CHƯƠNG 1. NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN CƠ BẢN VỀ PHÂN TÍCH TÌNH HÌNH CHO VAY TRUNG VÀ DÀI HẠN ĐỐI VỚI DOANH NGHIỆP CỦA NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI
1.1. TỔNG QUAN VỀ HOẠT ĐỘNG CHO VAY TRUNG VÀ DÀI HẠN ĐỐI VỚI DOANH NGHIỆP CỦA NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI
1.1.2 Hoạt động cho vay doanh nghiệp của ngân hàng thương mại
Các loại hình cho vay của ngân hàng thương mại - Căn cứ vào thời hạn cho vay
+ Cho vay ngắn hạn: Là loại hình cho vay có thời hạn đến 1 năm, đƣợc sử dụng nhằm mục đích tài trợ cho tài sản lưu động hoặc nhu cầu sử dụng vốn ngắn hạn của Nhà nước, doanh nghiệp, hộ sản xuất và cá nhân.
+ Cho vay trung hạn: Là loại hình cho vay có thời hạn từ trên 1 năm đến 5 năm và sử dụng chủ yếu để đầu tƣ mua sắm tài sản cố định, cải tiến và đổi mới thiết bị, mở rộng sản xuất và xây dụng các công trình nhỏ và vừa, có thời gian thu hồi vốn nhanh.
+ Cho vay dài hạn: Là hoạt động cho vay có thời hạn trên 5 năm, đáp ứng cho nhu cầu đầu tư dài hạn như: xây dựng cơ bản (nhà xưởng, dây chuyền sản xuất,...), xây dựng cơ sở hạ tầng (đường xá, cảng biển, sân bay,...) cải tiến và mở rộng sản xuất có quy mô lớn.
- Căn cứ hình thức đảm bảo tiền vay đối với khách hàng
+ Cho vay có đảm bảo bằng tài sản: Là loại cho vay đƣợc ngân hàng cung ứng phải có tài sản thế chấp hoặc cầm cố, hoặc phải có sự bảo lãnh của người thứ ba. Đối với khách hàng mới lần đầu giao dịch cùng ngân hàng, hoặc chƣa có uy tín cao với ngân hàng, khi vay vốn đòi hỏi phải có tài sản đảm bảo hoặc sự bảo lãnh của người thứ ba. Sự đảm bảo này là căn cứ pháp lý để ngân hàng có thêm một nguồn thu nợ thứ hai, bổ sung cho nguồn nợ thứ nhất thiếu chắc chắn.
+ Cho vay không có đảm bảo bằng tài sản: Là loại cho vay không có tài sản thế chấp, cầm cố hoặc sự bảo lãnh của người thứ ba, mà việc cho vay chỉ dựa vào uy tín của khách hàng. Đối với những khách hàng tốt, trung thực trong kinh doanh, có khả năng tài chính mạnh, quản trị có hiệu quả thì ngân hàng có thể cho vay dựa trên uy tín của khách hàng mà không cần một nguồn thu nợ thứ hai bổ sung.
- Căn cứ vào hình thức cho vay
+ Cho vay từng lần: Là hình thức cho vay của ngân hàng mà theo đó khách hàng phải làm một bộ hồ sơ vay vốn cho từng lần vay với lãi suất, thời hạn trả tiền và số tiền vay xác định theo thoả thuận với ngân hàng. Việc phát tiền vay có thể là một lần hoặc nhiều lần, tối đa theo số tiền vay ghi trên hợp đồng vay vốn, việc trả nợ theo kế hoạch phân kỳ hoặc trả một lần vào cuối kỳ.
Hình thức cho vay theo từng lần thường được áp dụng cho doanh nghiệp vay theo thời hạn ngắn hạn hoặc trung và dài hạn.
+ Cho vay theo hạn mức: là nghiệp vụ cho vay của ngân hàng thương mại, mà theo đó khách hàng chỉ phải lập một bộ hồ sơ vay vốn cho nhiều khoản vay, trong một kỳ nhất định với hạn mức tín dụng mà khách hàng và ngân hàng đã thoả thuận. Việc phát tiền vay và trả nợ đƣợc thực hiện nhiều lần và thường xuyên, miễn sao số dư nợ trên tài khoản vay vốn của ngân hàng luôn bằng hoặc thấp hơn hạn mức dƣ nợ. Hạn mức tín dụng đƣợc cấp trên cơ sở sản xuất kinh doanh, nhu cầu vốn và nhu cầu vay vốn của khách hàng. Đây là hình thức cho vay thuận tiện cho những khách hàng có nhu cầu vay vốn thường xuyên, tốc độ luân chuyển vốn nhanh, hoặc có tín nhiệm cao trong quan hệ tín dụng với ngân hàng. Cho vay theo hạn mức thường được ngân hàng áp dụng cho doanh nghiệp vay thời hạn ngắn hạn.
+ Cho vay theo dự án đầu tư: Đây là hình thức cho vay mà ngân hàng cùng khách hàng ký hợp đồng tín dụng, và thoả thuận mức vốn đầu tƣ duy trì trong cả thời gian đầu tƣ của dự án, phân định các kỳ trả nợ. Ngân hàng thực hiện giải ngân theo tiến độ thực hiện dự án. Trong phương thức này, phía ngân hàng phải thường xuyên theo dõi, giám sát khách hàng vay vốn không quá phạm vi mức vốn đầu tƣ đã thoả thuận. Mỗi lần rút vốn vay khách hàng phải kèm theo chứng từ xin vay phù hợp, đồng thời phải lập giấy nhận nợ tiền vay. Cho vay theo dự án đầu tƣ đƣợc ngân hàng áp dụng đối với khách hàng
thực hiện dự án đầu tƣ, phát triển sản xuất kinh doanh, dịch vụ và các dự án đầu tƣ phục vụ đời sống.
+ Cho vay trả góp: là hình thức cho vay, theo đó ngân hàng cho phép khách hàng trả gốc làm nhiều lần trong thời hạn tín dụng đã thoả thuận. Cho vay trả góp thường được áp dụng đối với các khoản cho vay trung và dài hạn, tài trợ cho tài sản cố định. Cho vay trả góp rủi ro cao, do khách hàng thường thế chấp bằng hàng hoá mua trả góp. Khả năng tài trợ phụ thuộc vào lợi nhuận của doanh nghiệp. Nếu trong quá trình hoạt động, doanh nghiệp gặp khó khăn về tài chính thì khả năng thu nợ của ngân hàng cũng bị ảnh hưởng.
Chính vì rủi ro cao nên lãi suất cho vay trả góp thường là lãi suất cao nhất trong khung lãi suất cho vay của ngân hàng.
+ Cho vay hợp vốn: là hình thức cho vay thông qua việc tham gia tài trợ vốn của từ hai tổ chức tín dụng trở lên, trong đó có một tổ chức tín dụng đứng ra làm đầu mối. Cho vay hợp vốn đƣợc thực hiện theo quy chế đồng tài trợ của ngân hàng Nhà nước và hướng dẫn của ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Việt Nam.
- Căn cứ vào mục đích cho vay
+ Cho vay tiêu dùng: là các khoản cho vay nhằm tài trợ cho nhu cầu chi tiêu của người tiêu dùng, bao gồm cá nhân và gia đình. Đây là nguồn tài chính quan trọng giúp những người này trang trải cho nhu cầu nhà ở, đồ dùng gia đình và xe cộ. Bên cạnh đó, những chi tiêu cho nhu cầu giáo dục, y tế và du lịch cũng có thể đƣợc tài trợ bởi cho vay tiêu dùng. Khi thực hiện hình thức cho vay này, ngân hàng phải tính tới nguồn tiền đƣợc trả nợ, chính là nguồn thu nhập cá nhân của khách hàng.
+ Cho vay kinh doanh: là các khoản vay dùng để tài trợ cho nhu cầu sản suất kinh doanh, mở rộng sản xuất kinh doanh hay đáp ứng nhu cầu về tiền nào đó của doanh nghiệp. Dựa vào đặc điểm của từng ngành, mà ngân
hàng thiết lập các điều kiện cho vay, phương thức cho vay, cách thức trả nợ dựa trên nguồn thu tiền bán hàng của doanh nghiệp. Có thể phân chia loại hình này thành cho vay doanh nghiệp sản xuất, cho vay thương mại và cho vay theo ngành nghề kinh tế nhƣ: cho vay ngành công nghiệp, cho vay ngành nông nghiệp và cho vay ngành dịch vụ.
Ngoài ra ngân hàng còn phân loại theo hình thức căn cứ vào đồng tiền cho vay bao gồm: cho vay bằng đồng nội tệ và cho vay bằng đồng ngoại tệ, hay theo hình thức hình thành khoản vay gồm: cho vay trực tiếp và cho vay gián tiếp. Nhìn chung việc phân loại cho vay khá đa dạng và linh hoạt, giúp ngân hàng quản lý tốt đƣợc hoạt động cho vay và thoả mãn tối đa nhu cầu của khách hàng. Điều này luôn đƣợc các ngân hàng quan tâm đúng mức, vì đây là yếu tố quyết định đến sự tồn tại và phát triển bền vững của ngân hàng.