H s tiêu là l ng n c c n ph i đ a ra kh i m t đ n v di n tích trong m t đ n v th i gian đ đ m b o yêu c u v n c trên di n tích đó c a các đ i t ng ph c v .
V nguyên t c, h s tiêu đ c xác đnh d a trên c s tính toán cân b ng n c gi a hai đ i l ng n c đ n và l ng n c đi đ tìm ra đ sâu l p n c c n tiêu tho mãn đ c yêu c u v tiêu n c c a các đ i t ng trên khu v c nghiên c u.
* L ng n c đ n (l ng n c m a, n c th i, n c t n i khác chuy n vào vùng tiêu) trong th i đo n tính toán và l ng n c có s n trong vùng khi b t đ u tính toán h s tiêu;
* L ng n c đi: g m l ng n c tiêu kh i vùng, l ng n c t n th t trong th i đo n tính toán và l ng n c còn l i cu i th i đo n tính toán.
2.1.1. Xác đ nh h s tiêu toàn h th ng
H s tiêu chung c a c h th ng th y l i (ho c m t khu v c nào đó) có n đ i t ng c n tiêu đ c xác đnh theo công th c t ng quát sau:
i n
i i
j q
q .
∑1
=
= α (2.1) Trong đó:
- qj : H s tiêu chung c a toàn h th ng t i ngày tiêu th j;
- qi : H s tiêu c a đ i t ng tiêu n c th i.
- αi : T l di n tích c a đ i t ng tiêu n c th i so v i di n tích tiêu c a c h th ng th y l i;
2.1.2. Tiêu cho các đ i t ng không ph i là lúa n c
qi = tiC + . P [ ] Ti (2.2)
Trong đó:
- qi là h s tiêu trong th i gian tính toán th i ;
- C là h s dòng ch y, đ c xác đnh b ng th c nghi m: C ≤ 1,0 ; - Pi là t ng l ng m a r i xu ng trong th i gian tính toán ti;
- [T] là th i gian ch u ng p cho phép c a đ i t ng tiêu ; - ti là th i gian m a đ c l ng m a Pi .
Tu t ng tr ng h p c th c a đ i t ng tiêu tiêu n c mà ti và [T] có th đ c tính b ng đ n v ngày ho c đ n v gi nh ng khi tính toán h s tiêu đ u ph i quy đ i ra s giây.
i v i cây tr ng c n, Pi là t ng l ng m a r i xu ng trong 1 ngày đo b ng mm, ti là th i gian c a ngày tiêu th i tính b ng giây. N u yêu c u m a ngày nào ph i tiêu h t ngày đó thì [T] = 0 và h s tiêu qi c a ngày th i xác đ nh theo công th c sau:
64 , 8
. i
i
P
q = C (l/s/ha) (2.3)
i v i các khu v c công nghi p và đô th ho c m t s đ i t ng tiêu n c khác có yêu c u tiêu n c r t cao: m a gi nào ph i tiêu h t gi đó nên [T] = 0.
Trong tr ng h p này Pi là t ng l ng m a r i xu ng tính b ng mm c a t ng gi tiêu th i còn ti là gi tiêu th i tính b ng giây và h s tiêu qi c a gi tiêu th i xác đnh theo công th c sau:
36 , 0
. i
i
P
q = C (l/s/ha) (2.4)
2.1.3. Tiêu cho lúa n c
c đi m c b n c a cây lúa là có kh n ng ch u ng p. Kh n ng chu ng p này ph thu c vào t ng giai đo n phát tri n c a cây lúa và đ c d c tr ng b i hai y u t là đ sâu ch u ng p Amax và th i gian ch u ng p (th i gian tiêu cho phép) [T].
Th i gian tiêu cho phép đ c xác đ nh theo: [T] = t +2
Trong đó:
t: th i gian m a theo mô hình tính toán (ngày) Ph ng trình cân b ng n c m t ru ng:
Pi - (hoi + qoi) = ± ∆Hi (2.5) Trong đó:
- Pi là l ng m a r i xu ng ru ng lúa trong th i gian ∆t (mm);
- hoi là l ng n c t n th t do ng m và b c h i trong th i đo n ∆t (mm), l ng n c này l y theo tiêu chu n thi t k h s tiêu cho ru ng lúa 14TCN-60-88 đ i v i đ ng b ng B c B th ng l y kho ng 5-6 mm/ngày. Trong lu n v n này ta ch n ho = 5 mm
- qoi là đ sâu l p n c tiêu đ c trong th i đo n tính toán (mm);
- ∆Hi là s thay đ i t ng ho c gi m l p n c m t ru ng trong th i đo n tính toán ∆t (mm):
∆Hi = Hci – Hđi (2.6)
- Hci và Hđi là chi u sâu l p n c m t ru ng cu i th i đo n và đ u th i đo n tính toán.
Th i đo n tính toán trong tính toán tiêu n c cho ru ng lúa th ng l y đ n v là ngày. H s tiêu cho ru ng lúa ph thu c vào quá trình l ng n c m a r i xu ng, hình d ng và kích th c công trình tiêu n c m t ru ng. Công trình tiêu n c ru ng lúa có th là đ p tràn, c ng tiêu, ng d n ho c xi phông. Th c t qu n lý n c trong các h th ng th y l i cho th y đ p tràn v n là lo i công trình tiêu n c m t ru ng đ c áp d ng ph bi n trong các vùng chuyên canh lúa n c ta.
Khi công trình tiêu n c m t ru ng là đ p tràn thì đnh tràn có cao trình b ng cao trình m c n c m t ru ng theo ch đ t i thích h p nh t. Trong tính toán tiêu n c, coi m c n c m t ru ng tr c khi xu t hi n m a tiêu b ng cao trình ng ng tràn. Khi n c m a r i xu ng thì m c n c trong ru ng t ng lên t đ ng ch y qua tràn và đ tr c ti p xu ng kênh tiêu. Trong tr ng h p này, tính toán xác đnh h s tiêu n c cho ru ng lúa nh sau:
* N u ch đ dòng ch y qua tràn là t do, th i đo n tính toán 1 ngày đêm, di n tích khu tiêu 1 ha, h s tiêu m t ru ng xác đ nh theo h ph ng trình sau:
Wi - 2Hi = qoi (2.7) qoi = 0,274 M.b0. Hi 3/2 (2.8) Hi =
2 ) (Hi +Hi−1
(2.9)
H
da
Hình 2-1. S đ tính toán tiêu n c m t ru ng b ng đ p tràn, ch đ ch y t do Trong đó:
- b0 : Chi u r ng đ ng tràn (m/ha);
- Hi : C t n c tràn bình quân trong th i đo n tính toán (mm) ; - Hi : C t n c tiêu cu i th i đo n tính toán (mm);
- Hi-1: C t n c tiêu đ u th i đo n tính toán (mm);
- qoi : sâu tiêu trong th i đo n tính toán (mm);
- M = m. 2.g , v i m là h s l u l ng c a đ p tràn;
- Wi đ c xác đnh theo công th c: Wi = (1+β ).Pi - hoi +2.Hi-1 - Pi : L ng m a r i xu ng trong th i đo n tính toán (mm/ngày);
- hoi : sâu t n th t n c trong th i đo n tính toán (mm/ngày);
-β : H s hi u ch nh đ sâu l p n c c n tiêu trên ru ng, đ c xác đnh theo quy ph m.
- da: sâu l p n c m t ru ng tr c khi tiêu - hn: sâu l p n c sau tràn
* N u ch đ dòng ch y qua tràn là ch y ng p: Th i đo n tính toán là 1 ngày đêm, di n tích khu tiêu 1 ha, h s tiêu m t ru ng đ c xác đnh theo h ph ng trình sau:
Wi - 2Hi = qoi (2.10) qoi = 0,274 M.σ.b0. Hi3/2 (2.11) Hi =
2 ) (Hi +Hi−1
(2.12)
Trong đó: σ là h s ch y ng p, tra theo quy ph m còn các ký hi u khác nh đã gi i thi u trên.
H
hn