2.1. Đặc điểm địa bàn nghiên cứu
2.1.1. Khái quát về huyện Nhơn Trạch
Điều kiện tự nhiên, đặc điểm kinh tế-xã hội Vị trí địa lý:
Huyện Nhơn Trạch là huyện được tách ra từ huyện Long Thành theo Nghị định số 51/CP ngày 23/6/1994 của Chính phủ, huyện nằm ở phía Tây Nam của tỉnh Đồng Nai, có tọa độ địa lý từ 106045’16” - 107001’55” Kinh độ Đông và 10031’33” -10046’59” Vĩ độ Bắc, có vị trí địa lý như sau:
-Phía Bắc : giáp TP.Hồ Chí Minh và huyện Long Thành.
- Phía Nam : giáp TP.Hồ Chí Minh.
-Phía Đông : giáp huyện Long Thành và tỉnh Bà Rịa -Vũng Tàu.
- Phía Tây : giáp TP.Hồ Chí Minh.
Địa hình, thổ nhưỡng:
Là huyện thuộc vùng đồng bằng Đông Nam bộ.
Diện tích tự nhiên của huyện là 41.083,68 ha, chiếm 6,96% diện tích tự nhiên của tỉnh, trong đó:
-Đất nông nghiệp : 27.364,30 ha chiếm 66,61% tổng diện tích.
- Đất phi nông nghiệp: 13.662,38 ha chiếm 33,26% tổng dtích, trong đó phân ra:
+ Đất ở : 1.962,91 ha.
+ Đất chuyên dùng : 4.702,42 ha.
+ Đất tôn giáo, tín ngưỡng : 49,49 ha.
+ Đất nghĩa địa : 76,31 ha.
+ Đất sông suối và mặt nước chuyên dùng : 6.871,25 ha.
-Đất chưa sử dụng : 57,01 ha chiếm 0,14% tổng diện tích.
Hành chính:
Huyện Nhơn Trạch có 12 đơn vị hành chính cấp xã, bao gồm thị trấn Hiệp Phướcvà 11 xã:Đại Phước, Long Tân,Long Thọ,Phú Đông,Phú Hội (huyện lỵ), Phú Thạnh,Phú Hữu,Phước An,Phước Khánh,Phước Thiền,Vĩnh Thanh.
Kinh tế xã hội:
Có 9 khu công nghiệp được Chính phủ phê duyệt, gồm:
Khu công nghiệp Nhơn Trạch 1: 449 ha
Khu công nghiệp Nhơn Trạch 2- D2D: 347 ha Khu công nghiệp Nhơn Trạch 2 -Lộc Khang: 70 ha Khu công nghiệp Nhơn Trạch 2 - Nhơn Phú: 183 ha Khu công nghiệp Nhơn Trạch 3: 697 ha
Khu công nghiệp Nhơn Trạch 5: 309 ha Khu công nghiệp Nhơn Trạch 6: 327 ha
Khu công nghiệp Dệt may Nhơn Trạch: 184 ha Khu công nghiệp Nhơn Trạch Ông Kèo: 856 ha.
Từ thành phố Hồ Chí Minh có thể đi đến Nhơn Trạch bằng quốc lộ 51 hoặc từ trung tâm thành phố Hồ Chí Minh qua đường hầm sông Sài Gòn rồi đến cảng Cát Láihoặc từ ngã baCát Lái(đại lộ Mai Chí Thọ) theo Đồng Văn Cống (quận 2), đi phà Cát Lái qua sông Đồng Nai - Nhà Bè là đến địa phận huyện Nhơn Trạch. Ngoài ra đường cao tốc thành phố Hồ Chí Minh - Long Thành - Dầu Giây đã hoàn thành đây cũng là một tuyến đường đến Nhơn Trạch thuận tiện. Dùng xe buýt cũng có thể đón chuyến 603 từ bến xe Miền Đông đi KCN Nhơn Trạch.
Cảng Cát Lái là cảng lớn quan trọng nằm ở cuối đoạn sông Đồng Nai tiếp giáp với sông Nhà Bè và sông Sài Gòn. Cảng cũng là nơi hiện nay Bộ Tư lệnh hải quân Vùng 2 (vùng B) đặt trụ sở. Đây là vùng sông nước mà người xưa đã có câu hò:
Nhà Bè nước chảy chia hai Ai về Gia Định,Đồng Nai thì về.
Trong thời kỳ chiến tranh, cảng Cát Lái là nơi quân đội và hải quân Mỹ dùng làm trạm nhận vũ khí, đạn dược và từ đây chuyển lên căn cứ quân sự ở Long
Bình và Biên Hòa. Tàu tiếp vận và tuần tiễu Mỹ từ Vũng Tàulên Nhà Bè, Cát Láithường bị du kích Việt Nam phục kích và đánh phá, nhất là khu vực gần Rừng Sác,Cần Giờ.
Cát Láiở phía bên này sông thuộc thành phố Hồ Chí Minh đã phát triển với cơ sở hạ tầng và nhiều dân cư, nhưng phía bên kia sông vẫn còn cây cối um tùm, dân cư thưa thớt vì hiện chưa có cầu nối với thành phố Hồ Chí Minh. Thành phố mới Nhơn Trạch hiện đang được quy hoạch, hiện nay các khu phố, đường sá và khu công nghiệp đã được xây dựng. Đất ở đây hiện nay giá rất cao do dự kiến là dân số sẽ tăng qua các công trình quy hoạch, và khu công nghiệp đang hoạt động và sẽ khuếch trương thêm, cộng với địa điểm gần thành phố Hồ Chí Minh khi cầu Thủ Thiêmhoàn thành. Cầu Thủ Thiêm và hầm nối quận 2 với quận 1 của thành phố Hồ Chí Minh được xây dựng xong.
Nhơn Trạch có vị trí địa lý thuận lợi là tâm điểm tam giác TP. Hồ Chí Minh,Đồng Nai,Bà Rịa - Vũng Tàu nên đang được quy hoạch thành đô thị loại II.
Tuy nhiên, quá trình đô thị hóa diễn ra khá chậm. Cây cầu huyết mạch nối Nhơn Trạch và quận 9 (TP. Hồ Chí Minh) tuy đã được khảo sát từ lâu nhưng đến nay vẫn chưa thể thực hiện do thiếu kinh phí và không được sự quan tâm bằng hành động của chính quyền địa phương hai đầu cầu. Theo một số nguồn tin không chính thức, tập đoàn Tín Nghĩa (Đồng Nai) sẽ khởi công xây dựng cầu nối quận 9. Hiện tại đường cao tốc Bến Lức (Long An) đang bắt đầu khởi công và dự kiến năm 2018 sẽ hoàn thành.
Hiện nay trên địa bàn huyện Nhơn Trạch đã và đang hình thành một số khu đô thị mới như khu đô thị Đại Phước Center City, khu đô thị Đại Phước Lotus, khu đô thị Detaco Nhơn Trạch, khu đô thị Đông Sài Gòn, khu đô thị Eco Sun, khu đô thị King Bay, khu đô thị Long Thọ, khu đô thị Nhơn Trạch, khu đô thị Orchid City, khu đô thị Phước An, khu đô thị Richland City, khu đô thị Sông Đà IDC, khu đô thị Swan Bay, khu đô thị Sweet Home Nhơn Trạch, khu đô thị Sun Flower City...
Đặc điểm dân số và lao động
Huyện Nhơn Trạch được tái thành lập theo Nghị định số 51/CP ngày 21/6/1994 của Chính phủ và chính thức đi vào hoạt động từ ngày 01/9/1994 với diện tích tự nhiên 41.089 hécta, dân số 101.882 người. Sau 20 năm xây dựng, phát triển, Nhơn Trạch đã đạt được nhiều thành tựu quan trọng trên các lĩnh vực, tạo lập nhiều cơ sở vật chất, hạ tầng kỷ thuật cho tiến trình đô thị mới vào năm 2020 theo định hướng của Trung ương, Tỉnh ủy Đồng Nai.
Xuất phát điểm là huyện nông nghiệp với nhiều khó khăn, thách thức: Trình độ sản xuất, trình độ dân trí thấp, hạ tầng yếu kém, 80% dân số sống bằng nghề nông và độc canh cây lúa, tập quán canh tác thủ công, lạc hậu, thu nhập thấp; giao thông không thuận lợi với hệ thống đường xá 90% là cấp phối sỏi đỏ, trên địa bàn các xã có trên 50 cầu khỉ và có nơi còn cách biệt với khu vực xung quanh nên nhiều vùng đất còn hoang hoá; hệ thống Bưu điện chỉ mới bắt đầu xây dựng; hệ thống điện sinh hoạt mới có ở 5/12 xã và tỷ lệ hộ sử dụng điện còn thấp (24%); hệ thống chiếu sáng đường giao thông hoàn toàn chưa có; chưa có bệnh viện, trung tâm y tế huyện; chỉ có một trường THPT Nhơn Trạch xây dựng đã lâu; tỷ lệ hộ đói nghèo cao (27,6%);…
Tuy khó khăn, nhưng Nhơn Trạch cũng được tạo nhiều điều kiện thuận lợi cho huyện phát huy lợi thế và tiềm năng để phát triển. Đó là sự định hướng đúng đắn của Trung ương, Tỉnh ủy Đồng Nai về xây dựng đô thị mới: Năm 2006, Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định 284/2006/QĐ-TTg về phê duyệt quy hoạch đô thị mới Nhơn Trạch đến năm 2020; năm 2009, Ban Thường vụ Tỉnh ủy Đồng Nai đã ban hành Nghị quyết chuyên đề số 13-NQ/TU về xây dựng thành phố Nhơn Trạch đến năm 2015, định hướng đến năm 2020. Từ đó, với nỗ lực của Đảng bộ, chính quyền và nhân dân huyện, sự hỗ trợ của các sở, ban ngành tỉnh, Nhơn Trạch ngày nay đã đạt nhiều thành tựu quan trọng trên các lĩnh vực, làm thay đổi diện mạo nông thôn, vóc dáng của đô thị ngày càng rõ nét:
Nếu khi mới thành lập, trên địa bàn huyện Nhơn Trạch chưa có một khu công nghiệp nào thì hôm nay huyện đã xây dựng được 8 khu công nghiệp và 01 cụm công nghiệp địa phương, thu hút 416 dự án đầu tư với tổng vốn trên 7,257 tỷ
USD, hiện đã có 293 dự án đã đi vào hoạt động, giải quyết việc làm cho hơn 85 ngàn lao động. Đối với Cụm công nghiệp có 32 doanh nghiệp đầu tư, giúp giải quyết việc làm cho 3.000 lao động.
Hệ thống kết cấu hạ tầng kỹ thuật – xã hội được đầu tư với nguồn kinh phí trên 1.300 tỷ đồng, đến nay, huyện đã hoàn thành xây dựng, nâng cấp hơn 500 km các tuyến đường chính và đường trục của đô thị tương lai như: tỉnh lộ 769, 25B, Hương lộ 19, đường 319, 25C, đường số 01, đường số 02; hoàn chỉnh hạ tầng khu trung tâm huyện; triển khai xây dựng các tuyến giao thông kết nối với đường cao tốc TP.HCM - Long Thành - Dầu Giây, đường cao tốc Bến Lức–Long Thành, cầu đường kết nối cảng Cái Mép, tỉnh Bà Rịa-Vũng Tàu;... Ngoài ra, có trên 30 km cầu, đường giao thông nông thôn được nâng cấp, xây dựng mới với kinh phí trên 75 tỷ đồng trong đó nhân dân đóng góp gần 15 tỷ đồng.
Mạng lưới điện quốc gia và hệ thống chiếu sáng tiếp tục được quan tâm đầu tư, đến nay toàn địa bàn huyện tỷ lệ hộ sử dụng điện lưới quốc gia là 99,7%.
Nếu khi mới thành lập huyện Nhơn Trạch chỉ 5 xã Phước Thiền, Hiệp Phước, Long Thọ và Phước An có điện thì hôm nay 12/12 xã đều có điện sinh hoạt. Điện đã phục vụ tốt cho các ngành công nghiệp, nông nghiệp, dịch vụ, tiêu dùng…
Tổng mức bán lẻ hàng hóa và dịch vụ trên địa bàn có mức tăng trưởng bình quân hàng năm trên 33% đạt mục tiêu Nghị quyết đề ra; giá trị luân chuyển hàng hoá năm đến thời điểm này đạt khoảng 2.500 tỷ đồng, tăng gần 35,8 lần so với năm 1995. Hiện có trên 6.100 doanh nghiệp, hộ đăng ký kinh doanh hoạt động với tổng vốn trên 20.000 tỷ đồng.
Về phát triển ngành thương mại - dịch vụ, huyện đã hoàn hành quy hoạch phát triển mạng lưới trung tâm thương mại, siêu thị đến năm 2020, theo đó trên địa bàn sẽ hình hành 2 trung tâm thương mại và 16 siêu thị phục vụ cho các khu dân cư.
Trên địa bàn huyện hiện có 08 điểm kinh doanh khu vui chơi, du lịch sinh thái tự phát, hàng năm thu hút khoảng trên 20 vạn lượt khách tham quan. Trong lĩnh vực dịch vụ nhà ở, đã tổ chức khởi công dự án Khu nhà ở cho công nhân với số vốn đầu tư khoảng 758 tỷ đồng, tương ứng với 3.491 căn hộ.
Thu ngân sách trên địa bàn hàng năm đều thực hiện vượt chỉ tiêu nghị quyết, năm 2017, tổng thu ngân sách trên toàn địa bàn đạt trên 551,605 tỷ đồng, đạt 150% so với dự toán. So với mặt bằng các huyện trên cả nước, Nhơn Trạch là huyện cótổng thu ngân sách trên địa bàn được xếp vào loại cao.
Nông nghiệp tiếp tục được ổn định; giá trị sản xuất nông, lâm nghiệp và thủy sản tăng bình quân 3,6%/năm. Đến nay, giá trị sản xuất bình quân 01 ha đạt 70 triệu đồng. Huyện đã hoàn thành công tác lập, triển khai có hiệu quả các đề án quy hoạch tiểu vùng sản xuất nông nghiệp, chuyển đổi cơ cấu cây trồng, vật nuôi trên địa bàn. Việc ứng dụng tiến bộ khoa học và công nghệ mới vào sản xuất, đẩy mạnh các hoạt động khuyến nông, bảo vệ thực vật, thú y, tập trung đầu tư các công trình thủy lợi... đã góp phần đưa năng suất, chất lượng cây trồng, vật nuôi tăng cao hơn so với trước đây.
Trên địa bàn huyện có 12 xã được công nhận xã nông thôn mới, hiện các xã đang phấn đấu để hoàn thành 19 tiêu chí xây dựng nông thôn mới kiểu mẫu.
Trên lĩnh vực văn hóa- xã hội, đến nay, có 71,1% trường (32/45 trường) đạt chuẩn quốc gia, 100% giáo viên được chuẩn văn hóa sư phạm, trong đó gần 50%
giáo viên vượt chuẩn. Hàng năm, số trẻ 6 tuổi vào lớp 1 và học sinh tốt nghiệp tiểu học vào lớp 6 đều đạt tỷ lệ 100%. Chất lượng học sinh phát triển ổn định, tỷ lệ lên lớp ở bậc tiểu học và THCS trên 99% và tốt nghiệp cuối cấp từ 98% trở lên, riêng tỷ lệ thi đỗ tốt nghiệp THPT năm học 2016 - 2017 đạt trên 90%. Nếu trước đây chỉ có 01 trường THPT thì nay huyện đã xây dựng, phát triển được 03 trường THPT, 01 trường trung cấp kỹ thuật công nghiệp với nhiều ngành đào tạo, đáp ứng nhu cầu đào tạo nguồn nhân lực, đội ngũ công nhân lành nghề phục vụ công nghiệp hóa, hiện đại hóa ở địa phương.
Mạng lưới y tế được đầu tư, nâng cấp, đã xây dựng mới Bệnh viện Đa khoa, Trung tâm Y tế, Trung tâm Dân số kế hoạch hóa gia đình huyện, 12/12 trạm y tế xã được công nhận chuẩn quốc gia về y tế,… đã đáp ứng nhu cầu bảo vệ và chăm sóc sức khỏe nhân dân.
Nếp sống văn hóa được thể hiện rõ nét qua phong trào “Toàn dân đoàn kết xâydựng đời sống văn hóa” và chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới. Có 52/52 ấp được công nhận Ấp văn hóa, 99% số hộ gia đình đạt tiêu chuẩn Gia đình văn hóa và 100% cơ quan đơn vị có đời sống văn hóa tốt.
Công tác đảm bảo an sinh xã hội, chăm sóc các đối tượng chính sách, người có công được chú trọng thực hiện tốt. Trong thời gian qua, huyện đã vận động hơn 8,5 tỷ đồng đóng góp vào nguồn Quỹ Đền ơn đáp nghĩa, xây dựng 612 căn nhà tình nghĩa. Các chính sách đối với người nghèo như tín dụng ưu đãi, đào tạo nghề miễn phí, khuyến nông, khuyến công, hỗ trợ y tế, giáo dục... được triển khai thực hiện đạt kết quả tốt với trên 28 tỷ đồng từ các nguồn xã hội đóng góp vào quỹ “Vì người nghèo”, 1.719 căn nhà tình thương được xây tặng, 9.420 suất học bổng, 593 xe đạp được trao cho học sinh nghèo hiếu học; 9.835 hộ nghèo được hỗ trợ vay vốn phát triển kinh tế gia đình với tổng số tiền trên 126 tỷ đồng, bình quân mỗi năm trên 5.000 lao động được giải quyết việc làm. Từ đó đã góp phần giảm mạnh tỷ lệ hộ nghèo từ 27,6% năm 1995 xuống còn 0,58% (theo chuẩn mới). Đời sống của nhân dân được cải thiện và nâng lên rõ rệt, thu nhập bình quân đầu người đạt gần 50 triệu đồng vào năm 2017.
An ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội trên địa bàn huyện được giữ vững, ổn định. Công tác cải cách hành chính được lãnh đạo, chỉ đạo thực hiện tốt; cơ chế
“một cửa”, “một cửa liên thông” đi vào nề nếp, có tiến bộ, tạo nhiều thuận lợi cho người dân trong việc giải quyết các thủ tục hành chính.
Nhìn lại chặng đường 24 năm đã đi qua, Đảng bộ, chính quyền và nhân dân huyện Nhơn Trạch luôn tự hòa và vinh dự với những thành tựu đã đạt được. Để vươn tới đô thị mới vào năm 2020 theo định hướng của Trung ương, Tỉnh ủy Đồng Nai, huyện Nhơn Trạch tiếp tục phát huy những lợi thế của địa phương, tranh thủ sự hỗ trợ của các sơ, ngành tỉnh Đồng Nai, đoàn kết một lòng, quyết tâm khắc phục những khó khăn, hạn chế, chung tay, sát cánh vượt qua thách thức thực hiện thắng lợi Nghị quyết số 13- NQ/TU của Ban Thường vụ Tỉnh ủy về xây dựng thành phố mới Nhơn Trạch, trong đó chú trọng thực hiện đồng bộ các giải pháp phát triển kinh
tế bền vững đi đôi với đảm bảo các vấn đề an sinh xã hội; tiếp tục hực hiện chuyển dịch nền nông nghiệp từ sản xuất nông nghiệp nông thôn chuyển sang sản xuất nông nghiệp phục vụ phát triển công nghiệp, đô thị; tập trung phát đô thị, hạ tầng kỹ thuật- xã hội; xây dựng chương trình, kế hoạch cụ thể, sát hợp với tình hình của địa phương để thực hiện Nghị quyết Trung ương 8 (khóa XI) về “Đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo, đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa – hiện đại hóa trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế” nhằm đào tạo nguồn nhân lực phục vụ xây dựng đô thị mới; xây dựng hệ thống chính trị vững mạnh, thể hiện vai trò hạt nhân lãnh đạo, tổ chức thực hiện thắng lợi nhiệm vụ chính trị được giao.