I- Cuộc khỏng chiến chống TD Phỏp từ 1858-1884 1 Hoàn cảnh (nguyờn nhõn Phỏp xõm lược).
3. Vai trũ, thỏi độ của triều đỡnh Nguyễn trước sự xõm lược của TD Phỏp (2 gđ)
lược của TD Phỏp. (2 gđ)
* Giai đoạn 1: 1858 ->1862 .
+ Bước đầu, khi phỏp xõm lược, triều đỡnh lónh đạo, tổ chức cho nhõn dõn khỏng chiến nhưng đối phú theo kiểu bị động – phũng ngự.
- 31.8.1858 khi Phỏp nổ sỳng xõm lược Đà Nẵng, triều đỡnh đó cử 2000 quõn cựng Nguyễn Tri Phương làm tổng chỉ huy mặt trận kộo đến Đà Nẵng. Cựng với nhõn dõn, quõn triều đỡnh đắp thành luỹ, thực hiện “Vườn khụng nhà trống”, bao võy, tiờu hao dần lực lượng sinh lực địch suốt trong 5 thỏng, làm thất bại õm mưu đỏnh nhanh thắng nhanh của chỳng.
- 2.1859, Khi Phỏp kộo quõn vào Gia Định, chỳng gặp nhiều khú khăn – phải rỳt bớt quõn để chi viện cho cỏc chiến trường Chõu Âu và Trung Quốc (số cũn lại chưa đến 1000 quõn dàn mỏng trờn chiến tuyến dài trờn 10 km) – Nguyễn Tri Phương khụng tổ chức tiờu diệt mà rỳt về phũng ngự và xõy dựng đại đồn Chớ Hoà (ngăn chặn địch).
*
=> Tr iều đỡnh đó bỏ mất thời cơ quan trọng. Sau đú Phỏp tăng viện binh, tăng lực lượng lần lượt chiếm: Định Tường, Biờn Hoà, Vĩnh Long vào đầu năm 1861.
* Giai đoạn 2: 1862 ->1884 .
Nhà Nguyễn cú tư tưởng thủ để hoà, vứt bỏ ngọn cờ chống Phỏp, nhượng bộ từng bước rồi đi đến đầu hàng.
- 1862 khi mất 3 tỉnh miền Đụng và 1 tỉnh miền Tõy Nam Kỡ, triều đỡnh Nguyễn khụng tấn cụng lấy lại những vựng đất này- sợ Phỏp tấn cụng tiếp -> ký hiệp ước Nhõm Tuất (5.6.1862) với cỏc điều khoản nặng nề.
+ Thừa nhận quyền cai quản của Phỏp ở 3 tỉnh miền Đụng Nam kỳ và đảo Cụn Lụn.
+ Mở 3 cửa biển cho Phỏp vào buụn bỏn.
+ Cho người Phỏp và người Tõy Ban Nha tự do truyền đạo. + Bồi thường chiến phớ cho Phỏp (288 vạn lạng Bạc).
+ Phỏp sẽ trả lại thành Vĩnh Long khi nào triều đỡnh buộc nhõn dõn ngừng K/C.
=> Đõy là văn kiện bỏn nước đầu tiờn của nhà Nguyễn.
Sau đú triều đỡnh càng đi sõu vào con đường đối lập với nhõn dõn: một mặt đàn ỏp phong trào của nhõn dõn ở Bắc- Trung Kỡ, mặt khỏc ngăn cản phong trào đấu tranh ở Nam Kỡ và chủ trương thương lượng với Phỏp nhằm đũi lại 3 tỉnh miền Đụng nhưng thất bại -> để cho Phỏp chiếm nốt 3 tỉnh miền Tõy trong 5 ngày mà khụng mất 1 viờn đạn.
- Sau khi 6 tỉnh Nam Kỡ đó mất, Nhà Nguyễn vẫn khụng tỉnh ngộ trước õm mưu xõm lược của thực dõn Phỏp, vẫn tin vào thương thuyết để cho Phỏp ra Bắc Kỡ giải quyết vụ Đuy-puy quấy rối, thực chất đó tạo điều kiện cho Phỏp đó được ra Bắc Kỡ để xõm lược.
- 1873 Phỏp đỏnh chiếm Hà Nội và một số tỉnh Bắc Kỡ (lần 1) nhà Nguyễn hoang mang hoảng sợ. Bất chấp thỏi độ của triều đỡnh, nhõn dõn cỏc tỉnh miền Bắc tự khỏng chiến & làm nờn chiến thắng Cầu Giấy lần 1, giết chết Gac-ni-ờ ->làm cho Phỏp hoang mang, nhà Nguyễn khụng nhõn cơ hội này đỏnh Phỏp mà cũn ký tiếp hiệp ước Giỏp Tuất (15.3.1873): thừa nhận chủ quyền của Phỏp ở 6 tỉnh Nam Kỡ -> với hiệp ước này, Việt Nam mất 1 phần quan trọng chủ quyền, lónh thổ, ngoại giao, thương mại…
- 1882 Phỏp đưa quõn ra xõm lược Bắc Kỡ lần II, triều đỡnh hoang mang, khiếp sợ sang cầu cứu Nhà Thanh -> Nhà Thanh cõu kết với Phỏp cựng nhau chia quyền lợi.
Nhõn dõn miền Bắc tiếp tục khỏng chiến làm nờn trận Cầu Giấy lần II (tướng Ri-vi-e bị giết) quõn Phỏp hoang mang, dao động. Lỳc đú vua Tự Đức chết, triều đỡnh lục đục, Phỏp chớp
thời cơ đỏnh chiếm cửa Thuận An, uy hiếp nhà Nguyễn, triều đỡnh hoảng sợ ký Hiệp ước Hỏc-măng (Quý Mựi: 25.8.1883), sau đú là hiệp ước Pa-tơ-nốt (6.6.1884) với nội dung: Thừa nhận quyền bảo hộ của Phỏp ở Bắc- Trung Kỡ.
-> Triều đỡnh Nguyễn đầu hàng hoàn toàn TD Phỏp, nhà nước PKVN đó hồn tồn sụp đổ, thay vào đú là chế độ “thuộc địa nửa PK”.
=> Nhận xột: Quõn Phỏp mạnh hơn ta về Thế và Lực,
nhưng ta mạnh hơn Phỏp về tinh thần. Nếu nhà Nguyễn phỏt huy được những yếu tố này, biết đoàn kết toàn dõn, biết Duy tõn đất nước thỡ chắc chắn cú thể ta sẽ khụng bị mất nước.
- Thực tế, trong thời kỳ này cũng cú nhiều nhà yờu nước đó đưa ra đề nghị cải cỏch nhằm Canh Tõn đất nước (Nguyễn Trường Tộ) nhưng nhà Nguyễn khụng chấp nhận. => Vỡ vậy việc Phỏp xõm lược ta vào cuối TK XIX đầu TK XX là điều tất yếu. Đứng trước nạn ngoại xõm, nhà Nguyễn đó khụng chuẩn bị, khụng động viờn nhõn dõn khỏng chiến, khụng phỏt huy được sức mạnh quần chỳng đỏnh giặc mà ngập ngừng trong khỏng chiến rồi đầu hàng hoàn toàn TD Phỏp xõm lược. Nhà Nguyễn phải chịu trỏch nhiệm khi để nước ta rơi vào tay Phỏp ở nửa cuối TK XIX.
* Cơ sở đầu hàng của triều Nguyễn:
- Nhà Nguyễn phũng thủ bị động về quõn sự:
+ Chớnh trị: khụng ổn định (cú tới 500 cuộc khởi nghĩa chống lại triều đỡnh).
+ Kinh tế: Khụng phỏt triển do nụng nghiệp khụng được trỳ trọng.
+ Quốc phũng: Quõn đội rối loạn, khụng cú khả năng chống xõm lược.
+ XH: Đời sống nhõn dõn cực khổ do tham nhũng của Vua, quan, thiờn tai, mất mựa, đúi kộm …
- Nhà Nguyễn nắm ngọn cờ dõn tộc trực tiếp chống Phỏp nhưng lại hốn nhỏt, đặt quyền lợi giai cấp, dũng họ lờn trờn quyền lợi dõn tộc, sợ mất ngai vàng, “sợ dõn hơn sợ giặc”…
- Nhà Nguyễn khụng động viờn được sức mạnh toàn dõn, khụng đoàn kết được cỏc dõn tộc trong khỏng chiến, thụ động đầu hàng, để mất nước dễ dàng.