khụ của ruộng lúa mạnh mẽ nhất.