Tr c khi gi i thích cách xây d ng các bi n trong mô hình tác gi l u ý r ng t giá h i đoái th c hi u l c c ng gi ng nh các y u t kinh t c b n đ c th hi n d i d ng giá tr t ng đ i c a các bi n trong n c v i các đ i tác n c ngoài.Vì v y, ch có s khác bi t gi a các bi n trong n c và n c ngoài m i tác đ ng đ n bi n đ ng c a t giá h i đoái th c hi u l c. H n n a, đ có m t đánh giá t ng th v m i quan h cân b ng gi a t giá th c hi u l c và các y u t kinh t c b n, tác gi s nghiên c u t giá h i đoái th c đa ph ng thay vì duy nh t m t t giá h i đoái song ph ng.
Vì v y, t ng t nh vi c tính toán t giá h i đoái hi u l c, t t c các y u t kinh t c b n đ c th hi n b ng t l , c th là t l t ng đ i gi a các bi n n i đa v i các bi n t ng t c a đ i tác n c ngoài, trong khi các bi n c a đ i tác n c ngoài là bình quân gia quy n c a các giá tr t ng ng c a đ i tác th ng m i chính c a n c nghiên c u.Các tr ng s t ng ng là th ph n th ng m i c a các đ i tác th ng m i n c ngoài đ i v i n c s t i. C th , đ i v i m i qu c gia tác
gi xác đ nh n m đ i tác th ng m i l n c a Vi t Nam và Malaysia theo t ng kh i l ng th ng m i song ph ng (xu t kh u và nh p kh u) trong giai đo n nghiên c u t quý 1 n m 2000 đ n quý 3 n m 2014. Sau khi tính th ph n th ng m i c a đ i tác i trong n m t theo công th c:
激件茎建 =繋劇件茎建/劇繋劇茎建 Trong đó:
1. 激件茎建: là th ph n th ng m i c a đ i tác i trong n m t đ i v i qu c gia H, trong đó: i=1,2,…,5
2. 繋劇件茎建: là kh i l ng th ng m i c a n c i v i qu c gia H.
3. 劇繋劇茎建: là t ng th ng m i c a qu c gia H v i 5 đ i tác kinh doanh l n c a m i qu c gia .
4. 茎: l n l t bi u th 2 qu c gia Vi t Nam và Malaysia.
3.3.1. T giá th c hi u l c – t giá th c đa ph ng (REER – Real Effective Exchange Rate).
Trong bài nghiên c u tác gi xác đ nh t giá h i đoái là s đ n v ngo i t trên m t đ n v n i t , do đó m t s gia t ng trong t giá có ngh a là m t s đánh giá cao c a đ ng n i t . Có nhi u ph ng pháp đ nghiên c u t giá h i đoái th c nh BEERS, FEER, REER. Tuy nhiên BEER là ch s ch d báo đ c t giá h i đoái th c trong ng n h n, FEER là ch s d báo t giá trong trung h n, ch có REER là th hi n đ c m i quan h trong dài h n gi a t giá và các y u t kinh t c b n. Chính vì v y trong nghiên c u này tác gi đã ch n REER đ c tính toán theo n m g c 2010 đ làm bi n đ i di n cho t giá th c. T giá h i đoái th c hi u l c c a n c H đ c tính nh sau:
迎継継迎茎建 =鶏茎建迎茎建/テ5件=1(鶏件建迎件建)激件茎建 Trong đó:
1. 迎継継迎茎建: T giá h i đoái th c hi u l c c a qu c gia H trong th i đi m t
2. 鶏 : là ch s giá tiêu dùng (CPI): trong đó, 鶏茎建 là ch s giá tiêu dùng c a qu c gia H trong kho ng th i gian t, 鶏件建 là ch s giá tiêu dùng c a n c i (v i i=1,2,…,5)
3. 迎: là t giá danh ngh a c a đ ng đô la M : trong đó, 迎茎建 : là t giá danh ngh a c a đ ng đô la M so v i qu c gia H trong kho ng th i gian t, 迎件建
là t giá danh ngh a c a đ ng đô la M t i n c i trong kho ng th i gian t.
3.3.2. Chênh l ch trong n ng su t ( PROD – Difference in Productivity)
Tác gi đã s d ng lý thuy t đi n hình trong nghiên c u c a Balassa và Samuelson (1964) d đoán r ng m t s gia t ng t ng đ i l n v n ng su t trong l nh v c th ng m i hàng hoá c a m t n n kinh t d n đ n m t s đánh giá cao t giá th c c a đ ng ti n, th ng đ c thúc đ y b i s gia t ng nhanh c a giá hàng hóa không th giao d ch so v i giá hàng hóa có th giao dch. Do đó, theo Balassa- Samuelson thì giá c t ng đ i c a hàng hóa phi th ng m i đ i v i hàng hóa th ng m i th ng đ c đ i di n b i ch s CPI - PPI (PPI ký hi u ch s giá s n xu t) ho c b ng bình quân đ u ng i GDP. Theo Kim và Korhonen (2005), nghiên c u này s d ng GDP bình quân đ u ng i (PCGDP) làm đ i di n cho s khác bi t v n ng su t. PROD đ c tính theo công th c:
鶏迎頚経茎建 =鶏系罫経鶏茎建/テ5件=1(鶏系罫経鶏件建)激件茎建 Trong đó:
1. 鶏迎頚経茎建: s khác bi t trong n ng su t s n xu t c a qu c gia H trong th i gian t
2. 鶏系罫経鶏: thu nh p bình quân đ u ng i ; 鶏系罫経鶏茎建 là thu nh p bình quân đ u ng i c a qu c gia H trong th i gian t; 鶏系罫経鶏件建 là thu nh p bình quân đ u ng i c a n c i trong th i gian t.
3.3.3. T l m u d ch ( TOT – Term Of Trade)
T l m u dch đ c đnh ngh a là t s đo l ng chênh l ch gi a giá xu t kh u và giá nh p kh u c a m t qu c gia nh m xác đnh l i th th ng m i và đ c tính b ng t l gi a giá tr đ n v xu t kh u so v i giá tr đ n v nh p kh u. T s này th ng đ c dùng đ đ i di n cho tác đ ng c a môi tr ng kinh t qu c t đ n ho t đ ng ngo i th ng c a m t qu c gia, nh ng tác đ ng c a nó đ i v i t giá h i đoái th c l i m h do hai tác d ng trái ng c nhau. M t là tác đ ng thu nh p, các nhà nghiên c u d đoán r ng khi đi u ki n th ng m i đ c c i thi n, thu nh p t xu t kh u s t ng lên, nhu c u đ i v i hàng hóa phi th ng m i s t ng lên, và do đó giá hàng hóa phi th ng m i s t ng lên, d n đ n m t s gia t ng t giá h i đoái th c hay nói cách khác đ ng n i t đ c đ nh giá cao. Tác đ ng th hai là hi u ng thay th , theo đó các nhà nghiên c u d đoán r ng s c i thi n v m t th ng m i có ngh a là hàng nh p kh u tr nên r h n, và ít nh t là m t ph n c a nhu c u trong n c đ i v i hàng hóa phi th ng m i s đ c thay th b i hàng nh p kh u, do đó giá hàng hóa phi th ng m i s đ c gi m xu ng. i u này s d n đ n t giá th c gi m hay nói cách khác chính là s m t giá c a đ ng n i t .
Trong bài nghiên này, tác gi s d ng t s giá tr xu t kh u so v i giá tr nh p kh u đ i v i các qu c gia không có d li u giá tr xu t nh p kh u đ n v
TOT đ c tính theo công th c:
劇頚劇茎建 = (隙撃茎建
警撃茎建)/テ5件=1(隙撃件建/警撃件建)激件茎建 Trong đó:
1. 劇頚劇茎建 là t l m u d ch c a qu c gia H trong kho ng th i gian t
2. XV là giá tr xu t kh u đ n v ; 隙撃茎建 là giá tr xu t kh u đ n v c a qu c gia H trong kho ng th i gian t; 隙撃件建 là giá tr xu t kh u đ n v c a qu c gia i trong kho ng th i gian t.
3. MV là giá tr nh p kh u đ n v; 警撃茎建 là giá tr nh p kh u đ n v c a qu c giá H trong kho ng th i gian t; 警撃件建 là giá tr nh p kh u đ n v c a qu c gia i trong kho ng th i gian t.
3.3.4. Chi tiêu chính ph (GEXP – Government Expenditure):
Chi tiêu chính ph (GEXP) đ c tính b ng t l t ng chi tiêu chính ph so v i GDP, ch tiêu này đ i di n cho chính sách tài khóa c a chính ph .M i quan h gi a GEXP và REER đ c Frenkel và Razin (1996) phân tích hoàn ch nh. Theo đó, GEXP tác đ ng đ n tiêu dùng t nhân và REER thông qua 2 h ng: th nh t, n u chi chính ph bao g m ph n l n là hàng hóa phi ngo i th ng, GEXP t ng s làm t ng áp l c c u n i đ a, gia t ng giá t ng đ i c a hàng hóa phi ngo i th ng d n đ n gi m REER và theo h ng này, tác đ ng c a GEXP đ n tiêu dùng t nhân và REER ph thu c vào đ c đi m c a hàm h u d ng; th hai n u ph n l n chi tiêu chính ph là hàng hóa ngo i th ng, GEXP t ng s làm cán cân th ng m i x u đi, REER t ng. Vì v y, khó d đoán h ng tác đ ng c a GEXP lên REER (Ting, 2009).
Vì v y, chi tiêu chính ph cao v i m t th i gian dài có th gây ra t giá th c gi m hay đ ng n i t b đnh giá th p. Bi n này đ c tính b ng t s chi tiêu chính ph so v i GDP danh ngh a
GEXP đ c tính toán theo công th c:
罫継隙鶏茎建 = (罫継隙茎建
罫経鶏茎建)/テ5件=1(罫継隙件建/罫経鶏件建)激件茎建 Trong đó:
1. 罫継隙鶏茎建: là chi tiêu chính ph c a chính ph qu c gia H trong kho ng th i gian t.
2. GEX : là m c chi tiêu tuy t đ i c a chính ph ; 罫継隙茎建 : là m c chi tiêu tuy t đ i c a chính ph qu c gia H trong th i gian t; 罫継隙件建 là m c chi tiêu tuy t đ i c a chính ph qu c gia I trong th i gian t.
3. GDP : là t ng s n ph m qu c n i; 罫経鶏茎建 : là t ng s n ph m qu c n i qu c gia H trong kho ng th i gian t; 罫経鶏件建 là t ng s n ph m qu c n i qu c gia i trong kho ng th i gian t.
3.3.5. m c a n n kinh t (OPEN – Openness of economy)
Bi n OPEN đo l ng m c đ m c a c a n n kinh t ,đ c s d ng làm bi n đ i di n cho chính sách ngo i th ng. Nó đ c tính b ng t s gi a t ng th ng m i (nh p kh u c ng v i xu t kh u) so v i GDP.Chính sách ngo i th ng càng theo h ng t do hóa, thì đ m c a n n kinh t càng l n.V m t lý thuy t, tác đ ng c a s m c a kinh t đ i v i v t giá h i đoái th c là không ch c ch n. Do đó không th đoán tr c tác đ ng c a bi n này lên t giá h i đoái th c. S m c a c a n n kinh t có th thay đ i do k t qu c a vi c gi m thu nh p kh u, t ng h n ng ch nh p kh u, ho c gi m thu xu t kh u. Vi c gi m thu ho c t ng h n ng ch có th làm gi m giá hàng hóa th ng m i trong n c. i u này d n đ n c hi u ng thu nh p và hi u ng thay th . Hi u ng thay th trong m t hay nhi u giai đo n, gi m giá hàng th ng m i s kích thích s gia t ng c a c u hàng nh p kh u d n đ n m t s suy gi m trong cán cân th ng m i, t đó d n đ n vi c t giá th c gi m hay chính là đ ng n i t b đnh giá th p. Tuy nhiên, hi u ng thu nh p c a s m c a đ i v i hàng hóa phi th ng m i là không rõ ràng và ph thu c vào xu h ng tiêu dùng c a nhà n c thiên v hàng hóa th ng m i hay phi th ng m i. N u thu nh p t ng thêm đ c s d ng chi tiêu cho hàng hóa phi th ng m i nhi u h n thì t giá th c d ki n s t ng. Connolly và Devereux (1995) l p lu n r ng hi u ng thay th c a s c i m th ng chi m u th h n hi u ng thu nh p trong các tr ng h p này. Vì v y, s gia t ng s m c a th ng m i theo cách này có th d n đ n m t giá c a đ ng n i t thông qua s suy thoái c a cán cân th ng m i. N u s m c a đ c t ng lên thông qua thu xu t kh u gi m, nh l p lu n c a Connolly và Devereux (1995), hi u ng thu nh p và thay th có xu h ng tác đ ng cùng chi u v i nh ng thay đ i trong xu t kh u. Trong tr ng h p này cán cân th ng m i s đ c c i thi n và do đó d n đ n m t t l giá h i đoái th c s t ng.
OPEN đ c tính toán b ng công th c:
頚鶏継軽茎建 = (劇繋劇茎建/罫経鶏茎建)/テ5件=1(劇繋劇件建/罫経鶏件建)激件茎建
Trong đó:
1. 頚鶏継軽茎建 : là đ m c a n n kinh t qu c gia H trong kho ng th i gian t.
2. TFT: là đ i di n cho t ng giá tr ngo i th ng; 劇繋劇茎建 : là đ i di n cho t ng giá tr ngo i th ng c a qu c gia H trong kho ng th i gian t; 劇繋劇件建 : là đ i di n cho t ng giá tr ngo i th ng c a qu c gia i trong kho ng th i gian t.
3.3.6 Tài s n n c ngoài ròng (NFA – Net Foreign Assets)
Tài s n n c ngoài ròng b ng v i t ng tài s n n c ngoài c a m t qu c gia tr đi t ng s n n c ngoài c a qu c gia đó. T góc đ quan đi m cân b ng danh m c đ u t , thâm h t trong tài kho n vãng lai làm t ng n n c ngoài ròng c a m t qu c gia, trong đó n đ c tài tr b i dòng v n qu c t . Tuy nhiên, các nhà đ u t n c ngoài yêu c u l i t c cao h n đ b t đ u có nh ng đi u ch nh c n thi t trong danh m c đ u t c a h .V i m c lãi su t nh t đ nh, đi u này ch có th đ c th c hi n thông qua s m t giá c a ti n t c a qu c gia n . Ngoài ra, kênh cán cân thanh toán gi đ nh r ng n n c ngoài tích l y thông qua thâm h t tài kho n vãng lai ph i đ c tr lãi b ng các kho n thanh toán lãi su t, có th đ c tài tr b ng th ng d th ng m i. i u này s đòi h i m t s m t giá c a ti n t , do đó kh n ng c nh tranh qu c t c a đ t n c có th đ c t ng c ng và đ xu t kh u ròng có th đ t đ c. Vì v y, v th tài s n n c ngoài ròng m nh d n đ n t giá h i đoái t ng đ ng n i t đ c đnh giá cao, trong khi m t v trí y u d ki n s g n li n v i s m t giá đ ng n i t .Chính vì th , s t ng lên c a NFA th ng tác đ ng làm gi m REER và ng c l i.
NFA đ c tính theo công th c:
軽繋畦茎建 =劇繋畦茎建伐劇繋詣茎建
罫経鶏茎建 伐 デ 激5 件茎建 件=1
劇繋畦件建伐劇繋詣件建 罫経鶏件建 Trong đó:
1. 軽繋畦茎建 : là tài s n n c ngoài ròng c a qu c gia H trong th i gian t.
2. TFA: là t ng tài s n n c ngoài; 劇繋畦茎建 : là t ng tài s n n c ngoài c a qu c gia H trong th i gian t; 劇繋畦件建: là t ng tài s n n c ngoài c a qu c gia i trong th i gian t.
3. TFL: là t ng n n c ngoài; 劇繋詣茎建: là t ng n n c ngoài c a qu c gia H trong th i gian t; 劇繋詣件建: là t ng n n c ngoài c a qu c gia i trong th i gian t.
Các s li u đ c s d ng trong nghiên c u này bao g m d li u quý c a Vi t Nam và Malaysiacùng 5 đ i tác th ng m i l n c a m i qu c gia trong giai đo n t quí 1 n m 2000 đ n quý 3 n m 2014. Ngo i tr các tr ng h p quy đ nh t i các chú thích liên quan, các d li u đ c s d ng đ tính toán các bi n trên đ c l y tr c ti p t c s d li u c a IMF: Th ng kê Th ng m i (DOTS), Th ng kê tài chính qu c t (IFS) và T ng c c th ng kê (GSO). L u ý r ng tr khi có nh ng ghi chú khác, các bi n th ng bi u th hàm logarit c a các bi n t ng ng trong phân tích th c nghi m ví d reer=ln(REER).
CH NG 4 :
KI M NH M I QUAN H GI A T GIÁ H I OÁI TH C HI U L C VÀ CÁC Y U T KINH T C B N
VI T NAM VÀ MALAYSIA GIAI O N 2000 – 2014