QUA 2 BÀI: TÂY TIẾN – QUANG DŨNG VÀ VIỆT BẮC – TỐ HỮU
II. Ôn tập tác phẩm cụ thể
1. Bài thơ Tây Tiến của Quang Dũng
a. Vài nét về tác giả:
- Quang Dũng là một nghệ sĩ đa tài.
- Thơ Quang Dũng phóng khoáng, hồn hậu, lãng mạn và tài hoa.
b. Về bài thơ:
* Hoàn cảnh sáng tác:
- Năm 1947, QD gia nhập đoàn quân Tây Tiến.
- Năm 1948, rời xa đơn vị, ngồi ở Phù Lưu Chanh, nhớ về đơn vị cũ, QD đã viết bài thơ Nhớ Tây Tiến về sau đổi thành Tây Tiến.
* Đặc điểm:
- Nội dung: Bao trùm bài thơ là một nỗi nhớ. Theo dõi mạch cảm xúc, có thể thấy hồi ức được mở đầu là những cuộc hành quân gian khổ mà hào hùng, tiếp đến là những kỉ niệm về con người miền Tây nồng ấm về thiên nhiên miền Tây thơ hùng vĩ mà thơ mộng trữ tình. Nhưng hằn sâu trong tâm trí của tác giả vẫn là hình ảnh đoàn quân Tây Tiến trẻ trung, ngang tàng, đa cảm và hào hoa... Phần kết có thể coi là khúc vĩ thanh vừa nhắc nhở lời hẹn ước của ngày xưa vừa nhắc nhở một đoạn đời không quên của những con người trẻ tuổi và cả dân tộc.
- Nghệ thuật: Bài thơ có sự kết hợp một cách nhuần nhuyễn, tinh tế hai bút pháp hiện thực và lãng mạn. Trong đó, bút pháp lãng mạn có phần nổi trội.
* Bài tập:
* Bài tập 1: Cảm nhận về đoạn thơ thứ hai của bài thơ.
Gợi ý:
* Tình quân dân thắm thiết, đậm đà: 4 câu đầu của đoạn thơ.
- Dùng động từ mạnh: bừng lên, khèn lên, về, xây...
- Sử dụng hô ngữ: Kìa em biểu lộ thái độ ngạc nhiên, hào hứng trước cái lạ của xứ lạ:
trang phục lạ, vũ điệu lạ.
- Hình ảnh hội đuốc hoa vừa tả thực vừa mang ý nghĩa hàm ẩn về nghi thức lễ cưới
GV: Cho HS làm các bài tập GV: Xác định yêu cầu của BT1?
GV: Yêu cầu HS cảm nhận về đoạn thơ?
HS: Cảm nhận về đoạn thơ trên cả phương diện nội dung và nghệ thuật.
GV: Mời 1-2 HS trình bày kết quả làm việc của mình.
GV: Nhận xét, bổ sung và yêu cầu HS hoàn
HS làm các bài tập
HS trình bày kết quả làm việc của mình
HS: Trình bày
hỏi, đêm tân hôn.
- Âm thanh: nhạc, khèn vang vọng, tha thiết, đầm ấm tình quân dân.
* Vẻ đẹp của con người và núi rừng miền Tây.
- Ngôn ngữ thơ hàm súc cô đọng: Ba chữ Chiều sương ấy đã gói gọn cả thời gian, không gian và ấn tượng.
- Hồn lau: tả dáng lau qua màn sương, đồng thời đem lại linh hồn cho cây cỏ -> đó cũng là sự gắn bó thân thiết của nhà thơ với vùng đất thân thương
- Dáng người trên độc mộc: dáng vẻ uyển chuyển thướt tha trên con thuyền vững chãi thấp thoáng trong sương càng thêm đẹp đẽ bởi sự làm duyên của cánh hoa đong đưa theo dòng nước lũ.
-> Bút pháp mờ nhòa với những nét vẽ cách điệu đã tạo nên bức tranh đậm đà chất hội họa hòa với chất thị vi trữ tình lôi cuốn người đọc.
* Bài tập 2: Cảm nhận về đoạn thơ thứ 3 của bài thơ.
- Đoàn binh "không mọc tóc", "xanh màu lá": tả hiện thực gian khổ bệnh tật, sốt rét rừng nhưng câu thơ vẫn khỏe khoắn, khắc họa nét gân guốc của đoàn binh qua diện mạo độc đáo
- "Dữ oai hùm", "mắt trừng ..." từ ngữ, giọng thơ mạnh mẽ quyết liệt cho thấy sức mạnh tinh thần, cái oai phong lẫm liệt của người chiến binh, ánh mắt quyết tử hướng về kẻ thù .
- Đêm mơ Hà Nội dáng kiều thơm:
giấc mộng gửi về Hà Nội thân yêu.
-> Nét đẹp tâm hồn hào hoa lãng mạn, đa tình của người lính Tây Tiến. - Sự hi sinh của người lính anh hùng:
+ Hình ảnh: Mồ viễn xứ.
+ Sử dụng những từ ngữ Hán Việt:
chỉnh bài viết ở nhà.
GV: Cho HS làm BT2
GV: Yêu cầu HS tiếp tục cảm nhận về đoạn thơ thứ 3 của bài thơ.
HS: Cảm nhận về đoạn thơ trên cả phương diện nội dung và nghệ thuật.
GV: Mời 1-2 HS trình bày kết quả làm việc của mình.
HS làm BT2
HS tiếp tục cảm nhận về đoạn thơ thứ 3 của bài thơ.
1-2 HS trình bày kết quả làm việc của mình
HS: Trình bày
viễn xứ, áo bào, độc hành.
-> Giọng thơ trang trọng, giảm nhẹ bi thương, đậm chất bi tráng.
+ Chiến trường đi chẳng tiếc đời xanh:
lý tưởng xả thân vì nước.
+ Sông Mã gầm lên: khúc ca hùng tráng của núi sông đã bất tử hóa sự hy sinh của người lính
Những người lính ngã gục bên đường, sự thật là không có đến một manh chiếu bọc thân, qua cách nhìn của nhà thơ lại được khâm liệm bằng những tấm áo bào sang trọng: "Áo bào thay chiếu anh về đất".
* Tóm lại, hình ảnh những người lính Tây Tiến trong đoạn thơ này thấm đẫm tính chất bi tráng, chói ngời vẻ đẹp lí tưởng.
Bài tập 3:
Suốt dọc bài thơ Tây Tiến của Quang Dũng có sự phối kết hợp nhuần nhuyễn giữa hai bè cảm xúc: Hào hùng và hào hoa.
Anh/ chị hãy làm sáng tỏ nhận xét trên qua đoạn thơ sau:
Tây tiến đoàn binh không mọc tóc Quân xanh màu lá giữ oai hùm Mắt trừng gửi mộng qua biên giới Đêm mơ Hà Nội dáng kiều thơm Rải rác biên cương mồ viễn xứ Chiến trường đi chẳng tiếc đời xanh Áo bào thay chiếu anh về đất
Sông Mã gầm lên khúc độc hành Gợi ý:
* Mở bài: Giới thiệu khái quát về tác giả, tác phẩm, vấn đề nghị luận (0,25 điểm) Đoàn quân Tây Tiến thành lập đầu năm 1947. Quang Dũng là đại đội trưởng.
Nhiệm vụ: phối hợp với bộ đội Lào đánh tiêu hao lực lượng Pháp ở Thượng Lào miền Tây Bắc bộ Việt Nam góp phần bảo
GV: Nhận xét, bổ sung và yêu cầu HS hoàn chỉnh bài viết ở nhà.
GV: Yêu cầu HS trình bày lại hoàn cảnh sáng tác của bài thơ.
GV: Nêu đặc điểm cơ bản của bài thơ
vệ biên giới Lào – Việt.
Địa bàn hoạt động: khá rộng gồm Sơn La Hòa Bình Sầm Nứa (Lào) vòng về miền tây Thanh Hóa.
Điều kiện chiến đấu gian khổ: núi cao vực thẳm rừng dày thú dữ sốt rét hoành hành.
Cuối 1948 Quang Dũng chuyển sang đơn vị khác. Bài thơ được sáng tác tại Phù Lưu Chanh sau khi rời xa đơn vị cũ chưa bao lâu. Lúc đầu có tên Nhớ Tây Tiến sau khi in lại trong tập Mây đầu ô tác giả đổi tên thành Tây Tiến.
Bài thơ có sự phối kết hợp nhuần nhuyễn giữa hai bè cảm xúc: Hào hùng và hào hoa.
* Thân bài:
– Giải thích (0, 25 điểm)
+ Hào hùng: vẻ đẹp kiêu dũng, anh hùng.vẻ đẹp phẩm chất , cốt cách mạnh mẽ thuộc về ý chí.
+ Hào hoa: Bay bổng, lãng mạn trong tâm hồn.
Đây là hai mạch cảm xúc cơ bản hòa quyện với nhau làm nên vẻ đẹp của hình tượng người lính thời chống Pháp.
– Chứng minh qua đoạn thơ (2.5 điểm) + Đây là đoạn thơ thể hiện rõ nét nhất sự phối kết hợp nhuần nhuyễn giữa hai bè cảm xúc: Hào hùng, hào hoa.
+ Cảm xúc hào hùng, hào hoa thể hiện trong việc khắc họa bức chân dung người lính trong một thời đại anh hùng. Người lính mang phong thái kiêu hùng của những chiến binh anh hùng, khao khát lập chiến công ( Đoàn binh không mọc tóc, dữ oai hùm,)
+ Cảm xúc hào hùng hào hoa thể hiện trong việc thể hiện nội tâm người lính ( Hào hùng với khát vọng lập công bảo vệ
GV: Cho HS làm BT1.
HS phân tích tâm trạng kẻ ở-người đi trong 20 câu đầu của bài thơ.
tổ quốc- Mắt trừng gửi mộng qua biên giới, hào hoa lãng mạn trong nỗi nhớ Dáng kiều thơm – nhớ những người con gái xinh đẹp đáng yêu trên mảnh đất Hà Thành )
+ Cảm xúc hào hùng, hào hoa thể hiện ngay cả khi nhà thơ nói về sự hi sinh của người lính (Hi sinh vì một lời thề quyết tử cho tổ quốc quyết sinh – Chiến trường đi chẳng tiếc đời xanh Vẻ đẹp tráng sĩ làm mờ đi thực trạng thiếu thốn khốc liệt của chiến trường – Áo bào thay chiếu anh về đất/
sông Mã gầm lên khúc độc hành )
Đúng là “ Lí tưởng cách mạng đã truyền cho các chàng trai Tây Tiến chất anh hùng ngang tàng và chất men say lãng mạn ngay cả khi họ chết cũng như phảng phất nét nghệ sĩ tài tử” (Phong Lan– Bài thơ Tây tiến- tượng đài bất tử về người lính vô danh)
+ Âm hưởng lời thơ bi tráng,nhiều biện pháp nghệ thuật đặc sắc đã góp phần tạo nên vẻ đẹp hào hùng hào hoa cho bức chân dung người lính Tây Tiến.
– Đánh giá, bình luận (0,5 điểm)
+ Đoạn thơ làm hiện lên một bức chân dung độc đáo, mới mẻ về hình tượng người lính.
+ Cảm xúc trong đoạn thơ tạo nên âm hưởng của thời đại.
+ Cảm xúc trong đoạn thơ đã góp phần không nhỏ làm nên giá trị cho Tây Tiến trong nền thi ca Việt Nam