CHƯƠNG III: HÀNH VI THAM GIA PHẦN HỘI TRONG LỄ HỘI TRUYỀN THỐNG CỦA NGƯỜI DÂN XÃ PHƯỢNG CÁCH
3.3. Hành vi đi xem văn nghệ của người dân xã Phượng Cách
Trong số 150 người có tham gia hoạt động của phần hội (có 73 nam và 77 nữ) có 133 người (88.7%) đi xem văn nghệ.
Các chương trình văn nghệ được tổ chức ở ngoài Đình làng nơi tổ chức phần hội, đoàn văn nghệ được chuẩn bị sẵn một thuyền rồng đặt ở dưới ao làng, các chương trình văn nghệ sẽ diễn ra trên thuyền rồng, người dân địa phương vây xung quanh ao làng để xem văn nghệ. Tỉ lệ đi xem văn nghệ tương đối cao chứng tỏ người dân địa phương quan tâm đến văn nghệ của địa phương trong những ngày diễn ra lễ hội. Tỉ lệ đi xem văn nghệ tương đối cao đối với cả nam giới và nữ giới vì trong 77 nữ tham gia vào hoạt động của phần hội có 74 nữ (96.1%) đi xem văn nghệ vào những ngày diễn ra lễ hội và tỉ lệ nam giới đi xem cũng không kém nữ giới nhiều, trong 73 nam có 59 nam (80.8%) đi xem văn nghệ, nữ giới đi xem văn nghệ nhiều hơn nam vì nữ giới luôn thích các chương trình văn nghệ hơn nam giới. Nữ giới quan tâm các chương trình văn nghệ vì sở thích còn nam giới thì đa số chỉ đi theo phong trào rồi lại nhanh chán mà bỏ về nửa chừng
88.7 21.3
“Cô đi nghe hát quan họ trên thuyền rồng, người ta mời cả đoàn quan họ Bắc Ninh về dĩ nhiên cô phải đi xem rồi vì cô rất thích nghe quan họ mà”
(Nữ, nông nghiệp, 1974)
“Anh đi xem hát quan họ nhưng ngồi được tí thì về vì quá đau đầu, anh không thích mấy cái văn nghệ cho lắm vì mọi người rủ nhau đi đông vui nên muốn ra xem thế nào thôi” (Nam, công nhân, 1989)
Nhóm tuổi cũng ảnh hưởng đến hành vi đi xem văn nghệ của người dân địa phương vì ở những nhóm tuổi khác nhau sẽ có những suy nghĩ và hành vi khác nhau
Biểu 13: Hành vi đi xem văn nghệ phân theo nhóm tuổi (%)
Từ số liệu cho thấy trong số 150 người tham gia hoạt động của phần hội thì có 30 người (100%) thuộc nhóm trên 50 tuổi đều đi xem văn nghệ còn nhóm tuổi từ 31-50 tuổi với 50 người tham gia hoạt động của phần hội có 42 người (chiếm tỉ lệ ít nhất 84%) đi xem văn nghệ. Khi phỏng vấn trực tiếp được biết rằng nhóm tuổi từ 16-30 tuổi mặc dù chiếm tỉ lệ cao đi xem văn nghệ nhưng lại thường không đi xem hết mà chỉ xem một phần
“Em có đi xem văn nghệ nhưng chỉ đi ra một lúc đứng chán quá mấy đứa lại rủ nhau về” (Nữ, học sinh, 1997)
Còn nhóm từ 31-50 tuổi mặc dù chiếm tỉ lệ ít hơn đi xem văn nghệ nhưng những người đi xem đa số đều xem hết các chương trình văn nghệ một phần vì họ thích xem, một phần là để cổ vũ tinh thần những người biểu diễn
“Vì cô rất thích nghe hát quan họ nên cô đứng cả buổi để xem, lúc hết cô mới về” (Nữ, nông nghiệp, 1974)
“Tất nhiên trong một buổi biểu diễn văn nghệ thì sẽ có nhưng tiết mục hay, có những tiết mục chưa hay, nhưng thông thường thì tôi vẫn xem hết. Vì
Từ 16-30 tuổi Từ 31-50 tuổi Trên 50 tuổi 75
80 85 90 95 100 105
87.1
84
100
tôi nghĩ mình xem hết cũng là một hành động cổ vũ cho những người đã tham gia tập luyện và đang diễn trên sân khấu. Họ phải bỏ biết bao công sức để tập luyện tiết mục nhằm biểu diễn cho mọi người xem nhưng lại không được sự ủng hộ của khán giả thì thật sự họ sẽ rất buồn.” (Nam, buôn bán, 1987)
Nhóm trên 50 tuổi là những người thích xem văn nghệ nhất vì đây là những chương trình văn nghệ xoay quanh việc hát quan họ của đoàn quan họ Bắc Ninh và đoàn quan họ địa phương, mà hát quan họ đã hình thành từ trước đó rất lâu, nó được coi là món ăn tinh thần dành cho đã số những người già khi chưa có nhiều thể loại nhạc như hiện nay
“Bà không xem trò chơi nào nhưng văn nghệ thì bà xem từ đầu đến cuối, có chương trình nào bà xem hết chương trình đó luôn, vì nghe hát quan họ là sở thích từ nhỏ của bà mà” (Nữ, về hưu, 1948)
Ngoài nhóm tuổi thì khoảng cách địa lý cũng ảnh hưởng đến hành vi đi xem văn nghệ của người dân địa phương. Những người nhà ở gần nơi tổ chức văn nghệ chỉ đi bộ dưới năm phút đi xem nhiều hơn những người nhà ở xa phải đi trên 15 phút mới tới nơi tổ chức văn nghệ (92.5% so với 87.1%) cho thấy những người ở gần thường ra xem nhiều hơn vì đi lại tiện hơn còn những người ở xa phải mất nhiều thời gian đi lại nên tỉ lệ đi xem văn nghệ ít hơn
“Bác không xem chương trình văn nghệ nào cả vì nhà bác tới hội tương đối xa, bác ở nhà làm cỗ rồi ăn cỗ cũng hết ngày chỉ ra được một tí thôi, với lại bác cũng không thích đi cho lắm” (Nữ, nông nghiệp, 1958)
Trong thời gian diễn ra văn nghệ khi hỏi những người đi xem văn nghệ đã đi cùng ai thì có nhiều ý kiến khác nhau:
Bảng 12: Hành vi đi xem văn nghệ cùng người nào
Số lượt (người) Tỉ lệ (%)
1.Đi xem một mình 24 18
2.Đi xem cùng vợ/chồng 36 27.1
3.Đi xem cùng bố mẹ 6 4.5
4.Đi xem cùng anh chị em ruột 12 9
5.Đi xem cùng con cái 28 21.1
6.Đi xem cùng bạn bè 51 38.3
7.Đi xem cùng hàng xóm 16 12
Trong số 133 người đi xem văn nghệ có những người đi cùng cả vợ chồng, bố mẹ, có những người lại đi cùng với vợ/chồng và con cái vì vậy số lượt người đi xem tương đối cao. Trong đó đa số 51 người (38.3%) đi xem văn nghệ cùng với bạn bè, sau đó đến vợ/chồng chiếm 27.1%. Việc đi xem cùng bố mẹ ít được lựa chọn nhất chỉ có 4.5% vì khi được hỏi họ trả lời rằng
“Anh đi xem cùng bạn bè vì bất cứ các hoạt động đi chơi nào cũng chỉ đi cùng vợ hay bạn bè thôi chứ lớn rồi ít khi đi cùng bố mẹ hay anh chị em ruột lắm” (Nam, buôn bán, 1987)
Đa số mọi người đều lựa chọn đi xem văn nghệ cùng bạn bè hay vợ/chồng vì họ cho rằng mình lớn rồi ít đi cùng bố mẹ còn với bạn bè lại khác, bạn bè là những người cùng trang lứa, những người có những hành vi tương đối giống nhau nên đi chơi hay đi xem đều hợp nhau hơn, nhưng nam giới và nữ giới lại khác nhau trong việc lựa chọn người đi cùng
Biểu 14: Hành vi đi xem văn nghệ cùng người nào phân theo giới tính (%)
Không xem cùng ai
Xem cùng vợ/chồng
Xem cùng bố mẹ
Xem cùng anh chị em ruột
Xem cùng con cái
Xem cùng bạn bè
Xem cùng hàng xóm 0
10 20 30 40 50 60
22
16.9
6.8 10.2 13.6
50.8
6.8 14.9
35.1
2.1
8.1
27 28.4
16.2
Nam Nữ
Trong 133 người đi xem văn nghệ vào những ngày diễn ra lễ hội có 59 nam và 73 nữ, như ở trên đã chứng minh tỉ lệ nam giới đi xem văn nghệ vẫn ít hơn nữ giới. Tuy nhiên hành vi lựa chọn đi cùng ai của nam giới và nữ giới cũng có sự khác nhau. Nam giới lựa chọn đi cùng bạn bè chiếm tỉ lệ cao nhất 30 nam (50.8%) trong khi tỉ lệ đi cùng bố mẹ và hàng xóm lại chỉ chiếm 4 nam (6.8%), còn nữ giới đi cùng chồng chiếm tỉ lệ cao nhất 26 nữ (35.1%).
Điều này chứng tỏ nam giới luôn có xu hướng thích đi cùng bạn bè hơn nữ giới, vì theo họ đó là khoảng thời gian để giao lưu gặp gỡ mọi người
“Khi đi xem anh thường xem cùng bạn bè vì khi đó là khoảng thời gian để chúng ta giao lưu, gặp gỡ với bạn bè” (Nam, công nhân, 1989)
Theo phỏng vấn và số liệu cho biết có sự chênh lệch lớn khi đi cùng bạn bè của nam giới và nữ giới trong khi nam giới chủ yếu đi cùng bạn bè thì nữ giới chỉ có 21 người (28.4%) đi cùng bạn bè.
Nam giới là những người thích đi một mình hơn nên ở những hoạt động nào tỉ lệ nam giới đi một mình cũng cao hơn nữ giới, khi đi xem văn nghệ cũng có 13 nam (22%) đi một mình trong khi nữ giới chỉ có 11 người (14.9%). Nam giới luôn chiếm tỉ lệ lớn hơn nhưng khi đi cùng con cái hay
hàng xóm thì nữ giới lại chiếm tỉ lệ lớn hơn như khi đi cùng con cái nữ giới có 20 người (chiếm 27%) trong khi nam giới chỉ có 8 người (chiếm 13.6%), trong gia đình người mẹ luôn là những người đề nghị muốn đi cùng con cái, có mong ước đi cùng con cái hơn là người bố, theo xu hướng tự nhiên thì đa số quan hệ của mẹ với con cái luôn tốt hơn quan hệ của bố với con cái
“Cô đi xem cùng con gái cô vì cô thấy nó cứ ở nhà không đi chơi nên rủ nó đi cho vui” (Nữ, nông nghiệp, 1974)
Trong khi một bác trả lời rằng:
“Bác cũng chỉ đi xem một mình thôi vì lớn tuổi rồi bạn bè xa xôi khó rủ, con cái nó đi chơi hết với lại bác cũng ít khi đi cùng con cái” (Nam, nông nghiệp, 1958)
Hành vi đi xem văn nghệ cùng ai không chỉ chịu ảnh hưởng bởi giới tính mà nó còn bị ảnh hưởng bởi nhóm tuổi.
Bảng 13: Tương quan giữa nhóm tuổi và hành vi đi xem văn nghệ cùng người nào (người)
Nhóm tuổi
Từ 16-30 tuổi Từ 31-50 tuổi Trên 50 tuổi
1.Xem một mình 2 7 15
2.Xem cùng vợ/chồng 15 17 4
3.Xem cùng bố mẹ 5 1 0
4.Xem cùng anh chị em ruột 7 4 1
5.Xem cùng con cái 10 13 5
6.Xem cùng bạn bè 40 10 1
7.Xem cùng hàng xóm 1 7 8
Từ số liệu cho thấy, với 133 người đi xem văn nghệ có 61 người từ 16- 30 tuổi, 42 người từ 31-50 tuổi, 30 người trên 50 tuổi thì trong số 30 người thuộc nhóm trên 50 tuổi có số người cao nhất (15 người) có xu hướng đi một mình trong khi nhóm tuổi trẻ từ 16-30 tuổi có 61 người đi xem văn nghệ thì chỉ có 2 người đi một mình khi đi xem văn nghệ, người già là những người
luôn thích đi một mình hay chỉ đi cùng hàng xóm nên tỉ lệ đi cùng hàng xóm cũng tương đối cao 8 người trong khi nhóm từ 16-30 tuổi chỉ có 1 người, tuổi trẻ thường lựa chọn đi cùng bạn bè nên việc đi một mình hay cùng hàng xóm đều chiếm tỉ lệ nhỏ. Số người đi cùng bố mẹ của nhóm tuổi 16-30 tuổi là cao nhất 5 người trong khi nhóm tuổi khác chiếm con số rất nhỏ
Có 42 người thuộc nhóm tuổi từ 31-50 tuổi đi xem văn nghệ thì có 17 người (chiếm tỉ lệ cao nhất 40.5%) đi cùng vợ/chồng hay con cái 13 người, đây là nhóm tuổi đã có vợ chồng, con cái và con cái chưa trưởng thành hết, có con nhỏ nên việc đi cùng con cái chiếm tỉ lệ tương đối cao.
Trong khi hai nhóm tuổi trên lựa chọn đi cùng vợ chồng, con cái thì nhóm tuổi từ 16-30 tuổi lại đi cùng bạn bè chiếm số lượng cao nhất 40 người, tuổi trẻ luôn có nhiều bạn bè, luôn thích đi cùng bạn bè dù là đi chơi nên khi đi xem văn nghệ tỉ lệ đi cùng bạn bè tương đối cao. Chiếm tỉ lệ thấp nhất là đi cùng hàng xóm và đi một mình
Khi đi xem văn nghệ hành vi của mỗi người, mỗi giới lại khác nhau nên việc đi cùng ai, hay có đi xem không phụ thuộc vào giới tính và nhóm tuổi, hành vi có ủng hộ hay không cũng phụ thuộc vào nhiều yếu tố khác nhau Biểu 15: Hành vi ủng hộ tiền cho đoàn văn nghệ của người dân xã Phượng Cách (%)
59.8 40.2
Trong số những người đi xem văn nghệ khi được hỏi có ủng hộ tiền hay không thì 79 người (59.8%) nói rằng có ủng hộ tiền cho đoàn văn nghệ, tuy nhiên nam giới và nữ giới khác nhau trong việc ủng hộ, nữ giới thường là những người hay ủng hộ hơn nam giới. Trong số 73 nữ đi xem văn nghệ có 52 nữ (chiếm 71.2%) ủng hộ trong khi có 59 nam đi xem văn nghệ chỉ có 27 nam (45.8%) ủng hộ, mặc dù tỉ lệ nữ giới ủng hộ nhiều hơn nhưng phần lớn là nữ giới trên 50 tuổi vì tỉ lệ những người trên 50 tuổi ủng hộ 21 người (chiếm 70%) trong khi những người từ 16-30 tuổi chỉ có 46.7% ủng hộ. Như ở trên phân tích thì nhóm tuổi trên 50 tuổi thường đi xem hết các chương trình văn nghệ nên khi các đoàn vă nghệ tới chỗ họ họ sẽ ủng hộ còn nhóm tuổi trẻ từ 16-30 tuổi chỉ đi xem một phần mà không xem hết nên đa số chỉ xem qua mà ít ủng hộ hơn nhóm tuổi khác.
Những người có vợ, có chồng cũng chiếm tỉ lệ ủng hộ cao hơn những người chưa vợ, chưa chồng (71.8% so với 35.7%) vì những người chưa vợ, chưa chồng đa số là lứa tuổi trẻ chỉ đi xem một phần mà không quan tâm về các chương trình lễ hội nên tỉ lệ ủng hộ ít hơn.
Trong số những người không đi xem văn nghệ khi được hỏi có nhiều lí do khác nhau, có những người vì cách nhà quá xa, có những người vì không thích, hay không hấp dẫn
“Em không đi xem văn nghệ vì em không thích các chương trình quan họ, lúc đi qua em có nghe thấy thôi” (Nam, học sinh, 1997)
“Chị không đi vì nhà hơi hơi xa nơi tổ chức văn nghệ, chiều hôm đó chị lại ở nhà làm cỗ để đi luôn, mà làm xong nghĩ chắc cũng hết nên thôi không đi nữa” (Nữ, nhân viên nhà nước, 1979)
Ngày tổ chức văn nghệ là ngày diễn ra lễ hội truyền thống của địa phương nên nhà nào cũng làm cỗ vì thế một số hoạt động người trả lời không đi xem được, tuy nhiên cũng có những lí do khác như không thích các chương
trình đó nhưng dù với lí do gì thì những người không đi xem văn nghệ cũng chiếm tỉ lệ nhỏ