+ Mối quan hệ giữa động lượng pX và động năng KX của hạt X là:
2
X X X
p = 2m K
- Năng lượng phản ứng hạt nhõn: ∆E = (M0 - M)c2
Trong đú: M0=mX1+ mX2là tổng khối lượng cỏc hạt nhõn trước phản ứng. M =mX3+ mX4 là tổng khối lượng cỏc hạt nhõn sau phản ứng.
Lưu ý: + Nếu M0 > M thỡ phản ứng toả năng lượng ∆E dưới dạng động năng của cỏc hạt X3, X4 hoặc phụtụn γ.
+ Nếu M0 < M thỡ phản ứng thu năng lượng |∆E| dưới dạng động năng của cỏc hạt X1, X2 hoặc phụtụn γ.
Cỏc hạt sinh ra cú độ hụt khối nhỏ hơn nờn kộm bền vững. - Trong phản ứng hạt nhõn 1 2 3 4
1 1 2 2 3 3 4 4
A
A A A
Z X + Z X đ Z X + Z X
Cỏc hạt nhõn X1, X2, X3, X4 cú: Năng lượng liờn kết riờng tương ứng là ε1, ε2, ε3,
ε4.
Năng lượng liờn kết tương ứng là ∆E1, ∆E2, ∆E3, ∆E4 ; Độ hụt khối tương ứng là
∆m1, ∆m2, ∆m3, ∆m4
Năng lượng của phản ứng hạt nhõn :∆E = A3ε3 +A4ε4 - A1ε1 - A2ε2
∆E = ∆E3 + ∆E4 – ∆E1 – ∆E2
∆E = (∆m3 + ∆m4 - ∆m1 - ∆m2)c2
c, Quy tắc dịch chuyển của sự phúng xạ
+ Phúng xạ α (4 2He): 4 4 2 2 A A ZX He Z- Y - + đ
• So với hạt nhõn mẹ, hạt nhõn con lựi 2 ụ trong bảng tuần hoàn và cú số khối giảm 4 đơn vị.
• Là hn Hờli (4He
2 ), mang điện tớch dương (+2e) nờn bị lệch về bản õm
khi bay qua tụ điện.
• Chuyển động với tốc độ cỡ 2.107m/s, quóng đường đi được trong khụng khớ cỡ 8cm, trong vật rắn cỡ vài mm. ==> khả năng đõm xuyờn kộm, cú khả năng iụn húa chất khớ.
+ Phúng xạ β- ( 1 0e - ): 0 1 1 A A ZX đ- e+ Z+Y
• So với hạt nhõn mẹ, hạt nhõn con tiến 1 ụ trong bảng tuần hoàn và cú cựng số khối.
• Thực chất của phúng xạ β- là một hạt nơtrụn biến thành một hạt prụtụn, một hạt electrụn và một hạt nơtrinụ: n p e- v
+ +
đ
• Bản chất (thực chất) của tia phúng xạ β- là hạt electrụn ( 0e
1
− ), mang điện
tớch õm (-1e) nờn bị lệch về phớa bản dương của tụ.
• Hạt nơtrinụ (v) khụng mang điện, khụng khối lượng (hoặc rất nhỏ) chuyển động với vận tốc của ỏnh sỏng và hầu như khụng tương tỏc với vật chất.
• Phúng ra với vận tốc gần bằng vận tốc as.
• Iụn húa chất khớ yếu hơn tia α.
• Khả năng đõm xuyờn mạnh, đi được vài một trong khụng khớ và vài mm trong kim loại.
+ Phúng xạ β+ ( 1 0e + ): 0 1 1 A A ZX đ + e+ Z- Y
• So với hạt nhõn mẹ, hạt nhõn con lựi 1 ụ trong bảng tuần hoàn và cú cựng số khối.
• Thực chất của phúng xạ β+ là một hạt prụtụn biến thành một hạt nơtrụn, một hạt pụzitrụn và một hạt nơtrinụ: p n e+ v
+ +
đ
• Bản chất (thực chất) của tia phúng xạ β+ là hạt pụzitrụn (e+), mang điện tớch dương (+e) nờn lệch về phớa bản õm của tụ điện (lệch nhiều hơn tia α và đối xứng với tia β-).
• Phúng ra với vận tốc gần bằng vận tốc as.
• Khả năng đõm xuyờn mạnh, đi được vài một trong khụng khớ và vài mm trong kim loại.
+ Phúng xạ gamma γ (hạt phụtụn)
• Cú bản chất là súng điện từ cú bước súng rắt ngắn (< 0,01nm). Là chựm phụtụn cú năng lượng cao.
• Hạt nhõn con sinh ra ở trạng thỏi kớch thớch cú mức năng lượng cao E1 chuyển xuống mức năng lượng thấp E2 đồng thời phúng ra một phụtụn cú
năng lượng: 1 2 hc hf E E = = = - e l
• Là bức xạ điện từ khụng mang điện nờn khụng bị lệch trong điện trường và từ trường.
• Cú cỏc t/c như tia Rơnghen, cú khả năng đõm xuyờn lớn, đi được vài một trong bờ tụng và vài centimột trong chỡ và rất nguy hiểm.
• Trong phúng xạ γ khụng cú sự biến đổi hạt nhõn ⇒ phúng xạ γ thường đi kốm theo phúng xạ α và β.
4. Định luật phúng xạ: