V m i quan h gi a c ch đi u hành t giá h i đoái và l m phát, Shambaugh và Klein (2010) đư ti n hành cu c kh o sát ch n l c v t l , nguyên nhân và h u qu c a s l a ch n c ch đi u hành t giá h i đoái c a m t qu c gia.
Hai tác gi b t đ u v i m t đánh giá quan tr ng c a chính mình trong quy n sách vi t v “Exchange Rate Regimes in the Modern Era” (2010) (t m d chμ C ch đi u hành t giá h i đoái trong k nguyên hi n đ i) và sau đó đem đ n m t góc nhìn t ng quan v nh ng v n đ kinh t bi t và c n bi t v c ch đi u hành t giá h i đoái.
Các tác gi l p lu n r ng, trong khi m t ch đ t giá c đnh v i s chuy n đ ng v n (capital mobility) đ c xác đ nh là m t ch đ ti n t t t thì ch đ t giá th n i l i không đ t đ c đi u này. Do đó, xét v m t lỦ thuy t, t n t i m t câu h i v tính h p lỦ khi so sánh các qu c gia s các lo i c ch đi u hành t giá h i đoái khác nhau. Xét v m t th c nghi m, s so sánh này c ng không kém ph n khó kh n
khi vi c xác đ nh c ch t giá h i đoái mà m t qu c gia th c s theo đu i trên th c t là không đ n gi n vì có nhi u xung đ t trong vi c phân lo i ch đ t giá h i đoái. Quan tr ng h n, nh ng qu c gia t ng t nhau l i l a ch n các ch đ t giá h i đoái hoàn toàn khác nhau mà không có nh ng h u qu đáng k lên k t qu kinh t v mô nh t c đ t ng tr ng s n l ng hay l m phát. Th t b t ng khi đi u này có ngh a là nh ng ng i làm trong ngành th m chí bi t r t ít v nguyên nhân và h u qu c a vi c l a ch n c ch t giá h i đoái c a m t qu c gia.
Bleaney và Francisco (2007) nghiên c u m i quan h gi a l m phát và t ng tr ng t i 91 qu c gia đang phát tri n trong giai đo n t 1984-2001, s d ng khuôn kh phân lo i ch đ t giá chính th c và b n c ch đi u hành t giá d a trên quan sát t hành vi t giá c a t ng qu c gia. Nghiên c u thu đ c hai k t lu n đáng chú Ủ. M t là, so v i ch đ neo t giá “m m” (soft pegs), ch đ t giá th n i (floating) đ t đ c m c t ng tr ng t ng t trong khi ch làm l m phát t ng m t kho ng r t ít. Hai là, ch đ neo “c ng” t giá (hard pegs) t o ra m c l m phát th p h n, tuy nhiên t c đ t ng tr ng l i th p h n các ch đ t giá khác.
Husain, Mody và Rogoff (2005) nghiên c u v các c ch đi u hành t giá h i đoái và so sánh hi u qu c a c ch này t i các n n kinh t đư và đang phát tri n. D a theo nh ng d li u m i và nh ng thay đ i trong vi c phân lo i c ch đi u hành t giá h i đoái, nghiên c u th y r ng khi các qu c gia tr nên giàu có và phát tri n h n v tài chính thì h s càng h ng l i nhi u h n t h th ng t giá càng linh ho t. C th , đ i v i các qu c gia đang phát tri n v i r t ít s ti p xúc v i th tr ng v n qu c t , vi c neo t giá là đáng chú Ủ h n c vì l i ích v m c l m phát t ng đ i th p và b n v ng đi kèm v i nó. Ng c l i, đ i v i các n n kinh t phát tri n, ch đ t giá th n i rõ ràng b n v ng h n và liên quan v i m c t ng tr ng cao. i v i các th tr ng m i n i, k t qu nghiên c u là song song v i k t qu có đ c t nghiên c u theo c ch t giá h i đoái c đi n c a Baxter và Stockman, m c dù hình th c neo t giá có v kém b n v ng h n và khi n các qu c gia có nguy c r i vào kh ng ho ng cao h n.
Giannellis và Koukouritakis (2013) ki m đnh gi thuy t cho r ng s b n v ng trong t l l m phát t i các qu c gia đ c l a ch n M Latinh (c th là Brazil, Mexico, Uruguay và Venezuela) có liên quan đ n vi c đ nh giá th p đ ng ti n t i các qu c gia này. Theo cách này, các tác gi hi v ng r ng hành vi c a t l l m phát có th là s ph n ánh phi tuy n s thay đ i trong t giá h i đoái. B ng cách mô ph ng m t mô hình phi tuy n thích h p, k t qu nghiên c u cho th y không có b ng ch ng m nh m nào ng h cho quan đi m th ng đ c ch p nh n trên. Tuy nhiên, b ng ch ng tìm đ c cho th y r ng trong giai đo n gi m giá m nh c a đ ng n i t thì t l l m phát trong n c đư duy trì liên t c, trong khi trong các giai đo n mà s gi m giá ch m h n hay t ng đ i b n v ng, thì t l l m phát ch duy trì t m th i, không kéo dài.
Aizenman và Hutchison (2011) trong bài nghiên c u v c ch đi u hành t giá h i đoái và c u trúc tài chính toàn c u m i n i trong m t th gi i bi n đ ng đư l p lu n r ng các cu c kh ng ho ng thanh kho n toàn c u đư và đang di n ra là m t s ki n b c ngo c nh m kêu g i đánh giá l i c u trúc tài chính toàn c u m i n i.
Kh ng ho ng tài chính th ng xuyên x y ra trong nh ng th p k g n đây (kh ng ho ng Mexico 1994 – 1995, kh ng ho ng ông Á 1λλ7 – 1999, kh ng ho ng Nga và Brazil vào cu i n m 1λλ0…) nh ng ch y u nh h ng đ n các th tr ng m i n i. Các nhà quan sát cho r ng các đnh ch t t h n và đ sâu tài chính l n h n c a OECD b o v các n c này kh i nh ng tai h a tài chính đư tác đ ng đ n th tr ng m i n i. Trong b i c nh này, cu c kh ng ho ng tài chính lan truy n t M trong n a cu i n m 2008 đ n h th ng tài chính toàn c u là bài ki m tra m c đ nghiêm tr ng đ u tiên c a k nguyên hi n đ i c a toàn c u hóa tài chính và k t qu thu đ c là không rõ ràng. Cu c kh ng ho ng toàn c u 2007 – 200λ đư xua tan đi nh ng suy đoán v ch t l ng cao c a các trung gian tài chính c a OECD và làm t ng thêm nghi ng v tính hi u qu và s n đ nh c a c u trúc tài chính c a các th tr ng m i n i.
Ghanem (2010) ki m đ nh câu h i li u có hay không c ch neo t giá (pegged regime) đ t đ c thành công trong vi c n đ nh giá c t i 17 qu c gia
MENA6 trong giai đo n 1980-2007. Tác gi s d ng phân tích đ ng d li u b ng (dynamic panel data) đ c l ng tác đ ng c a c ch đi u hành t giá h i đoái lên l m phát b ng cách s d ng nhi u khuôn kh phân lo i t giá khác nhau, đ c bi t có l u Ủ đ n v n đ bi n n i sinh c a c ch đi u hành t giá h i đoái. K t qu thu đ c t nghiên c u này cho th y m t m i quan h m nh m gi a vi c l a ch n ch đ t giá v i l m phát t i các qu c gia nghiên c u. H n n a, phân lo i ch đ t giá
“de jure” và “de facto” c ng đem đ n m t s khác bi t trong k t qu . C th , ch đ t giá “de jure” đư không thành công trong vi c đ m b o làm l m phát gi m đ n m c th p và n đ nh nh trong lỦ thuy t do nh ng cam k t trong chính sách ti n t còn thi u đ tin c y. Ng c l i, s d ng ph ng pháp đo l ng chính sách ti n t
“de facto”, t l l m phát d i ch đ neo t giá đ c phát hi n là th p h n nhi u so v i ch đ t giá linh ho t. Ki m đ nh tính v ng th c hi n trong bài nghiên c u v s khác bi t hành vi gi a ch đ t giá “de facto” và “de jure” cho th y m t ch đ t giá c đ nh đáng tin c y c ng nh n i s hưi v hành vi th n i t giá góp ph n đáng k giúp làm gi m l m phát.
2.3Cácănghiênăc u v m i quan h gi a đ m th ngăm i,ăđ m tƠiă chính,ăc ăch đi uăhƠnhăt giáăh iăđoáiăvƠăl m phát
Không gi ng nh nh ng ph n trên, có không nhi u nh ng nghiên c u đ a vào xem xét m i quan h c a t t c các bi n đ m th ng m i, đ m tài chính, c ch đi u hành t giá h i đoái và l m phát. D i đây là nh ng nghiên c u đ c tác gi tìm th y là có liên quan đ n v n đ này.
Romer (1993) cho r ng vi c l a ch n m t c ch t giá h i đoái không ph i là m t y u t quan tr ng quy t đ nh lên l m phát. Nh ng theo Frankel (1999) quan sát, vi c c đnh t giá đem đ n thu n l i là cung c p m t cam k t có th quan sát đ c lên chính sách ti n t . Nghiên c u c a Calvo và Vegh (1λλλ) v các ch ng trình bình n cho th y vi c ch t t giá h i đoái, m c dù có th k t thúc v i các cu c
6MENA là vi t t t cho các qu c gia Trung ông và B c M (Middle Eastern and North African)
kh ng ho ng thanh thoán, có th giúp các qu c gia làm gi m l m phát t m th i. Các l i th khác th ng đ c đ c p c a vi c c đnh t giá h i đoái là nó làm gi m chi phí giao d ch và r i ro t giá h i đoái, đi u làm gi m m c đ khuy n khích c a th ng m i (Frankel, 1999). L p lu n này ng Ủ r ng c ch t giá c đ nh có th có t ng quan v i m c đ m c a th ng m i cao h n. Lo i tr bi n t giá c đnh ra kh i phân tích có th làm ch ch k t qu nghiên c u v m i quan h gi a l m phát và đ m kinh t .
Cùng quan đi m, Kenen và Rodrik (1λ86), trong nghiên c u v m i quan h gi a các bi n l m phát, m c đ m c a th ng m i, ki m soát v n và c ch đi u hành t giá h i đoái, đư nh n th y r ng đ bi n đ ng trong t giá có khuynh h ng làm gi m kh i l ng th ng m i qu c t .
Alfaro (2005) trong m t nghiên c u v m i quan h gi a l m phát, đ m kinh t và c ch t giá h i đoái, v i d li u b ng cho các qu c gia phát tri n và đang phát tri n giai đo n t 1973 – 1998, nh n th y r ng đ m kinh t không đóng vai trò quan tr ng trong vi c ki m ch l m phát trong ng n h n. M t khác, m t ch đ t giá h i đoái c đ nh l i có vai trò đáng k . Tác gi ki m đ nh đ b n v ng c a k t qu b ng phân tích đ nh y, s d ng cách phân lo i ch đ t giá “de facto”
c ng thu đ c nh ng k t qu ng h các k t lu n trên.
Ghosh (2014) là m t trong nh ng tác gi g n nh t nghiên c u v v n đ này.
C th , nghiên c u ki m tra tác đ ng c a đ m kinh t và c ch đi u hành t giá h i đoái lên l m phát t i 137 qu c gia trong giai đo n t n m 1λλλ đ n 2012. c bi t, đ i v i hai bi n đ i di n cho đ m tài chính và ch đ t giá, tác gi s d ng c hai ph ng pháp đo l ngμ theo pháp lỦ “de jure” và trên th c t “de facto”. K t qu nghiên c u thu đ c, vi c chuy n sang s d ng ch đ t giá c đnh t m t trong hai ch đ t giá khác (linh ho t hay trung gian) có th làm gi m l m phát.
Hi u qu này c ng đ c tác gi tìm th y v i m t đ m tài kho n v n cao h n. Tuy nhiên, v đ m th ng m i, tác gi l i không tìm th y b t k tác đ ng âm có ngh a
nào c a bi n này lên l m phát nh nh ng k t qu nghiên c u đ c tìm th y, ngo i tr các qu c gia có đ m th ng m i th p và t l l m phát cao.
Tómăl i: M c cho có r t nhi u nghiên c u đư đ c th c hi n t i kh p các qu c gia trên th gi i đ tr l i cho câu h i v m i quan h gi a đ m kinh t và c ch đi u hành t giá lên l m phát, song song đó c ng đư có r t nhi u ph ng pháp nghiên c u đ c ti n hành nh ng k t qu thu đ c v n đ m , chúng ta v n không th th ng nh t m t câu tr l i cu i cùng nào cho v n đ đ c đ t trên. Vì tác đ ng hay không tác đ ng? N u tác đ ng thì m i quan h đó m nh hay y u và di n ra theo chi u h ng nh th nào? T t c nh ng đáp án đó ph thu c r t nhi u vào hoàn c nh c th c a các qu c gia mà chúng ta l a ch n đ nghiên c u, vào ph ng pháp nghiên c u, vào các bi n kinh t đ c s d ng đ đ a vào mô hình… V y ph i ch ng ta c ng có th nói các k t lu n có đ c t các nghiên c u trong ph n này b ph thu c b i y u t ch quan? Câu tr l i là úng và Sai. úng vì vi c l a ch n các nguyên li u đ u vào là c c k quan tr ng đ s n xu t ra m t s n ph m ch t l ng. Mà nguyên li u này đ c l a ch n và s d ng nh th nào l i ph thu c r t l n vào “ng i ch bi n”, mà c th đây là các nhà nghiên c u. Tùy thu c vào m c đ nh n th c, t duy, phân tích và phán đoán khác nhau, mà rõ ràng các y u t này có tính ch quan, mà s n ph m t o ra s có s khác bi t. Còn vì sao Sai? Th c t ch ng minh, các k t qu nghiên c u k trên đ u đ c công nh n d i góc đ khoa h c vì nó gi i thích đ c m i quan h x y ra trên th c t , t i m t s qu c gia c th . M t cách d hình dung, b n khó có th t o ra hai chi c bánh gi ng nhau m t khi t nguyên li u đ u vào đ n cách th c ch bi n đ u có s khác bi t hay nói cách khácμ Không có gì ng c nhiên khi có quá nhi u k t lu n trái chi u v v n đ nghiên c u đ c đ c p trên. N u k t qu là gi ng nhau thì vi c qu n lỦ kinh t v mô, có th nói, ch a bao gi đ n gi n đ n th khi t t c các n c trên th gi i ch c n áp d ng m t mô hình chu n chung nh t đ gi i quy t các v n đ n i t i c a đ t n c mình. Tuy nhiên, vi c gi ng nhau gi a các qu c gia s ch mưi là m t gi đnh tuy t v i cho nh ng nghiên c u trong phòng thí nghi m, c ng nh gi thuy t v môi tr ng đi u ki n tiêu chu n trong hóa h c... Nh ng chính s không lỦ t ng này m i khi n môn kinh t h c tr nên đa d ng h n, ph c t p h n và c ng thú v h n.
Không có gì nghiêm tr ng n u chúng ta có nh ng ph ng pháp nghiên c u khác bi t, và c ng không là nghiêm tr ng khi chúng ta có quá nhi u câu tr l i đ i l p cho m t v n đ nào đó, b i s t n t i c a các m t đ i l p v n luôn là nguyên nhân và đ ng l c cho s phát tri n. V n đ c t lõi là chúng ta – nh ng ng i nghiên c u kinh t - bi t s d ng, phân tích và k t h p các y u t đ u vào nh th nào đ cho ra m t k t qu khách quan và t t nh t v i nh ng nguyên li u s n có và s d ng k t qu nghiên c u đ c vào gi i quy t nh ng n i t i c a n n kinh t . Và đi u này l i ph thu c r t l n vào t m hi u bi t c a m i cá nhân – y u t đ c tích l y m i ngày thông qua vi c không ng ng h c h i và c p nh t nh ng ki n th c th c ti n, nh ng ph ng pháp nghiên c u m i m trên th gi i… ó là lỦ do t i sao ph n th hai
“T ng quan các nghiên c u tr c đây” l i là m t trong nh ng ph n quan tr ng nh t trong b c c c a t t c các bài nghiên c u khoa h c thu c nhóm ngành kinh t nói riêng và các ngành khoa h c khác nói chung.
Nh n th c đ c t m quan tr ng trên, tác gi c ng đư xây d ng cho mình m t t p h p các t li u liên quan đ t đó ch t l c, h c h i và l a ch n cho riêng mình m t ph ng h ng nghiên c u phù h p nh t. Và bài lu n v n là k t qu có đ c t s tâm đ t v nh ng u đi m mà nghiên c u c a Ghosh (2014) có đ c nh : xem xét tác đ ng c a các bi n d a trên c hai ph ng pháp “de jure” và “de facto”, đ ng th i tác gi này đư đ xu t ra nhi u ch s khác nhau đ đo l ng đ m th ng m i và m c đ ki m soát v n t i các qu c gia nghiên c u. H n n a, v i các ch s này, nghiên c u c a Ghosh (2014) c ng s d ng nh ng mô hình kinh t l ng khác nhau đ ki m tra m t cách k càng tác đ ng c a chúng lên l m phát. ây c ng l i là m t trong s l ng r t ít nh ng nghiên c u g n đây đ a vào xem xét c ba v n đ đ m kinh t , c ch đi u hành t giá h i đoái và l m phát. Do đó, v i đ tài lu n v n cao h c “Tác đ ng c a đ m th ng m i, đ m tài chínhvà c ch đi u hành t giá h i đoái lên l m phát t i các qu c gia Châu Á”, tác gi h c t p và áp d ng ph n l n các ph ng pháp nghiên c u c a Ghosh (2014) trong “How do openness and exchange-rate regimes affect inflation?” làm n n t ng cho các mô hình nghiên c u c a mình nh m tr l i cho các câu h i nghiên c u đư đ t ra ban đ u.
CH NGă3.ăPH NGăPHỄPăNGHIểNăC U
Trong ch ng này, lu n v n s th o lu n v vi c l a ch n các ph ng pháp nghiên c u, xây d ng mô hình c ng nh các d li u nghiên c u và cung c p m t s s li u th ng kê s b .
3.1Ph ngăphápănghiênăc u
Nh ph n l n các nghiên c u tr c đây v v n đ này, bài vi t s d ng c ph ng pháp h i quy theo d li u chéo và các k thu t phân tích d li u b ng (thông qua ba ph ng pháp h i quy: Pooled OLS, Random Effect và Fixed Effect) đ đánh giá tác đ ng c a các nhân t kinh t v mô, mà quan tr ng nh t là ba bi n đ i di n cho đ m th ng m i, m c đ ki m soát v n, c ch đi u hành t giá, lên l m phát t i các qu c gia nghiên c u.
C th , ph ng trình h i quy có d ng nh sauμ INF = (TO, CC, Regimes, Z) (1)
Trong đóμ INF là bi n ph thu c, đ i di n cho l m phát c a t ng qu c gia;
TO, CC, Regimes l n l t là các bi n đ c l p đ i di n cho đ m th ng m i, m c đ ki m soát v n và c ch đi u hành t giáν và Z đ i di n cho m t s bi n ki m soát khác c a n n kinh t có th tác đ ng đ n l m phát c a các qu c gia nghiên c u bên c nh các nhân t chính đư đ c đ c p.
C n c vào k t qu thu đ c t các ph ng pháp h i quy này, tác gi s ti p t c ti n hành nh ng ki m đ nh liên quan (Ki m đ nh F đ so sánh đ phù h p gi a mô hình Pooled OLS và Fixed Effectν và ki m đ nh Hausman đ l a ch n gi a m t trong hai mô hình Random Effect và Fixed Effect) nh m m c đích l a ch n ra m t mô hình phù h p nh t đ làm n n t ng cho các ph ng trình h i quy ti p theo.
V i mô hình đư đ c l a ch n, các bi n gi đ i di n cho ch đ t giá c đnh “Fixed”, trung gian “Intermediate” và linh ho t “Flexible” s đ c đ a vào đ đánh giá m t cách riêng l nh h ng c a t ng c ch đi u hành t giá lên l m phát t i các qu c gia trong giai đo n nghiên c u.
Ngoài ra, đ gi i quy t m i nghi ng i li u l m phát quá kh (c th nghiên c u xem xét l m phát giai đo n m t n m tr c đó) có kh n ng nh h ng đ n l m phát trong hi n t i c a các qu c gia này hay không, và m i t ng quan gi a các bi n trong mô hình s thay đ i nh th nào v i s có m t c a bi n l m phát quá kh , nghiên c u s ti p t c s d ng ph ng pháp c l ng dynamic panel GMM do Arellano và Bond (1λλ1) đ xu t. Ph ng pháp này đ c u tiên s d ng b i l p lu n khi bi n ph thu c đư l y đ tr thì vi c s d ng c Fixed Effect và Random Effect đ u d n đ n s sai sót vì ph n sai s (error term) trong 2 ph ng pháp này có t ng quan v i bi n l m phát đư l y đ tr . c l ng GMM có th gi i quy t v n đ này b ng cách l y sai phân b c 1 c a các bi n và lo i tr các hi u ng đ c tr ng c a m i qu c gia.
Có ngh a là nh ng
Correlation (2)
Cách th c ti n hành c th (s đ tr c a bi n ph thu c, s bi n đ c l p đ c s d ng nh các bi n công c ) s đ c trình bày chi ti t trong ph n k t qu .
Sau khi gi i quy t s nh h ng c a l m phát quá kh , m t trong nh ng nghi ng i l n nh t c a tác gi khi phân tích mô hình này đó chính là v n đ bi n n i sinh, mà c th đây là m i quan h nhân qu gi a (i) l m phát và c ch đi u hành t giá và (ii) l m phát và đ m th ng m i. Nghi ng i này là hoàn toàn có c s khi
n đ nh giá c t o ra s n đ nh trong t giá h i đoái và ng c l i, vi c neo gi t giá h i đoái có th t o ra m c l m phát th p. gi i quy t m i nghi ng i này, tác gi ti p t c s d ng ph ng pháp ph ng trình c l ng đ ng th i SES – m t ph ng pháp đ c đ xu t b i Alfaro (2005), Ghosh và c ng s (2002).
Vi c l a ch n m t ch đ t giá nào ph thu c vào t l l m phát INF c ng nh nh ng đ c tr ng c a t ng qu c gia X, v i X là vecto đ i di n cho m c đ t p trung xu t kh u “Export Concentration”, t l d tr ngo i h i so v i nh p kh u
“Foreign Reserves-to-Imports”, đ bi n đ ng trong t l chi tiêu c a chính ph so v i t ng GDP “G-to-GDP volatility” và đ bi n đ ng trong t ng tr ng cung ti n M2 “M2 growth volatility”.
Regimes = (INF, X) hay Regimes = (TO, CC, Z, X) (3) ti n hành h i quy theo ph ng pháp này, đ u tiên tác gi s d ng mô hình Ordered Probit đ c l ng ph ng trình (3). Sau đó giá tr d đoán c a mô hình này đ c s d ng nh m t công c cho bi n gi “Regimes” trong ph ng trình (1).
T i sao l i s d ng mô hình Ordered Probit? Câu tr l i là khi m t bi n ph thu c là bi n danh m c (nh phân, th t ho c đnh danh) –trong tr ng h p này là bi n “Regimes” –thì ph ng pháp bình ph ng t i thi u OLS s không còn là m t c l ng không ch ch t t nh t n a. i u đó có ngh a là các c l ng OLS s b ch ch và không hi u qu . Do đó, các nhà nghiên c u đư phát tri n r t nhi u d ng mô hình h i quy cho các bi n ph thu c d ng danh m c. Tùy theo d ng bi n ph thu c mà chúng ta có th s d ng nh ng mô hình h i quy t ng ng nh sauμ
- N u bi n ph thu c có d ng nh phân (giá tr 0 và 1) thì mô hình phù h p là mô hình logit ho c mô hình probit.
- N u bi n ph thu c có d ng th t (h ng 1, h ng 2, h ng 3...) thì mô hình phù h p là mô hình logit th t (ordered logit) ho c mô hình probit th t (ordered probit).
- N u bi n ph thu c có d ng đ nh danh thì mô hình s d ng phù h p là mô hình logit ho c probit đa b c (multinominal logit hay multinominal probit), ho c mô hình logit có đi u ki n.
H i quy probit cùng v i logit là hai d ng th hi n khác nhau c a hàm phân ph i xác xu t. K t qu h i quy t mô hình logit và probit có m i quan h ch t ch