Thí nghiệm ảo là một loại phần mềm dạy học về một hiện tượng, quá
trình Vật lí, Hoá học, Sinh học, … nào đó xảy ra trong tự nhiên hoặc trong
phòng thí nghiệm, được tạo ra bởi sự tích hợp các dữ liệu dưới dạng số trên
máy tính; người dùng có khả năng tương tác với thí nghiệm ảo (nhằm hỗ trợ
dạy học theo các quan điểm khác nhau) và có giao diện thân thiện với người
dùng [5].
- Thí nghiệm ảo là một sản phẩm đa phương tiện (multimedia).
- Thí nghiệm ảo là một loại phương tiện dạy học.
· Ưu điểm của thí nghiệm ảo so với các loại phương tiện dạy học khác.
- Có khả năng “nén”, “giãn” thời gian.
- Ít phụ thuộc vào không gian.
- Với kỹ thuật cao thí nghiệm giống như thật, do đó đạt hiệu quả sư phạm cao.
- Chuẩn bị nhanh.
- Bảo trì đơn giản.
- Có khả năng tương tác với người dùng.
- Có thể khắc phục được những nhược điểm của thí nghiệm truyền thống.
· Các yêu cầu sư phạm đối với thí nghiệm ảo
Thí nghiệm ảo cũng là một loại phần mềm dạy học nên chúng có những yêu cầu sư phạm sau:
- Phù hợp với nội dung, chương trình môn học (cả dung lượng và chiều sâu kiến thức).
- Bảo đảm tính trực quan.
+ Hình ảnh các đối tượng phải đủ lớn để người học dễ quan sát.
- Đảm bảo giao diện thân thiện với người dùng. - Đảm bảo tính thẩm mỹ, hấp dẫn.
- Có tính mở.
- Thể hiện rõ ý đồ sư phạm về phương pháp dạy học.
+ Chú ý phát huy tính tích cực nhận thức của học sinh.
+ Sự hiển thị, diễn biến hoàn toàn chủ động.
+ Có tính đến sự phối hợp với các phương tiện dạy học khác.
· Xây dựng thí nghiệm ảo trong trường hợp nào?
- Không có khả năng thực hiện thí nghiệm thật trong điều kiện của nhà
trường THPT.
- Thí nghiệm thật tốn quá nhiều thời gian, thầy và trò không có đủ thời
gian chuẩn bị, thiết bị hoạt động không chuẩn hay bị hỏng, sai lệch.
- Thực hiện thí nghiệm thật sẽ gây nguy hiểm (thí nghiệm về sự ăn mòn của điện hoá kim loại, thí nghiệm phải sử dụng hoá chất độc, ...).
- Mô tả các hiện tượng, quá trình rất hiếm, ở rất xa hoặc trong điều kiện thường không thể quan sát được ( bản chất sự điều tiết của mắt, thí nghiệm
trong chân không, ...).
- Mô tả các hiện tượng, quá trình xảy ra quá nhanh hoặc quá chậm, khả năng thành công không cao.
- Khi mà thí nghiệm thật không hỗ trợ tốt cho việc tổ chức quá trình nhận thức Vật lí của học sinh một cách tích cực, tự lực và sáng tạo.
- Khi mà thí nghiệm thật không thể làm được do nhiều nguyên nhân.
1.5. Thực trạng của việc rèn luyện kĩ năng thực hành Vật lí cho học sinh trong
dạy học vật lí ở trường THPT Nguyễn Trung Ngạn, Ân Thi, Hưng Yên