Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ GIÁO DỤC KĨ NĂNG SỐNG
1.2. Một số khái niệm cơ bản
1.3.1. Nội dung quản lý giáo dục kỹ năng sống cho trẻ mẫu giáo thông qua
* Xây dựng kế hoạch quản lý giáo dục kỹ năng sống cho trẻ mẫu giáo thông qua hoạt động vui chơi ở các trường mầm non
Trong quản lý nói chung và quản lý giáo dục nói riêng, kế hoạch giữ vị trí vai trò rất quan trọng. Đối với người quản lý thì kế hoạch đóng vai trò là công cụ quản lý, căn cứ vào kế hoạch để kiểm tra quá trình triển khai thực hiện và dự báo trước được kết quả của quá trình. Đối với người bị quản lý thì kế hoạch có tính chất định hướng cho quá trình phấn đấu và phát triển của cá nhân hay của tập thể. Căn cứ vào kế hoạch để xác định mục tiêu phấn đấu, nhiệm vụ phải thực hiện để đạt được mục tiêu đã đề ra.
Vai trò của quản lý kế hoạch quyết định kết quả của quá trình quản lý, bởi vì mọi hoạt động giáo dục kỹ năng sống thông qua hoạt động vui chơi cho trẻ mẫu giáo của giáo viên ở các trường mầm non đều phải được kế hoạch hoá. Kế hoạch là bản thiết kế hoạt động cho các lực lượng, là văn bản pháp quy cho các lực lượng phải tuân theo.
Trong hoạt động dạy học, việc lập kế hoạch là điều kiện quan trọng hàng đầu và quyết định kết quả thực hiện. Kế hoạch phải đảm bảo tính khoa học, phù hợp, khả thi và phải được triển khai thực hiện một cách nghiêm túc thì mới đạt kết quả.
Các loại kế hoạch giáo dục kỹ năng sống thông qua hoạt động vui chơi cho trẻ mà chủ thể quản lý chỉ đạo xây dựng và tổ chức thực hiện bao gồm: kế hoạch tổng thể về giáo dục kỹ năng sống thông qua hoạt động vui chơi; kế hoạch trung hạn, kế
hoạch ngắn hạn; kế hoạch giáo dục kỹ năng sống thường xuyên hàng năm; kế hoạch giáo dục kỹ năng sống theo từng hoạt động vui chơi; kế hoạch giáo dục kỹ năng sống theo chủ đề…
Yêu cầu xây dựng kế hoạch giáo dục kỹ năng sống thông qua hoạt động vui chơi phải đảm bảo tính pháp lý, tính hệ thống, đồng bộ, tính khoa học, tính thực tiễn và tính khả thi. Việc lập kế hoạch giáo dục kỹ năng sống thông qua hoạt động vui chơi của giáo viên mầm non phải được coi là một trong những nhiệm vụ trọng tâm của quá trình giáo dục. Kế hoạch phải được xây dựng trên cơ sở phát triển, mang tính chiến lược dài hạn, đảm bảo phù hợp và cân đối giữa các nội dung và hình thức giáo dục kỹ năng sống.
Kế hoạch là một chức năng quan trọng của công tác quản lý trường mầm non. Chất lượng của kế hoạch và hiệu quả thực hiện kế hoạch quyết định chất lượng hiệu quả của quá trình chăm sóc giáo dục trẻ. Trên cơ sở phương hướng nhiệm vụ năm học của ngành, tình hình cụ thể của trường hiệu trưởng các trường mầm non hướng dẫn giáo viên xây dựng kế hoạch giáo dục kỹ năng sống thông qua hoạt động vui chơi của tổ chuyên môn và kế hoạch của nhóm lớp, giúp họ biết xác định mục tiêu, nhiệm vụ đúng đắn, đề ra các biện pháp rõ ràng, hợp lý và các điều kiện để đạt được mục tiêu đề ra.
Đối với kế hoạch của tổ chuyên môn và kế hoạch của nhóm lớp: Bao gồm kế hoạch nuôi dưỡng và chăm sóc giáo dục trẻ, hiệu trưởng và ban giám hiệu cần có sự chỉ đạo cụ thể về nội dung, quy trình xây dựng kế hoạch giáo dục kỹ năng sống thông qua hoạt động vui chơi cho giáo viên.
Việc chỉ đạo việc thực hiện xây dựng kế hoạch của tổ chuyên môn và kế hoạch nhóm, lớp đòi hỏi người hiệu trưởng cần phải thực hiện các biện pháp sau:
Triển khai các văn bản, chỉ thị, yêu cầu của ngành đến giáo viên và giao nhiệm vụ cụ thể cho từng bộ phận, từng cá nhân tổ chức thực hiện; Hướng dẫn giáo viên, các bộ phận trong trường làm kế hoạch và duyệt kế hoạch với họ, giúp giáo viên nắm chắc kế hoạch phân phối nội dung chương trình; Hướng dẫn xây dựng kế hoạch mẫu; Xác định cách thức thực hiện như kiểm tra ngày giờ công, kỷ cương nề nếp dạy học, kiểm tra việc thực hiện chương trình thông qua thời gian biểu, thăm lớp dự giờ; Kết hợp với các đoàn thể trong nhà trường để phát động các phong trào thi đua
khuyến khích chủ động tích cực sáng tạo của mỗi thành viên nhằm đạt được kế hoạch đề ra; Xây dựng chuẩn phương pháp đánh giá việc thực hiện kế hoạch; Phối hợp chặt chẽ giữa các bộ phận, tổ, cá nhân và các đoàn thể bên ngoài nhà trường, nhằm huy động các nguồn lực để hoàn thành các nhiệm vụ trong năm học; Tổng kết, đánh giá, rút kinh nghiệm trong năm học.
Chính vì thế việc chỉ đạo xây dựng kế hoạch đảm bảo chất lượng và có khả năng thực thi là một yêu cầu bắt buộc đối với người hiệu trưởng trong hoạt động quản lý nói chung và quản lý hoạt động giáo dục kỹ năng sống thông qua hoạt động vui chơi cho trẻ mẫu giáo của giáo viên mầm non nói riêng. Tất cả các kế hoạch đó đều được thống nhất với nội dung kế hoạch của nhà trường, đảm bảo khả năng phối hợp cao giữa các bộ phận, để cùng thực hiện mục tiêu, nhiệm vụ của nhà trường.
Các kế hoạch xây dựng đều phải được hiệu trưởng phê duyệt trước khi thực hiện.
* Tổ chức thực hiện kế hoạch quản lý giáo dục kỹ năng sống cho trẻ mẫu giá o thông qua hoạt động vui chơi ở các trường mầm non
Tổ chức được tiến hành sau khi lập xong kế hoạch nhằm chuyển hoá những mục đích, mục tiêu giáo dục kỹ năng sống thông qua hoạt động vui chơi được đưa ra trong kế hoạch thành hiện thực. Nhờ đó mà tạo ra mối quan hệ giữa các lực lượng trong thực hiện hoạt động giáo dục, các bộ phận liên quan trong hoạt động chuyên môn của giáo viên mầm non được liên kết thống nhất, chặt chẽ và nhà quản lý có thể điều phối các nguồn lực phục vụ ngày một tốt hơn cho công tác giáo dục kỹ năng sống. Phương pháp làm việc của hiệu trưởng cùng cán bộ quản lý có ý nghĩa quyết định cho việc chuyển hoá kế hoạch giáo dục kỹ năng sống thông qua hoạt động vui chơi thành hiện thực.
Sau khi lập kế hoạch và cơ cấu bộ máy, khâu vận hành, điều khiển hệ thống là cốt lõi của chức năng chỉ đạo, quản lý của hiệu trưởng nhà trường. Nội dung của chức năng này là liên kết các thành viên trong tổ chức, tập hợp động viên họ nỗ lực phấn đấu hoàn thành nhiệm vụ được giao để đạt được mục tiêu của hoạt động giáo dục kỹ năng sống thông qua hoạt động vui chơi cho trẻ. Nó kết nối, thẩm thấu và đan xen vào hai nội dung lập kế hoạch và tổ chức thực hiện hoạt động giáo dục kỹ năng sống thông qua hoạt động vui chơi.
Giáo viên là lực lượng quyết định chất lượng giáo dục kỹ năng sống của trẻ, vì thế họ phải thường xuyên được học tập, bồi dưỡng để nâng cao trình độ chuyên môn nghiệp vụ, kinh nghiệm giáo dục kỹ năng sống và kỹ năng tổ chức các hoạt động vui chơi, đáp ứng những yêu cầu đổi mới của đất nước và của bậc học.
* Quản lý mục tiêu, chương trình giáo dục kỹ năng sống cho trẻ mẫu giáo thông qua hoạt động vui chơi ở các trường mầm non
Mục tiêu giáo dục kỹ năng sống thông qua hoạt động vui chơi là nhằm hình thành ở trẻ những kỹ năng cần thiết cho cuộc sống, góp phần nâng cao chất lượng chăm sóc, giáo dục chung của nhà trường. Chính vì vậy, bản chất của mục tiêu quản lý là nhằm tạo dựng môi trường và những điều kiện thuận lợi để thực hiện tốt mục tiêu, kế hoạch giáo dục kỹ năng sống cho trẻ đã xác định.
Thực chất quản lý mục tiêu, nội dung, chương trình giáo dục kỹ năng sống cho trẻ mẫu giáo thông qua hoa ̣t đô ̣ng vui chơi là mô hình hoá mục tiêu thành tiêu chí về kỹ năng sống cần thiết được hình thành ở trẻ, là phân cấp mục tiêu giáo dục kỹ năng sống theo các cấp độ khác nhau, độ tuổi khác nhau. Trên cơ sở mục tiêu đó để xử lý chế biến nội dung, xây dựng chương trình giáo dục cho thích hợp.
Các hoạt động thực hiện chương trình chăm sóc giáo dục trẻ là thực hiện hoạt động đào tạo theo mục tiêu của trường. Về nguyên tắc chương trình là pháp lệnh của nhà nước do bộ giáo dục và đào tạo ban hành. Người hiệu trưởng cần phải thực hiện nghiêm chỉnh, không được thay đổi thêm, bớt làm sai lệch chương trình chăm sóc giáo dục trẻ. Trong quá trình quản lý việc thực hiện chương trình, hiệu trưởng phải là người nắm vững nhất chương trình chăm sóc giáo dục, nội dung từng công việc người thực hiện và thời gian thực hiện.
Để nâng cao chất lượng giáo dục kỹ năng sống cho trẻ mẫu giáo thông qua hoa ̣t đô ̣ng vui chơi nhằm đẩy mạnh hiệu quả trong công tác chăm sóc giáo dục trẻ, người hiệu trưởng thường xuyên phải chỉ đạo chặt chẽ việc lập kế hoạch, thực hiện kế hoạch và kiểm tra, đánh giá xác định mức độ hoàn thành công việc của mỗi giáo viên theo từng chủ đề, chủ điểm trong năm học đã quy định.
Hiệu trưởng quản lý soạn bài và chuẩn bị bài lên lớp của giáo viên. Giáo dục kỹ năng sống thông qua hoạt động vui chơi cũng là một hình thức lên lớp và mỗi giờ lên lớp giáo viên đều phải soạn bài và chuẩn bị bài lên lớp. Soạn bài là khâu quan trọng
chuẩn bị cho giờ lên lớp, là lao động sáng tạo thể hiện sự lựa chọn của giáo viên về nội dung, phương pháp, hình thức tổ chức dạy học và sự lựa chọn những thiết bị phục vụ bài dạy. Sự lựa chọn phải phù hợp với nội dung bài dạy, đúng yêu cầu quy định, sát với học sinh theo lứa tuổi và phù hợp với điều kiện thực tế của nhà trường.
Quản lý soạn bài và chuẩn bị bài lên lớp của giáo viên, hiệu trưởng cần tập trung vào vào một số công việc như sau:
Hướng dẫn giáo viên kế hoạch soạn bài, dựa trên những yêu cầu, quy định chung đảm bảo sự thống nhất về nội dung hình thức bài soạn với tính chất chỉ dẫn, không phải là khuôn mẫu.
Hướng dẫn giáo viên nghiên cứu sách giáo khoa, sách tham khảo, sách thiết kế các hoạt động, các môn học theo lứa tuổi vào soạn bài.
Tổ chức những buổi thảo luận về soạn bài, thống nhất nội dung và hình thức cải tiến nội dung, phương pháp soạn bài, trao đổi kinh nghiệm soạn những bài khó.
Hiệu trưởng, hiệu phó và các tổ trưởng chuyên môn thường xuyên kiểm tra, theo dõi việc soạn bài của giáo viên bằng cách kiểm tra bài soạn, kiểm tra hồ sơ và kế hoạch thực hiện giảng dạy.
Để đảm bảo điều kiện phục vụ cho giờ dạy trên lớp của giáo viên, hiệu trưởng căn cứ vào kế hoạch giảng dạy kiểm tra các điều kiện cơ sở vật chất - kỹ thuật, đồng thời có kế hoạch mua sắm những thiết bị thiếu và đề ra những quy định quản lý sử dụng thiết bị dạy học, đồ chơi hiện có.
Hiệu trưởng tạo mọi điều kiện thuận lợi cho giáo viên về thời gian soạn bài. Soạn bài và chuẩn bị bài trước khi lên lớp là khâu quan trọng của quá trình giáo dục kỹ năng sống, chuẩn bị bài tốt sẽ góp phần vào sự thành công của giờ dạy.
* Quản lý hình thức và nội dung giáo dục kỹ năng sống cho trẻ mẫu giáo thông qua hoạt động vui chơi
Quản lý hình thức và nội dung chương trình giáo dục kỹ năng sống thông qua hoạt đô ̣ng vui chơi nhằm hướng đến việc nâng cao kiến thức về kỹ năng sống và khả năng tổ chức các hoạt động vui chơi cho trẻ, cập nhật công nghệ thông tin để sử dụng trong quá trình chăm sóc, giáo dục trẻ. Nội dung phải tập trung vào những kiến thức mới và các phương pháp, cách thức tổ chức các hoạt động giáo dục kỹ năng sống thông qua hoạt đô ̣ng vui chơi cho trẻ mẫu giáo.
Chỉ đạo thực hiện nội dung chương trình giáo dục là nhiệm vụ trọng tâm trong quản lý chuyên môn của người hiệu trưởng, nhằm giúp cho giáo viên đảm bảo thực hiện đúng, thực hiện đủ và thực hiện có hiệu quả, sáng tạo trong công tác chăm sóc giáo dục trẻ.
Để nắm được tình hình thực hiện chương trình chăm sóc giáo dục kỹ năng sống thông qua hoạt động vui chơi của trẻ, hiệu trưởng theo dõi thông qua hồ sơ chuyên môn, qua phản ánh của hiệu phó, tổ trưởng chuyên môn và dự giờ để từ những thông tin thu được, kịp thời có kế hoạch điều chỉnh, uốn nắn sao cho chương trình được thực hiện phù hợp với thời gian của tiến trình năm học.
Về quản lý giờ dạy của giáo viên: Giờ lên lớp giữ vai trò quyết định chất lượng giáo dục. Vì thế hiệu trưởng cần tìm mọi biện pháp tác động trực tiếp đến giờ dạy của giáo viên, xây dựng các chuẩn để quản lý giờ lên lớp, dựa trên những quy định của ngành và hoàn cảnh riêng của trường để xây dựng giờ chuẩn lên lớp.
Hiệu trưởng sử dụng chuẩn giờ lên lớp để kiểm tra đánh giá, từng bước nâng cao chất lượng giáo dục kỹ năng sống.
Tư tưởng chỉ đạo việc quản lý gờ lên lớp của giáo viên là hiệu trưởng càng tác động trực tiếp vào giờ dạy trên lớp càng nhiều càng tốt.
Kiểm tra giờ lên lớp của giáo viên là biện pháp quan trọng trong các biện pháp quản lý.
Hiệu trưởng cần bình thường hóa việc kiểm tra, tổ chức dự giờ thăm lớp thường xuyên, khi việc dự giờ đã trở thành nề nếp, sẽ tạo ra bầu không khí thuận lợi để hiệu trưởng kiểm tra giờ dạy trên lớp của giáo viên như một việc bình thường. Việc giáo viên thường xuyên dự giờ lẫn nhau sẽ cung cấp cho hiệu trưởng những thông tin giờ dạy, làm cho những đánh giá có độ tin cậy cao.
Cùng với việc kiểm tra trực tiếp giờ dạy, hiệu trưởng cần chú đến các hình thức kiểm tra gián tiếp khác như phỏng vấn học sinh, trao đổi với giáo viên, phụ huynh học sinh về tình hình thực hiện chương trình giáo dục kỹ năng sống thông qua hoạt động vui chơi trong nhà trường.
Về quản lý hồ sơ chuyên môn: Hồ sơ chuyên môn của giáo viên là phương tiện phản ánh khách quan công tác chuyên môn và năng lực sư phạm của người giáo viên giúp cho hiệu trưởng nắm chắc tình hình dạy học của giáo viên nói chung và giáo dục kỹ năng sống thông qua hoạt động vui chơi nói riêng trong nhà trường.
Quản lý hồ sơ chuyên môn trong các cơ sở giáo dục mầm non cần tập trung vào các loại hồ sơ sau: Kế hoạch chuyên môn năm học, tập bài soạn, phiếu đánh giá trẻ, sổ dự giờ thăm lớp, sổ bồi dưỡng chuyên môn và sách giáo khoa, sách hướng dẫn giáo dục kỹ năng sống, sách hướng dẫn kỹ năng tổ chức các hoạt động vui chơi, sách tham khảo các môn học...
Để giúp giúp giáo viên xây dựng và sử dụng bộ hồ sơ chuyên môn phục vụ giáo dục kỹ năng sống có chất lượng, hiệu trưởng quy định nội dung và cách xây dựng các loại hồ sơ, thường xuyên kiểm tra hồ sơ chuyên môn của giáo viên để đánh giá việc thực hiện nội quy, quy chế chuyên môn của giáo viên trong trường, đồng thời đánh giá năng lực sư phạm, hoạt động giáo dục kỹ năng sống của giáo viên và chất lượng học tập của trẻ, làm căn cứ theo dõi trong quá trình quản lý.
* Công tác kiểm tra, đánh giá, giáo dục kỹ năng sống cho trẻ mẫu giáo thông giá o thông qua hoạt động vui chơi.
Quản lý hoạt động giáo dục kỹ năng sống cho trẻ mẫu giáo thông giáo thông qua hoạt đô ̣ng vui chơi ở các trường mầm non là một chức năng cơ bản của hiệu trưởng và các chủ thể quản lý trong quản lý nhà trường. Quản lý kết quả của hoạt động giáo dục kỹ năng sống cho trẻ mẫu giáo thông giáo thông qua hoa ̣t đô ̣ng vui chơi là đảm bảo cho hoạt động đó đạt được các mục tiêu, nhiệm vụ giáo dục đã đặt ra với chi phí thấp nhất. Quản lý kết quả hoạt động giáo dục kỹ năng sống cho trẻ mẫu giáo thông giáo thông qua hoa ̣t đô ̣ng vui chơi ở các trường mầm non bao gồm quản lý hiệu quả trong, hiệu quả ngoài của hoạt động giáo dục và sự vận hành của những yếu tố tạo nên hiệu quả đó.
Việc kiểm tra nội bộ trong nhà trường nói chung và kiểm tra kết quả hoạt động giáo dục kỹ năng sống cho trẻ mẫu giáo thông giáo thông qua hoa ̣t đô ̣ng vui chơi là một việc làm quan trọng ở trường mầm non. Qua kiểm tra hiệu trưởng sẽ phát hiện ra những mặt mạnh, mặt yếu, để ngăn chặn, uốn nắn những lệch lạc của tập thể và cá nhân khi tiến hành công việc.
Quá trình kiểm tra sẽ góp phần hình thành ý thức và năng lực tự kiểm tra công việc của chính bản thân mỗi cán bộ giáo viên.
Trong trường mầm non kiểm tra giáo dục kỹ năng sống cho trẻ mẫu giáo thông giáo thông qua hoa ̣t đô ̣ng vui chơi bao gồm các nội dung sau: