III. ĐÁNH GIÁ THỰC TRẠNG CHÍNH SÁCH VÀ QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC ĐỐI VỚ
3.3.2. Thiệt hại đối với rượu thủ công
Một số đặc điểm chính của khu vực sản xuất rượu thủ công có thể được tóm lược như sau.
- Rượu sản xuất thủ công tại các hộ gia đình theo Probst và cộng sự (2019) chiếm khoảng 70% khu vực rượu bia phi chính thức. Ngoài ra, đánh giá của Euromonitor (2015) cho thấy sản xuất thủ công chiếm khoảng 91% thị trường đồ uống có cồn trái phép20. Qua khảo sát và đánh giá cũng cho thấy người dân chủ yếu nấu thủ công rượu và rất ít thực hiện nấu thủ công các loại bia.
- Rượu sản xuất tại nhà thường có giá thấp khoảng từ 1 USD đến 1.5 USD/lít và nồng độ cồn cao (khoảng 40% độ).
- Rượu thủ công thường được sản xuất quy mô nhỏ, chủ yếu được tiêu thụ ở khu vực nông thôn với việc bán cho người thân, họ hàng, người trong thôn, làng và việc sản xuất diễn ra không thường xuyên, tùy thuộc vào nhu cầu.
- Việc sản xuất rượu thủ công là do thói quen và truyền thống sản xuất từ lâu đời, sử dụng bã từ nấu rượu để chăn nuôi và tạo việc làm trong thời gian rảnh rỗi, nông nhàn. Xu hướng giảm trong sản xuất rượu thủ công do lãi không cao, việc chăn nuôi bằng bã rượu giảm và giới trẻ thường uống đồ uống có nồng độ thấp như bia.
20 Nghiên cứu này lấy số trung bình của 2 ước lượng trên để phục vụ việc đánh giá.
610,865 triệu lít LPA
225,438 triệu lít LPA
Tổng khối lượng phi chính thức
Giá trị thị trường chính thức
385,426 triệu lít LPA
Giá trị phi chính thức TỔNG KHỐI LƯỢNG THỊ TRƯỜNG
Tổng khối lượng chính thức 8.274 triệu USD 3.171 triệu USD 2.548 triệu USD Tổn thất tài chính
52 Với việc rượu thủ công chiếm khoảng 70 – 90% thị trường khu vực phi chính thức, ước tính lượng tiêu thụ rượu thủ công vào khoảng 308,341 triệu lít LPA tương đương với 770 triệu lít rượu. Giá trị tiêu thụ của rượu thủ công là 1.156 triệu USD, chiếm khoảng 36% tổng giá trị khu vực phi chính thức. Tổn thất về thuế đối với khu vực này vào khoảng 751,582 triệu USD, chiếm 29% tổng tổn thất về thuế của khu vực phi chính thức.
Hình 20: Giá trị và tổn thất tài chính của rượu sản xuất thủ công
Nguồn: Tính toán của nhóm nghiên cứu.
Hiện tại, qua khảo sát tại một số tỉnh thành, cơ quan quản lý nhà nước chủ yếu chỉ kiểm soát được rượu thủ công bán cho các doanh nghiệp để tiếp tục sản xuất do doanh nghiệp cần phải có hợp đồng với các cơ sở này. Tuy nhiên, con số các cơ sở sản xuất thủ công bán cho doanh nghiệp là rất khiêm tốn. Rượu thủ công sản xuất và tiêu thụ tại chỗ chiếm chủ yếu nhưng gần như không bị kiểm soát và ghi nhận.