Khoa Giỏp Dần (1374), niờn hiệu Long Khỏnh thứ 2, đời vua Trần Duệ Tụng, Đào Sư Tớch đỗ Trạng nguyờn.
Vào ba kỳ thi Hương, thi Hội, thi Đỡnh, ụng đều chiếm ngụi đầu bảng nờn cũn gọi là Tam nguyờn.
Cũn nhớ cú lần đi thi Hội, vừa ra đến ngừ thỡ gặp một cụ gỏi. Cho là xỳi quẩy, ụng cau mày tỏ vẻ bực tức, toan quay về. Cụ gỏi thấy vậy, vội hỏi:
- Sao ụng lại bực bội thế? ễng đỏp:
- Đi thi mà ra ngừ gặp gỏi, hỏi ai khụng bực? Đi đõu mà sỏng sớm đó đi khụng biết!
Cụ gỏi bật cười khỳc khớch:
năm 1352, làm quan đến chức Tri thẩm hỡnh viện sự, triều Trần. Ngay từ hồi cũn nhỏ, Đào Sư Tớch đó được cha đún lờn phủ Thiờn Trường - là nơi ụng Đào Toàn Bõn làm quan để dạy dỗ.
Từ hồi cũn để túc trỏi đào, Đào Sư Tớch đó rất thụng minh, khụng những thế, cậu bộ cũn chịu khú học hành. Đặc biệt, Sư Tớch rất thớch nghe những cõu chuyện kể của bà, của mẹ. Những cõu chuyện ấy đi vào tõm hồn ngõy thơ của cậu, giỳp cậu yờu hơn quờ hương mỡnh - nơi cú quỏn nước của cụ bà hiền hậu dưới gốc cõy đa toả búng mỏt trước cổng làng, cú giếng nước trong mỏt, cú lũy tre xanh đờm ngày rỡ rào gọi đàn cũ về làm tổ.
Những buổi được nghỉ học, Đào Sư Tớch hay chạy ra bến đũ ở đầu làng. Đợi bằng được cụ lỏi đũ tờn Đụng vón khỏch ngồi nghỉ, là cậu sà vào đũi cụ kể chuyện cổ tớch cho nghe. Cụ Đụng yờu trẻ, lại thấy Sư Tớch mặt mũi khụi ngụ, tuấn tỳ, nờn rất quý mến. Hễ lỳc nào rỗi là cụ lại kể chuyện hoặc chơi đựa với cậu bộ.
Một hụm, cụ bảo bộ Tớch:
- Nào cậu bộ, hụm nay muốn nghe kể chuyện, phải đối được cõu này.
Sư Tớch hớn hở núi:
- Võng ạ! Cụ ra vếđối đi. Chỏu sẽđối ngay. Cụ Đụng ngẫm nghĩ một lỏt rồi đọc:
- Bến tịch mịch, thuyền tịch mịch, bộ con nghe cổ tớch.
Cõu bộ con nghe cổ tớch vừa núi lờn được sở thớch của cậu bộ, lại vừa chỉ tờn cậu bộ trong đú (Tớch).
Cậu bộ chả cần phải nghĩ ngợi lõu, đọc ngay: - Trời mờnh mụng, nước mờnh mụng, quõn tửđợi đũ
đụng.
Cõu đối rừ chỉnh, rừ hay. Cũng cú tờn cụ lỏi đũ tờn Đụng, lại núi lờn được cỏi bao la bỏt ngỏt của trời đất và chớ làm trai của người quõn tử.
Cụ lỏi đũ và những người ngồi quanh đú đều tấm tắc khen hay. Và khụng để Sư Tớch phải đợi lõu, cụ cất giọng trầm ấm, kể cho cậu bộ nghe những cõu từ chuyện ngày xửa, ngày xưa...
2. Khụng tin nhảm, khụng kiờng vớa
Khoa Giỏp Dần (1374), niờn hiệu Long Khỏnh thứ 2, đời vua Trần Duệ Tụng, Đào Sư Tớch đỗ Trạng nguyờn.
Vào ba kỳ thi Hương, thi Hội, thi Đỡnh, ụng đều chiếm ngụi đầu bảng nờn cũn gọi là Tam nguyờn.
Cũn nhớ cú lần đi thi Hội, vừa ra đến ngừ thỡ gặp một cụ gỏi. Cho là xỳi quẩy, ụng cau mày tỏ vẻ bực tức, toan quay về. Cụ gỏi thấy vậy, vội hỏi:
- Sao ụng lại bực bội thế? ễng đỏp:
- Đi thi mà ra ngừ gặp gỏi, hỏi ai khụng bực? Đi đõu mà sỏng sớm đó đi khụng biết!
Cụ gỏi bật cười khỳc khớch:
là việc của tụi. Gặp nhau ởđõy cú khi lại là điều tốt ấy chứ.
Đào Sư Tớch tũ mũ: - Tốt thế nào?
- Thứ nhất, đỗ hay trượt là do sức học, chứ gỏi hay trai thỡ cú liờn quan gỡ! Thứ hai, tụi là phận gỏi, theo tiếng Hỏn thỡ đọc là nữ, tụi nhỏ tuổi, vậy là chữ
tử. Nữ ghộp với tử là chữ hảo. Hảo là tốt, cớ sao ụng lại sợ xỳi quẩy.
Thấy cụ bộ thụng minh, lỏu lỉnh, núi năng linh hoạt, ụng vui miệng hỏi: - Vậy theo cụ, tốt đến mức nào? - Là đậu Tiến sĩ chứ sao nữa. - Tiến sĩ thỡ đó cú gỡ là vừa ý. - Thế thỡ Trạng nguyờn nhộ! - Được lắm!
Quả nhiờn, sau đú Đào Sư Tớch đỗ Trạng nguyờn.