4. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN
4.1. Thực trạng cụng tỏc quản lý thu BHXH trờn ủịa bàn tỉnh Hưng Yờn
4.1.7. Kết quả khảo sát tình hình thực hiện và quản lý thu BHXH bắt buộc
Sơ ủồ 4.1. Quy trỡnh thực hiện cỏc hoạt ủộng thu BHXH của cơ quan BHXH tỉnh Hưng Yên
Chỉ ủạo cỏc ủơn vị rà soỏt, lập danh sỏch ủăng ký tham gia BHXH gửi cơ quan BHXH quản lý
Chỉ ủạo ủơn vị thu hộ 6% người lao ủộng và trớch 16% quỹ lương của ủơn vị; rồi nộp cơ quan BHXH quản lý
Chỉ ủạo ủơn vị lập bảng ủối chiếu, rà soỏt và ủiều chỉnh tăng - giảm BHXH; ủối chiếu số tiền nộp BHXH của ủơn vị với cơ quan BHXH quản lý; lập hồ sơ, danh sỏch hưởng chế ủộ BHXH; xỏc ủịnh cụng nợ.
Lập báo cáo tổng hợp thu BHXH
Xác nhận quá trình tham gia BHXH cho người lao ủộng
Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sĩ khoa học kinh tế ……….. 104 Qua khảo sỏt cỏn bộ BHXH cho thấy việc triển khai hoạt ủộng thu BHXH của cơ quan BHXH tỉnh cú 5 hoạt ủộng cụ thể, trong ủú cú 3 hoạt ủộng ủầu phần việc chủ yếu do ủơn vị tham gia BHXH triển khai thực hiện, cơ quan BHXH giữ vai trũ chỉ ủạo, hướng dẫn và giỏm sỏt; cũn 2 hoạt ủộng sau trỏch nhiệm thuộc về cơ quan BHXH.
- Thứ nhất, cơ quan BHXH dựa vào nguyờn tắc hoạt ủộng, chương trỡnh và kế hoạch làm việc hàng năm, cơ quan BHXH chỉ ủạo, hướng dẫn cỏc ủối tượng, ủơn vị tham gia BHXH cho người lao ủộng lập danh sỏch ủăng ký và cỏc hồ sơ liờn quan gửi lờn cơ quan BHXH ủể ủăng ký tham gia BHXH cho lao ủộng thuộc ủơn vị mỡnh và ủến 31/12 hàng năm bỏo cỏo số người tham gia BHXH.
- Thứ hai, ủịnh kỳ hàng thỏng, quý ủơn vị thu hộ 6% tiền lương của người lao ủộng và trớch 16% quỹ tiền lương của ủơn vị nộp cơ quan BHXH.
- Thứ ba, chỉ ủạo, ủụn ủốc, giỏm sỏt cỏc ủơn vị sử dụng lao ủộng phải lập bảng ủối chiếu ủể xỏc nhận số tiền nộp BHXH của ủơn vị; nếu cú biến ủộng trong quý, ủơn vị sử dụng lao ủộng phải lập biểu mẫu ủiều chỉnh tăng, giảm số tiền thu nộp BHXH gửi cơ quan BHXH trực tiếp quản lý ủể kịp thời ủiều chỉnh. Nếu ủơn vị cú biến ủộng, cơ quan BHXH căn cứ vào cỏc biểu mẫu ủiều chỉnh do ủơn vị gửi ủến ủể xỏc ủịnh lại số thu cho ủơn vị sử dụng lao ủộng; cơ quan BHXH ủối chiếu và xỏc ủịnh cụng nợ cho từng ủơn vị; xỏc ủịnh và giải quyết cỏc chế ủộ cho người lao ủộng.
- Thứ tư, sau khi ủối chiếu ủầy ủủ cho cỏc ủơn vị thuộc ủịa bàn quản lý, cơ quan BHXH lập bỏo cỏo tổng hợp thu BHXH trờn ủịa bàn.
- Thứ năm, khi ủơn vị sử dụng lao ủộng và người lao ủộng thực hiện ủỳng trách nhiệm trích nộp BHXH, cơ quan BHXH phải xác nhận quá trình tham gia của người lao ủộng vào sổ BHXH ủể làm cơ sở ủể giải quyết cỏc chế ủộ BHXH sau này.
Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sĩ khoa học kinh tế ……….. 105 ðể thấy ủược tỡnh hỡnh thực hiện hoạt ủộng thu BHXH của cỏc ủơn vị tham gia BHXH chỳng ta khảo sỏt ý kiến ủỏnh giỏ của cỏn bộ làm cụng tỏc BHXH trờn ủịa bàn (biểu ủồ 4.8); kết quả cụ thể như sau:
- ðối với hoạt ủộng rà soỏt, lập danh sỏch ủăng ký tham gia BHXH thỡ chủ yếu cỏc cỏn bộ ủỏnh giỏ cỏc ủơn vị thực hiện cụng việc này ở mức khỏ (chiếm 30%) và trung bỡnh (chiếm 35%), cú 25% ý kiến ủỏnh giỏ tốt, 10%
cho rằng cỏc ủơn vị thực hiện cụng tỏc này cũn yếu, chưa tốt. Thực trạng như vậy một phần là do trỡnh ủộ của cỏn bộ cũn yếu kộm, mặt khỏc do ủơn vị cố tỡnh nộ trỏnh khiến việc lập danh sỏch ủăng ký tham gia BHXH khụng ủỳng với số lao ủộng làm việc thực tế tại ủơn vị.
- ðối với công tác thu BHXH và nộp cho cơ quan BHXH quản lý thì có tới 45% ý kiến ủỏnh giỏ việc thực hiện cụng tỏc này của ủơn vị sử dụng lao ủộng ở mức trung bỡnh, ủều cú 15% ý ủỏnh giỏ việc thực hiện cụng tỏc này là tốt và yếu. Nguyên nhân do việc tính toán số tiền thu BHXH theo quỹ lương của ủơn vị chưa thực sự tốt, tớnh lương, trớch nộp BHXH chưa ủỳng, cũn sai sút nhiều dẫn tới tổn thất số tiền nộp BHXH của ủơn vị. Vậy ủũi hỏi cơ quan BHXH, ủơn vị cần tăng cường, nõng cao trỡnh ủộ cho bộ phận kế toỏn tiền lương, bộ phận cỏn bộ phụ trỏch cụng tỏc BHXH của ủơn vị ủảm bảo việc xỏc ủịnh và tớnh BHXH ủỳng, ủầy ủủ.
- ðối với cụng tỏc lập bảng ủối chiếu, rà soỏt và ủiều chỉnh tăng-giảm BHXH, ủối chiếu số tiền nộp BHXH của ủơn vị ủa phần ủược cỏn bộ BHXH ủỏnh giỏ ở mức tốt và trung bỡnh (ủều chiếm 30% ý kiến ủỏnh giỏ), 25% ý kiến ủỏnh giỏ khỏ và cũn 15% ý kiến ủỏnh giỏ yếu. ðiều này chứng tỏ cụng tỏc chỉ ủạo, hướng dẫn, xõy dựng cỏc biểu mẫu ủiều chỉnh của cơ quan BHXH cho cỏc ủơn vị tham gia BHXH trờn ủịa bàn tỉnh là tương ủối tốt, cần tăng cường hơn nữa.
Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sĩ khoa học kinh tế ……….. 106 Tốt
Tỷ lệ (%) Khá Trbình Yếu 30
25
30
15 15
25
45
15 25
30
35
10 0
10 20 30 40 50
1. Rà soỏt, lập danh sỏch ủăng ký tham gia BHXH gửi cơ quan BHXH quản lý 5
2. Thu hộ 6% người lao ủộng và trớch 16% quỹ lương của ủơn vị;
rồi nộp cơ quan BHXH quản lý 3 3. Lập bảng ủối chiếu, rà soỏt và ủiều chỉnh tăng - giảm BHXH; ủối chiếu số tiền nộp BHXH của ủơn vị với cơ quan BHXH quản lý 6
Biểu ựồ 4.8. đánh giá của cán bộ BHXH về chất lượng thực hiện thu BHXH của cỏc ủơn vị tham gia BHXH
Khảo sát tình hình thực hiện quy trình quản lý thu BHXH của CBCCVC làm cụng tỏc thu BHXH trờn ủịa bàn tỉnh thể hiện qua bảng 4.12.
Bảng 4.12. đánh giá của cán bộ BHXH về công tác thu BHXH bắt buộc
Rất tốt Tốt Khá Trung
bình Yếu Chỉ tiêu
Số YK
CC (%)
Số YK
CC (%)
Số YK
CC (%)
Số YK
CC (%)
Số YK
CC (%) 1. Công tác lập kế hoạch thu 2 10 3 15 5 25 7 35 3 15 2. Công tác tổ chức thực
hiện thu 2 10 2 10 4 20 8 40 4 20
3. Công tác chuyển tiền thu 3 15 5 25 6 30 4 20 2 10 4. Công tác kiểm tra, giám
sát và lập báo cáo thu 3 15 4 20 5 25 6 30 2 10 Nguồn: Tổng hợp số liệu ủiều tra năm 2012
Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sĩ khoa học kinh tế ……….. 107 Khi ủược hỏi về tỡnh hỡnh thực hiện cỏc quy trỡnh thu BHXH bắt buộc thuộc BHXH tỉnh Hưng Yờn thỡ ủa số cỏn bộ ủỏnh giỏ cụng tỏc thực hiện thu BHXH ở mức trung bình; chẳng hạn công tác lập kế hoạch của BHXH ở mức trung bỡnh (chiếm 35%), sau ủú là khỏ (25%), vẫn cũn (15%) cỏn bộ ủỏnh giỏ công tác lập kế hoạch là kém. Lý do một phần là do họ có tham gia vào quá trình lập kế hoạch và tự cảm nhận thấy bộ phận lập kế hoạch chưa tốt, phần khác là do năng lực của bộ phận cán bộ làm công tác kế hoạch còn kém. Có tới 40% ý kiến ủỏnh giỏ cụng tỏc tổ chức triển khai, thực hiện kế hoạch ủạt mức trung bỡnh và chỉ cú tổng 20% ý kiến ủỏnh giỏ là tốt và rất tốt. Cụng tỏc chuyển tiền thu ủa phần ủược cỏn bộ ủỏnh giỏ ủạt mức khỏ (chiếm 30%) và tốt (chiếm 25%), tuy nhiên vẫn còn 10% ý kiến cho là kém; lý do việc chuyển tiền thu cũn chậm chưa kịp thời, bởi ảnh hưởng từ việc chậm nộp của cỏc ủơn vị cấp dưới, ngoài ra cũn do trỡnh ủộ, năng lực làm việc của bộ phận cỏn bộ ủảm nhiệm cụng tỏc này chưa cao. Cụng tỏc kiểm tra, ủỏnh giỏ rất quan trọng và nú ủan xen trong toàn bộ cỏc hoạt ủộng của quỏ trỡnh thu và quản lý thu BHXH bắt buộc. Cụng việc này sẽ giỳp cỏn bộ kiểm tra, khắc phục ủược những hạn chế, tồn tại trong quá trình thực hiện thu và lập báo cáo kết quả thu gửi BHXH cấp trờn. ðối với cụng tỏc này ủa phần ý kiến ủỏnh giỏ ủạt mức trung bình (chiếm 30%) và mức khá (chiếm 25%), vẫn còn (10%) ý kiến cho rằng cụng tỏc kiểm tra, giỏm sỏt hoạt ủộng thu BHXH là yếu, kộm; chứng tỏ việc ủụn ủốc, giỏm sỏt của bộ phận CBCCVC phũng Kiểm tra BHXH tỉnh còn yếu, chưa kịp thời. ðiều này sẽ làm ảnh hưởng rất lớn tới kết quả thu BHXH, bởi nú hạn chế ủược ớt cỏc vi phạm về BHXH, ớt cỏc khoản nợ BHXH và làm cho ủối tượng tham gia chưa thấy ủược lợi ớch và tớnh phỏp lý của việc tham gia BHXH cho người lao ủộng.
Qua nghiờn cứu ủỏnh giỏ của cỏn bộ về cụng tỏc thu và quản lý thu BHXH bắt buộc của BHXH tỉnh cho thấy, khả năng thực hiện các quy trình thu BHXH từ lập kế hoạch, tổ chức thực hiện tới kiểm tra, giám sát và lập báo
Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sĩ khoa học kinh tế ……….. 108 cỏo kết quả thu ủều ủạt mức trung bỡnh. ðiều này một phần do ảnh hưởng từ các yếu tố bên ngoài như ý thức, hiểu biết của chủ doanh nghiệp, người lao ủộng về BHXH chưa tốt, sự thay ủổi và thiếu chặt chẽ của cỏc chớnh sỏch BHXH do Nhà nước quản lý; mặt khỏc do trỡnh ủộ năng lực tổ chức thu BHXH của một số CBCCVC bảo hiểm cũn yếu, kộm, thiếu năng ủộng, thiếu thụng tin, chưa ủỏp ứng ủược yờu cầu cụng việc ủặt ra, qua ủú chứng tỏ cụng tỏc ủào tạo của cơ quan BHXH tỉnh hiệu quả chưa cao. Bởi vậy, thời gian tới BHXH tỉnh cần cú cỏc giải phỏp cụ thể thiết thực ủặc biệt là cụng tỏc nhõn sự, ủào tạo cỏn bộ cú năng lực, phẩm chất chớnh trị, ủạo ủức tốt cú thể ủảm nhiệm và hoàn thành tốt mọi nhiệm vụ ủược giao; từ ủú gúp phần thực hiện tốt cỏc hoạt ủộng thu và quản lý thu BHXH, hạn chế ủược thất thu làm tăng thu quỹ BHXH.
Khảo sát chủ doanh nghiệp: Việc tham gia thực hiện chính sách BHXH của cỏc doanh nghiệp ủược thể hiện qua bảng 4.13.
Bảng 4.13. Tình hình thực hiện chính sách BHXH của doanh nghiệp đã ựăng ký
(ủó tham gia)
Chưa ủăng ký (chưa tham gia)
TT Nội dung
SL CC SL CC
1 ðăng ký sử dụng lao ủộng 22 73,33 8 26,67 2 ðăng ký thang bảng lương 20 66,67 10 33,33 3 Doanh nghiệp tham gia
BHXH 19 63,33 11 36,67
Tổng 61 67,78 29 32,22
Nguồn: Tổng hợp số liệu ủiều tra năm 2012 Qua khảo sỏt cho thấy số doanh nghiệp ủăng ký sử dụng lao ủộng, ủăng ký thang - bảng lương, ủăng ký tham gia BHXH với cơ quan chức năng, cơ quan BHXH chiếm tỷ trọng lớn trong tổng số doanh nghiệp, với con số lần lượt là 73,33%, 66,67% và 63,33%; tỷ lệ cỏc doanh nghiệp chưa ủăng ký, chưa tham gia BHXH vẫn chiếm tỷ lệ cao, với con số lần lượt là 26,67%, 33,33% và 36,67%. ðiều này, cho thấy vẫn cũn khỏ ủụng doanh nghiệp chưa
Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sĩ khoa học kinh tế ……….. 109 tham gia BHXH mà lý do có thể là doanh nghiệp mới thành lập, chưa hiểu hết về chính sách BHXH, khó khăn về tài chính hay doanh nghiệp cố tình né trỏnh việc ủăng ký, tham gia BHXH; cụng tỏc thu BHXH chưa khai thỏc thu hết ủược cỏc ủối tượng doanh nghiệp.
ðể thấy rõ nguyên nhân của sự việc trên chúng ta tìm hiểu những khó khăn mà các doanh nghiệp thường gặp phải khi tham gia BHXH (bảng 4.14).
Bảng 4.14. Những khó khăn chủ yếu khi tham gia BHXH của doanh nghiệp ðơn vị tính: SL: Ý kiến; CC: %
Có Không
TT Nội dung
SL CC SL CC
1
Thủ tục tham gia BHXH quá khó khăn, rườm rà, không tham gia thì cũng không ảnh hưởng gỡ ủến doanh nghiệp
21 70,00 9 30,00 2 Chớnh sỏch, chế ủộ BHXH cũn bất hợp lý 13 43,33 17 56,67 3 Trỡnh ủộ của cỏn bộ làm cụng tỏc BHXH
của doanh nghiệp 12 40,00 18 60,00
4 Khó khăn về tài chính 16 53,33 14 46,67
5 Sự phối hợp, hướng dẫn của nhân viên
ngành BHXH chưa tốt 8 26,67 22 73,33
6 Tỷ lệ ủúng BHXH của chủ doanh nghiệp là
(%) là quá cao 23 76,67 7 23,33
7 Công tác tuyên truyền về BHXH của quan
nhà nước chưa tốt 9 30,00 21 70,00
Nguồn: Tổng hợp số liệu ủiều tra năm 2012 Từ kết quả khảo sát ở bảng 4.14, cho thấy có rất nhiều khó khăn, lý do khiến doanh nghiệp khụng tham gia BHXH cho người lao ủộng; trong ủú cú tới 70% doanh nghiệp cho rằng khó khăn chủ yếu khi tham gia BHXH là do Thủ tục tham gia BHXH quá khó khăn, rườm rà và họ thấy không tham gia thỡ cũng khụng ảnh hưởng gỡ ủến doanh nghiệp; cú tới 76,67% doanh nghiệp núi tỷ lệ ủúng BHXH của chủ doanh nghiệp hiện nay là quỏ cao, ảnh hưởng tới lợi nhuận, khả năng tài chính của doanh nghiệp (53,33% do khó khăn về tài chớnh), từ ủú dẫn tới khụng cụng bằng, khụng hợp lý giữa chủ doanh
Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sĩ khoa học kinh tế ……….. 110 nghiệp và người lao ủộng nờn khụng khuyến khớch cỏc doanh nghiệp tham gia BHXH; trỡnh ủộ của lao ủộng trong doanh nghiệp, sự bất hợp lý của chớnh sách bảo hiểm, công tác tuyên truyền về BHXH chưa tốt cũng gây khó khăn lớn tới việc tham gia BHXH của doanh nghiệp. Từ ủú ủũi hỏi nghiờn cứu giải pháp tăng thu quỹ BHXH của cơ quan BHXH tỉnh cần giải quyết tốt những khó khăn, vướng mắc mà các doanh nghiệp thường xuyên gặp phải trong quá trình tham gia BHXH.
Khảo sỏt người lao ủộng: Thụng qua kết quả lấy ý kiến của người lao ủộng xoay quanh vấn ủều hiểu biết của họ về việc tham gia BHXH, tỡnh hỡnh tham gia BHXH, khú khăn vướng mắc khi tham gia BHXH và ủỏnh giỏ của họ về hoạt ủộng BHXH của cơ quan BHXH trờn ủịa bàn cho thấy ủa phần người lao ủộng hiểu biết ớt về chế ủộ chớnh sỏch BHXH. Cú tới 39,09% số ý kiến cho rằng họ ít hiểu biết về các chính sách liên quan tới BHXH và 12,73% số người lao ủộng ủược phỏng vấn khụng cú chỳt hiểu biết gỡ về BHXH; ủa phần những người này làm công nhân sản xuất, nhân viên tạp vụ, phục vụ và là những người cú tuổi cao khụng tham gia hoặc ớt tham gia BHXH nờn họ khụng quan tõm ủến cỏc chớnh sỏch BHXH. Bờn cạnh ủú số người hiểu rừ cỏc chớnh sỏch BHXH chỉ chiếm 17,27%, những người hiểu bình thường chiếm 30,91%; bộ phận này chủ yếu là những người làm công tác hành chính như văn phòng, kế toán, tổ chức…
và một bộ phận cụng nhõn sản xuất, họ là những người cú trỡnh ủộ cao hơn, nhận thức tốt hơn và thường có thời gian tham gia BHXH lâu nên họ rất chịu khó tìm hiểu, quan tõm tới cỏc vấn ủề liờn quan tới BHXH. Thực trạng này chứng tỏ trỡnh ủộ nhận thức, tiếp cận thụng tin của người lao ủộng về BHXH cũn rất thấp, ủú là một trở ngại lớn ủỏng quan tõm ủối với cụng tỏc quản lý thu BHXH của cơ quan BHXH tỉnh Hưng Yên.
Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sĩ khoa học kinh tế ……….. 111
17.27
30.91
39.09
12.73
0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50
Hiểu rõ Bình thường Ít hiểu Không hiểu
ðơn vị tính: % Biểu ủồ 4.9. Khảo sỏt mức ủộ hiểu biết của người lao ủộng về BHXH
Kết quả khảo sỏt cũng cho thấy lực lượng lao ủộng chưa ủược tham gia BHXH vẫn còn nhiều (chiếm tới 29,09%) và nếu có tham gia thì thời gian tham gia ớt thường từ 1 – 5 năm. Lý do khiến người lao ủộng chưa ủược tham gia BHXH chủ yếu do họ thiếu thụng tin về BHXH, lương thấp chưa ủủ chi trả cho cỏc khoản tiờu dựng hàng ngày nờn họ khụng cú tiền ủể tham gia BHXH.
Mặt khỏc một số người thỡ cho rằng do họ mới ủến làm việc, chưa xỏc ủịnh làm bao nhiờu thời gian nờn chưa ủũi hỏi ủơn vị ủúng BHXH cho; số khỏc lại cho rằng do doanh nghiệp trả lương thấp, cố tỡnh nộ trỏnh việc ủúng BHXH cho người lao ủộng và hoạt ủộng tuyờn truyền, chế tài xử phạt cỏc hành vi vi phạm luật BHXH của cơ quan BHXH quản lý còn kém, chậm chạm, thiếu chớnh xỏc và thiếu kịp thời gõy thiệt hại cho người lao ủộng và quỹ BHXH của tỉnh.
Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sĩ khoa học kinh tế ……….. 112
70,91%
29,09%
đã tham gia Chưa tham gia
Biểu ủồ 4.10. Khảo sỏt tỡnh hỡnh tham gia BHXH của người lao ủộng
Khi ủược phỏng vấn về mức ủộ hài lũng của người lao ủộng ủối với cụng tỏc quản lý thu BHXH của cơ quan BHXH, hầu hết mức ủộ hài lũng của họ ủều ở mức trung bỡnh (bảng 4.15); trong tổng mức ủỏnh giỏ cỏc chỉ tiờu thỡ mức trung bỡnh chiếm tới 45,61% ý kiến ủỏnh giỏ, 31,36% ý kiến ủỏnh giỏ cỏc hoạt ủộng quản lý thu tốt và cũn 23,03% ý kiến cho rằng hoạt ủộng quản lý thu cũn yếu kộm. Trong ủú, ủỏnh giỏ về trỡnh ủộ và khả năng giải quyết cụng việc của cỏn bộ BHXH của họ là tương ủối tốt chiếm 27,27%, trung bỡnh chiếm 56,37% và kộm chiếm 16,36%; hầu hết người lao ủộng ủều cho rằng cỏc quy ủịnh, chớnh sỏch BHXH là rất tốt (chiếm 49,09% ý kiến ủỏnh giỏ) và chỉ có một số ít chính sách chưa sát thực, cụ thể, rõ ràng và chưa hợp lý; công tác phối hợp với các đơn vị chức năng, ban, ngành đồn thể trên địa bàn và công tác tuyên truyền về các chính sách BHXH ở tỉnh nhìn chung vẫn còn chưa tốt, có tới 43,64% ý kiến cho rằng công tác tuyên truyền kém khiến người lao ủộng, chủ sử dụng lao ủộng khụng tiếp cận ủược thụng tin ủể tăng hiểu biết và tham gia BHXH; công tác kiểm tra, giám sát, xử lý vi phạm luật BHXH và cụng tỏc giải quyết chế ủộ cho người lao ủộng ủược ủỏnh giỏ ủạt