VSA 700 được ban hành từ năm 1999, là một trong bốn chuẩn mực kiểm toán đầu tiên của Việt Nam. Từ năm 1999 cho đến nay đã có thêm 33 chuẩn mực kiểm toán khác nhau được ban hành. Do đó, xét về mặt thời gian, VSA 700 đã lạc hậu so với các chuẩn mực kiểm toán có liên quan khác; xét về mặt logic, thì các thuật ngữ trong VSA 700 chưa đúng và lập luận lại không nhất quán với các chuẩn mực kiểm toán khác ban hành sau này.
Trong VSA 700 có quy định, chỉ có hai tình huống dẫn đến ý kiến kiểm toán không phải là chấp nhận toàn phần, đó là:
- Phạm vi công việc kiểm toán bị giới hạn (bao gồm: do khách hàng áp đặt, do hoàn cảnh thực tế: tài liệu kế toán không đủ, kiểm toán viên không thể thực hiện các thủ tục kiểm toán cần thiết);
- Không nhất trí với Giám đốc đơn vị được kiểm toán về việc lựa chọn và áp dụng chuẩn mực và chế độ kế toán, hoặc sự không phù hợp của các thông tin ghi trong báo cáo tài chính hoặc thuyết minh báo cáo tài chính.
Tuy nhiên, trong một số các chuẩn mực kiểm toán Việt Nam ban hành sau này, đã có nhiều quy định dẫn đến ý kiến không phải là chấp nhận toàn phần, như sau:
2.2.1.1. Đối với VSA 250 “Xem xét tính tuân thủ pháp luật và các qui định trong kiểm toán báo cáo tài chính”, ban hành năm 2000
Từ đoạn 28 đến đoạn 37 trong VSA 250 có quy định về việc ý kiến kiểm toán phải như thế nào khi kiểm toán viên nghi ngờ đơn vị được kiểm toán có hành vi không tuân thủ luật pháp. Theo VSA 250, nếu kiểm toán viên không thể thu thập được đầy đủ thông tin để xoá bỏ nghi ngờ về hành vi không tuân thủ pháp luật và các quy định, thì kiểm toán viên “phải xem xét ảnh hưởng của việc thiếu bằng chứng và phải trình bày
điều đó trong báo cáo kiểm toán.” (đoạn 28, VSA 250) ; nếu vấn đề này làm ảnh hưởng trọng yếu đến báo cáo tài chính nhưng chưa được trình bày trong báo cáo tài chính theo
yêu cầu của kiểm toán viên thì “ý kiến chấp nhận từng phần, hoặc ý kiến không chấp nhận” (đoạn 33, VSA 250) là hợp lý. Trong VSA 700, các trường hợp ý kiến kiểm toán chưa đề cập đến những vấn đề về việc tuân thủ luật pháp.
Đặc biệt, ở VSA 250, có một vấn đề lần đầu tiên được nhắc đến đó là việc công ty kiểm toán được phép chấm dứt hợp đồng kiểm toán sau khi đã chấp nhận hợp đồng, mà điều này, ta không thể tìm thấy trong VSA 700. Đoạn 37 trong VSA 250 có quy định “Khi xét thấy đơn vị được kiểm toán không có biện pháp cần thiết để xử lý các hành vi, hoặc những biểu hiện không tuân thủ pháp luật và các quy định, kể cả những hành vi không ảnh hưởng trọng yếu đến báo cáo tài chính, thì công ty kiểm toán được phép chấm dứt hợp đồng kiểm toán. Công ty kiểm toán phải cân nhắc kỹ lưỡng và trao đổi với chuyên gia tư vấn pháp luật trước khi đưa ra quyết định này”.
2.2.1.2. Đối với VSA 240 “Gian lận và sai sót”, ban hành năm 2001
Năm 2001, sau khi VSA 240 được ban hành, ý kiến của kiểm toán viên trên báo cáo kiểm toán lại có những quy định mà VSA 700 chưa thể hiện; cụ thể, trong đoạn 22
của VSA 240, có quy định “Nếu kiểm toán viên và công ty kiểm toán kết luận rằng có gian lận hoặc sai sót làm ảnh hưởng trọng yếu đến báo cáo tài chính nhưng gian lận hoặc sai sót này không được đơn vị sửa chữa hoặc không được phản ảnh đầy đủ trong báo cáo tài chính, thì kiểm toán viên và công ty kiểm toán phải đưa ra ý kiến chấp nhận từng phần hoặc ý kiến không chấp nhận”, và “Trường hợp có gian lận hoặc sai sót có
thể làm ảnh hưởng trọng yếu đến báo cáo tài chính mặc dù đã phản ánh đầy đủ trong báo cáo tài chính nhưng kiểm toán viên và công ty kiểm toán vẫn phải chỉ rõ ra trong Báo cáo kiểm toán”.
Và đến đoạn 26, kiểm toán viên lại được cho phép chấm dứt hợp đồng kiểm toán nếu thấy đơn vị “không có biện pháp cần thiết để xử lý đối với gian lận mà kiểm toán
viên cho là cần thiết trong hoàn cảnh cụ thể, kể cả các gian lận không ảnh hưởng trọng yếu đến báo cáo tài chính”.
- 43 -
2.2.1.3. Đối với VSA 560 “Các sự kiện phát sinh sau ngày khoá sổ kế toán lập báo cáo tài chính” và VSA 570 “Hoạt động liên tục”
Trong các chuẩn mực kiểm toán này có quy định các trường hợp kiểm toán viên được đưa ra ý kiến không phải là chấp nhận toàn phần mà VSA 700 không đề cập, như sau:
- VSA 560, đoạn 17 chỉ ra rằng, trong trường hợp kiểm toán viên yêu cầu nhưng Giám đốc đơn vị được kiểm toán không chấp nhận sửa đổi báo cáo tài chính đối với sự kiện phát sinh sau niên độ, và báo cáo kiểm toán chưa được gửi đến đơn
vị được kiểm toán thì “kiểm toán viên và công ty kiểm toán sẽ lập lại báo cáo kiểm toán với ý kiến chấp nhận từng phần hoặc ý kiến không chấp nhận”;
- Trong chuẩn mực về hoạt động liên tục VSA 570 quy định khi báo cáo tài chính đơn vị không trình bày đầy đủ về sự tồn tại yếu tố không chắc chắn trọng yếu thì kiểm toán viên “phải đưa ra ý kiến chấp nhận từng phần hoặc ý kiến trái ngược tuỳ theo từng trường hợp cụ thể”. Còn nếu theo đánh giá của kiểm toán viên là đơn vị chắc chắn không thể tiếp tục hoạt động được nữa hay sau khi tiến hành các thủ tục kiểm toán bổ sung, kiểm toán viên đánh giá là đơn vị sẽ không thể
tiếp tục hoạt động (dù trong báo cáo tài chính đơn vị có trình bày vấn đề này hay không), kiểm toán viên “phải đưa ra ý kiến không chấp nhận (ý kiến trái ngược) nếu báo cáo tài chính vẫn được lập trên giả định hoạt động liên tục”.