Hinh 2.10. FDI vao Han Quoc (1997- 2004)
3.2.1. Sf! chuyln d6i mo hinh phat triln
Mo hinh phat tri~n cua Han Qu6c tu th~p ky 1960 da ra dm trong nhU'ng
dieu ki~n r~t Cl) th~ cua Han Quoc luc d6. Nhfing dieu ki~n nay la:
- Sau eu¢c chien tranh Trieu Tien (1950-1953), Han Quoc doi d~u v6'i C¢ng hoa Dan ehu Nhan dan Trieu Tien (Bac Trieu Tien) trong dieu ki~n Han Quoc thua kern Bac Trieu Tien ve ca toe d¢ tang tru?:Jng va trlnh d¢ phat tri~n, mo hlnh Chu nghia Xa h¢i 0 Bac Trieu Tien v6i toe d¢ tang tru0ng phi rna luc d6 da gay nhfing an tU(jng va tinh dtm m~nh me d6i v6'i ngum dan Han Qu6c.
Do v~y, d~ du6i kip va c~nh tranh duqc voi Bac Trieu Tien, H~m Qu6c bu¢c phru tim kiem m¢t mo hlnh phat tri~n tang tru0ng cao, c6 sv khac bi~t nhat
d!nh v6'i chu nghia tu ban phucmg Tay.
- Hfm Qu6c khong c6 tai nguyen thien nhien, di€u nay da qui dinh H~m
Qu6c phii phat tri~n cac nganh c6ng nghi¢p che bien ngay tu dau, phai nh~p khau hau nhu toan b<? nguyen v~t li¢u, may m6c thiet b!, san xuat ra hang hoa va phai xuat khAu d~ bu vao cac chi phf nh~p khau.
- Chfnh quy€n cila Tu6ng Park Chung Hee, thl;l'c Sl.J la m¢t chfnh quy€n quAn sl.J ra dm tu m<?t cu¢c dao chfnh, gom cac tu6'ng finh v€ huu, nen phong each di€u hanh nen kinh te dat nu6'c thien ve d<?c doan, m¢nh l¢nh, hanh chfnh, chi huy, ...
- Han Qu6c duqc Sl.J h6 trq dang k~ tu cac nuoc phuang TAy, d~c bi~t la My, Nh~t v€ th! trUong, nguon v6n va cong ngh¢.
Mo hlnh phat tri~n cila Han Qu6c ra dm trong nhfrng di€u ki¢n tren da c6 nhfrng d~c trtrng chu yeu sau:
- C6 SlJ' can thi~p, diflh huang, dieu tiet, chi huy m~nh me tu phfa chfnh phil tren cac m~t nhu: phAn bd nguon v6n thong qua cac ngan hang do nha nuoc chi ph6i, d!nh hu6'ng me?-nh me phat trien m<?t s6 nganh cong nghi~p che bien va xuat khau, h6 trq v€ thi truemg, bao h<? thi truang trong nu6'c, ....
- Dinh huang phat tri~n cong nghi~p che bien ngay tu dau va t~p trung vao m¢t s6 nganh Cl;l th~ nhu: may m~c, di~n tir, o to, gang thep, dong tau, ...
- Dinh huang xuat khau la bat bu¢c, duemg nhu la m¢t ke ho~ch c6 tfnh phap l¢nh cua Nha nu6'c, den muc cac doanh nghi¢p nao khong hoan thfmh dinh muc xuat kh~u se bi phe?-t dtt c:k khoan cho vay uu dai.
- Phat tri~n m~nh me cac t~p doan 16'n (chaebols), vl dtnh huang xuat kh~u da d~t cac cong ty Han Quoc truoc sue c~nh tranh qu6c te quyet li~t, do
v~y phai c6 cac t~p doan Ian du m~ duong dau v6i c~nh tranh quoc te, va chfnh phil da h6 trQ' mQi m~t cho SlJ ra doi va phat tri~n cac t~p doan lan nay.
- St,r phat tri~n mat can doi Ia m¢t d~c tnmg ndi b~t: l~m phat cao han tang truong; tfch luy n<?i dia thap; vay nq nu6'c ngoai cao; thAm hl;lt thuong
m~i keo dai; ....
Mo hlnh phat tri~n nay da mang l~i nhfrng ket qua ngo~n ml;lc, tinh tu 1963 den 1995, nghla la chi trong vong khoimg 3 th~p nien.
- GDP blnh quan dau ngum da Umg 100 Ian tu khoang gan 100 do la My len gan 10.000 dola My; c6 toed¢ tang tru6ng nhanh nhat the gi6i va d~c bi~t la thai ky tang tru6ng cao lien tl;lc keo dai t6i h011 20 nam (Nh~t Ban chi c6 15 nam).
- Xuat khftu hang nam cua Han Qu6c da tang tu khoang 100 tri~u do la My len khoang 1 oo ty do la My; Han Qu6c da la cubng qu6c thu hai the gi6i
v~ dong tau, thu nam ve san xuat 0 to, va dUng thu 11 the gi6i ve qui mo nen kinh te.
- Han Qu6c da tr6 thanh m¢t nu6"c phat tri~n thgc sg, la thanh vien cua OECD vao nam 1996.
Tuy nhien, k~ tu cu6i th~p ky 1990 den nay, nhfrng di~u ki~n qu6c te va trong nu6'c da c6 st;r thay d6i m~nh me:
- Qua trlnh toan cau hoa phat tri~n m~nh me, c~nh tranh toan cau ngay cang gay gat, trong dieu ki~n d6 nhfi'ng nganh cong nghi~p che bien xuat kh~u
cua Han Qu6c ngay cang phai d6i di~n v6"i nhfing thach. thuc to 16'n ve thi truoog, v~ sue c~nh tranh, v~ chi phi, ve nguon lao d¢ng thieu hl;lt, v~ sv tang
gia nguyen v~t li~u, tien cong tang, ...
- Nhfing dieu ki~n ben trong Han Qu6c cling da c6 nhfi'ng thay d6i rat 16'n: Kinh te thi trubng cua Han Qu6c da phat tri~n cao ngay cang khong chap
nh~n C0 che dieu hanh m~nh l~nh, hanh chinh, d<)c doan CUa chinh phu, XU the nay phu hqp v6'i cac phong trao doi dan chu phat tri~n m~nh me 6 Han Qu6c tir th~p ky 1990; Do tien lu011g cua Han Quae da tang cao, chi phi bao v¢ moi trubng cua cac doanh nghi¢p gia tang, thieu lao d<)ng nghiem trQng, ... da lam cho cac doanh nghi~p xuat kh~u cua Han Qu6c ngay cang roi vao mat lqi the
c~nh tranh tren trubng quae te, th~m chi bj thua 16, pha san; cac t~p doan 16'n cua Han Qu6c ngay cang b¢c 1¢ nhfrng m~t trai nhu tham nhung, d¢c quyen,
... do h~u qua cua vi¢c duqc chfnh phu bao trq trong m¢t thai gian dai; Ben Cc:plh d6, cac doanh nghi¢p nho Va vtra lc;ti khong nh~n dUQ'C Sl.J h6 trQ' Can thiet cua chinh phu va vl v~y da roi vao the kh6 cc;tnh tranh va ph at trien ... ; qua trinh lc;tm phat cao, lai suat thap keo dai da d~n den nhfi'ng h¢ qua nhu: th! truang von phi chinh thuc voi lai suat cao hlnh thanh phat trien lan at th! truang von chinh thuc, giam niem tin cua dfm chung vao chfnh phu, phan b6 von de dai kern hi¢u qua vv ...
Cho den dau th~p ky 1990, chfnh phu Han Quae da say sua voi nhfrng ket qua than ky thu duqc, ch~m nh~n thuc nhfrng dieu ki¢n da thay d6i de chuyen d6i m6 hinh phat trien cho phu hqp, sv ch~m tre nay the hi¢n a nhfrng
diem sau day:
- Tiep tl;JC chinh sach phat trien m~nh me cac nganh cong nghi¢p che bien trong khi cac lqi the cua chung a Han Quoc da giam dftn;
- Tiep tl;lc trq giup cac Chaebol ngay ca khi chung sap pha san, ch!ng hc;tn nam 1997, chfnh phii da bu¢c cac ngan hang cho Daewoo hoan tra nq 16 ty do la, cho phep cac Chaebol thanh l~p cac qui nhu "Qui dau tu Han Quae" de khuyen khfch nguoi dan mua c6 phieu cua h<;>, day gia c6 phieu tang VQt len toi 79% tlr thang 3 den thang 8/1999, CUu cac Chaebol thoat khoi nhfrng CUQC cai each can thiet;
- Tiep tl;JC d!nh huang xuat khau hang hoa cong nghi¢p rna khong tfnh day du den cac d!nh hu6ng h<?i nh~p kinh te quoc te, ma cira sau
r¢ng hem nen kinh te quoc gia.
Cu¢c khung hoang kinh te nam 1997 da n6 ra 0 Han Quoc nhu la h¢
qua cua m¢t m6 hlnh phat tri~n khong con phu hqp voi nhfrng dieu ki¢n da thay d6i 6 Han Quoc. Van de rna chfnh phu Han Quoc phai giili quyet khong phai la CUu chfra, dieu chinh m6 hlnh phat tri~n CUa mlnh, rna phai tien hanh ffiQt CUQC cai each CcJ CaU can ban, chuyen d6i n6 cho phu hqp Vffi boi canh
moi, di~u ki¢n moi. Nhfrng xu huang chit yeu cua CUQC cai each C0 cau c6 tfnh chat chuy~n d6i mo hlnh phat tri~n cua H~m Quoc tu sau nam 1997 den nay la:
- Giam thi~u sv can thi¢p hanh chfnh cua nha nu6'c, m6 r(>ng ph~ vi dieu tiet cua thi truemg;
- Giam b6t sv trq giup cua nha nuoc doi v6i cac Chaebol, t?O dieu ki¢n thu~n lqi hen cho cac doanh nghi¢p nho va vira phat tri~n; cai each cac Chaebol theo lu~t di~u chinh d(>c quy~n va lu~t thueng m?i blnh dfulg;
- Cai each h¢ thong tm chinh va tien t¢ theo cac nguyen tac thi truemg, ty gia duqc dieu chinh linh ho?t h0n, gia tang Slf phan b6 cac nguon von thong qua th! truemg chling khoan, giam b6t tlnh tr?ng pharr b6 von chu yeu thong qua cac ngan hang v& sv can thi¢p ffi?nh me cua chinh phu;
- H(>i nh~p, m6 ci':ra va tham gia vao qua trlnh toan cau hoa m~nh me hen, d~c bi¢t la cac linh vvc dich Vlf, tai chinh, ngan hang; n6'i r(>ng cac qui dinh xuat nh~p canh va cu tni, s6 hfru nha dat cho cac nha dau ttr nuoc ngoai; thanh l~p cac khu kinh te ttJ do v& th~ che t1! tr!
cao 0 d~ng cap quoc te, C0 SO h~ tang hi¢n d?i nh?tm thu hut cac nha dau tu nuoc ngoai den sinh song va lam vi¢c nhieu hoo;
- Nha nu6'c dau tu m?flh me vao cac chucmg trlnh cong ngh¢ cao theo chien luqc phat tri~n xanh, gia tang dau tu ra nu6'c ngoai, chuy~n
giao cac c6ng ngh¢ truyen thong tieu hao nhieu v~t tu, nguyen li¢u va lao d(>ng ra nuoc ngom;
- Gia tang dau tu nha nu6'c cho cck van de an sinh xa h¢i, phat tri~n
con nguai, chu tn,mg phat tri~n tang 16'p chung luu trong xa h(>i ngay cang nhieu hen, vv ...
Cuoog Iinh tranh ci':r cua t6ng thong Lee Myung Park da th~ hi¢n r6 nhihlg tham VQng nay, 6ng muon kinh te Han Quae tang tru6ng 7% hang nam
trong vong 5 nam t6i; Nang thu nh~p blnh quan dau nguO'i len 40.000 do la/nam, dua H~m Quoc vao nh6m 7 nen kinh te 16n hang dau the gi6i (ke
ho~ch 747). Ke hO?Ch 747 day tham VQng cua t6ng thong Lee chi c6 th~ tht;rc
hi~n duqc trong dieu ki~n mo hlnh phat tri~n cua Han Qu6c phai duqc chuy~n
d6i theo hu6ng kinh te tht trub'ng hi~n d?i, h¢i nh~p sau r¢ng toan cau tren co
sa ling dlplg cong ngh~ cao va hi~n d~i.
Sl! chuyln diJi mo hinh phat triln cua Him Quoc da g¢ y cho Vi¢t Nam nhie'u dilu dang suy nghi:
Vi~t Nam c6 nhfrng dieu ki~n tuong dong v6i Han Qu6c trong thai ky tang truemg cao nhu: trlnh d¢ phat tri~n thap, thi trub'ng n¢i dja nh6 be, tai nguyen thien nhien khong nhieu, kinh te thi truO'ng phat tri~n so khai, do v~y
vai tro can thi~p cua nha nu6'c 16n, vv ...
Tuy nhien, Vi~t N am c6 khong it dieu ki~n khac xa v6i Han Qu6c nhu:
- Kinh te thi trub'ng tuy phat tri~n con sa khai nhtnl.g da c6 nhfrng nen tang co bfm nhu: che d¢ da sa hfru, cac nguyen tAc co ban cua thi trub'ng da duqc tac d¢ng, cac thi trub'ng co ban da hlnh thanh ... tuy neu so v6'i Han Qu6c thl che d¢ tu nhan cua Han Qu6c phat tri~n m~nh han Vi~t Nam va cac lo~i thi trub'ng cling phat tri~n kha han
Vi~t Nam;
- Da h¢i nh~p khu vt;rc va qu6c te, C\} th~ nhu da la thanh vi en AFT A, A SEAN, APEC, WTO, vv ... Con Han Quoc a giai do~n d6 (1960- 1970) th~m chi con chua h¢i nh~p khu vt;rc va qu6c te nhu Vi~t Nam.
- Da rna cl:ra cho dau tu trt;rc tiep nu6'c ngoai v6i so von dau tu vao
Vi~t Nam ngay cang 16'n, con Han Quoc thll~i khong tiep nh~n FDI chi di vay;
- Thj trub'ng n¢i d!a cua Vi~t Nam tang truang nhanh va khong qua
nho nhu H~m Qu6c vao th~p ky 1960-1970.
V~y tU Sl;t chuy~n d6i mo hlnh phat tri~n cua H~m Qu6c, tu nhG'ng tucmg dong va khac bi~t gifra Han Qu6c va Vi~t Nam, ta c6 th~ suy nghi g1 v~ st;r lt;ra ch9n chien luqc phat tri~n cua Vi~t Nam trong thai gian tm. M6 hlnh phat tri~n cua Vi~t Nam c6 tiep tl)C theo dinh huang xuat kh~u kh6ng, c6 dinh huang hofm toan vao phat tri~n cac nganh cong nghi~p, c6 tiep tl)c phat tri~n cac t~p doan Ian theo mo hlnh Chaebol, nha nu6'c c6 can thi~p, dinh huang phat tri~n? vv ...
Xem xet hi¢n trl}ng phtit triln cua Vi¢t Nam c6 thl thtfy khti nhie'u net tuong dong v6i mo hinh phtit triln Han Quoc thOi ky tiing truang cao:
-Mo hlnh phat tri~n cua Vi~t Nam hi~n nay cling diflh huang phat tri~n cong nghi~p va d~c bi~t nhan m<~mh tm nhfi'ng nganh cong nghi~p n~n tang.
Chinh phil Vi~t Nam cling da trq giup rat Ian cho cac t~p doan, t6ng cong ty nha nu6'c phat tri~n nham phat tri~n nhfrng nganh nay thanh nhfrng nganh mlli nhQn, c6 sue Cc;lnh tranh cao. Tuy nhien b day c6 st;r khac bi~t quan tn;mg so vm Han Qu6c la: v~ m~t so hfru, nhfrng Chaebol cua Han Qu6c thu¢c so hiiu tu nhan chu khong phai thu¢c so hfru nha nuoc, thu hai la v~ m~t dinh huang phat tri~n, cac Chaebol Han Qu6c duqc chinh phil h6 trq rat Ian nhung c6 kern theo di~U ki~n rat khac nghi~t la phai thuc d~y XUat kh~u, dc;lt dU<.JC cac ml)C tieu xuat kh~u d~ ra cua qu6c gia va c6 sue c~nh tranh qu6c te cao, trong khi cac t~p doan, t6ng c6ng ty Ian cua Vi~t Nam lc;ti chu yeu thu¢c so hfru nha nu6'c hay nha mr6'c nam c6 phan chi ph6i, va phat tri~n chu yeu huang n¢i (song nho thi truong n¢i dia la chinh), dinh huang phat tri~n thay the nh~p kh~u la chinh, SUC Cc;lllh tranh trong nUOC Va quoc te thap, dt;ra qua nhi~U vao st;t bao h¢ cua nha nu6'c, ...
- St;r khac bi~t nay rat dang duqc phan tich Utm r6. 6 Han Qu6c Sl;t trq
giup cua nha nuoc cho khu vt;rc tu nhan lam an c6 hi~u qua vucm ra c~nh tranh tren thi truang the gi6'i, tc;lo nen nhfrng ky tich v~ nang suat, chat luqng, thucmg
hi~u, thl a Vi~t Nam nha nuoc l~i trq giup cho cac t~p doan qu6c doanh lam
an kern hi~u qua, huang vao thi tnremg n¢i dia thao tung, d¢e quy~n kinh doanh, lfu1 at khu vve tu nhtln lam an e6 hi~u qua hem, t~o ra m¢t moi truemg
e~nh tranh khong bmh d~ng. SlJ khae bi~t nay se dful den nhii'ng h~ qua khae nhau: t~i Han Quae la tang tru6ng cao, vuan tm nhii'ng vi tri eao trong n~n
eong nghi~p the gi6i, con a Vi~t Nam cac t~p doan quae doanh cling c6 th~ da
d~t duqc tang truang cao, nhung hi~u qua thap, va eac t~p doan nha mroe ehiem linh han het eac v! trf cao trong nen kinh te nhung l~i tl;lt h~u trong ehu6i gia tri toan eau. Den dtly c6 th~ dl;l' bao duqc nhfrng tri~n VQng kh6 luemg cua mo hmh phat tri~n Vi~t N am.
- M¢t vfu1 de rat dang quan ttlm nfra la nhfrng nganh cong nghi~p Vi~t
Nam dang xay dl!flg va phat tri~n (tnr nhfrng nganh eong nghi~p lien quan den co so h~ tang) deu la nhfrng nganh cong nghi~p truyen thong nhu luy~n kim, hoa dau, d~t may, giay dep, vv ... nghia la nhfrng nganh cong nghi~p tieu hao nhieu nguyen v~t li~u, nang luqng, gtly 6 nhi~m m6i truemg, gia tr! th?ng du thap, can huy d¢ng nhi~u von, ... dang duqc cac nuoc ph at tri~n va ca Trung Quoc muon chuy~n giao sang cae nuoc l~c h~u, chu yeu d~ t~ dl;lng ngu6n nhan lqc gia re, ky nang thap. N gay t~i Trung Quae trong vai nam gan day khong ft xf nghi~p lo~i nay da phai dong dra, sa thai eong nhm. Neu Vi~t
Nam tiep nh~n tat ca nhfrng nganh nay, thi chi sau m¢t thai gian, kinh te Vi~t
Nam se vap phai nhfrng thach thuc do gia nguyen nhien v~t li~u cao, moi truemg 6 nhi~m, b~nh t~t, tai n~n lao d¢ng, ... Van de d~t ra Ia trong di~u ki~n
d6 Vi~t Nam can c6 SlJ tfnh toan, etln nhac th~ trQng, tiep nh~n nhfrng nganh eong nghi~p truyen thong nao, khong tiep nh~n nhfrng lo~i cong ngh~ nao va
muc d¢ phat tri~n nhfrng nganh nay den dtlu la phu hqp. Thqc te eua Han Qu6c cho ta thay khi tiep nh~n, xay dlJng, phat tri~n m¢t nganh cong nghi¢p phai tfnh cho m¢t thai h~n dai, ctln nhac ca nhfrng m~t tfch ClJC Va tieu ClJC, Va khi het h~ Slr dl;lng thi se phai chuy~n d6i the nao. Neu khong c6 SlJ tinh toan, tien li~u day du, thi c6 th~ nen ldnh te se ganh chiu nhfrng h~u qua kh6 luang.
Kien nghi v6i chfnh phu Vi¢t Nam tu thvc te cua Hfm Quoc la, Vi~t
Nam nen d~y m~nh hon nfra cai each cac t~p doan va t6ng cong ty nha nu6c theo huang c6 phAn hoa, chi duy tri nhfrng t~p doan 16n hoC;lt d¢ng tren thi truemg the gi6i, ho<;lt d¢ng trong ITnh vvc dtch Vl..l cong, xay dvng co sb h<;l tang quan trQng qui mo 16n, nit khoi thi tnremg n<)i dta ve hang hoa, thuong ill<;li va dtch Vl..l thong thuang, ki~m soat d¢c quyen; xay dl.Jllg cac nganh cong nghi~p tren CO SO lQ'i the SO sanh, dong thai phat tri~n ffi<;lnh cac nganh dich V!J phu hqp, cac nganh cong nghi¢p hi¢n dC;li, nhu cong ngh¢ thong tin, cong ngh¢ sinh hQc, tai chfnh, ngan hang, ...
M6 hinh phat triin Vi¢t Nam hi¢n nay cling dfnh hu6ng xudt khdu gio'ng v6i Han Quoc. Tuy nhien c6 nhftng khac bi¢t quan trqng sau:
- Han Quoc dinh huang xuat kh~u hAu nhu chi t~p trung vao m¢t so nganh cong nghi¢p che t<;lo, che bien nhu 6 to, di¢n tir, may m~c, luy~n kim, ...
trong khi Vi¢t Nam l<;li xuat kh~u chu yeu la tai nguyen bao gom dAu tho, than da, nong lam hai san, ... Ty tn;mg hang cong nghi¢p trong xuat khfiu cua Vi¢t Nam hi¢n con rat th~p chi khoang 30-40%.
- Han Quae da thvc thi m¢t chfnh sach dong b¢ ho trq xuat kh~u nhu:
h<;l gia dong won tit 651 won/1 USD nam 1960 xuong tren du6i lOOOwon/1 USD cho den nay; bu¢c cac ngan hang cho vay. uu dai cho cac doanh nghi~p xuat khfiu; bu<)c tat ca cac doanh nghi¢p phai c6 nhfrng san phfim chat luqng, c6 tfnh C<;lllh tranh cao cho XUat khfiu, trUng ph<;lt cac doanh nghi¢p khong hoan thanh dinh mile xuat kh~u, vv ... Tuy den nay cac chfnh sach nay da thay d6i theo huang giam bOt Slf trq giup va ep bUQC tU ph.fa chfnh phu do cac cong ty nay da du 16n m~ va kh&ng d!nh vt trf cao b tht truemg trong nu6c cling nhu tren th! truang the gi6i. Vi¢t Nam cho den nay tuy xu~t khfiu da chiem m¢t ty l~ kha cao trong GDP, nhung v~n duy trl gia chfnh thuc cua Vi¢t Nam dong (VND) cao hon thvc te bat lQ'i cho xuat khfiu, thieu nhfrng chfnh sach ho trq cho XUat kh~U ffiQt each phU hQ'P (ve CO SO h<;l tang, dao tC;lO nhan ll)'C, ... )